Katalog

20 OCAK 1992 CUMHURtYET/15 KIŞLALTMN KONUGU MÜMTAZSOYSAL Lider, malzemeyikullanabilmeliAnayasa hukuku profesörü Mümtaz Soysal, 1961 Anayasası'nın mimarları arasındaydı. "Anayasaya Giriş" kitabından dolayı 12 Mart döneminde uzun süre tutuklu kaldı. Uluslararası Af Örgütü İkinci Başkanlıgı'nı yaptı. Kıbrıs davasının savunulması için yıllarca Denktaş'a yardim etti. Ypğun baskılar karşısında son seçimlerden önce SHP'ye girerken Erdal İnönü, kendisini "partinin cumhur'başkanı adayı" olarak sundu. Ankara Milletvekili Soysal, SHP'nin yâşadığı bunalımla ilgili görüşlerini yazarımız Prof. Ahmet Taner Kışlalı'ya anlattı. KISLALJ: Kurulu duzene muhaleıeti RP yapıyor. Ekonomik modelin sahibi ANAP. Demokratikleşme ve "az devletçilik" bayra- ğı DYP'de. Turk milliyet- çiligine ise MÇP sahip çı- kıyor. SHP'nin "misyon"unun bittigi ve bu nedenle bir bunalım ya- şadıgı soylenebılır mı? SOYSAL: Başlangıcı CHP'ye dayanan, sonra buna sosyal demokrat kavramlan eklemış olan bir panının Turkıye'de mısyonu bıtmışdeğıl. Hat- ta belkı de yenı başlıyor SHP, CHP olarak başla- mış olmanın ağırlığı ıle sosyal demokratlık aşama- sına gelmış olmanın ağır- lığı arasında bocahyor Bı- nncı yanıyla geçmışe ve bı- ae özgu, ıkmcı yanıyla ya- bana ozgu olmak arasında bocalıyor Ama devletı ku- ran partinin bugun farklı bir mısyonu olabilir O mısyon ıse henuz tamam- lanmış ve hatta kavranmış değıl. SHP, bu farklı mıs- yonu yakalamak zorunda SHP'nin yakalaması gereken beklentiler Türkıye'nın bugun- ku beklentılerı değıl, ılerıye dönuk yaratılması gereken bek- lentılerdır Asıl başarısız olduğu nokta, bu beklentılerı top- lumda yaratamamış olmasıdır Onemlı olan, bugunlen aşmaya yarayacak beklentılen yaratmaktır Devletı kurmuş olan bir partinin, bu ıddıayı sonuna kadar göturmesı gerekır Bu su- reklı değışmesı gereken, toplumun önunde değıştırılmesı ge- reken bir ıddıadır KIŞLALI: Bu iddianın yeni oğeleri neler olabiiir sizce? SOYSAL: Gelecek yuzyılın dünyası bir bılgı dunyası Bılgı- sayarlara dayalı bir otomosyon söz konusu ıse, Türkıye'nın de geleceğını buna uygun olarak yaratması gerekır Gençlere seslenmesı gereken bir partı olarak SHP'nin eğı- tımde basıt beklentılerın ötesıne geçmesı, geleceğın toplumu- nu yaratacak bir cevabı vermesı lazım ANAP'ın ve Ozal'ın yarım yamalak soyledığı bu "bilgi toplumu" gıbı şeylerı bız • de soyîedık, ama bunu toplum yapısının değışmesıne yöne- bijk, herkesı kapsayacak bir polıtıkaya dönuşturemedık. Bu, bir Ikıncısı, demokratik toplum sözunu herkes edıyor Ama bu toplumun koşullan ıçınde nasıl bir kalıtım modelı oluşturu- labılır? Ancak yenı yenı, bır yerel yonetım modelı uzerınde duşunmeyebaşladık. Demokrası sorununda, sokaktakı ın^- nı da ılgılendırecek bıçımde önerıler gelıştıremedık Uçuncüsu, gene sosyal guvenlık gıbı beklentılerı butun par- tıler karşıbyor Ulkemızde temel sorunun işsizlik olduğunu ve asıl buyuk sosyal guvenlık yaklaşımının ış yaratarak gerçek- leşeceğını çok net bir bıçımde ortaya koyamadık Bunu dörduncu bır noktayla bırleştırmek gerekır Çok net bır sanayUeşme