Katalog

CUMHURİYET/4 ^ Koalisyon istenmiyor • ANKARA (ANKA) — Erken genel seçime iki ay kala yapılan araştırmalar 8 milyon seçmenin kararsız kaiarak lider ve parti arayışı içınde olduğunu ortaya koydu. Seçmenlerin yüzde 24.8'inin tam bir siyasi kararsızlık içinde olduğu belirlenirken, haikın yüzde 76'sının "koalisyona hayır" dediği tespit edildi. KAMOY tarafindan 11 il ve 37 ilçede yapılan "siyasi tercihler" araştırması seçimlerin kaderini kampanya döneminin belirleyeceğini ortaya koydu. Araştırmaya katılanların kararsızlıklannda bugunkü partileri ve liderleri beğenmeme ve güvenmeme öncelik taşıyor. "Sizce mevcut siyasi partilerden hangisi Ulke sorunlanna çözüm getirebilir" sorusuna herhangi bir siyasi partiyi tercih edenlerin yüzdesi 7S olarak belirlenen araştırmada "hiçbiri" diyen ve "kararsız" kalanlann yüzdesi 24.8'e ulaştı. SHP'de yolsuzluk tartışması • MERSİN (Cumhuriyet Giiney tlleri Bürosu)— SHP lçel tl Başkanı Bora Yorulmaz tarafindan yolsuzluk yapraak ve parti makbuzlannı kaybetmekle suçlanan SHP eski il başkanı Ali Erdinç ile merkez ilçe başkanı Hüseyin İbksoy, il başkanının, belediye başkanvekili olduğu için "Mersin Belediyesi'ndeki yolsuzluklar"ı açıklamak istemediğini soylediler. SHP eski il başkanı Ali Erdinç ile merkez ilçe eski başkanı Hüseyin Toksoy parti binasında duzenledikleri ortak basın toplantısında "Bizim usulsüzlük ve yolsuzluk yaptığımjzı iddia edenler bulanık suda balık avlamak istiyorlar. İddia sahipleri usulsüzlük ve yolsuzluk neyse açıklamalıdırlar, aksi halde yâlancıdırlar. Zafer Bayramı gösterüeri • ANKARA (AA)— Mehteran Bölüğü, 30 Ağustos Zafer Bayramı ve Silahh Kuvvetler Günü dolayısıvla Ankara'da gösteriler yapacak. Genelkurmay Baskanlığı Basın ve Halkla llişkiler Şube Müdürlüğü'nden yapılan acıklamaya göre Mehteran Boluğu ilk gösterisini yarın saat 15.30'da sunacak. Bölüğün, Sıhhiye Orduevi önünden başlayacak yürüyüşü Kızılay Güvenpark'ta sonuçlanacak ve burada bir konser verilecek. Türk-Iş, işçi sözü istedi • ANKARA (AA)— Türk- Iş Genel Başkanı Şevket Yılmaz, "Seçimlerden önce siyasi partilerin genel başkanlanyla göruşerek işçi hak ve özgürluklerinin önundeki yasakların kaldınlması için söz isteyeceğiz" dedi. Siyasi partilere karşı bağımsızlıklarını sürdüreceklerini bildiren Yılmaz, toplu iş sözleşmesi görüşmelerinin sonuçlandırılmasındaki çabalanndan dolayı Başbakan ve bakanlara teşekkur etmesinin, "Falan partiye oy verin" anlamına gelmediğini söyledi. Türk-tş Genel Başkanı Yılmaz, AA muhabirinin sorularını yanıtlarken 1983 yıhndan bu yana anayasa ve yasalarda işçi aleyhine gördükieri hususlann değiştirilmesi için hükümete, parti gruplanna ve TBMM Başkanhğı'na 5 kez öneri götürdüklerini hatırlattı. HABERLER 26 AĞUSTOS 1991 SECİM 91 Kore gazUerine nıaaş • ANKARA (ANKA) — Hükumet, erken seçim öncesinde askerler ve ailelerinin de oylarını alabilmek için silahh kuvvetkrie şehit dul ve yetimlerine yönelik