Katalog

11 KASIM1993 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA DUNYADAN T Haili'deyinedarbecilerkazandı €t Ifionie H aiti'nin yasal Cumhurbaş- kanı Jean Bertrand Aristide gen dönmüyor. Darbeciler kazandı. Tarihınde ilk kez serbest bir seçimle cumhurbaşkanıru seçen halkın isteğıne karşın yasal Cum- hurbaşkanı Jean Bertrand Aristide geri dönemiyor Uluslararası toplu- luğun baskısı da bir sonuç getirme- di. Darbeciler ve müttefikleri, Ame- rika Birleşik Devletleri'nı, Birleşmiş Milletler'i ve Amerikan Devletleri Örgütü'nü alt ederek "30 eyjül bû- yük afleH"nin iktidannı sürdürmeyi başardı (Cumhurbaşkaru Anstide 30 Eylül I99l'de yapılan darbede devrilmişti). Haiti'de Birleşmiş Milletler kararlanna, uygulanan ambargoya . ~ karşın yasal Cumhurbaşkaıu Jean Bertrand Aristide ülkesine dönemedi. Bu büyük aılenin içınde 7500 su- bay ve asker yer alıyor. Kötü eğitil- miş, kötü donanımb ve az dısipbnli bir ordu müsveddesı. Askerlerin maaşlan l milyon 200 bin lırayı geç- miyor. Devletin ödeme yapmaması- na karşın bu askerler maaşlannı her zaman alıyor. Bu maaşlar ülkenin bırkaç zengin ailesi tarafından öde- nıyor. Askerlerin bir diğer gelirini, subaylann yaptığı uyuşturucu geli- rinden kendilerine düşen pay oluş- turuyor. Askerlerin en büyuk kor- kusu. Arisüde'in devrildıği darbe- den sonra üzerlenndeki baskı bir an için bıle hafıflemeyen hallun ıntı- kam alması. Bu nedenle, ordu Aris- lıde'in geri dönmemesı için her şeyi yaptı. Gelışmelen izleyen bir diplomat. Birleşmiş Mılletler'm arabulucusu Dante Caputo'nun General Raoul Cumhurbaşkaıu Jean Bertrand Aristide 1990 ytlmda bir seçim gezisi sırasında görûlüyor. Horoz, partisinin simgesi. Cedras'ı küçük görerek büyük bir hata yaptığını belirtiyor. Raoul Cedras ile polis şefı Michel Fran- çois'mn oluşturduğu ikılı çok iyi ça- lışü. Adalet Bakanı Guy Malary'nin ekım ayı ortastnda öldürülmesıne kadar. diplomatlann çoğu. özellikle Amerikaîılar General Cedras'ı sö- züne güvenilir birisı olarak görüyor- du. Rollerin dağıtımında. Michel François'ya düşen ise "gerçek bir güçlû adam" görevini üstlenmişti. Aslında. Raoul Cedras'ın arka- sında. General Jean-Claude Duper- val, General Philippe Biambv ve Al- bay François, farklı konumlarda aynı misyonu üstlenmişlerdı. Amaç- lan, Amenkalılann kendı ıçindeki çelişkileri kullanarak demokrasiye dönüş için imzalanan Governor's Island Antlaşmasrnı baltalamak. Albay François ve genelkurma- yın örgüleyicisi olarak gösterilen General Biamby'nin, son aylarda çok önemli roller üstlenen ordunun ıki kanadı üzerinde büyük etkileri var Bağlılar (silahlı siviller) ve Hai- ti'nin İlerlemesi için Devrimci Cep- he (FRAPH). Haiüli bir gazetecı. "FRAPH, L lusal Gjhenlik Gönûllü- leri'nin yeıri bir biçimidir. François Duvalier bu örgütü orduya karşı ya- ratmıştı. FRAPH ise açıkça ordudan destek alıyor" dıyor. FRAPH'ın görünen iki yönetici- si, eski rejımle olan bağlannı gizle- miyor. Emmanuel Constant. Duva- ber'nin emnnde çalışmış bır genera- lin oğlu. Jadel Chamblain ise Duva- lier'nin gizli polsınde