amacını savunamadık OzelJıkle son yülarda, tıcarete ağıruk veren ANAP'çı yaklaşıma bız de kçndımızı kap- tırdık. Oysa CHP geleneğıne de uygun olarak bu sanayı açı- lımlannda devletı çok çağdas bır bıçımde kullanan yaratıa ço- rumlerımızm olması gerekırdı Alışılmış anlamda devletçilik yerıne, yenı teknolojıler bakımından oncu devlet anlayışıyla modeller gelıştırmemız gerekırdı. Bız -gene Batı'dan esen ruz- gârlara kapılarak- "devlelçiliğin modası geçti, biz de buna katılalım" havasına gırdık Elindeki malzemeyi kullanabilecek bir liderin ortaya çıkması gerekir. Şu ana kadar denenmiş lider ya da lider odaklarından birisi "tam seferber edemiyor" diye suçlandı, öbörii "sekterdir" diye suçlandı. Umarım ki bu kurultayda her ikisi de bu yaklaşımı aşar. CHP geleneğine de uygun olarak sanayi açılımlannda devleti çok çağdaş bir biçimde kullanan yaratıcı çözümlerimiz olmalıydı. Alışılmış anlamda devletçilik yerine, yeni teknolojıler bakımından öncû devlet anlayışıyla modeller geJiştirmemiz gerekirdi. Biz, "devletçiliğin modası geçti" havasına girdik. nın ıktıdara gelmesı gerekırdı Orada kısa vadelı bır başarı- sızlık var, ama ben bunu kastetmıyorum Bızım gıbı bır ulke- de, bu doğal tepkının de ötesınde, yaratıcı, topluma gelecek hazırlayıcı bır mısyonun olması gerektığıni duşunuyorum KIŞLAU: SHP niçin hem kısa vadede basansız oldu hem de geleceğe yonelik yaratıcılık mısyonuna sahıp çıkamadı? So- run sizce kisilerden mi, yoksa partinin yapısından mı kaynak- lanıyor? SOYSAL Nedenler uzerınde durmak, konuyu ıçınde yaşa- makta olduğumuz çekışmeye göturuyor Partı, benım "ko- lektif akü" dedığım beyın gucunu seferber edebılmış değıl. Bu beyın gucu, lıderlık savaşı ıçınde telef oluyor Bu gucun bır bölumu bır hstede, bir bofumu başka Iıstede yer alabılı- yor Yapılacak ılk şey, şunu veya bunu başkan seçmeden önce, bu seferberhğı gerçekleştırecek bır yaklaşımı egemen kılmak Elindeki malzemeyi kullanabilecek bır lıderın ortaya çıkması gerekır. Şu ana kadar denenmış lider ya da lıder adayların- dan bırısı "tam seferber edemiyor" diye suçlandı, öbtlrü "sekterdir" diye suçlandı Umarım kı bu kurultayda her ıkı- sı de bu yaklaşımı aşar KIŞLALI: Partilerin var oluş nedeni, dayandıklan toplum ke- simleridir. SHP, sosyal demokrat bir partinin gerektirdiği top- lumsal tabana sahıp mi? SOYSAL: Eğer kendısıne sosyal demokrat dıyorsa, belkı ılk adım olarak, her şeyden once Batı'dakı sosyal demokrat par- tılerın hangı tabana dayandığına bakması gerekır Bızım anayasadakı sınırıamalar nedenıyle Turkıye'dekı bır sosyal demokrat partı, Batı'dakı gıbı, çalışan kesımlere, bı- reysel >a da organık olarak dayanamıyor Sendıkalar, mes- lek kuruluşlan, kooperatıfler, dernekler, bırakın uye olma- yı, bırlıkte bır sıyasal eylem ıçıne bıle gıremıyorlar Ama bu- nu aştığınız zaman da ış bıtmez Çunku bu "dayansın" dedı- ğınız kuruluşlann Turkıye'de bır ıtıbar kaybı var Sendıkala- rın uzerıhe olu toprağı serpılmış, neredeyse sıyasal modelin destekçısı olarak ortaya çıkıyorlar Kıtle kuruluşlarında bu ya- ratıcılık tam anlamıyla