bir dizi iyileştirmeler yapmaya hazırlanıyor. MÛli Savunma Bakanı Barlas Doğu, ANKA'ya yaptığı açıklamada, askerlik suresinin kısaltılması konusunun ordunun modernizasyonu çerçevesinde düşünüldüğünu, bunun da seçim öncesine yetişmeyeceğini biidirdi. Doğu, seçimler yapılmadan bazı iyileştirmeler yapılacağını belirtti. SHP'den 18 yaş içinW' atağıSHP, seçmen yaşının 18'e indirilmesi için anayasa değişikliği önerdi. Meclis grubu dün yaptığı toplantıda Seçim Yasası'nın iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvuru konusunda Genel Başkan Erdal înönü'ye tam yetki verdi. ANKARA (Cumhuriyet ,, Bürosu) — SHP, seçmen ya- k|,\ şının 18'e indirümesini içeren 1 bir anayasa değişikliği hazır- layarak imzaya açtı. Öneri- yi Genel Başkan Erdal tnö- nu başta olmak uzere tüm SHP'liler imzaladı. Seçün Yasası'nın ıptalı ıs- temiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurma konusunda da Genel Başkan Erdal Inonii. tam yetkili kılındı. tnöoü, "Anayasa aykın- lık varsa, Seçim Yasası için Anayasa Mahke- mesi'ne gideriz" dedi. Bu arada, dun toplanan Merkez Yürütme Kurulu, belediye başkanlarmın milletvekilı adayı olmamalanm, milletvekilliği adaylığı için 5'er milyon lira alınmasını kararlaştırdı. Milletvekili seçilenler de 10 milyon lira öde- yecek. SHP TBMM grubu, Seçim Yasası'nı göruş- mek uzere dun olağanustü toplandı. 2.5 saat kadar suren toplantıda, yasanın anayasaya aykın olup olmadığı, bu konuda Anayasa Mahkemesi'ne iptal istemiyle gidilmesinin si- yasal açıdan ne gibi sonuçlar doğuracağı tar- tışıldı. SHP lideri Inönü, toplantı öncesinde yap- tığı konuşmada, erken seçim karannın alın- dığı TBMM Genel Kurul toplantısını "tarihi bir otunım" diye nıteleyerek "Bu oturumda daba onceki goriişlerimiz doğrultusunda, er- ken seçimi gerçekleştirmek için elinizden ge- leni yaparken, son dakikalarda da olsa, ada- Seçim YasasTndasonsözü tnönfi söyleyecek. letli bir yasa çıksın, anayasaya aykın olma- yan bir yasa çıksın, bzerinde tartışma olma- yacak bir yasa çıksın diye hep uğraştınız. Siz- leri kutlarım. Bu ugrasılannız ne yazık ki so- nuç vermedi" dedi. ANAP'ın kendilerine "Siz seçim istemiyor muydunuz? O halde 'anayasaya aykjn mı, de- gil mi' uzerinde durmayın" yaklaşımında ol- duğunu da kaydeden Inönu şunları söyledi: "Olur mu öyk şej? Seçimi vatandaş da biz de istiyoruz. Seçime gidiyonız, ama bu iilke- de anayasaya uygun bir seçim yapma imkânı yok mu? Aceie edeceğiz, vaktimiz yok diye anayasayı dinlemeyecek miyiz? Onun içinde anayasaya a>kın bir şey varsa elbet Anayasa Mahkemesi'ne gideriz." Inönu, "Seçim siiresini çok kısa tuttular, karşımızda iki tane televizyon var. Ama za- ran yok, ben arkadaşlarunın ne kadar canlı, ne kadar enerjik ve dinamik olduğunu bili- yorum. Tiirkiye'yi bûükte doiasacagu ve hal- SHP grubu yasanın anayasaya aykınlıgı konusunda göriiş birliğine vardı. (Fotoğraf: AA) kımızın bunlan ne kadar iyi değerlendirdiği- ni