Katalog

3 Şubat 1992 ekonomi Cumhuriyet7 Mercedes'ten betedîye otobûsû Ekonomi Servisi- Mercedes-Benz Türk'ün ürettiği 0 302 T belediye tipi ©tobüslerin 10 adedi firma yetkililerince İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Yüksel Çakmur'a teslim edildi. İzmir Belediyesi'nin geçen yıl açtığı ihale sonucufirmaya65 adetlik otobüs siparişı verilmişti. Siparişlerin geri kaian bölûmünün de peyderpey teslim ediJeceğini açıklayan firma yetkilileri böylece dampingji ithal otobûslerin yanı sıra Türk ürûnlerine de pay verildiğıni belirttiler. Mercedes-Benz Türk'ün belediye tipi otobüsleri engebeli Türk şehirlerinin yapısı göz önüne ahnarak üretilmiş. Bütçe maratonu • AA (Ankara) -1992 mali yıh bütçe yasa tasansının tümü üzerindeki görüşmelere, bugün TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda başlanacak. Komisyonun bu haftaki gündeminde başbakanlık ve bağlı kuruluslar, Anayasa Mahkemesi, Adalet Bakanhğı, Yargıtay, Danıştay ile Milli Savunma Bakanlıği'nın bütçeleri bulunuyor. Vergi reformu . •LBA(Ankara)-Vergireformpaketi. ,' bütçe tasansından hemen sonra ; TBMMgenelkurulunainiyor. Devlet ; Bakanı Tansu Çiller, "BankaJara • otomobilvebeyazeşyayayeni vergiler gelecek" dedi. Çiller, "Vergi reform 1 paketinin uygulamaya sokulmasıyla, ; kamu açıklannın yüksek vergi • gelirleriyle kapatılma yoluna gidileceğini vurguladı ve "Biz, vergiler konusunda, heron yılda biralınacak kararları uygulamaya sokacağız" diye konuştu. Özelleştirmeye 2 milyar dolar • UBA (Ankara) - Ekonomik konsültasyon için Ankara'da incelemelerde bulunan Uluslararası Para Fonu (IMF) heyeti, "özelleştirmenin hızlandınlmasım" istedi. Bu arada Dünya Bankası'nın da özelleştirme için 2 milyar dolara yakın bir kaynağı garanti ettiği öğrenildi. İTO'dan vergi affına • Ekonomi Servisi - İstanbul Ticaret Odası Başkanı Atalay Şahinoğlu, TBMMyesunulan tahsilatı hızlandırma yasa tasansı ile ilgili olarak bazı çevrelerin yapüğı abartılı değerlendirmelerin yanlış olduğunu belirterek "Bu tasan bir vergi afTı değil geçmiş dönemlerdeki vergi uygulamalarının getirdiği haksızJıklann kısmen telaflsi anlamını taşır"dedi. ABD'li Standart and Poor kuruluşuna kredibilite raporu hazırlatıldı Türkiye'ye şartlı güvenBtLAL ÇEThv (Ankara)- Türkiye'nin dış kredi değerliliği konusunda ABD'li Standart And Poor kuruluşuna rapor hazırlatıldı. Uluslararası büyük banka ve finans kuruluşlanna gönderilen raporda, Türkiye'nin dış borçlannı ödeye- bilecek kapasitede olmasına rağmen, siyasi belirsizlikler ve kamu sektörünün fınansman açığı nedeniyle olumsuz gelişmelere açık olduğu belirtildi. Para politikası ve tasarruf önlemleriyle özel- göriiş aynliklarının çıkacağı da yer alıyor." leştirme konusunda Koalisyon Hükümeti'nin ortakları arasında göriiş aynlıklan çıkabileceği savunulan raporda, Merkez Bankası'nın kamu açıklanndan dolayı para politikasında zorlana- cağı öne sürüldü. Hazine'nin, ABD sermaye piyasalanndan tahvil ihracı yoluyla dış borç sağlayabilme olanaklannı araştırmak için ha- zırlattığı raporda, 20 Ekim seçimlerinden sonra oluşan ortam, koalisyon hükümetinin durumu ve politik beklentiler ağırlıklı olarak yer aldı. Raporda ele alınan görüşler özetle şöyle: Politik ortam "GeneJ ekonomik politikaJar konusunda