Katalog

6~ OCAK 1992 EKONOMİ CUMHURİYET/U IVlerkez ESankası'nın agır M ANKARA (ANKA) — H-sazine'nin Merkez Bstnkası'ndan aldığı kısa va-deli avans, hafta sonları itiijanyla geçen yılın son cuLjma gününde en yüksek dikzeye yükselirken kamu lce-siminin Merkez Bankası üzerindeki toplam kredi ba_skısı 17 trilyon lirayı biB-ldu. Merkez Bankası veKTİerinden yapılan de^erlendirmeye görc Hazine, iç borç geri öd«meleriyle, 27 aralık gü^nü kamu kesiminde çaljşan işçilere 1991 yıü ikr-amiyelerinin son taicısidinin ödenmesi için du>duğu fınansman gereksiniminin biiyük bölümünü Merkez Bajokası'ndan aldığı avansla karşıladı. ITelikopter ihalesi (AA) — Türk Silahu Kuvvetleri'nin ihtiyacı olan, yaklaşık 1.5 miİ3*r dolaruk 200 adet 'geaıel maksat' helikopter alımı için Fırmalardan 'son kez* teklif aiınırken gözler Başbakan Süleyman Dennirere verilecek brifınge çevriJdi. Işportacılara £T standardı • İZMİR (ANKA) — Türkiye'de işsizlik sorununun yarattığı "işportacıhk mesleği"nin Avrupa Topluluğu standartlanna uydurulması istendi. Izmir Tîcaret Odası (İZTO) Yönetim Kurulu Başkanı Halit Şarlak konuya ilişkin açıklamasında, bugün Türkiye'de özellikle büyük kentlerde sayıları yüzbini aşan işportaaların elektronik eşyadan mutfak araç gereçlerine kadar her türlü mali sattığını, buna karşın tek bir kuruş bile vergi ödemediğini söyledi. Dünya Bankası heyeti Ankara'da • ANKARA (AA) — Dünya Bankası heyeti başkanı Mate Gustavson, Türk hükümetine henüz ekonomik bir tavsiyeleri olmadığını söyledi. Türk ekonomisi hakkında incelemelerde bulunmak ve hükümet yetkilileri ve bürokratlarla görüşmeler yapmak üzere dün akşam Ankara'ya gelen Gustavson, beraberlerinde herhangi bir ekonomik karar tavsiyesiyle gelip gelmedikleri yolundaki soru üzerine, "Henüz böyle bir tavsiyelerinin bulunmadığmı söyledi. Dört kişilik Dünya Bankası heyetinde Gustavson'un yanı sıra Geremp Oppenheim, Paul Dyson, David Fretee adlı uzmanlar yer ahyor. Hindistan Tıcaret Bakanı Ankara'da • ANKARA (AA) — rürkiye ile Hindistan arasındaki Ekonomik ve Teknik Işbirliği Ortak Komitesi'nin 5. dönem toplantısına katılacak olan Hindistan Ticaret Bakanı Pallaingipam Chidambaram, dün akşam Ankara'ya geldi. Konuk bakanı Esenboğa Havalimanı'nda Devlet Bakanı Ekrem Ceyhun karşıladı. Chidambaram ile birlikte Türkiye*ye kalabalık Hintli işadamlan heyeti de geldi. Konuk bakan, 8 ocakta Türkiye'den aynlacak. ITPten kıııama • ANKARA (ANKA)— Uluslararası Ulaştınna Işçileri Federasyonu (ITF), Tekfen Holding'e ait Toros Gübre Limaru'nda, sendikalaşmak isteyen personelin işten çıkanlmasını lcınadı. ITF, hükümetten işten çıkarmalara karşı koruyucu önlem almasım istedi. Yunanistan'ın turizm kaybı • ATtNA (AA) — Yunanistan, Körfez Savaşı nedeniyle 1991 yılında turist sayısındaki düşüşten büyük ölçüde etkilendi. Ulusal Istatıstik Dairesi tarafmdan açıklanan rakamlara göre bu düşüşten en çok Atina'deki turistik işletmeler etkilendi. İstatıstik Dairesi'nin raporunda, 1991 yılı içinde Atina otellerinde geceleme orajıının 1990 yılına oranla yüzde 21.4 azaldığı belirildi. Camın