göreceğiz" dedi. Basına kapalı toplantıda Genel Başkan Inö- nü ve Genel Sekreter Hikmet Çetin'in dışm- da 12 milletvekili konuşarak son gelişmelere ilişkin görüşlerini dile getirdi. Milletvekille- rinin, yasanın eşitlik ilkesine aykın düzenle- meler getirdiği, bu haliyle anayasaya aykın olduğu yönunde göruş birliği içinde olduğu kaydedildi. Ancak iptal istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne gidilip gidilmemesi konusun- da milletvekilleri arasında görüş farklıhkları doğdu. Yaratacağı siyasi sonuçlar nedeniyle Anayasa Mahkemesi'ne gidilmemesi yönün- de görüş bildiren mılletvekillerinin ağırlıkta olduğu öğrenildi. Milletvekilleri özellikle SHP'nin seçimden kaçıyor izlenimi vermesi endişesini dile getirdiler. Milletvekillerinin, yasada başta tercih ve çevre barajlan olmak uzere çeşitli konulardaki düzenlemelerin ip- talinin sağlanması haiinde mevcut sistemde- ki hükümlerin işlerlik kazanacağını, bunun ıse amaçlananın aksine, daha olumsuz sonuçlar doğurabileceğini vurguladılar. SHP grubu sonuçta Anayasa Mahkemesi'- ne gidilip gidilmeveceği konusunda "yeni ge- lişmeleri de degerlendirerek" karar vermek uzere Genel Başkan Inönü'ye yetki verilme- sini kararlaştırdı. Grupta, uzerinde ağırhklı olarak durulan bir başka konu da seçmen yaşının 18'e indi- rilmesi oldu. Milletvekillerinin tümü bu ko- nuda görüş birliği içinde oldular ve bu konu- da bir anayasa değişikliği önerisi hazırlanması kararına vardılar. Ardından hazırlanan deği- şiklik önerisi imzaya açıldı. înönü'ye yetki verildi Grup Başkanvekili Hasan Fehmi Güneş, dün düzenlediği basın toplantısında, tüm SHP milletvekillerinin imzasmı taşıyan deği- şiklik önerisinde ilk imzamn Genel Başkan Erdal Înönü'ye ait olduğunu bildirdi. Güneş'- in açıkladığı değişiklik önerisinin gerekçesin- de, 18 yaşın hukuk sistemi açısından noksan- sız bir yaş olduğu kaydedilerek, "Ne var ki ekonomik, kültürel, sosyal, toplumsal ve ce- zai aianda bak ve sorumluluk verdigimiz gençlerimize temel haklann en vazgeçUmez- lerinden biri olan siyasal haklar çok görui- muş, bunun sonucu seçme hakkı dahi onlar- dan esirgenmiştir" denildi. Grup başkanvekili Hasan Fehmi Güneş, anayasaya göre, anayasa değişikliği önerebil- mek için TBMM üye tam sayısının uçte biri- nin imzasımn gerektiğini kaydetti. SHP'li Güneş, "Diger partilerle bir temas oldu mu?" şeklindeki soruyu,"Biz, 18 yaşla ilgili değişiklik hanriadığımızı diger partUe- re ulaştınnaya çalıştık. DYP'de sorumlular yoktu, ulaşamadık ama ANAP'ulara ulastır- dık" diye yanıtladı. Güneş, "Somut bir cevap geldi mi?" so- rusuna da "Bizden sadece bilgj aldılar. Her- hangi bir olumlu ya da olumsuz tepkileri ol- madı. Yarın kendilerine resmen basvurdugu- muzda, bu konudaki görüşlerini bildirecek- lerdir ve biıjuk bir umutla katkıda buluoa- cağını tahmin ediyorum. SHP Genel Sekreteri Hikmet Çetin de se- çim işlerinden sorumlu ANAP Genel Başkan Yardımcısı Ersin Taranoglu'nu