par- tilerarası bir konsensus olmasına rağmen ekim se- çimJeri sonunda Turgut Özal'ın kurduğu ANAP'- ın kaybetmesiyle ortaya çıkan yapı ve koalisyon içindeki kimi belirsizlikler siyasi ortamı zorlaya- bilir. Bu da ekonomik politika ve uygulamalara yansıyabilir. Özal'ın ekonomik reformlarının temel ilkeleri- nin değiştirilmesi beklenmiyor. Ancak kamu sek- töründe acil olarak yapılması gereken reformla- rın gerçekleştirilememesi ve yeterince sıkı bir pa- ra politikasırun uygulamaya sokulamaması haiin- de hükûmetin konumu sarsılabilir. Beklentiler ara- sında koalisyon ortakları arasında para politika- sı uygulaması ve tasarruf önlemleri konularında ABD'nin desteği Raporda ABD ve Başkan Bush'un Türkiye'ye sağladığı siyasal desteğe de değinilerek şöyle de- nildi: "Körfez krizi ve bunun ardından gelen Kürt mülteci akını 40 yıldır bir NATO üyesi olarak Sov- yet yayılmacılığına karşı oynadığı onemli role rağ- men göremediği ilgiyi getirdi Türkiye'ye. Başkan Bush da Türkiye'nin bu önemli rolünü açıkça tanımış bulunuyor. Iki ülke arasındaki iliş- kiler bugün daha güçlüdür. ABD'nin siyasi des- teği Türkiye'nin aynı zamanda AT'den bazı ta- vizler koparmasında da yararlı olabilir. Bu çer- çevede ABD zaten şimdiden Türkiye'ye genişle- tilmiş ortaklık statusü verilmesi için AT üzerin- deki etkisini kullanıyor." Kamu açıkları sorunu Raporda kamu kesiminin yüksek oranlı finans- man açıkları sürdükçe Merkez Bankası'nın Dara politikasında zorlanabileceği de kaydedildi. Bu du- rumun dış ödemelerde de sorun çıkarabileceği be- lirtilerek şöyle devam edildi: "1991 yılında Merkez Bankası hükümete yay- gm bir biçimde kısa vadeli avans verdi. Bu nedenle banka iç varlıklarını kontrol etmekte zorlandı ve parasal hedefleri açıklamaktan kaçındı. Yine de nihai parasal hedefler, istikrarlı faiz ve döviz kur- lan olmaya devam ediyor." Özelleştirme "Koalisyon ortağı SHP'nin KÎT'lerin özelleş- tirilmesine yönelik ciddi bir ideolojik inancı yok" değerlendirmesine de yer verilen raporda "Geç- mişte SHP'nin Özal'ın izlediği yabancı sermaye- ye açık kapı politikasını eleştirdiği de biliniyor" denildi. DestfkJeme alımlan ve özelleştirme ile ilgili ola- rak da özetle şu görüşlere yer verildi: "İşgücünün yüzde 4O'ı hâlâ çiftçilerden oluşu- şan ülkede devlet destekleme aümlarının kaldırıl- ması zor. Aynı sekUde kârlı olmayan KİT'lerin ka- patılması da kolay değil. Özelleştirme ANAP'ın reformlarının- önemli bir boyutunu oluşturuyor- du. Ama buna rağmen çok yavaş ilerledi ve bazı siyasi engellerle karşılaştı. Bu engellerin SHP'nin özelleştirmeye soğuk bakması nedeniyle daha da artacağı sanılıyor." Ücret artışlan Raporda ucret artışlarırun orta vadede Türki- ye'nin ihracatının rekabet gücünü yitirmesine de neden olabileceği savunularak "Buna karşın itha- lat rejiminin liberalizasyonu da tüketici davranış- larında değişikliğe yol açacaktır ki ithalatın için- deki tüketim malları oranının artması beklenebi- lir" denildi. Kronik enflasyon Kronik yüksek enflasyonun temelinde esas ola- rak çok büyük kamu sektörü açıkları ve kamu fi- nansmanının yeterince kontrol altında tutulama- ması yatıyor -ki bu Türkiye'nin gerçekleştirilebi- lir istikrarlı büyümesine ve ekonomisinin daha da modernleştirilmesine en büyük engeli