gelıştırılmış değıl Partının kendı dı- şındakı çeşıtlı kesımlerdekı beyın gücünu de seferber ederek , ^ _ ^ _ _ ^ ^ ^ _ ^ _ ^ ^ ^ ^ _ _ geleceğın Turkıyesı'nı yakala- ^~^~~ maya çalışması gerekıyor KIŞLALI: tnonu-Bavkal kar- şıtlıgı, sizce kişısel nedenlerden mi kaynaklanıyor, yoksa ide- olojik bir aynmı yansıtıyor mu? KIŞLALJ: Oysa Fransa başta olmak uzere bunun tersı ornekler de var. SOYSAL: Evet Fransa, devlet gırışımlerını çok pahalı tekno- lojık araştırmalar ıçın kullanma yolunda Thomson gıbı bır devlet kuruluşu ıle Atom Enerjisi Komisyonu gıbı bır devlet kuruluşunun araştırma bırımlerı geçen ay bır ara>a getırıldı Araştırma, teknolojı uretme gıbı ışlevlerı devletın elınde tu- tan bır deneyıme gırışıldı. Oysa bız, bunun kavgasını yeterı kadar veremedık, verdığımız zaman da sankı eskı devletçıhğı ıs ıyormuşuz gıbı bır ızlenım yarattık nSLAU: Üstelik bizim Guneydoğu'dan kaynakJanan ozel bir dirumumuz var. Ozel kesim ozendirilerek bu bolgenin tcplumsal-ekonomik yapısının degiştirilemeveceği anlaşıldı. SOYSAL: O tabıı, önce bızım doğru olarak tanımlavıp son- •ri yeterınce savunamadığımız bır kavramı, planlama kavra- mnı gundeme getırıyor. Planlama da Batı'dan gelen ruzgâr- lerla, artık modası geçmış bır yaklaşım olarak gozukuyor Bı- zm daha birinci teknolojik devrirai yaşamamış yorelerımız vır Ikıncı teknolojik devrımı yaşamamış yorelerımız var Lçuncu teknolojik devrımı ancak yaşamaya başlayabılecek du- nma gelmış yörelenmız var Böyle bır ulkede bazı kaydırmalar gereklı Orneğın, gelış- nış ama bır dönem öncesının teknolojısı ıle çalışan sanayıle- rmızı belkı doğuya kaydırmak gerekecek Ve batıyı, daha ge- lsmış bır toplum yapısı olarak, yenı teknolojıler ıçın kullan- nak gerekecek. Bız bunları partı olarak duşunduğumuz halde, çok somut tr bıçımde topluma duyuramadık. KIŞLALI: On yılı aşkın bir suredır, toplumsal dengeleri bo- an, eşitsizlikleri arttıran bir ekonomik model uygulanıyor. lunun yarattığı tepkilerin sosyal demokratları iktıdara getir- Ofsi gerekmez miydi? SOYSAL: Sosyal demokrasının dunyada en çok suçlandığı ıokta, toplumları bıraz gerıden ızleyen bır doktrın oluşudur >ıyehm çılgın bır kapıtalıst duzen bazı ınsanları guvensız kıl- nıştır Sosyal demokrası, guvenlı bır toplum diye, bu hasta- ikları duzeltmek ıçın ortaya çıkar Türkıye'nın boyle bır du- enı en azından 1980-91 arasında yâşadığı doğru Bazılarının aha yoksul, bazılarının daha varlıkh hale geldıği ve uçurum- ınn ortaya çıktığı bır gerçek Boyle bır ortama tepkı olarak sosyal demokrat bır partı- SOYSAL: Eskıden oyle bır şey vardı İnonu çevresındekı ekı- bın Turkıye ıçın daha sol sa- yılabılecek çozumler oluştur duğu, buna karşılık Bavkai'- _ ı _ _ _ _ _ ^ _ ^ ^ _ ^ ^ _ ın daha çok Turkıye'nın sağ çev relerıne hoş gorunmek ça- bası ıçınde olduğu, ışadamlarıyla \a da ANAP'la daha ıyı dıyalog kurabıldığı falan sovlenıvordu Fakat her ıkısınde de bu açıdan bır değışme soz konusu. Inonu'den -demın soyle- dığımız anlamda- mısyonu yakalama ve bunu heyecanla du- yurma yonıi çıkmadı Ideolojık olarak daha solda