çalhşıyordu. FRAPH'ın kuruluşunda ülkenin dört bir yarunda eski tonton makut- lar işe alındı. Port-au-Prince'te, FRAPH veona bağlı örgütler. birkaçyüzün üzerinde göstencı toplayamıyor. Bunlann çoğu serseriler, alkol ya da bir tabak çorba için gelenler. Çetelere karşı kurulmuş askeri örgütün elemanlan tarafından sanlı oluyorlar. IDüzmece gösterilerle medya aldatıldı Ekım ayının sonunda, Port-au- Prince uluslararası gazetecilerin akı- nma uğrayınca (oysa BM askerleri bekleniyordu), FRAPH medyaya yönelik birçok başanlı gösteri dû- zenledi. örneğin bır göstende. Constant, Haiti'nin dostu ABD senatörleri Dole ve Helms'e teşekkür ediyordu. Bu ikı senatör, ABD'nın Haiti'ye asker göndermesine karşı çıkmıştı. Constant sözlerini tamamlarken ba- nş diliyor ve "Aristide büyük bir va- tanseverlik göstererek Lstifa etmeli- dir" diye ekliyordu. Çevresinde top- lanan yüz kadar kişı. Amerikan tele- vizyonlanna "Yaşasın Duvalier, Aristide'i yakın" diye bağınyordu. Senaryoda hiçbır şey eksık değıldi. Vudu töreni bıle yapıldı, amaç ço- cuklannı Haıtı'yı göndermeye kal- kan Amerikalılan korkurtmaktı. Batılı liderler. ekım ayı sonunda. "Haziranda uygulanan yaptırmılar darbecilerin on gün içinde pes etmele- rine yerti. Bu kez de aynı şey olacak" diyordu. Oysa ikı hata bırden yapılı- yordu. tlki, askerler Governor's Is- land Antlaşmasfnı ımzaladıktan sonra hiçbir şey değışmemıştı. İkın- cısı, ekonomık durum değıştı ve bu- gün ambargo daha az zarar veriyor. Amerikah yetkililer. Panama'- dakine benzer bir darbeden kaçın- maya çalışır gözüküyor Uyuşturu- cu trafiğini elinde tutan General Noriega'ya karşı girişilen darbeden farklı olarak. Haitili askerlerin ABD'ye kadar uzanan kokain trafi- ğindeki rolleri görmezlikten gelıru- yor. ABD'nin uyuşturucu karşıtı ör- gütü DEA'nın iki ajanı Haiti'de Ha- itıli narkotik yetkilileriyle bilgi alış verişinde bulunmaktan öteye bir şey yapmıyor. Oysa, narkotik orduya baglı ve başında darbeye katılanlar lıstesinde yer alan Antoine Atouriste bulunuyor. Şaşaalı evler, lüks otomobiUer... Port-au-Prince'te bazı subaylann maaşlannın çok üzerinde bır geürle yaşadıklan herkes tarafından açık- ça görülüyor. ABD Kongresi'ne birkaç hafta önce sunulan gizli ra- porda, Polis Şefı Albay François'- nın uyuşturucu kaçakçılığına kanş- uğı belirtıliyor. Rapora göre. uyuş- turucu kaçakçılığından Haitili su- baylara düşen pay 100 milyon do- lan (yaklaşık ! tnlyon 350 mılyar üra) buluyor. IAskerler uyuşturucu kaçakçtlığını yönetiyor BM arabulucusu Caputo'nun as- kerlerin görüşmelere katılmayı red- detmesinin ardından New York'a geri döndü. Haiti'nin geleceğı ka- ranlık gözüküyor. Birçok Haitili, hatta Aristide yanlılan, Cumhur- başkanı'nın ekonomik ambargo- nun arttınlması için çağnda bulun- masını anlamıyor: "Ambargo darbe- dlere bir zarar vermeyecek olduktan sonra acılarunızı arttırmak ne işe ya- rayacak?" Ötekiler (belkı daha ger- çekçı olanlar) uluslararası toplulu- ğun Haitı'yi unutmasını bekliyor. Ünlü bir ekonomıst "Ambargo sür- dürülecek. Gemilerle göc edenlerin