oluşturuvoı; SalatakokteylinizBeltaş'tanESER ATİLLA (fstanbul) - Bugünkü alış veriş merkezimiz için 18 ocakta Levent'te açılan Beltaş'ı seçtik. Bd'- ini belediyeden Taş'ını da Beşiktaş'- tan alan Beltaş'ın uzun açılımı Beşik- taş Belediyesi Tanzim Satış Magaza- ları.Beltaş'ın Levent dışında Beşik- taş'ta da mağazası bulunuyor. Beltaş, Etiler girişinde, Levazım Sitesi'nedö- nen yolun hemen girişinde. Levent, Ulus, Eti- ler, Hisarüstü, Akatlar'da oturanların geçiş kavşağında yer alan market şu anda bu civarda açılan en büyük market unvanını taşıyor. 2 katlı, 3 bin çeşit malın satıldığı marketin girişi- ne uzun yeşil bir haiı döşenmiş. Halıyı takip et- tiğinizde kapıya ulaşıyorsunuz. Büyük camlı kapılardan içeri girince sağda yürür sepetler sizi bekliyor. Kapıdan girer girmez tam karşınız- da ise iki yana doğru genişleyen büyükçe bir merdiven var. Pek yakında buraya bir yürüyen merdiven yapılacakmış. Beltaş'ın birinci katında perakende satış yapılıyor. 3 bin değişik ürünün satıldığı bu kat- ta reyonlar yukandan aşağıya doğru sarkan pi- ramit şeklindeki panolarla gösteriliyor. Aynca kırmızı, mavi ve yeşil ışıklı panolar da market içinde iz sürmenizi kolaylaştınyor. Reyon ara- lan, iki üç kişinin rahatça geçebileceği genişlik- te. Beltaş'ın yeni açılması, yeniliğin getirdiği özenin yanı sıra bazı aksakhklan da beraberin- de getiriyor. Size tavsiyemiz Beltaş'a giderken buranın yeni açılmış bir yer olduğunu göz önü- ne almanız. Aynca Beltaş yetkilileri, müşterile- rin eleştiri ve isteklerini dinlemeye her zaman açık olduklannı dile getiriyorlar. Beltaş'a ilk kez gelen matematik öğretmeni Beltaş'ta alışveriş yapanların önemli bölümü aynı fıkri pa> lası> oriar: Belediye pazarı deyince kalite- siz sandık, ama burayı gördükten sonra yanıMığunızı anladık.(Fotoğraf:ML HARREM AYDIN) Neşe Bulduk, marketteki ilk izlenimini "Aydınhk, ferah, temizbiryer. Umanm buözel- likleri sürekli olur. Ancak çahşanlar oldukça ya- vaş. Daha özenli bekliyordum. Ve çalışanlar daha seri olabilirler" diye belirtiyor. Daha önce Levent'teki Migros'tan alış veriş yapan emekii öğretmen iki kardeş Emine ve Hanife Sa- noğlu, artık Beltaş'a geldiklerini belirterek bu- rayı seçmelerinin nedenini kalite ve ucuzlukla açıklıyorlar. İki kardeş Sanoğlu, "Belediye pa- zarı deyince kalitesiz zannettik. Ama gelince ya- nıldığımızı anladık. Burada her çeşit mal var. Hatta bazı mallar Levent'teki Migros'tan daha da ucuz" diyorlar. Beltaş yetkilileri bu yakınma- lara "Zamanla tüm eksiklerimiz tamamlana- cak" diye yanıt veriyorlar. Beltaş pazar hariç her gün 9.00-21.00 arasında açık. Pazar günleri ise 9.00-18.00 saatleri arasın- da hizmet veriyor. Otomobiliyle alışverişe çı- kanlar için Beltaş'ın özel otoparkı bulunuyor. Şu anda 40 araca hizmet veren otoparkın yeter- siz geldiğirü belirten yetkililer, otopark hacmini pek yakında 100-150 araca çıkarmayı planlı- yorJar. Beltaş'ın en büyük özellığı ikinci katında top- tan satış yapması. Ürünleri saklayacak yeri olanlar için Beltaş üst katını toptana ayırmış. Burada da her türlü malı bulmak mümkün. Bu katta satılan şampuan, tekel ürünleri, bisküvi, makarna, temizlik malzemeleri toptan alış veriş yapacaklar için daha ekonomik. Orneğin birin- ci katta 23 bin 750 liradan satılan 1300 