fendi, pet şişeyi yendi tDRİS ADtL PET ve PVC gibi çevre kirli- liğine yol açan, doğanın yüzyıl- lar boyunca yok edemediği am- balaj malzemelerine getirilen "depozito"ya da "geri toplama kotası" cama ilgiyi artırdı. Çevre Bakanhğı yetkilileri, Katı Atıklann Kontrolü Yönet- meliği'nin yayımlanmasmdan sonra bakanlığa başvuran fir- malardan büyük bölümünün cam ambalaj malzemelerine geçmeyi planladıklarını söyledi- ler. Özellikle Anadolu'da faali- yet gösteren küçük firmalardan Çevre Bakanlığı'na gelen bilgi- lere göre etkin dağıtım sistemi- ne sahip olmayan firmalar de- pozito uygulamasını kabul et- mek istemiyorlar. Satılan ürü- nün ambalajımn bir bölümüne toplama kuralını getiren "kota sısteıni" de küçük fırmalan zor- luyor. Şişe Cam yetkilileri, Çevre Bakanbğı'nca yayımla- nan yönetmeliğin sonuçlarını Çevre Bakanlığı'nca yayımlanan Katı Atıklann Kontrolü Yönetmeliği'nden sonra ambalaj malzemesi olarak kullanılan PET ve PVC ile metal ve alüminyum kaplar gözden düştü. Firmaların cam ambalaja yöneldikleri belirtiliyor. Tekel'in de yönetmeliğe uyum için Çevre Bakanlığı'na başvurduğu öğrenildi. Tekel, "toplama kotasını" kabul etme eğiliminde. Şişe Cam, gelişmelerden memnun. İç piyasada artacak cam talebi karşılanabilecek. yakmdan takip ediyorlar. Genel Müdür Bora Gönenç, depozıto- nun cam ambalajlarda çözüm olmadığını, asıl çözümün topla- ma ve ekonomiye yeniden ka- zandırma olduğunu söyledi. "İstersek piyasaya depozito- suz oiarak çıkan cam ambalajın tamammı geri toplayabiliriz" diyen Gonenç, kendi urunlerini kullanan TEKEL'in depozito- suz ürünlerinin belirlenen kota- lar kadar toplanmasını da taah- hüt edebileceklerini bildirdi. Yüzde 4O'ı geri topianıyor Edinilen bilgiye göre Şişe Cam, piyasaya ambalaj malze- İ99TDENNE BEKLÎYORLAR? mesi olarak çıkan ürünlerin yüz- de 40'ına yakınını geri toplaya- rak ekonomiye yeniden kazan- dırıyor. Avrupa Topluluğu ül- kelerinde cam ambalajlarda geri toplama oranmın yüzde 30-32 dolaylannda buiunduğu beiirten Şişe Cam yetkilileri, bu alanda AT'den daha ileri olduklanm belirtiyorlar. Bu arada, TEKEL'in Katı Atıklann Kontrolü Yönetmeli- ği'ne uyum için Çevre Bakanlı- ğı'na başvurduğu öğrenildi. Ba- kanük yetkilileri, TEKEL'in ra- kı ve şarap şişelerinde depozito- ya sıcak bakmadığını, toplama kotasını uygun gördüğünü be- lirttiler. Konuyla ilgili sorulanmızı ya- nıtlayan TEKEL yetkilileri de depozitoyu düşünmediklerini, Şişe Cam'ın yardımıyla geri top- lama kotasını kabul edecekleri- ni söylediler. Bir TEKEL yetki- lisi şöyle dedi: "Yalnız burada depozito uy- guluyoruz. Bu biitiin dünyada da böyle. Bira yatınmlanmu, iade ve temizleyip yeniden kul- lanıma uygun. Depozit koyar- sak rakı ve şarap şişelerinin de yeniden kullanıma hazırlanma- sı gerekir. Ancak bunu gerçek- leştirecek üniteferimiz yok. Kal- dı ki rakı gibi yüksek alkoüu ic- kilerde depozito biitiin dünya- da uygulannuyor" diye konuş- tu. 