engellenmesine karşılık askerler Amerikahlarla bir politik çözüm üze- rinde anlaşacak ye Aristidt tuzağa dûşecek" diyor. Üç >ı) ülkesınde ya- şamayı denedikten sonra yine sür- gün yollanna düşmüş. Bır daha ül- kesine geri dönmeyi düşünmüyor. Jean-Michel Caroit Paris'in • evsizlerine gazeteyle yardımD'Orsay Müzesi'nin dışında, battanıyeye sanlarak gecirdiği serin bir gecenın sonunda güneşle birlik- te uyanan Georges. Seine Irmağj yakınında, Paris'in en şık semtle- nnden bin olan Champs-Elysees'- de. Macadam Journal adlı gazeteyi satmaya hazırdı. Öğleye doğru, iyi bir yemek yiyc- cek kadar para kazanmışü bıle. Ge- orge "Bu benim için büyuk bir deği- şikîik oMu" diyor geçenkre sattığı "evsizier içûT yayımlanan tabloit gazeteyi ışaret ederek "Cç gecede bir, küçük bir otelde kalabiliyorum; ama en azından artık kamımı doyu- rabiliyorum. Üstelik bu arada biraz para bile biriktirebildiın." Yüz metre kadar ötede, Fransa'- da bulunan en kabteli et, bahk, seb- ze, peynirlerle tıka basa dolu dük- kanlann önünde. otuz yaşlanndaki Raymond alçak sesle "Macadarn Journal, SDF gazetea" (belirli bir adresı olmayan anlarrundakı Sans Domıcıle Fıx sözcüklennin baş harfleri) diye bağınyor. "Ekonomik bunalm nedeniyle geçen yıl tşuni kaybettim, o zamandan beri tüm ya- şanıım darmadağuı oldu" diye açıklıyor durumunu. "Fakat son üç aydır bu işi yapryorum >e şiındi her bakımdan daha iyi durumdayım. Gazeteyi satarken tanıştığım biri bana bedava oda vermeyi önerdL" Fransa'nın evsizier tarafından satılan ılk gazetesı olan ve mayısta yayınlanmaya başlayan Macadam Journal'ın kurucusu özgünlük iddi- asında değil. Nevv York'taki Street News ıle Londra'daki TTıe Big Is- sue. bu yeni aylık gazetenin esin kaynağını oluşturmuş. Ancak, burada sokak insan- lannın (Macadam sözcüğü Frana- zcada, bır yolun üst kısmı, yüzeyi anlamına geliyor) bile. Nevv York ve Londra'nın çoktan alıştığı ba toplumsal sorunla Paris'in de tanı-j şmaya başladığıru göstenyor. The New York Tımes ? ABD? ElSalvador'da ölümmangalannagözyumdıı ^Vto> JJork Simrs A BD haberalma örgütü CIA'nin gün ışığına çıkardığı belgeler, Ro- nald Reagan ve George Bush yöneumının. 1980"Ierde EI Sal- vador'daki sağcı önderler ta- rafından yürütülen suikastlar hakkında aynntıb bilgi edin- mekle birbkte, bu önderlerle birlikte iş yapmayı sürdürdü- ğünü göstenyor. Kongre'ye sunulan belgeler. politık cinayetlerle Roberto d'- Aubutsson gibı önderler arası- nda, söz konusu yönetimlenn gelen bilgilerin "suurlı ve yeter- siz" diye tanımladığı kımı yıi- zeysel bağlardan çok daha fazlasınm olduğunu ortaya ko- yuyor. Kongre'nin baskısı sonucu. Dışışleri Bakanlığı. Savuruna Bakanlığı ve Merkea Haberal- ma Örgütü CIA, 12 bin belgeyı yayımlamak zorunda kaldı. Belgeler, Bush ve Reagan yöne- timlerinin, Salvador ordu- sunun, meslekı yaşamlan bo- yunca ölüm mangalanna kaülmış ya da ateş emri vermiş yetkililerden kurulu olduğu yo- lunda raporlar aldığını gösten- yor. Salvador ordusu, 1980- 1991 yıllan arasında solcu genl- lalarla çarpışmak için ABD or- dusundan 1 milyar dolarlık yardım almışü. Ortaya çıkanlan belgeler, haberabna örgütünün Reagan yönetimıne. "Mülk sahiplerinin usağı ve geçen yıüarda büılerce solcuyu. sol sempatizanını kur- şuna dizen ölüm mangalannm başı" diye tanımladığı sağcı d'- Aubuıssıon'un Amerika ile bağlanülannı içeriyor. D'Aubuisson. 