Katalog

.ÜMHURÎYET/12 PAZAR KONUĞU i ARALIK 1991 INSANHAKLARINDANSORUMLUDEVLETBAKANIMEHMET KAHRAMAN: Yasalar insaniçinolmalıİnsan haklan, Türkiye'nin gündemindeki en önemli konuların başmda geliyor. İşkence uygulamalan ve kaybolan insanlar, özellikle son haftaların sürekli yinelenen haberleri arasında. Türkiye Cumhuriyeti'nin 49. hükümetinde, ilk kez insan haklarından sorumlu bir devlet bakanlığı yer alıyor. Bakan'la, Ankara Büromuz muhabirlerinden Turan Yılmaz konuştu. SÖYLESI TURAN YILMAZ \tnsan Haklan Bakanlığı kurulmasını, Türkiye açısından nasıl değerlendıriyorsunuz? Şimdi Türkjye'de koalisyon hükümetinin baş- lamasıyla kunılan İnsan Haklan Bakanlığı, ger- çekten 20. yüzyılda 2000'li yıllarda Türkiye'nin gerçek bir demokratikleşmeye, cıddi atılan bir adımdır. Türkiye'de insan haİdannın güvence al- tına aiınması ve gerek yasal düzenlemeler bakı- mından insan haklannın daha geniş bir çerçeve içerisinde değerlendirilmesi, duşüncelenn özgürce ifade edilebilmesi, yani özet olarak demokratik- leşme yönünden çok önemli ve yeni bir bakan- lık. Bu bakanhğın Türkiye'de görevi çok önem- li. Hem Türkiye'de, hem Türkiye'nin dış iliski- lerdeki konumu bakımından çok önemli ve ağır bir görev. Bildiğinu gibi Türkiye'de son yıllarda çok büyük boyutta insan haklannı ihlalleri söz konusu. Bu bakımdan Türkiye'de insanlann ya- şam güvencesd, düşünce ifadesi bakımından bu bakanlığunızın görevi çok önemlidir. Bilindiği gibi bakanlık yeni kuruluyor. Henüz teşkilatlanması gerçekleşmedi. Ama güvenoyu alındıktan sonra bakanlığımızuı teşkilat yasası ve organlan belirlenecek. Bütun boyutlanyla günü- müzde gerekli, insan haklannın gereksinim duy- duğu tüm fonksiyonlan yerine getirebilecek or- ganlar oluşturulacak. İ^H^MB/% kurulan bakanlığm bakant olmak na- sıl bir duygu? Şimdi ben şunu söyleyeyim, ilk kurulan bakan- hğın bakanı olmak, gerçekten çok mutlu bir olay. Yani bir bakanlığı, bir kuruluşu, bir örgutü ken- di elinizle, kendi projelerinizle insarnn kunnası kadar mutluluk verecek bir olay olamaz. Onun için ben bu bakımdan kendimi çok mutlu adde- haklar. Tabii, insan yaşamıyla birlikte olan hak- lar da biliyorsunuz, devlet duzeninde bunlar ya- salarla düzenlenmiştir. Toplumda bir insanın hakkının bittiği yerde başka bir insanın hakkı baş- lar. Veyahut bir insanın hakkımn yürümesi kar- şüığında diğer kişinin hakkımn da yurumesıyle birlikte ikisinın çakıştığı yer, karşılaştığı yer. Yani haklann sınırlan. Tabii, her insan sınırsız hak- lara sahip değildir. Çunkü sınırsız haklar, anarşı yaratır, insan haklannın sımrlandırılması da ya- salarla olur. Belli ulkeler, insan haklannın sınır- lannı çok dar, bazı ulkeler çok daha geniş tut- muştur. Tabii demokratikleşen ulkelerde insan haklan çok daha geniş boyutlarda aktanlmıştır insanlara. Yani insan haklan denilince kısa ve net şunu söyleyebilirim. Yasalarca düzenlenmiş olan, insanın tasarrufuna bırakılmış, kullanmasına bı- rakılnuş olan haklann, yasanın meşru gördüğü o haklann ihlali olduğu zaman, idari tasarruflar- da, idari uygulamalarda eğer o haklara saygı gös- terilmezse, verilen haklara bir tecavüz olursa, o bizim h^ltanlı^pıi7in görevi orada başlar. PAZAR KONUĞU Atnda/ıdcr şunu anlıyorum efendim, siz de kabinenin bir üyesi olmanıza karşın, aslında devlet çarkına karşı bir mucadele içinde olacak- sınız, Şimdi tabii burada yani devlet organlan veya- hut idare diyelim buna, yasaya uygun hareket et- tiği sürece bizim çelişeceğimiz, bizim ihtüafa dü- şeceğimiz bir konu olmaz. Ama, olmasa bile yi- ne İnsan Haklan Bakanhğı olarak yasalann da- ha demokratik açılımı için yasa önerilerimiz ola- cak. Yani yasalanmızın insan haklan bakımın- dan çerçevesini daha geniş tutma yönunde çalış- malanmız olacak. Bir bakımdan bakanhğımızın E H M E T KAHRAMANMehmet Kahraman, 1943 yılında Diyarbakır'ın Hazro ılçesınde doğdu. htanbul Ünıversıtesı Hukuk Fakultesi'nden mezun olan Kahraman, daha sonra avukathk yaptı. 