'Enflasyon kötü yola düşsürf NAZİREKALKAN "Toplum olarak toplu bir bekJentimizvaroda enflasyonun düşmesi" diye başlıyorkonuşmasına Levent Kırca. Kendisinin de en önemli beklentisinin bu olduğunu söyleyen ünlü güldürü ustasının bırde sorusu var." Enflasyon düşsün de nereye düşsün?", "Düştüğü yeri yakıyor meret biliyorsunuz' diyor. Kırca kcndi sorusuna en güzel yanıtı yinekendisi veriyor: "Enflasyon illeti düşecekse kötü yola düşsün diyorum." Sanatçının yeni yıldanbirdiğer önemli beklentisı de " Türk Lirası'nın deger kazanması". Geçen yıl boyunca her gün dolar, mark karşısında değer kaybetmesine alıştığımız lira için böyle bir beklenti içine gırmış olmasına herkesin ne derece şaşıracağını tahmin edebilen sanatçının kendisi de bunu ekonomik degil de "Ekono-Komik" bir beklenti olarak nitelendiriyor. Yinede " Hiç bir şey hayal değildir" diye ekliyor. Ancak Levent Kırca Türk Lirasf nın değer kazanmasının sakıncaları konusunda da oldukça esprili bir yaklaşım içinde. "Değersizini bile bulamıyoruz, bir de değerlenirse o zaman nasıl bulacağız" diye takılıyor. Sanatçımızyatınmlar konusunda ise oldukça duyarlı ve biraz da farklı bir yaklaşım içinde. Son yıllarda mantar gibi yerden biten beş yıldızlı otellerden hoşnut olmadığını dile getirirken devletin tiyatroya bakışını da eleştiriyor: "Vatandaşı uyutmak i<*in oteller yapılıyor şu sıra. Otellere yatınlanın birazı da biz tiyatrolara yatırılsın da vatandaş uyansıa ."Levent Kırca'nın son sözleriyse " Ben 1992'denbunları bekleyeceğim. Bekletilmeyi sevmem. Aralığa kadar bekleyeceğim. Ta ki geldi...Geimedi,93'e gireceğim "oluyor. 6 KİT işçisine sahip çıkılsırf Ekonomi Servisi - Yabana Sermaye Derneği (YASED). hükümetten zarardaki KİT'- lerin blok satış yoluyla özel- leştirilmesini ve buralarda iş- ten çıkarılaeak işçilerc devle- tin sahip çıkmasını istedi. YASED'in hükümete sundu- ğu öneriler paketinde, özel sermayeye satılacak KIT'ler- de yoğun işçi çıkarmalannın gündeme gelebileceği belirtile- rek, "işsizlik sigortası" uygu- lamasının bu işçilerden başla- tılması gerektiği savunuldu. YASED Genel Sekreteri Abdurrahman Arıman, yaban- cı sermaye yatmmlannın art- tırılması başta olmak üzere, çeşitli konuîardaki görüş ve önerilerini Devlet Bakanı Tansu Çiller'e, ekonomik pa- ketle ilgili görüşmeier sırasın- Yabancı Sermaye Derneği'nin (YASED) hükümete sunduğu öneriler paketinde, özel sermayeye satılacak KİT'lerde yoğun işçi çıkarmalannın gündemegelebileceği belirtilerek işsizlik sigortası uygulamasının bu işçilerden başlatılması da aktardıklannı söyledi. Vergi sistemi ve KİT açıklan- nın kapatılması konulannda "Her vatandaşa bir hesap nu- marası verilerek vergi deneti- mine etkinlik kazandırılması" ve "Zarardaki KİT'lerin blok satış yoluyla özelleştirilmesi" şeklindeki önerileri dile getir- diklerini anlatan Anman, "Kâr etmeyen kuruluşlann borsa ya da diğer yöntemlerle halka satıbnası uygun değil. Bu KİT'leri satın alan özel serma- yenin işletme kârlı hale geldik- ten sonra hisseleri borsada halka satacağını düşüniiyoruz. Çarpık, kâr efnıejen sermayeyi Türkiye've yaymak yerine, za- rardaki KtT'lerin blok satış yoluyla kârlı hale dönüştürül- dükten sonra halka açılmasını daha doeru