arayarak ana- yasa değişikliği önerileri hakkmda bilgi ver- diğini söyledi. Çetin, Taranoğlu'nun da Se- çim Yasası'nda değişiklik yapan yasanın Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafindan im- zalandığını kendısine ilettiğini de bildirdi. Öte yandan SHP MYK dün TBMM'de top- lanarak seçim hazırlıklannı görüştü. SHP Ge- nel Sekreter Yardımcısı Güneş Gurseler'der alınan bilgiyegöre, 19. dönem milletvekilliği seçimlerinde aday adaybğı için başvuru ücreti 5 milyon lira olarak belirlendi. MYK'nın ka- rarına göre, milletvekili seçilenler 10 milyon lira daha ödeyecekler. Uyuşmayı, güvensizlik engelledîANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu)— Anayasa değişikliği ve seçim yasası için uzlaşma arayı- şı, partilerin birbirlerine guven duymamalan nedeniyle gerçek- leşemedi. ANAP, SHP ve DYP arasında Meclis Başkanı Kaya Erdem'in arabuluculuk çabala- n da sonuçsuz kaldı. Partiler arasında uzlaşma sağ- lanamaması üzerine, ANAP'ın verdiği yasa önerisinin göriışul- mesi öncesinde Kaya Erdem ha- kemlik rolu üstlendi. Erdem, SHP, DYP ve ANAP yönetici- leriyle geçen cuma gecesi göruş- tiikten sonra, Başbakan Mesul Yılmaz'ı aradı. Yılmaz, muhale- fet partilerinin seçmen yaşının 18'e düşurülmesi ve milletvekili sayısının 60Ce yükseltilmesini kabul etmeleri haiinde tercih sis- temini uygulamaktan vazgeçebi- leceklerini söyledi. Yıimaz'dan olumlu işaret alan Erdem, giri- şimlerini sürdurmeye karar verdi. Yılmaz da, Istanbul'dakı Türkiye gazetesının yenı tesisle- rinin temel atma töreninde, Cumhurbaşkanı Turgut Özal- dan, uzlaşma sağlanması haiin- de seçim yasasını geri gönder- mesi için söz aldı. Yılmaz, öğle- den sonra dönduğu Ankara'da Erdem ile göruştu. Erdem-Yümaz görüşmesi sü- rerken, TBMM Genel Kurulu da ANAP'ın önerisini görüşmeye başladı. Yıhnaz, Erdem'e uzlaş- manın sağlanması için caba gös- tereceğini belirtırken, uzlaşma- nın son anda tıkanması olasılı- ğına karşı kendi önerilerinin gö- rüşülmesini durdurmayacaklan- nı kaydetti. Erdem, SHP Genel Sekreteri •Hikmet Çetin ile de bir araya geldi. Çetin, 18 yaş ve 600 mil- letvekili karşıuğında tercih siste- minden vazgeçilmesi ve tercih barajının düşürülmesini istedik- lerini yineledi. Erdem de ANAP'ın bu gelişmelere karşın yasa önerisini Meclis'ten geçir- meye kararlı olduğunu, ancak anayasa değişikliğinin kabul edilmesi haiinde Özal'ın bu ya- sayı onaylamadan TBMM'ye geri göndererek yeni yasanın geçmesini sağlayacağım belirtti- ğini aktardı. Erdem, daha sonra DYP Ge- nel Başkan Yardımcısı Hüsamet- tin Cindoruk ile iki kez telefon- la görüştü. Geçen hafta, çevre barajı konusunda ısrarlı olma- yan Cindoruk, bu kez çevre ba- rajının tamamen kaldınlmasın- da ısrar etti. Cindoruk'un bu ıs- rarında asıl etkenin, milletveki- li sayısının 600'e yükseltilmesi- ne parti teşkilatunn tepki göster- mesi olduğu belirtildi. DYP'nin uzlaşmaya yanaşmaması üzeri- ne SHP de ikili bir uzlaşma