Katalog

SAYFA CUMHURİYET 4AĞUSTOS1992SAU 8 DIŞHABERLER ABD gemileri luveyrte ŞKUVEYT(AA)-ABDile tuveyt'in Körfez'de \apacaklan ortak tatbikata katılacak Amenkan gemileriyle denizpiyadeleri Kuveyt'e geldı. Kuveyt askeri sözcûsü, gemilerin ICuveyt sahilerine, bugûn 1.900 askerin kaülımıyla gerçekleştinlecek "Eager Mace" tatbikatında kullanılacak ekipmanı getirdiğiru açıkladı. Yetkililerin, "Irak ile son zamanlarda artan gerginliğin azaltılmasına yönelik" olduğunu öne sürdüğü tatbikatlar, ağustos ayı içinde 3 kez yapılacak ve bu tatbikatlara 5 bin Amerikan askeri katılacak. Rusya ile ükrayna anlaştı •MOSKOVA (AA) - Rusya Devlet Başkanı Bons Yeltsin ile Ukrayna Devlet Başkanı Leonid Kravçuk, Karadenız donanmasının geiecegi konusunda, donanmanın subaylannca önerilen bir formül üzerinde anlaşmaya vardılar. TASS ajansının habenne göre, Yeltsin ile Kravçuk arasında Muhalatka kasabasında anlaşma uyannca, "gecici dönemde" Karadeniz donanması, BDT Genel KomutanlığVnın kontrolünden çıkanlarak Rusya ve Ukrayna genelkurmay başkanlıklannın ortaklaşa oluşturacaklan bir komutanlığa bağlanacak. Anlaşmaya göre 1995 yıhndan sonra donanmanın kesin paylaşırru konusunda imzalanacak biranlaşmayla bu alandaki tüm sorunlar çözûmlenecek. Ortadoğu banş fe KLDÜS(AA)• Ortadoğu Banş Konferansı'nın üçüncü aşamasıru oluşturan çok yanh görüşmelerin 15 eylûlde Moskova ve VVashington'da yeniden baslayacağı acıklandı. fsrail Dışişleri Bakanlığı'ndan verilen bilgiye göre Başbakan tzak Rabin, Amerikan yönetımınden, çok yanh görüşmelenn yeniden baslayacağı tarihi belirten mesaj aldığını açıkladı. Buna göre silahlann deneümi konusunu ele alan komisyon 15-17 eylül tarihleri arasında Moskova'da, su kaynaklan konusu ile ilgili komisyon da 15-16 eylül tanhlerinde Washington'da bir araya gelecek. Suttanlıbakaıı Türtdye'de • ANKARA (AA) - Sudan Başbakan Yardıması ve Içışleri Bakanı Zübeyir Muhammed Sahh,resmibir ziyarette bulunmak üzere özel uçakla Ankara'ya geldi. Konuk bakanı. Esenboga HavaalanTnda İçışleri Bakanı tsmet Sezgjn, törenle karşıladı. Sezgın, havaalanında yaptığı açıklamada, Türkiye ile Sudan arasında geçmişten bu yana dostane ilişkilerin bulunduğunu kaydetti. Sezgjn, "lki ülke arasındaki ilişkiler, bu zıyaretle daha da ileriye gidecek" dedi. İsraH, Löbnan'ı • NEBATİYE (AA) - îsrail askerlennin, Güney Lübnan' daiı Nebatiye kenti yakınlanndaki bir köyü bombalayarak bir kişinin yaralanmasına ve 13 evin hasar görmesine neden olduklan büdirildi. Güney Lübnan güvenlik kaynaklan, saldınnın önceki gün geceyansı tsrail'in tek taraflı olarak ilan ettiği güvenlik kuşağı içindeki ZafTata köyünden başlatıldığını beürttiler. tsrail önceki gece Güney Lübnan'daki Iran yanlısı Hizbullah örgütüne ait bir üssü de havadan bombalamıştı. BM Banş Gücü yetkiblen ve güvenlik kaynaklan bu saldında da yaşh bir kadının yaralandığını kaydetmiskTdi. Nepardeuçak kazası •KATMANDU (AA) - İçindeki 113 kişi ile birlikte cuma günü Himalayalar'da düşen Tayland uçağmdaki yolculardan 17'sınincesedi