gramhk Alo-Matik ikinci katta tanesi 22 bin 700 lira- dan satılıyor. Ancak bu ürünü 22 bin 700 lira- dan almak istiyorsanız bir koli yani tam 14 adet Alo Matik almanız gerekecek. Beltaş'ta bir de Salad Bar yar. Salad Bar'da 10-12 çeşit salata bulunuyor. İstediğiniz salata- lardan bir kokteyl hazırlayıp alabiliyor ve ken- diniz tartıp kendiniz paketleyebiliyorsunuz. BİRG()RİS Enflasyon veDurgunluk GÜLTENKAZGAN /. Ü. İktisat FakültesiÖğretim Üyesi Türkiye ekonomisi, 1988 başında-n bu yana ortalama yıllık hızı %70'i aşan bir enflasyonla birlikte, 1990 bir yana bırakı - lırsaortalama yıllık hızı %1.5'i aşmayan GSMH artışı ile yaşı- yor. Piğer bir deyişle, enflasyonun denetimi en büyük güçlükler çıkaran "stagflasyon", yani durgunluk içindeenflasyon biçimi- ne tanık oluyor. Sadece 1990'da, bu olumsuz gidiş, ANAP hü- kümetinin kur-faiz makasıyla oynaması üzerine tersine çevrile- bildi, enflasyon hıa %60'a gerilerken GSMH büyüme hızı %9. 9'a çıktı. Ancak, bu sürdürülemez yapay bir desteklemeyle ger- çekleşti: Bir yandan cari işlemler bilançosu açığı 2.6 milyar do- lara çıktı; böylece, ithal malı bolluğu sayesinde fiyatlar denetle- nebildi; bir yandan döviz fıyatı %30 civannda arttığı için hem fiyat artışına bir "çıpa" oluşturuldu hem girdi maliyetlerindeki göreli düşüşle içfiyatlar%60artarken kârhlığı arttırdığı için üre- time ivme verildi hem de girdi/ürün fiyatlanndaki göreli değiş- me yapay biçimde katma değeri şişirdiği için GSMH'deki artış olağan dışı bir orana çıkmış gözüktü. Aynca, imalat sanayiinde 1989'a oranla 1990'da sadece bir puanlık kapasite kullanımı artışına karşılık tanm üretimındeki %8'i aşan orandaki bü- yüme, yapay politika etkenleri yanında dışsal etkenlerin rol oy- nadığını gösteriyor. Yani, ekonomi, dışsal etkenler artı sürdü- rülemez politika uygulamalanyla 1990'da canlandınldı, yoksa durgunluğu kendi piyasa güçleriyleaşamadı. Nitekim, 199I'de Körfez krizinin de eklenmesiyle, tekrar enflasyon %71 'e çıkar- ken, GSMH artışı % 1.5-2 arasında kaldı. 1991 sonuna doğru yoğunlaşan durgunluk karşısında ticari bankalar topladıklan fonlan krediye dö- _ _ . _ ^ „ — 1991 sonuna doğru yoğunlaşan durgunluk karşısında ticari bankalar topladıkları fonlan krediye dönüştüremez duruma girince, faiz badleri düştü. nüştüremez duruma girince, faiz hadleri düşmeye başladı; buna, 20 Ekim seçi- miyle iktidara gelen yeni koalisyon hükü- metinin enflasyonu düşürme taahhüdü eklenince, faiz hadle- rinde bugün de düşüş ~"^~~" •—"^—~ sürüyor, beklentilerin olumlu etkisi altında. 1984-7 dönemini kapsayan 4 yılda ekonomi ortalama yıllık hızı %45'e varamayan bir enflasyon hızıyla %7'yi aşan GSMH artışı yaratabildi. Bu dönemle, izleyen yıllararasında iki nokta- da önemli fark görülüyor: Birincisi, 1984-7 döneminde cari iş- lemler açığının GSMH'nin %2'si civannda sürmesi; ikincisi, reel ücretlerin ve maaşlann çok düşük düzeylere gerilemesi. Oysa, 1988 ve izleyen yıllarda bu ikietken tersine dönmüş gözü- küyor: 1990 hariç, cari işlemler fazla veriyor; reel ücretler ve maaşlar artış trendine girmiş bulunuyor. Birincinin etkisini ge- çen ayki yazıda incelediğimız için burada sadece reel ûcret- maaş boyutu üzerinde duracağız.Türk ekonomisinde ortalama verimlilik artışı, temelde emek veriminin çok düşük olduğu (tanm-dışı kesimlerin %20'si kadar) tanmdan daha yüksek ve- rimli faaliyetlere işgücü akını ve bu kesimlerde istihdam artar- ken tanmda çahşan sayısında azalışın ortaya çıkmasıyla ger- çekleşir. Tanmda ve kentlerdeki basit hizmetlerde işgücü biri- kiminin artmasıyla ters etki yaratır! 