1987 yılında Dıyarbakır'dan SHP milletvektlt seçiierek parlamentoya giren Kahraman, 20 Ekim 1991 seçimlerinde de ikınci kez yıne SHP'den milletvekıli oldu. Kahraman, DYP-SHP koalisyon hükümetinde de insan haklarından sorumlu Devlet Bakanlığt'na getırüdu Evlı ve dort çocuk baba'ii Kahraman, Fransızca bılıvor çerçeve içine koyan baa maddelenni değiştirmek, o kanunun yeniden ıslahını talep ederek saygın bir hale getirecegız. Cezalann infazıyla ilgili ya- sa tekrar gözden geçirilerek cezaevlerinde mah- kûm olmuş, cezaevlerine alınnuş ve insanlan top- Iuma kazandırabilmenin koşullannı bulmak ve ona göre bir infaz sistemi, çağa uygun bir infaz sistemine oturtmak. Cezaevlerinin fiziki yapıla- nnda bir modernizasyon sistemi getirmek. Yani hasbelkader suç işlemiş veyahut işte o günktt ha- leti ruhiye içerisinde veyahut toplumsal potansi- yele kapılarak suç işlemiş olan bir insam bir da- ha suç işlememek durumuna getirerek onu ıslah etmek suretiyle topluma kazandırmak için yeni infaz sisteminin uygulanması ilkesinin getirilme- si gerekiyor. Yani bir demokratik yasa paketini getirmek. • • ^ • B Yani buradan da şu çıkıyor, Türkiye'- nin yarısını teşkilatınıza alsanız, diğer yansımn tek tek ışlerin takibiyle başa çıkmanız mümkün değil. O halde kaynağında sorunlan çözeceksiniz. Tabii. lş takipçisi değiliz. tş takipçiliği gözıly- le bakanhğımıza ve teşkilatımıza bakılırsa, bu yanbş olur. Şunu şöyle bir cümleyle ifade edebi- hrım. Herhangi bir suç ne olursa olsun, işleme iddiası bulunan yerde eğer bir yasal soruşturma, yasal bir takibat başlamış da o yasal takibat baş- lamasın diye vatandaş bize koşup, 'Bunu engelleyin' zihniyeti kimsede belirmesin. Ama o soruşturma veyahut o araştırma yönü içerisinde yasaya aykın bir hareketle, bir uygulamayla ya- pılmışsa, o zaman bizim görevimiz doğar. Yani onun için insan haklannı bakanhğımızın temel görevi, bugunku çağın insanına yaraşır bir şekil- de insan haklanm teminat altına alabilme ve o haklan geliştirebilme, bir demokratik yasa pake- tini hazırlayıp topluma sunmaktır. ler oldu? ana kadar en çok gelen şikâyetler ne- Bu süreç içerisinde en çok gelen şikâyet, Orta- çağ uygulaması olarak, meçhul kişilerce, çok pro- fesyonel bir şekilde toplumun en kalabalık yer- lerinde, insanlann alınıp götürulup kaybolmala- ndır. Yahut insanlann gece evlerinden alınarak götürulmeleridir. Cezaevleri olaymı ben biraz ev- vel söyledım Cezaevlerind»ki gayri insani uygu- I Yani çok cıddi sorunlar olacak önünüz- de. Bu konuda yetkileriniz ne olacak? Bu çok erken. Bu sorunuzun cevabını veremem şu anda. Bunu tabii gerek Içişleri Bakanhğı or- ganlannın yetki ve yasalan, gerek Adalet Bakan- lığı'nın hem teşkilatı ve hem de teşkilat yasalan, bir de bunlarla birlikte İnsan Haklan Bakanlığı'- nın yetkileri. Sanıyonım, bakanhğımızın yetki- lerinin bütün bu yetkiler göz önünde bulunduru- larak tespit edilmesi lazım. Onun için de teşki- latlanma ve yetkili kılınma konumlannda bütün bu yasalar, masanın üstüne serilip göz önünde bu- lundurulacak. insan Haklan BakanlığYnın kuru- luşlannın yetkileri nasıl belirlenirse, o aşma olay- larmı önlemek için de gerekli yetkilerle müceh- hes