Nepal'de dağhk bir bölgede bulundu. Resmi kaynaklardan yapılan açıklamada, yanmış ve parçalanmış durumda olan cesetJerin Katmandu'ya getırildığı ve araşürmalann İuzlandınldığı belirtildi. Nepal tçişleri Bakanlığı'ndan cuma günü yapılan açıklamada, baskentın 50km. kuzeybatısında düşen Airbus A310-300 tıpi uçaktaki 99 yolcuvel4kişilik mürettebattan kurtulan olmadığının sanıldığı kavdedilmişti. SBKPdeğil, bir tarihyargdanıyor VLADİMİR İLYtÇ LENİN JOSEF STALtN NtKİTA KRUŞÇEV LEONtD BREJNEV YURt ANDROPOV KONSTANTtN ÇERNENKO MtHAİL GORBAÇOV Yeltsin, Sovyetler Birliği ile özdeşleşmiş olan komünist partinin kuruluşundan beri yasadışı olduğunu iddia ediyor Dış Haberler Servisi - So\- yet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB). yerini Bağımsız Devletler Toplulugu'na (BDT) bırakarak tarihe gömülürken Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (SBKP) varhğı da sona erdi. Bir tarihe damgasını vuran SBKP, şimdi Rusya Anayasa Mahkemesi'nde yar- gılanıyor. Aslında yargılanan sadece 18 milyonluk parti örgü- tünün faaliyetleri değil, 74 yılbk bir geçmiş. Şu günlerde Anayasa Mah- kemesi'nde görülmekte olan davanın temelini. Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in, SBKP'yi, 1991 yılmıu Ağustos ayında yapılan darbeye kanştı- ğı şerekçesiyle kapatma karan oluşturuyor. Komürûstler, bu karann Yeltsin'in yetkileri dı- şında kaldığını savunurlarken Yeltsin ve demokratlar, KP'nin kurulduğu 1897 yıhndan beri yasadışı bir örgüt olduğunu, bu yüzden de kapaülıp yasaklan- ması gerektiğini ileri sürüyor- lar. Anayasa Mahkemesi'ne ilk dilekçeyi veren taraf olan ko- münıstlcr, iddialannı, anayasa- daki "yasal parti ve örgütlerin yasaklanması, Rusya Devlet Başkanfnın yetkilen dışında yer abr" ifadesine dayandın- yorlar. Demokratlann duruş- malarda bu iddiaya karşı öne sürdükleri, Yeltsin'in partiyi değıl 'faaliyetlenni' yasaklamış olduğu. Ancak tüm gözlemci- ler, kararnamede yer alan 'parti mallanna el konuhnası" karan- nın partinin fıilen kapatılması ile eş anlamh olduğu görüşünde birleşiyorlar. Rusya'nın ilk hukuk devleti- ni kurma sözü vermiş olan Yeltsin yönetimi, mahkemeye bir karşı dilekçe vererek "başın- dan itibaren yasadışı bir örgüt olan ve yetkilerini aşarak dev- letle özdeşleşmiş olan KP'nin anayasaya aykın olduğunu, bu yüzden de kapatılması gerekti- ğini" ileri sürdü. Yeltsin'in avu- katlanndan Sergey Şahray, mahkemeye getireceği belgeler- le partinin devlet ve toplum işle- rine kanşmasının bo>utlannı gözler önüne sereceği 'sözünü verdi' ve davanın yüzyılın dava- sı olacağı, bir tür 'Nürnberg Mahkemeleri'ne dönüşeceği (2. Dünya Savaşı sonrası Nazilerin yargılandıklan mahkemeler) şeklinde açıklamalarda bulun- du. Mahkemeye sunulan 36 cilt- lik KP belgelerinde ise şimdilik kimsenın bilmedığı. en azından tahmin etmediği bir şey bulun- madığı bildiriliyor. ileri gelen parti üyelerinin ağustos darbe- sinde oynadıklan rol konusun- da ise soruşturmalann hala sür- düğü, darbenin yıldönümünde bir dizi belgenin