1992 yıünda kanserden öldü. Belgeler, şım- diki Cumhurbaşkanı Yar- dıması Francisco Merino'yu da ölüm mangalannı örgütleyen kişi olarak tanımlıyor ve San Salvador Belediye Başkanı ve cumhurbaşkanı adayı Arman- do Calderon Sol'un evinde 1981 yılında adam kaçırma plan- lannın yapıldığını ortaya koyu- yor. İ Başkan Reagan ihlalleri biliyordu Belgelere göre, Amenka Bır- leşık Devletleri, emekli Savun- ma Bakanı General Rene Emi- lio Pooceun 1980 başlannda d'Aubuisson'la birbkte ölüm mangalanndan sorumlu oldu- ğunu biliyordu. Reagan yöneüminin d- Aubuissonun etkinbklenni bil- diği, ancak ınsan haklan teme- linde, Salvador ordusuna yapı- lacak yardımlann kısıtlanması gerektiği için. Kongre'den bunu gizlediği iddialan uzun zamandır ortaya atılıyordu. İddialar, BM'nin Salvador yet- kiblerinin kötü davranışlannın VVashington tarafından destek- lendiğini ortaya koyan belgelen açıklamasından sonra, mart aymda yeniden gündeme geldi. Öyküyü bütün gerçekleriyle öğrenmek isteyen Kongre lider- lerinin Clınton yönetimınden dosyalann acılmasını talep et- mesinin ardından sergilenen belgeler, Reagan ve Bush yöne- timinin d'Aubuısson'ın etkın- b'klerine göz yummakla kal- mayıp gerillalan yenilgjye uğra- tabılmek ıçın ışbırliğine gjtuği- nı, kanıtlarla göstenyor. Roberto d'Aubuisson CIA'in. Reagan'ın ulusal gü- venlık danışmanı Richard Al- lene, 1981 maründa yazdığı not şu sözlerle sona enyordu: "D'Aubuisson benmerkezci, pervasu, hatta dengesiz bir adam." Öteki CIA belgelen de, d'Aubuisson'un uyuşturucu trafığıne, silah kaçakçılığına bulaştığını, 1980 yıbnda katle- dilen San Salvador Roma Ka- tolik Kilisesi Başpiskoposu Oscar Arnulfo Romero ya dü- zenlenen suıkastı planlayıp yö- nettığini gösteriyor. Belgelere göre. Reagan ve Bush yönetimi, d'Aubuisson ile ibşkilerini iyi için tutmak çaba gösteriyor. çeşıtli öneriler- de bulunuyordu. Örneğin, ABD'nin BM temsilcisi Jeane Kirkpatrick'in 1983yıiındaSan Salvador'a zıyareti sırasında. Büyükelçi Deaoe Hinton. d'- Aubuisson ve baş danışman- lannı elçilik konutunda öğle yemeğine çağırmışü. Altı yıl sonra, CIA'in d'- Aubuısson'un adamlannın Cumhurbaşkanı .Mfreâo Cris- tiani'ye suıkast yapmayı plan- ladıklan ve başka pek çok cina- yet işledikleriyle ilgili raporo- CIA'in gün ışığına çıkarttığı belgelerde, bundan önceki ABD başkanlan Reagan ik Bush'un, El Salvador'daki insan haklannı ihlallerine karşın sağcı önderlerle işbirliği yaptığı ortaya çıktı. Ölüm mangalannı yöneten Salvador ordusu, 1980-1991 yıllan arasmda solcu gerillalar ile çarpışmak için ABD'den 1 milyar dolar yardım aldı. nun yayımlanmasının hemen ardından. Büyükelçi William G. Walker. d'Aubuisson'u elçı- lıktekı bır partiye davet etmişti. Kongre'nin d'Aubuisson'un Romero'nun suikastını plan- ladığı