buluyoruz" dedi. Yabancı Sermaye Derneği'n- ce hazırlanan öneri paketi 4 bölümden oluştu. llk bölüm- de yabana sermaye yatmmla- nnın özendirilmesi için gerekli tedbirlere yer verilerek, "Enf- lasyonun yatırımlar üzerindeki caydırıcılığını ortadan kaldır- mak için enflasyon muhasebesi sistemine geciünesi, teşviklerin yatırun döneminde de objektif olabilmesi için vergi düzenle- melerine gidilmesi, kredi faiz- lerinin yatırımlar üzerindeki olıunsuz etkisinin giderilmesi için işletme sermayesi ihtiyacı- nın yatırım indirimi kapsamına alınması ve yabancı sermayeli özel şirketlerin kamudan olan gecikmiş alacaklarını vergiden düsmelerine olanak tanuuna- sı" istendi. YASED hükümet- ten aynca patent haklannın tanınmasıyla birlikte, yabancı sermayeli şirket kurabilmek için alınması zorunlu izinler ve öngörülen bürokrasinin kaldınlmasmı ve bu konuda sermaye şirketleri ile aradaki farkın giderilmesini istedi. Tofaş'tan yeni yıl zaımnı Ekonomi Servisi — Tofaş yılın ilk zammı- nı gerçekleştirdi. 1991 yılında ortalama yüı- de 54.8 oranında zamlanan Tofaş otomobil- leri, yeni yılın ilk haftasında da yüzde 6.10 ile yüzde 10.25 oramnda zam gördü. 1 ocak- tan sonra geçerli kılınan yeni zamdan sonra Tofaş marka otomobillerin KDV ve nakliye dahil perakende satış fiyatlan şöyle oldu: Kartal-L zamdan sonra KDV ve nakliye dahil 56 milyon 868 bin liraya satılıyor. Yenlfiyat nkl Hyat (MıTL) (btaTl) Arb« 32.520 30.636 6.15Serçe Şahin (5 vites) 45.330 42.696 Kartal (5 vites) 49.416 46.560 Kartal-L 56.868 52.968 Doğan-L 53.526 50.448 Tempra SX 71.100 64.488 Tempra SX-A * 81.150 73.620 Tempra SX-AK ** 92.964 84.360 O ilave ateesuariı. (**) İlave aksesuarlı ve otoma* kJimalı. 6.17 6.13 736 6.10 10.25 10.23 10.20 Fiskobirlik'in zaran 1 trilyon GtRESUN (AA) — Fmdık Tanm Satış Kooperatifleri Bir- liği (FiskobirUk) 1990-1991 iş yıllarmı 1 trilyon 168 milyar li- ra zararla kapattı. Fiskobirlik'in 1990-1991 iş y.llarına ait 53. olağan genel kurulu Giresun'da, birliğin en- tegre tesisleri salonunda başla- dı. 562 delegeden 493'ünün ka- tüdığı genel kurulda 1990-1991 iş yıllanna ait raporlann okun- ması sırasında birliğin 1 trilyon 168 milyar lira zarar etmesinin açıklanması delegelerin tepki- sine yol açtı. Daha sonra delegelerin eleş- tirilerini cevaplandıran Fisko- birlik eski genel müdürü Mu- hittin Soyer de, birliğin depo- lanndan geçen yıl yaklaşık 1 milyar liralık fındığın çalındı- ğmı ve bu hırsızlık olayına kar- şın kişilerin de tespit edilerek haklannda gerekli yasal işlem- lerin yapıldığını söyledi. tmar Bankası 4 Iddialar gerçeğe aykırı' Ekonomi Servisi — Türki- ye Imar Bankası'nın Emekli Sandığı Vakfı emeklilerine maaşlarını ödemediğine iliskin gazetelerde yer alan haberler- le ilgili olarak dün banka ta- rafından açıkJama yapıldı. Ge- nel Müdür Yardımcısı Cihan- gir Karabaglı ve Genel Müdür Vekili Hilmi Başaran'ın imza- sını taşıyan yazılı açıklamada son günlerde basında yer alan haberlerin asılsız olduğu ileri sürüldü. Açıklamada özetle şu görüşlere yer verildi: "Bankamızda bayali hesap- lann