yayımlanacağı söyleniyor. KP üyeleri ise duruşmalarda ısrarla parti yönetiminin geç- mişte işlediği hatalann cezasıru çekmeyi reddettiklerini söylü- yorlar. Lenin'den Gorbaçov'a uzanan 74 yılın günahlannı üst- lenmeyeceklerini vurguluyor- lar. Vietnam savaşi sırasında iş- lenen suçlardan dolayı Ame- rika'da hiçbir partinin kapatıl- madığını, geçmışte Cezayir- deki sömürge savaşını destekle- dikleri için bugün Fransız Sos- yalist Partisi'nin yargılan- masının söz konusu olamaya- cağını sözlerine ekliyorlar. Ba- şansız olan ağustos darbesıne örgüt olarak, toptan kanş- lıklan iddialannı kesinlikle red- dederek olaylara kanşmış ola- bilecek kimi parti yöneticile- rinin ayn yargılanmasını ısti- yorlar. Ağustos ayındaki başansız darbe gırişiminden sonra KP'- den istifa eden son genel sekre- ter Mihaıl Gorbaçov tanık ola- rak çağnldığı duruşmalara kaülmadı. Gorbaçov, bu konu- da, "74 yıllık bir tarih konusun- da mahkemeye çıkmayı reddet- tiği içm" duruşmalara katılma- dığmı söylemekle yetindi. Batılı gözlemcıler, bu mahke- menın gelmiş geçmiş mahkeme- lenn en gariplerinden bıri oldu- ğu konusunda birleşiyorlar. 12 yargıcından çoğunun eskı ko- münistlerden oluştuğu mahke- me heyeti, duvannda hala ko- münist partinın amblemi orak- çekicin asılı olduğu mahkeme salonunda. komünistler tarafi- ndan hazırlanmış bir anayasa- ya dayanarak KP'yi yargılıyor. Üstüne üstlük, davaa taraf da içinden çıkıp geldiği partinin başından ben yasadışı bir örgüt olduğunu savunarak kendisini de zan altında bırakmış oluyor. (Yeltsin, 1961-90 yıllan arası- nda KP üyesı ve üst düzey yö- neticısiydi. Avukaü Sergey Şahray ve şimdiki demokrat- lann hemen hepsi de birzaman- lar parti üyesiydiler.) Rusya Anayasa Mahkemesı, kuruluşunun üstünden bir yıl- dan az fazla bir zaman geçmiş- ken belkı de tarihmin en zor da- vasına bakıyor. Yargıçlann, ta- raflan sık sık olaya pobtik değıl hukuki açıdan bakmalan için Artık partinin izinden giden y p nnı pekiştirdıgi yıllar. Bir yandan milyonlarca insan siyasi nedenlerle çalışma kamplanna gönde- riüyor. Diğer yandan "Halkların Babası Stalin"in önderliğinde yepyeni bir gençiik yetiştiriliyor. Daha sonra "Stalin Kuşağı" olarak anılacak bu gençiik, başanlanyla partinin en büyûk propa- ganda malzemesi oluyor. Spor Sanab Derneği'nce 1936 tenunuzunda Kremlinln önûnde düzenle- nen gösteride, binlerce genç Kızıl Meydanı doMurmuş geçit yapıyor. Parti, yetiştirdiği bu kuşakla "tdeal Sovyet İnsanı"nın yaratılacağma inanıyor. Ancak kuşaklar geçiyor ve bir gün sanki bir gecede ofanuşcasma koskoca bir tarih yokohryor. Sovyeder Birliği tarihe gömülürken, milyonlar- ca "Sovyet tnsanı" bu kez partinin izinden değil, pazar ekonomisinin peşinden koşuyor. DAVA DOSYASEVDAKIBELGELER 36 OLT TUTUYOR Parti'nin kirli çamaşırlanDış Haberier Servisi - Yelt- sin'in avukatlan, parti yönetı- mınin devlet işlennde oynadığı rolü kanıtlamak ve geçmiş suç- lan ortaya dökmek amacıyla mahkemeye 36 cilt tutan belge sundular. T1ME dergısi, SBKP Mer- kez Komıtesı'nin