ol- mayacağım açıkladı. Cindoruk, akşam saatlerinde gazetecilere, uzlaşma olasılığuun ortadan kalktığınj anlatırken "ANAP barajda mı boğulur, de- rede mi, onu bilmetn. Ama bu sistemle seçime gidiyonız" dedi. ANAP kulisinde, aynı saatler- de özal'm tercih barajımn yük- sek olması nedeniyle yasayı ve- to edeceğini söylediği tartışıldı. Milletvekilleri, sürekli parti yö- neticüerinden uzlaşma konusun- daki gelişmeleri sorduiar. Akşam 20.30'da Erdem ile Cindoruk 40 dakika kadar sü- ren bir görüşme yaptılar ve bu görüşme sonrasında uzlaşma olasıhğı tamamen ortadan kalk- TÜRKEŞTOKATATTI — Erciyes Dağı'nın Tekir YaylasVnda yapılan 1. Erciyes Zafer Kurultayı'nda MÇP GeneJ Başkanı Alpaslan Türkeş gazetecilere mikrofon fıriattı. 24 Türk boyunu lemsilen oba çadırlannın kuruldağu kurultay alanında, İ.S ton bulgur ve 70 koyun kesilerek hazırlanan pilav ikram edildi. MÇP lideri Türkeş, burada }-aptığı konuşmada, ANAP iktidannın KKTC'yi "satışa çıkardığını" öne sürdü. Oldukça sinirli gözüken Türkeş, bir ara fotografını çeken gazetecilere bağırdı, ardından elindeki mikrofonu fıriattı. Türkeş, Doğu Türkislanlı Türklere ait çadın gezerken, ayakkabılarını çıkarmadan içeri giren MÇP'nin vide- ocusu Oktay Gurler'i de tokatladı. (Fotoğraf: AA) TöBB "DOĞUANADOLU GEZİSFNİNDÜŞÜNDÜRDÜKLERİ tı. Cindoruk, bu görüşmede "ANAP uzlaşma >onusunda ciddi olsa kanunu geçirmez. Bir yandan kanunu geçiriyor, bir yandan da bizimle göruşüyor" diyerek ANAP'a güvensizhğini dile getirdi. Böylece ANAP, SHP ve DYP'nin de beğenmediği tercih sistemi TBMM Genel Kurulu'n- da oylanarak kabul edildi. Vz- laşmanın sağlanamaması konu- sunda özellikle SHP ve ANAP^ ta milletvekilleri, parti yönetici- lerini "beceriksizlik"le suçladı- lar. ANAP Tokat Milletvekili M. Zeki Uzun, seçim yasasına oy verirken, ANAP milletvekil- lerinin neşeli olduklanna dikkati çekerek "Idam için goturulen mahkûmlar idam edileceklerine inanmaz" 'bahçeye çıkanyorlar, gezdirecekler' denniş" demek- ten kendini alamadı. Yüksek Seçim Kurulu'nun be- lirlemelerine göre ekim ayında yapılacak erken seçime 9 siyasi parti katılacak. YSK'nın bu haf- ta içinde kamuoyuna açıklaya- cağı, seçime katılacak partilere ilişkin listede HEP ile SBP bu- Iunmuyor. Listede yer almayan partiler, itirazlannı gerekü süresi içinde YSK'ya yapabilecekler. YSK'ya göre ekim ayında ya- pılacak erken seçime şu partiler katılabilecek: "ANAP, SHP, DYP, DSP, RP, MÇP, IDP, SP ve DMP." YSK tarafindan en son geçen ay içinde yapılan belediye baş- kanlığı seçimleri nedeniyle siyasi partilere de gönderilen bu h'ste- de HEP ve SBP yer almıyor. YSK yetkilileri, listenin seçim takvimi ile birlikte bir kez daha kamuoyuna açıklanacağını bil- dirdiler. Yetkililer, açıklamarun, seçim yasasmın Resmi Gazete 1 de yayımlanmasına bağlı olarak bu hafta başmda ya da en geç ortalannda yapılabileceğini söy- ledüer. YSK'dan edinilen bilgilere gö- re, listede yer almayan partiler itirazlannı YSK'ya yapabilecek- ler. YSK da, yapılacak itirazları inceleyecek ve sonucunu ilgili partiye iletecek. Sağ vesol seçmenleriDSP'ye çağırdı BülentEcevit Mevlana gibi DSP lideri Bülent Ecevit, Seçim Yasası'nın ANAP'm iç sorunlarına yapay çözümler getiren bir sistem içerdiğini belirtti. Ecevit, SHP lideri Inönü'nün bu sistemin ulusal iradeyi yansıtmayacağım kabul ettiğini söyledi. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) — DSP Genel Başkanı Bülent Ecerit, "Seç- men iradesine zerre kadar saygüan olsa, SHP ik DYP, bu- gün bile adil bir seçim sistemini saglayabilirler. Ama kuman adalete yegliyoriar" dedi. Ecevit, DSP'nin bugunkü seçim siste- miyle de ağırlıkh biçimde Mec- lis'e girebileceğini ifade etti. Türkiye'nin, ANAP'ın ıç so- runlanna yapay çözum arayışla- nndan kaynaklanan garabetle- rin de eklendiği bir sistemle ge- nel seçimlere gittiğini belirten Ecevit, bu sistemle yapılacak se- çimlerin ulusal iradeyi yansıtma- yacağını ve bir kumara donüş- tuğunu SHP Genel Başkanı Er- dal tnönü'nun de itiraf ettiğini söyledi. Ecevit, dün yaptığı açık- lamada şu görüşlere yer verdi: "Seçroen iradesine zerre kadar saygdan olsa, SHP ile DYP, bu- gun bile adil bir seçim sistemini saglayabilirler. Ama kuman adalete yegliyoriar. Seçim sisteminin adaletsizliği artık Demokratik Sol Parti için bir sorun degil. DSP şimdi bu seçim sistemivle de ağırhklı bi- çimde Meclis'e girebilecektir. Biz seçim sisteminin adalet- «zligine, kendimizi degil de- mokrasiyi duşünerek ve seçmen iradesine, dolayısıyla ulusal ira- deye savgımız nedenivle tepki gosteriyoruz. Bu adaletsiz seçim sisteminin olumsuz ve çok sakıncalı sonuç- lannı önlemek seçmenlerin elin- dedir. O amaçla, ben, sağ-soi aynmı gözetmeksizin tüm seç- menlere bir çağnda bnlunuyo- nım. Çagnm ozetle şudur. Çok partili siyasal yaşamda, sağlı sollu seçmenlerin, ekono- mik ve sosyal konularda farklı dognıltulan ve tercihleri bulun- ması dogaklır. Ancak büyük <r>- gunlugun uzerinde birlesect J temel konular ve degerier de vardır. Gunümuzün Türkiye ve dünya koşullannda, sağ-sol ay- nlıklannı aşan bu temel ulusal konular ve değerler şoyle özet- lenebilir 1. Demokrasinin gerçekiik kazanıp kökleşmesi ve sağlıkh bir işlerlik kazanması. 2. Dışardan kışkırtdan bölü- cü akımlara karşı ulusal biriiğin pekiştirilmesi. 3. Laikliğin inançlara tam saygı ile bağdasır biçimde ko- runması. 4. Dünyadaki son degişiklik- lerin önümüze serdiği geniş ola- naklar zamanında ve geregioce degerlendiriierek Türkiye'nin dnnyada güçlü bir önder ülke durumuna gelmesi ve dünyada Türklüğun buyuk agıriık kazan- ması.'' Sağcılık ve solculuğun, bu te- mel ve ivedi konularda birleşme- ye engel olmadığım dile getiren DSP lideri, bu ulusal konular- da en tutarlı partınin DSP oldu- ğunu savunarak şunlan söylecM: "Belirttiğim bu temel ulıt il konularda ve değerlerde en inandıncı ve en tutarlı parti, kendini hiçbir kuşkuya yer bı- rakmayacak