bulundugu, Dofan Si- gorta emeklUerim'n alacaklan- nı alamadıklan gibi iddialar yanlıştır. Bir bankada bu rür hesaplann bulunması gölünc ve inanılmaz bir iddiadır. Bu iddiada buiunanlar Türk yar- gı mercileri önünde hesap ve- receklerdir. Dogan Sigorta emeküleri sorunu Türk adliye- sine yansımış bir hadisedir. Vakfın 28.11.1991 tarihinde yapmış olduğu olağanüstü ge- nel kurulun usubuz, kanun ve tözük bükümlerine aykın oi- ması nedeniyle konu Imar Bankası tarafından yetkili mabkeme önüne götürulmüş- tür. Halen bu vakfın basında olduklannı iddia eden kişiler, aslında bukuken yetkisiz kisi- lerdir." İSADAMEVEV OCAK 92 GUNLUĞU Hazırlayarv H. Turgut Ang 7 ocak '92 Sah'ya kadar — Ücretlilerin aralık '91 alış fatura ve fişleri, Vergi İade Bildirimi'ne listelene- rek işyerine verilir. 10 ocak '92 Cuma'ya kadar — Boş video ve ses kaseti imal ya da ithalinden geçen aym vergi kesintisi Zi- raat Bankası'na yatınlır, bildirimi Turizm Bakanhğı'na yollanır. — TV satışı bandrol ücreti Ziraat Ban- kası'na yatınlır, bildirimi TRT Genel Müdürlüğü'ne gönderilir. 15 Oçak '92 Çarşamba'ya kadar — Banka ve Sigorta tşlemleri Aralık '91 Beyannamesi, vergi dairesine verilir ve ödenir. — Anlaşmalı basımevlerinden Aralık '91 de basılan ve dağıtılan fatura, PSV ve reçetelerin bildirimleri, vergi dairele- ri ve defterdarlıklara verilir. — Eczane, imalatçı kuyumcu, mıhla- macı, anlaşmalı basımevlerin reçete ba- suru ile tapu sicil, valilik, belediye, TEK vb. kuruluşlarda onaylanan emlakla il- gili Aralık '91 (') — 51 ve daha fazla işçi çalıştıran ima- latçı işletmeler ile mahkemeler ve icra- iflas dairelerinde dava takibine başlayan avukat vekâletlerinin Ekim-Aralık '91 (') — 11-50 işçi çaiıştıran irr-'.;tçı işlet- me ile işçi sayısına bakılmaK-.ızın bitki- sel yağ, un ve unlu ürünler imalatçıları, çeltik, yem, pamuk, çırçır ve pres fabri- kalarmın Temmuz-A r alık '91 (') bilgi ve form bildirimleri, (') MGB -Vergi Istih- barat Şbr Maltepe-ANK.'ya taahhütlü gönderilir. — Köy ve mahalle muhtarlıkları, ge- çen ay çiftçilerden aldıklan Ekim-Sayım bildirimlerini makbuz karşılığı vergi da- iresine teslim ederler. — Zorunlu Tasarrufa Teşvik kesinti- leri Ekim-Aralık 91 Şahıs Bildirim ve lc- mal Formu, Ziraat Bankası şubesine ve- rilecek^ 20 ocak '92 Pazartesi'ye kadar — Kişi ve şirketlerin Ocak '92 Geçici Vergisi ödenir. — Anonim şirketlerce geçen aym Damga V. Beyannamesi vergi dairesine verilir ve pul bedelleri ödenir. 10'dan fazla işçili işlerlerinde Aralık '91 ödemelerinin Muhtasar ve Vergi İa- de Beyannameleri verilir, kesintileri ve geri ödemeleri farkı vergi dairesine öde- nir. — Kendi adlanna reklam yapanlar ve reklamalann Aralık '91 İlan-Reklam Be- yannamesi ile Eğlence, Yangm Sigorta ve Akaryakıt Tüketim Beyannameleri Be- lediye'ye verilir ve ödenir. 27 Ocak '92 Pazartesi'ye kadar — KDV Aralık '91 Beyannamesi ver- gi dairesine verilir, vergi kesinti fazlası varsa, ödenir. 