iddialannı sonışturması sırasında. Reagan yönetimi yet- kilileri, cinayetin planlan- masının baş sorumlusu olduğu- nu gösteren haberalma rapor- Ianru açığa çıkarmamışü. El Salvador'a askeri yardım verilmesiyle ilgili oturumlann düzenlendıği 1982 şubatmda, Senatör Charies Percy, yöneti- min d'Aubuisşon'nun Romero cinayetiyle ilgili iddialan yanı- tlamasını istemişti. Dışişleri Ba- kanlığı'nın yanıtı şöyleydi: "D'- Aubuisson ve Başpiskopos Ro- mero'nun didürülmesi arasında bir bağ olabileceği şeklinde bazı bilgiler elimize gecti. Ne >ar ki bu bilgiler oldukça kısıtlı ve ye- tersizdir yani, bunlardan yola çı- karak bir sonuca varmanın ola- nağı yoktur." Yasamadan sorumlu bölüm- de yardıma müsteşar olarak görev yapan Tapley Bennett Jr. da Kogre'deki cumhuriyetçile- re gönderdiğı 11 Nisan 1984 ta- rihb mektupta. d'Aubuisson'- un ölüm mangalanyla ilişkisi olduğunadairkanıtlann "yeter- siz ve kjsrth" olduğunu söylü- yorveşunlanekliyordu: "Rome- ro suikastıyla ilgili, söz konusu suçlamalarİa çeUşen haberalma- ya ait farkh raporlar da var." Ancak açıklanan raporlar tam tersıni söylüyor. Bennett'in mektubundan üç hafta önce CIA'nin Başkan Yardımcısı George Bush için haarladığı raporda, d'Aubuısson ile Ro- mero cinayeti arasındaki bağ- lantılann, yeterinceaçık olduğu behrtilıyordu. Raporda. sui- kastı planlayanlann katıldı- klan toplantıda. "Eylemi kimin gerçekleştireceğine karar ver- mek için kura çekildiği'" bebrti- b'yordu. Reagan yönetimi yetkıblen ise d'Aubuisşon'nun cumhur- başkanlığına doğru yüriiyuşü- nü iki kez engelledıklennı, bı- rincısınde Cumhurbaşkanı Jose Napoleon Duarte'nin 1984'teki kampanyasına gizli CIA mab yardımı akıttıklannı söylüyor. Ancak eldeki belge- ler, d'Aubuisson'un. asker ya da polısin kendisını tutuklama- lan konusunda Amerikan yet- lulilerinin ısrar etmeyeceğıni, çünkü bu hareketin bir asken darbeye ya da ordunun bölün- mesine yol açacağından kork- tuklannı anladığını gösteriyor. D'Aubuisson, Amerikalılara yaranabilmek için, Salvador ordusu ve polisi hakkında en- formasyon sağlıyordu. Gizli bir bilgiye göre. Amerikan Büyü- kelçiliğine. 1989'da altı Cizvit papazmm öldürülmesinin so- rumlusunun. Hava Kuvvetleri Komutanı General Juan Rafacl BustiUo olduğunu söylemiştı. Bustillo, o zaman suçlamalan yalanlamış, ancak ikı yıl sonra yayımlanan bir Kongre rapo- runda, Bustillo'nun planlarla çok yakından ilişkisi olduğunu ıddia edılmişti. IÖliim mangalan yeniden işbaşında Belgelerde. hükümetle eski gerillalar arasında sağlanan yanm yamalak anlaşmaya karşın ölüm mangalannm yeni- den harekete geçtiği, çağdaş El SaKador'la ilgili bilgiler de yer alıyor. ABD ordusunun geçen aralık ayında yayımlanan bır raporunda da. Cristianı'ye karşı. "varsd muhafakazakar- la" işbirliği içindeki bazı ordu' yetkililerinin darbe planlanyla ilgili kaygılar açıklanıyor. Ra- porda. ordu haberalma örgütü- nün üst düzey yetkib'lerinden Albay Roberto Pineda Guerra- nın da planın hazırlayıalan- ndan bin olduğu söyleniyor. Ancak raporda Guerra'nın kendi arkadaşlan tarafından "göz hapsinde tutuMuğu". çün- kü metresinın solcu Farabundo Martı Ulusal Özgürlük Cephe- si'nin önden Joaquin Villalo- bos'la iiışkısı olduğunun sap- tandığı söyleniyor. 