ölçude kanıüaınış parti ise Demokratik Sol Parti- dir." En becerili insanlar batıya göçüyor Türkiye'nin doğusundan batısına "kaynak transferi"nin en önemli aracı, süregelen göç. Daha iyi koşullarda ve daha güvenli yaşama isteği, bölgenin becerileri en yüksek insanlarım birikimleriyle birlikte batıya götürülüyor. ŞAHİN ALPAY IĞDIR — 'Hayali yatınmlann' tamnmış örneğini Iğdır'da gördük. Sümerbank'ın ya- nm kalan bir yatırımı olan Iğdır Entegre Pa- muklu Tesisi 1985 yılında özelleştiriierek baş- hca ortağı tbrahim Aydın adlı bir Nevşehirli olan Aras Tekstil ve Tîcaret AŞ'ye satılmış. Şirket fabrikayı iki yıl kadar çalıştırdıktan sonra faaliyeti durdurmuş. Şirket yetkilileri fabrikayı satın almak için Kamu Ortaklığı Fo- nu'ndan aldıkları 18 milyar dolayındaki kre- dilerin faizlerini ödemedikleri için yargılan- makta. Akşam karanlığında bir hayalet ken- ti andıran geniş fabrika tesislerinin kapısın- da çevremizi kuşatan Iğdırlılar, şirket sahip- lerınin ureticılere 300 ton pamuğun bedelini ve işçilerine de ücretlerini ödemeden ortadan kavbolduklarım anlatıyorlar. Hayali yatırımlar yanında bir bölum ger- çek yatınmlar da çeşitli sorunlar nedeniyle ça- üsamaz ya da düsuk kapasiteyle çahşır durum- da. BunJarın örneklerinı gezı boyunca dınle- dik. TOBB'nin hazırladığı "Doğu Anadolu Bölgesi Ekonomik Raporu" (Ağustos 1991) bdlgede gerçekleştirümeye çalışılan sanayi ya- tırımlannda karşılaşılan sonınlan şu şekilde ozetliyor: "Yatınm ve işletme tesislerine ham- madde sağlayacak ortamın yeterince gelişme- miş olması, muteşebbis sayısının ve nitelikle- rinin eksik oluşu, gelir seviyesinin, tasarnıf oranının düşükluğü dolayısıyla tüketim mal- larına olan talebin yetersizliği, kalifiye işçi ve teknik personel teminindeki güçlükler, maki- nelerin yedek parca, bakım-onarım ihtiyaçla- nnın bölge dışından temini gibi hususlar ne- ticesinde pek çok aksaklık meydana gelmek- tedir. Faaliyette olan tesisler duşük kapasiteyle uretimlerini surdürmekte iken pek çok tesis insaat ve makine montaj safhasında yarım kaldığı için üretime geçirilememiştir. Bazı te- sislerin faaliyetleri ise belli bir uretim devre- sinden sonra durdurulmuşturr (s. 21-22) neydoğu'da kurduklan başta hayvanahğa da- yalı et kombinalan, süt ve yem fabrikalan gibi sanayi tesislerinin hemen hepsınin surekli za- rar ettikleri bölumün özelleştirilmesi yoluna gidildi. DPTnin eylul 199Otarihli 'Kalkınma- da Önceliklı Yörelerde Imalat Sanajiindeki Sorunlu Tesisler" başhkh raporu, ozelleştir- meler konusunda şu tespitte bulunuyor: "Yo- rede istihdam sağlanması ve devlete kaynak yaratılması amaçlanna hizmet edileceği düşü- nülen özelleştirme çalışmalan istenen netice- yi vermemıştir. 