31 Ocak '92 Cuma'ya kadar — Bağ-Kur'un yeni katsayı artışlı Ocak '92 primi bankaya, postaçekine, il müdürlük veznesine ödenir. — Sosyal Sigorta Aralık '91 bildirge- si verilir ve prim tutan ödenir. — Geçen ay 9'dan fazla işçi çalıştıran işyerlerinde: a) Konut EY Fbnu bildirimi SSK Mü- dürlüğü'ne verilir, tutan banka ya da si- gortaya ödenir. b) Zorunlu*Tasarruf Kesintisi Aralık 91 bildirim formlan Ziraat Bankası'na verilir ve yatırılır. — Ticaret ve Serbest Meslek sahiple- rinin Aralık '91 Vergi İade Beyanname Zarfı vergi dairesine verilir. — Motorlu Kara Taşıtları Vergisi'nin ilk yan taksidi, Taşıt Pulu karşılığı Zi- raat Bankası'na ödenir. Ödemeyenlerin taşıtı yoldan ahkonulacak. — Motorlu Taşıtların ön camına Tra- fık Sigortası Pulu yapıştınlacak. (1 ay) (RG 28.12.1991 s. 16) — Yürürlükteki Zorunlu Mali Sorum- luluk Sigortası poliçelerinin tümüne ye- ni teminat ve prim üzerinden ek poliçe düzenlenecek. (1. ay-RG 28.12.91) Işıklı ya da ışıksız işyeri tabelalarının yıllık vergisi Belediye'ye ödenir. — Geçen yıl kullanılan ticari defter- lerde bu yıla da yetecek kadar boş sayfa varsa, 1992 için Notere Yenile- me/Ara/Devam/Uöruldu onayı yaptın- Iır. — Geçen ay yeni defter onaylatmayı unutanlar ya da alım-satım tutan sınırı- nı aşanlar -ek süre olarak- notere onay- latabilirler. (yeni yıllık alış 450, saüş 540 milyon lira) — Çiftçilerin 1991 alış fatura ve fişle- ri, Vergi İade Bildirim Zarfına listelene- rek satrş hasılatlanndan vergi kesintisi yapan sorumlusuna verilir. — Noel ve yılbaşı nedeniyle yurtdışın- dan postalanan 500 markı geçmeyen de- ğerdeki armağanlardan gümrük vergisi alınmaz. — lthalatçı Vesikası Vizesi, iki yılda bir Başbakarüık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarhğı'nca yapılır. — Bilirkişi ve arabuluculara yıl için- de ödeme yapanlar, İl Defterdarhklan- na bildirimde bulunurlar. — Ticaret Borsalarınca Ekim-Aralık 91'de tescil edilen tanm üriinleri vergi ke- sintisi Bilgi Formlan ya da bilgisayar çık- tısı, MGB-Vergi istihbarat Şb. -Maltepe- ANK.ya gönderilir. — Bankalarca 30.9.1991'den önce ve- rilen eski çeklerin kullanımında ek sü- re. (1 ay -RG 16.8.1991) — Çok sayfalı eski Nüfus Cüzdanla- rı değiştirilmezse para cezası uygulana- cak. (1. ay) — Otomobillerde ön koltukta oturan- lar emniyet kemeri takmazlarsa para ce- zası kesilecek ve sürücüye 5 puan verile- cek. (1. ay) GÜLTENKAZGAN Kamu Açıkjarı ve Ekonomik İstikrar Türkiye'nin 1988 başından itibaren yaşadığı şiddetli is- tikrarsızlık sadece giderek büyüyen kamu kesimi açıkla- rından mı kaynaklanıyor? Yoksa olayın gerisinde yurtiçi tasarrufları arttırmayı gerektiren koşulların ortaya çıktığı bir ortamda, olay, yurtiçi tasarrufların yetersiz kalmasın- dan mı kaynaklanıyor? Türkiye'nin akıl hocalığını yapan dış "finansorler" için önemli olan sadece büyüyen kamu kesimi açıklandır. ikin- cinin üzerinde durulduğuna hiç rastlamadık ne onlar ne onları izleyen yöneticilerimiz ve onların beyin takımı tara- fından. Sanıyoruz, bunun nedeni yola kamu kesimi açık- ları suçlamasıyla çıkıldığında, programın geri kalan poli- tika önlemlerinin kolayca savunuiabilir olmasıdır. Yani, devlet küçültülmelidir, KİT'ler özelleştirilmelidir, kamu