1990da yazılan bır notta, bazı adam kaçırma planlannın San Salvador Belediye Başkanı Calderon Sol'un evinde düzen- lendiğıni, yine 1990"da yazılan bir CIA raporu. Cristiani'ye su- ikast düzenleme ve Menno'yu başa geçirme planlannı ortaya koyuyor. Ne var kı Merino. Calderoır Sol ya da ötekı yetkılılere ulaş- ma çabalan henüz sonuçsuz< kalıyor •' SAKIP SABANCININ YEDİNCİ KİTABI El Salvador'u kana bulayan yıllar 15 Ekim El Salvador ordusunun birkesimt- nin iktıdan efe geçir- mesinin ardından sağcı hükümet ile solcu gerillalar arasındaki tçsavaş yeni bir hız kazanır. 24 Mart San Sarvador Baspisko- posu Oscar Amulfo Romero, sut- kast sonucu öldörülür. ÖIQm mangalarmın başı d'Aubuisson, olaydan sorumlu tutufur ama hiç mahkeme onûne çıkmaz. 2 Aralık Oç Amerikalı rahibe ve birişçt tacavûze uğrayıp öl- dürülür. ABD'de tapki uyandıran olaydan altı muhafız sorumlu tutulurve yargılanır. 11 Aralık ABD'de egitilen bir müfreze, El Mozote köyünde savasm en bûyük kattiamını gerçekleştirir. 800 köylü öldürülür. Salvador hükü- metirte yardım sağfamak için Kongrenin ona- yını almaya çalışan ABD yetkilileri, olayı oldugundan daha önemsizmis gibi gösterir. 6 Mayıs Hıristiyan Demokrat Jose Napoleon Duarte, baskanlık seçimlerin- de d'Au- buisson'u yenilgiye uâratır. CIA, Duarte'nin kampanya- sına mali destek sağlar. 19 Kasım Gerillalar, savaşın en büyûk saldınsını baslatır. Bas- kente ateş açar- lar ancak bir haJk ayaklanması başlatmayı ba- şaramazlar. Ordu biıiikleri, misil- leme olarak bir üniversite yur- dunda kalan ve gerilla sempa- tizanı olduklan sanıian altı Cizvit papazını öldürür. 31 Aralık Bir banş antlas- ması ya- pılır. DAHA FAZLA İŞ DAHA FAZLA AŞ SAKIP SABANCININ YEDt KİTABI ÇIKTI •İŞTE HAYATIM Kasım 1985 ilşte Hay^mKiralıloöbınmgancMİngüleredelPorldofinforaatjonısmlıyjyınlaırııüışo tjrafrakn Insonbnk, «ıbına fılkelerde 1969 Mıyıs zyaiıs iotoreo sauja sanıılmuşuır A.BJ) eski Bışkuhnadan Junmv Caıttr m okdijB waa »ınkr) •PARA BAŞARININ MİJKAfATIDIR Şubatl986 (ParaBı^annın MflkabnıirtsmlıluubınRusçısıNSl 1993 tarihınde MJacEmıa ünfmtfcuı 50.000 adel tasuntınk Rusvj da satça sunulmuşuıı) •GÖNÜL GALERİMDE1V Haziran 1988 •RÜSIA'DAN AMERİKATA Gezdiklerim-Gördüklerim Nisan 1989, * ' Teramuz 1993 (Ikinci Bask) •ÜCRET PAZARUĞIMI ? KOYUN PAZARUĞI MI ? Aralık 1990 •DEĞİŞEN VE GELİŞEN TÜRKİYE Temmuz 1991, Temmuz 1993 (lküıci Baskı) Değijcn w Gdı^s Ttırtaye ısımlı kttıbm lngülzcesı tnglkere'de Btth Presıtaunljyrnn kuraluşu tırabıdan buunhnkyıtnna ülkdenlf 1993 .^usn» jruîdan idbaren atışı sünuimu^ur} •DAHA FAZLA İŞ DAHA FAZU AŞ Ağustos 1993 W\ Sakıp Sabancı'nm ılk dört kıtabı Mıllı Ejjrtım Bakanlığı Yayınlar Daıresı Başkanlığı mn 25 1 1989 tanh vt 8710 sayılı teblıjı ıle öjretmenler ve öjrencıKre yararlı kitaplar olarak tavsıye ediltmjtır DİĞER KİTAPLARDA OLDUĞU GİBİ BU KİTABIN DA SATIŞ GELİRİNİN TAMAMI DAHULACEZE YE BAGlŞLANMIŞTIR