faaliyetlerine ilişkin 100 milyon adet dosya- dan secilen bu belgelerden bazı bölümleri yayımladı. İşte banlan: 1937 -SBKP Merkez Komi- tesi, güvenlik şefı Nikolay Yez- hov'un zengin çiftçilerin. me- murlann ve muhaliflerin top- latılmasını öngören bir planını kabuletti. Moskova'ya 35 bin kişilik tu- tuklama ve 5 bin kişilik ınfaz kotasıtanıdı. Nikita Kruşçev'in de aralan- nda bulunduğu 3 kişilik mah- keme heyeti, 41 bın 305 kışinın tutukJandığmı bildırerek sının 3 bin 500 kişi aştı. 1941 -Merkez Komite, Vol- ga Alman Cumhuriyeti ile Sa- ratov ve Stalingrad bölgelenn- den aralannda KP üyelenyle Komünist Gençiik Birliği üye- lerinin de bulunduğu 479 bin 841 kişinin Sibirya ve Kazakis- tan'a sürülmesi karannı verdi. 1977 -Merkez Komite, rejim muhaliflerinden Yuri Orlov ve Aleksandr Ginzberg'in tutuk- lama ve yargtlama şekilleri hakkında açık talimatlar verdi. Orlov'un madde 190 uyannca hüküm giyecek biçimde. Ginz- burge'un da Sovyet devletini aşağılayıcı propaganda yap- mayı yasaklayan 70'inci mad- deden hüküm giyecek biçimde yargılanmasını emretti. 1987 -Ortodoks kiüsesıne, Brenlya ve Uruguay'daki mis- yoner cemiyetine rahip gönder- meden önce Dışişleri Ba- kanbğı, KGB ve parti ileri ge- lenlerinin onayını alması emri verildi. uyarmak zorunda kaldıklan gözlemciler tarafından bildiriü- yor. Dünyanın hemen her yerin- deki hukuk adamlannın gözleri onlann üzennde. Verecekleri karar her yönüyle, ınceden in- ceye tartışıbp eleştirilecek. Belki de diğer birçok dava için örnek oluşturacak. Üstelik bu dava çiçeği burnunda mahkeme için de bir tür bağımsızlık sınavı olacak. Rus halkının tüm bu olup bi- tenlere tepkisi ne peki? Ülkede- ki gözlemciler ilk günlerdeki bırkaç KP yanlısı gösteriden sonra artık kimsenin dava ile il- gılenmediğini söylüyorlar. An- laşılan Rus halkı geçmişle he- saplaşmaktan çok kışı nasıl ge- tıreceğıni, karnını nasıl doyu- racağmı, yakacağını nereden sağlayacağını düşünüyor. 3günlük darbe• 19 Ağustos - Sovyet haber ajansı TASS, sabahın erken saatlennde Gorbaçov'un hastabğı nedeniyle yetkilerini Gennadı Yanayev'e devrettiğinı bildırdi. Asbnda bir önceki akşam Gorbaçov'un Kınm'daki yazbk evine giren darbecilerden bir grup onu yetkilerini devreden bir kağıt imzalamaya zorlamışlar, Gorbaçov ise bunu reddetmişti. Sabahın ilerleyen saatlerinde 8 üyeli Olağanüstü Hal Komitesinin kuruluşu duyuruldu. Komitede Yanayev'den başka KGB Başkanı Kruçkov Savunma Bakanı Yazov ve Içişleri Bakanı Pugo yer abyordu. Komite, 6 ay süreyle yönetimi elınde bulunduracağını açıkladı, basına ve olası protesto gösterilerine yasak koydu. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Boris Yeltsin olayı bir 'sağ darbe' olarak niteledi ve yönetimi ele aldığını ilanetü. Rusya Federasyonu parlamento binası çevresinde Yeltsin'i desteklemek amacıyla 50bınkışüikbirkalababk binkti. Parlamento ve çevresindeki kalababk Kızıl Ordu tanklannca kuşatıldı. • 20 Ağustos - Moskova'da 150 bin, Leningrad'da 200 bin kişilik gösteriler yapıkiı. Madenciler greve gitti. Ukrayna ve Kırgızistan liderlen de Gorbaçov'un göreve iadesini istediler. Yeltsin tanklann üstüne çıkarak halka direnmeleri çağnsında bulundu. Akşama doğru tanklann parlamento çevresindeki kalabalığı dağıtmak ve bınayı ele geçirmek üzere harekete geçecekleri haberi geldi. Ancak tanklar harekete geçmeyi başaramadı. Büyük birçatışma yaşanmadı ama kargaşada üç kişi hayaünı yitirdi. • 21 Ağustos - Yeltsin, darbe liderlerinin ülke dışına çıkmak üzere havaalanına gittiklerini duyurdu. Sovyetler Birliği Parlamentosu, Gorbaçov'u göreve iade etti. Yeltsin Kremlin'dekı orak-çekiçli bayrağı ındırerek Rusya bayrağınıçektirdi. Komünist Parti'nin faaliyetlerini durdurarak mallanna el koyduğunu açıkladı. • 22 Ağustos-Mihail Gorbaçov sabaha karşı Moskova'ya döndü. SBKP'NÎN 70 YILIAŞKEV TARİHİNDEN NOTLAR Iktidaı-koltuğundansanıksandalyesine KPnin düzenlediği toplantılara artık sadece yaşlılar ilgi gösteriyor.(SİNAN GÖKÇEN) Dış Haberler Servisi - Sovyetler Birligj Komünist Partisi, 70 yıb aşkın bir süre bo- yunca Sovyetler Birliği'nde 150 milyon insa- nın kaderini elınde tuttu. İşte 18 milyon kişi- den oluşan profesyonel bir aygıta sahıp bu dev örgütün tarihinden notlar: • 1917 - Kasım ayında Lenin önderliğinde- ki komünistler devnmle iküdara geldi. • 1918 - Bolşevıkler, kurucu meclisi ilk otu- rumundan sonra kapattılar. Lenin, meclisin olaylann gerisinde kaldığını ileri sürdü • 1919 - Partinin en üst yürütme organı ola- rak Merkez Komite Politbürosu kuruldu. İktıdar fıilen bu organın elinc geçti • 1921 - BolşeviUer, muhalefeti yasakladı. Tek parti yönetimi somutlaştı. • 1922 - Stalin, KP Genel Sekteri oldu. • 1924- Lenin öldü. Stalin, Troçki'yi tasfiye ederek 1927'de tek adam oldu. • 1929 - Stalin hızb sanayileşme ve tanmda zorla kolektifleştirme programlan başladı. • 1934 - Stalin muhalıflere karşı tasfiye kampanyası başlattı. Dört yıl sürecek Mos- kova mahkemeleri başladı. Milyonlarca in- san çalışma kamplanna göndenldı. • 1953 - Stalin öldü. Yerine getirilen Kruş- çev Stalin'e karşı kampanya başlattı. Parti'- nin durumu sarsıldı. • 1964 - Kruşce\ de\nldi, yerine Brejnev geçtı. Partinin "'öncü rolünü" güvence allına alan ünlü 6. madde anayasaya gırdı. • 1982 - Brejnev öldü, yerini Andropov aldı. Onun ölümü üzenne 1984'te Çernenko KP Genel Sekreten oldu. • 1985 - Çernenko'nun ölümü üzerine Gor- baçov, KP Genel Sekreteri oldu. Gorbaçov 'glasnost ve perestroyka' politikalannı yü- rürlüğe sokarak yeni bir dönem başlattı. • 1990 - Merkez Komite toplantısında aü- nan bir kararla 6. madde anayasadan kaldı- nldı. Partinin 74 yıllık tekeli böytece sonaer- miş oldu. Çok partili başkanlık sistemi ve demokratik sosyaüzme geçilmesi kararlan abndı, Gorbaçov 'un yetkileri arttınldı. Ma- yıs ayında Başkanlık Konseyı kontrollü pa- zar ekonomisini kabul etti. • 1991 - Rusya Cumhuriyeti Devlet Başka- nı Yeltsin, ağustos darbesine katıldığı gerek- çesıyle partinin faaliyetlerinin durdurulma- sına ve mallannın kamulaştınlmasına karar verdi.