har- camaları kısılmalıdır vb. Oysa, Türkiye'nin temel sorunu yukarıda belirttiğimiz ikinci soruda yatmaktadır: Yurtiçi ta- sarruflar, 1987 sonundan itibaren ortaya çıkan yeni koşul- larda, GSMH'deki payını mutlaka arttırmayı gerektirmek- tedir. Ekonomi, peşin olarak bu çapta tasarrufu yaratama- yınca enflasyon süreci, gelir bölüşümünü bozarak bunu yaratacak ortamı hazırlamakta ve dönem sonunda tasar- ruf artışını gerçekleştirmekte, bu arada şiddetlenen istik- rarsızlık ortaya çıkmaktadır. Bir ekonominin makro-dengesinde kamu kesimi de öze< kesim de açık verebilir. Eğer, kesimlerden biri peşin ola- rak bu açığa eşit tasarruf fazlasına sahipse ve ekonomi- de birinden diğerine fon akımlarını sağlayacak mali ara- cı kurumlar -bankalar ve sermaye piyasası- varsa, sorun yoktur. Fon akımları yoluyla fazla verenden açık verene bu kaynaklar akar ve makro dengesizlik ortaya çıkmaz. Ancak bu tasarruf fazlası yoksa o za- man sorunlar doğar: Ya bu açık dışarıdan sermaye girişiyle kar- şılanacaktır veya bu olamıyorsa ekonomik süreç kredi genişle- Dış borç faizlerini kendi cebinden ödeme, yurtiçi tasarrufun arttınlmasını gerektirir. Bunu ödeyen devlet de olsa özel şirket yoiuyia ayiak de oisa durum böyledir. kapasite ve işsizlik • varsa üretimi arttıracak, yoksa enflasyon yoluyla gelir bö- lüşümünü tasarruf yapacak kapasitesi yüksek kesimler lehine değiştirerek dönem sonunda bu tasarrufu gerçek- leştirecektir. Türkiye'nin yaşadığı makro dengesizliğin şid- detlenmesi olayının kaynağı budur. 1984 sonunda Türkiye'ye 24 Ocak 1980'de yürürlüğe giren istikrar programı çerçevesinde dış dünyanın yaptı- ğı katkı sona ermiş, 1985'ten itibaren Türkiye dış borç fa- izlerinin cari işlemier bilançosu açıklarının çok aitında ka- lan bir kısmını da olsa cebinden ödemeye başiamıştır. 1987 sonundaki koşullar ise artık faizlerin tümünün ülke- nin gelirinden ödenmesini gerektirecek bir tablo ortaya çıkarmıştır: Dış borç stokunun GSMH'ye oranı yüzde 60'a, kısa vadeli borçların toplam borçlardaki oranı da yüzde 20'ye varmıştır. Sorun bu noktada başiamıştır. Çünkü bu- nu yapmak içm yurtiçi tasarruf oranında bu transfere eşit sıçrama yaratmak gerekir; eğer aileler ve özel kesim gö- nüllü olarak bu tasarruf artışını gerçekleştirse ve bunu ser- maye piyasasında devlete borç olarak verse; ya da dev- let ciddi bir vergi reformuyla artan bu gönüllü tasarrufu bütçe gelirini arttırmak için kullansa, 1988 başından iti- baren yasanan olay yaşanmayacaktı. Oysa, Türkiye'de olan bu değildir; gönüllü tasarruf artmamıştır, ama istik- rarsızlık ve enflasyon süreci, tırmanan reel faiz hadleri iç tasarrufun GSMH'deki oransal payını arttırmıştır: 1988-90'I kapsayan üç yılda bu oran, 1983-87 arasındaki yıllık yüz- de 195 ortalamadan yüzde 23.5'e çıkmıştır. 