1988 ve izleyen yıllarda ekonomi böyle bir değişim içine girmiştir; aynı süreç 1978-83 arasında da çok yoğun biçimde yaşanmıştır. DİE verilerine göreEkim 1989 ile Nisan 1991 arasındaki 1.5 yıl zarfında istih- dam şöyle değişmiştir: Tanmda 506 bin ve hizmetlerde 231 bin kişilik istihdam artışı vardır; buna karşılık sanayide (imalat, madenrilik, elektrik-gaz-su) artış 66 bin, ticarette 101 bin kişi iken, ulaştırma-haberleşme, banka-sigorta, inşaat gibi kesim- lerde 144 bin kişilik azalış vardır. Yani, ücretli-aylıklı kesimde istihdam azalışı ortaya çıkmıştır. Buna göre artan reel ücretler yüksek verimli faaliyetlerde ıstihdamı azaltırken, ücretsiz ça- lışma biçimlerinin (ücretsiz aile işgücü, ya da kendi hesabına calışma) yaygın olduğu en düşük verimli faaliyetlerde 1.5 yıl gibi bir sürede 737 bin kişilik istihdam artışı olmuştur. Bu süreç hızlanarak 1991 nisan ayından bu yana devam etmek- tedir. Bu noktada durup düşünmek ve şu sorulara yanıt bulmak gerekir: Ortalama emek veriminin düştüğü bir süreçte, reel üc- retler artarken enflasyon nasıl kontrol edilebilecektir? Jş ha- yatının durgunlaştığı, işçi çıkarmalannın arttığı bir ortamda devletin Kurumlar ve Gelir Vergisi gelirleri reel anlamda nasıl arttınlabilecektir? Görünüme göre ekonomi, 10 yıh konjonktür dalgasının tek- rar stagflasyonla beliren daralma sürecine girmiştir: 1958-62, 1969-71, 1978-83'te yaşanan daralma ve hızlanan enflasyon, dönemin kendi koşullannda tekrarlanmaktadır. Bu kez, "Dö- viz darboğazımız yok" dense de durum 1980 başından çok farklı değildir; üstelik büyük iç ve dış borç yükü, itbal mali kul- lanımma ve üst düzey tüketime şartlanmış zengin bir kitle, libe- ralleştiği ölçüde denetimi güçleşmiş bir ekonomi, halka geniş ekonomik ve demokratik taahhütlerle iktidara gelen bir koalis- yon hükümeti ve tükenmiş bir tanm ile yavaş yavaş sanayicılik- ten vaz^eçen bir işadamı çevresi bulunmaktadır. Yani bu kez, iş daha zordur. % 86,86 % 72,74 1991 yılında en çok kazandıran yatırım fonlan Yapı Kredi Yatırım'dan: Aktif Fon birinci, Hisse Fon üçüncü. AKTİf FON Dünya borsalannda ışlem göreı kârlı hese senetien «tahvıllerdenoluşur. Kaölma bdgelen TL ile satm aiırnr. Istendğnde. o günkü değeri ûzmnden paraya çevrüebdir. W HİSSE FON Borsada ışlem goren kârlı hısse seneöennden oluşur. Stzı htsse senecC pıyasasnın venmınden nskın en dağılmış şekJıyte yararlandınr. Istendıgınde o gûnku değen uzennden paraya çevnletnlır Aktif Fon. 1991 yılında % 86,86 kazanç sağlayarak Türkiye'nin en çok ka- zandıran 72 yatırım fonu arasında birinci, Yapı Kredi Yatırım'ın diğer bir fonu, Hisse Fon ise, % 72,74 verimle üçüncü oidu. Siz de Yapı Kredi Yatırım'ın deneyiminden yararlanın, Fon Ailesi ile kazanın. Lideri izleyin. YAPI^CKREDi YATIRIM Yapı Kredi Menkul Değerler Merkezteri İstanbul: (1) 232 62 00 (15 hat) Ankara: (4) 431 96 16 - 433 89 18 432 07 70 İzmir: (51) 19 63 43 -19 63 44 -19 92 05 Adana. (71) 18 20 02 (3 hat)