3-10 yıl arası değişen yürur- lukteki teşvik mevzuatının sağladığı imkân- lardan yararlanılarak kaynak kuliamnunı des- tekleme primi veya teşvik prımi uygulamala- rı ile uretim yapmaksızın halen devletten des- tek görmektedirler. Bu durum yöre halkı uze- rinde olumsuz etkiler yaratmaktadır" (s. 7) Gezi sırasında bölgedeki kamu yatu-ım la- rının başka türlu sorunlanyla ilgili örneklere de rastladık. Verimli Iğdır ovasında kurulması gereken şeker fabrikasının politik baskılar so- nucunda hıç uygun yer olmayan Ağrı'da ku- ruluşunun öyküsünu dinledik. Erciş'teki şe- ker fabrikasının, yöreyi sulayacak olan Taş- köprü barajının hünuz tamamlanmamış ol- ması nedeniyle yeterli miktarda şeker panca- KİT'lerin 1960 ve 1970'lerde Doğu ve Gu- rı temin edemediğini, bunun için yılda ancak birkaç hafta çalışabildiğini oğrendik. Çevre- mizi kuşatan Ercişliler, fabrikaya yerli halk- tan pek az kişi alındığından, çahşanlann bu- yük bölümünün batıdan getirilen işçilerden oluştuğundan yakmdılar. Benzer bir yakınma- yı Güneydoğu'da, Hilvanhlardan da duydu- ğumu ammsıyomm. Hilvaniılar da Ataturk Barajı inşaatında çalışan işçilerin yöreden te- min edilmeyip batıdan getirildiğini söyluyor- lardı. Bu yakmmalar, Doğu ve Güneydoğu- da yapılan yatınmlann her zaman bölge in- sanına istihdam olanağı yaratmadığı kuşku- sunu doğruluyor. 'Hayali yatınmlar' yanında banka sistemi- nin de doğudan batıya kaynak transferinin başka bir kanalım oluşturduğu anlaşılıyor. TOBB raporunda verilen bilgilere gore 1990 yılında ulke nufusunun yuzde 9 dolayında bir bölümunü barındıran Doğu Anadolu bolge- sinin toplam banka mevduatı ıçindeki payı yüzde 3 dolayında kalıyor. Krediler bağlamın- da Van Ticaret ve Sanayi Odası'nm şu yakın- ması çok düşundurücü: "... Müteşebbislerin kredi talepleri mahalli banka müdürluklerı- nin inisiyatifine kalmakta, müteşebbislerin mahalli ipotekleri kabul edilmeyip özellikle batı illerinden ıpotek talebinde bulunulmak- tadır. Söz konusu uygulama bir an önce du- zeltümelidir:' (TOBB, Van 11 Profıli, Ağustos 1991, s. 14.) Türkiye'nin batısında "Batı", Batı Avru- pa ve Kuzey Amerika'yı kapsayan siyasi kül- turel bir kavram. Oysa Türkiye'nin doğusun- da batı denince ulkenin görece daha gelişmiş ve daha zengin olan batıdaki coğrafi kesimi anlaşılıyor. Türkiye'nin doğusundan batısı- na "kaynak transferinin" en önemli aracı, kuşku yok ki süregelen göç. Daha iyi koşul- larda ve daha guventi bir ortamda yaşama is- teği, bölgenin becerileri en yüksek insanlan- nı birikimleriyle birlikte batıya götürüyor. Yüksek nufuslu artış oranına karşın Doğu Anadolu Bölgesi'nin Türkiye nufusundaki payı goç nedeniyle 1985 sayımında yüzde 9.3'ten 1990 sayımında yüzde 8.7'ye inmiş du- rumda. "Doğu" boşalıyor... Son yıllarda köylerden kentlere göç de rtız- lanmış bulunuyor. Sayım verilerinde 1985'te yüzde 37 dolayındaki kentsel nüfus, 1990'da yüzde 41'e yukselmiş. Bölgenin PKK eylem- lerine daha sık olarak rastlanan kesimlerin- de köylerin daha buyuk bir hızla kentlere göç- tuğü belirtiliyor. Örneğin son yıllarda köyler- den kente "politik nedenli" göçün Van'da özellikle yoğun olduğu soyleniyor. SfİRECEK