1990'daki yan- lış uygulamalarla giderek çarpıtılan durum 1991'de düzel- tilmeye çalışılınca, 1991'de de 1988 ve 1989'da yaşanan düşük büyüme hızı ve şiddetlenen enflasyon hızı ikilisi tek- rar gündeme girmiştir. Kısacası, dış borç faizlerini kendi cebinden ödeme yur- tiçi tasarrufun artırılmasım gerektirir. Bunu ödeyen dev- let de olsa özel şirket de olsa durum böyledir. Kimsenin bu nokta üzerinde durmaması, sanıyoruz, bunun tüketi- min kısılması. ithalatta tüketim malları kısılması gibi tat- sız çağrışımlar yapabileceği için olsa gerekir. Ancak, so- run yanlış teşhis edilirse, yanıtı da yanlış olur. Yeni bir is- .tikrar programının yürürlüğe konacağı şu günlerde esas tehlike buradadır. Prof. Dr. Gülten Kazgan, tst. Üni. tktisat Fak. öğr. Üyesidir. İSO Başkanı Memduh Hacıoğlu ilaa rantiye sınıfı içecek'Ekonomi Servisi — ts- tanbul Sanayi Odası (tSO) Başkanı Mem- duh Hacıoğlu, 15 ocakta açık- lanması bekle- nen yeni istik- rar paketinden çıkacak aa ilaa "rantiye sınıfı" mn içeceğini söyledi. Ekonomik Panorama dergisinin bu hafta- ki sayısında yer alan bir habere göre Hacıoğlu, ANAP döne- minde sanayiye hiçbir zaman sı- cak bakılmadığını belirterek ye- ni istikrar paketinin bunu gide- recek önlernler içermesi gerekti- ğini vurguladı. Haaoğlu, İSO yöneticileri-. nin, Ekonomiden Sorumlu Dev- let Bakanı Tansu Çiller ile yap- tıklan toplantıda edindiği izle- nimleri anlatırken, KIT zamla- nnın aa recetenin ilk bölümü olduğunu ve bunu vergiyle ilgili önlemlerin izleyeceğini belirte- rek şunlan söyledi: "Vergideki acı reçete, toplu- mun geniş kesimleri için değil. Toplumun çok küçük bir kesi- mini oluşturmakla beraber ge- lirin büyük bir kısmını kendin- de toplayan rantiye sımfına ye- ni vergiler gelecek ya da oranlan artacak!' KlSA KISA • LOBBY Kamuoyu tlişkileri ve Daruşmanük şirketi, Türkiye'nin ilk lobi şirketinin kendileri olduğunu bildirerek bu alanda 2 yıldır çalıştıklannı açıkladı. • KOLEKSİYON Mobilya'nın bayiler toplantısı Tekirdağ'da yapılarak yıl boyunca başanlı görülenlere ödülleri verildi. DÖVİZ KURLARI Dövizın Cınsı 1 ABO Dolan 1 Alman Mahu 1 Avustralya Dotarı 1 Avustuıya Şılını 1 Belctka Frangı 1 Danımarka Kronıı 1 Fın Markkası 1 Fransız frangı 1 Hollanda Flonnı 1 Ispanyol Pezetasj 1 Isveç Kronu 1 Isvıçre Frangı 100 Italyan üretı 1 Japon Yeni 1 Kanada Doiarı 1 toveç Kronu 1 Stertm 1 S Arabıstan Rıyalı Dövız Alış 5152 67 3342 64 3904 69 474 90 162 39 859 00 1232 70 979 41 2968 13 52 70 917 12 3760 52 442 67 41 27 4491 13 849 93 9553 06 1374 09 Oövız Satıs 5163 00 3349 34 3912 52 475 85 162 72 860 72 1235 17 981 37 2974 08 52 81 918 96 3768 06 443 56 41 35 4500 13 85163 9572 20 1376 84 4 OCAK 1992 Efektıf Al.ş 5147 52 3339 30 384612 474 43 160 77 850 41 1220 37 978 43 2965 16 5165 907 95 3756 76 438 24 40 65 4423 76 841 43 9543 51 1353 48 Efektıf Satış 5178 49 3359 39 3924 26 477 28 163 21 863 30 1238 88 984 31 2983 00 52 97 921 72 3779 36 444 89 41 48 4513 63 854 18 9600 92 1380 97 ÇAPIUZnjR % 1 5415 Alman Maıta S 1 3196 Avust Doian i 10 8500 Avus Şılmı $ 31 7300 Bei Frangı S 5 9985 Oan Kronu S 4 1800 Fın Marickası $ 5 2610 Fran Frangı $ 1 7360 Hol Flonnı $ 97 77 Isp Peatoı $ 5 6183 Isveç Kronu t 1 3702 Isv Frangı % 1164 00 1ta! Lıretı S 124 85 Japon Yeni $ 1 1473 Kanada Ool S 6 0625 Norveç Kr C 1 8540 ABO Dolan S 3 5199 SuuOı Rıyalı