yer almış olsa bıte, sonuçlar bakımından fazla bır fark gorulmedı Bay- kal'm yaptığı uzlaşmalar ıse şımdı hukumet ıçınde gercek- leşmış oluyor Baykal da bılınen sağ kışılığme karşın son çı- kışında daha genış bır taban oluşturma çabası taşıyor "Ben degiştim" dıyor KIŞLALI: Savıları neredeyse vılda ikiye çıkan kunıltavlar par- tinize çozunıden çok çozumsuzluk getiriyor. Bu kez endışeler daha vogun. Çozumsuzluğun bir bolunme getirebileceğini du- şunenler var. SOYSAL: Endışe bende de var Olmamasını dılıyorum, ama endışelenecek bır durumun varlığını da goruyorum. Bu sorunun bır temel yanlışa dayandığına parmak basılma- lıdır Kurultaylar hep seçım kurultaylandır Oysa tuzuk ve programı da ıçeren bır temel ıdeolojı tartışması yapılmalıdır Bu tartışma aylar once orgutte başlatılmalı, duşunceler anla- tılıp tepkıler toplanmalı, sonuçta da bu surecın meyvelen bır- kaç gun surecek bır kurultayda değerlendırılmelıdır Seçım- sız bu tur kurultaylara da ıhtıyaç var Aşağıdan yukarıya olu- şacak tartışmalarla program ve eylem planı ortaya çıkmalı Dedığınız tehlıke vardır. Bu nedenle de kım kazanırsa ka- zansın, umarım kı anlattığım yonde bır çaba ıçıne gırer KIŞLALI: Partinin yansı lidere, diğer yansı da liderin raki- bine karşı. İnonu-Baykal karşıthğının yarattığı çozumsuzluk ise bolunme olasr"ığı ile birlikte yeni bir isim, yenitıir lider arayışını da gundeme getiriyor. Siz de ilk akla gelenler ara- sındasınız. Bu yonde bir öneri gelse tutumunuz ne olur? SOYSAL: Geleceğını sanmıyorum, onun ıçın de farazı bır ze- mınde konuşmak ıstemem Dedığım gıbı, önce o tartışmanın yapılması lazım Ya tartışma yapıldığı zaman boyle bır soru anlam kazanır ya da eğer partının nıyetı varsa, bu tartışma- nın yapılması ıçın lıderlık sorunu yenıden duşunulur Yenı li- der, şımdıye kadar anlaşılmışın ötesınde, belkı bu konulara doğru partının beyın çabalarını yöneltmesı gereken bır kışı ol- malıdır Partıde ruzgârlar estırmek lazım Ruzgârlar estığı za- man, o ruzgârlara kım yelken açabılıyorsa, lıderlık konusun- da da ona bakmak lazım PİKNİK Pl\ 4LE W4DR< ^~ GİDlP TV- HIZLI GAZETECI \ECDET ŞEI\ 2y/ 4MAA1 AlClK OM \ ıı , I 6RAC ET, 3AKARSIU \d/A V llCVt* ***** ' n/ ^n '^'Mjl fZ^m-!** âUCÜM CESA(?ETı*1 JAR 8UUA OM(?U AÇK PENIZLEROE. ĞSCEhJ BıR 5U\J£RTB SlZ«\J AKUNtZA N£»W 6BL0I6I BlllRM ÇİZGİLİK K4V1L MASARACI BLACKIE WHITE < ıRILLO.ER\ESTO R.(,4R( LA B 1 U £ » C TTEI«l BÜ AKACW. SEN DE OMJ CUÇ-N MlZOE ıVBAL KAOtMl OÜL-MOp l AfM &ITW=£7EN BULUT BEBEK \LK4i sut doKrnûş büırı ki.iyi b\ s>ebebı vardır TARİHTE BUGÜN VUMTAZ 4RIKA\ 20 OCAK UONGKONG,İNGİLTBRE 'NİNL 184Z'O£ BuGUAJ, IMS/LTE/SS ÇıU'LE YAPT1ĞI HANKIM AUTLAÇMASl SONUCUMDA /-IONS fCOUG'A YERieŞTI HOUG KLOUG O S4RALAR YALNIZ.CA BıR APADAkl OLU^UYORDU IH- GIU2M.ER SUMUNLA YETtNMEYtP Ç(N ANA- KASASI UZeRJMDeKJ KOVLOON BOLSeSıMI OE ALACAKTIf?.(<8G3}. USSU V£ LiMAH OLARAK KULLAMILAK1 HOAIGKOHG, G<DBR£< SAKIAYıOE VE S-ETTE UZAZDOĞUhlUN EM ILEG.I MER- ICEZLE&UDEK] glRl DügUMUUA GELEOEIC- TlR. AUCAK^tU HALK CUMHURıy£T/ ZO. YUZVIL SOIUU/U/I DOĞRU, ESKı TOPKAĞI ICOMG'ü GERI