kılınmah. Bu benim görüşüm. Tabii ki yani bu oluşum yapüırken üçünün birlikte değcrlen- dirilmesi lazım. •İMHMyisn/ onlar yasalarda belirtilen yetkileri aştığında siz devreye gıreceksiniz. Aynca bunun dışında da en azından o insan haklan ihlallerini belirleyip hukuk devleti ilkelerı içine çekmeyi amaçlıyorsunuz galiba... Bir hukukçu anlayışıyla, gözüyle öyle denebflir. ^ • • • H Mesela, şunu önerecek misiniz? örne- ğin, okullara insan haklan dersi koymak, yani in- sanlara en azından temel haklannı öğretmek... Televizyon programlan, örneğinpolise ya da sav- cılara, tüm mesleklere bunlan yaymak için böy- le bir şeyiniz olacak mı? Tabii bakanlığnmz kurulunca, kunıluşu ta- mamlanınca, ben konuşmamın başında da söy- ledira, yani demokratikleşme paketi, yasalar pa- keti, öneriler paketi sunacağız, dedım. Bu öneri- ler paketimizin içinden bir tanesi de tabii ki hal- kı mevcut yururlükte bulunan yasalara göre ya- şam koşullarında, temel hak ve özgurluklerinin neler olduğu konusunda bilinçlendirmek... İda- ri tasarruflara polisin muamelelenne karşı kendi yetkilerinin neler olduğunu, televizyon progra- mıyla ve gerçekten de sizin dediğiniz gibi eğer okullara böyle temel ilkeleri belirleyen dersler ko- nulabilir. Sanıyonım Yurt Bilgisi veyahut Vatan- daşlık dersinde bunlar belirtiliyor. Tabii, tüm tnsan Haklan Bakanlığı olarak yasalann daha demokratik açılımı için yasa önerilerimiz olacak. Yani yasalanmızın insan haklan bakımından çerçevesini daha geniş tutma yönünde çahşmalarımız olacak. Bir bakımdan bakanhğımızın diğer bakanhklarla yetki çatışması olacak. diyorum. Çok yorulmama rağmen birkaç günlük bakanlığm bakanı olmamn verdiği çok yoğun yo- rulma ve ugraşılanma rağmen, böyle bir konum- da okluğum için kendimi çok mutlu hissediyorum ve hiç de yorgunluk hissetmıyorum. •••IM Tabii, şu anda bütün teşkuaUnız bir Ozel kalem müdürü, bir şoförünüzden olusuyor. Tabii, ustlendiğim insan haklanyla görevli dev- let bakanlığırun şu aşamada pek bir kadrosu yok. Bir özel kalemim var, bir makam arabası. Ama bu kuruluşun altyapısı oluşturulacak. Yani bu şekliyle bu bakanlık, kamuoyuna ve dünya ka- muoyuna simge olarak kuruhnuş değildir. Bu hü- kümetimizin ciddi olarak insan haklanm sahip- lenebilecek ciddi bir organizasyonu olan ve ger- çek anlamda görev ve hizmet verecek olan bir ba-' kanlık olacak. •••H/TO/IURU/I Türkiye için bir zorluğu var galiba... Kamuda görevli insanlann, hâlâ insan haklannı tam algılayamadıklan gibi bir izlenim var... Yani siz insan haklan derken nasıl bir çer- çevt çiziyorsunuz? Şimdi insan haklan denilince, insanın yaşam suresince karşüaşmış olduğu, yasamı boyunca gü- nüc her saatinde, her anında ve her ilişkisinde in- sann karşılaşmış olduğu veyahut sahiplenmek is- tediji olan haklar, ki insan yaşamıyla birlikte olan Demokratik ulkelerde insanlann suçlan ne olursa olsun, suçun karşıtı olan cezalar, yasalarda belirtihrııştir. Bu suçlann cezası yargı organı karşısmda devlet tarafından veriür. Kimsenin kimseye keyfi nıuameleyle, suçludur diye suçun cezasını belirleyip infaz etmeye yetkisi ve hakkı yoktur. Mehmet Kahraman, insan haklan ıhlallerinin özellikle gozaltında ve cezaevlerinde jogunlaştıgını soylüyor. (Fotoğraf: RIZA EZER) diğer bakanhklarla yetki çatışması olacak. Bu yet- ki çatışmasmda genelde diğer bakanlıklann, di- ğer karnu kuruluşlannm, idari organlannm, idare mekanizmasının mutlak surette bir uyum içinde olmasını sağlamak için bu organlann yasaya uy-, gun, yasamn kendilerine verdiği yetkiye göre ha-' reket tarzmı beUrlemeye çahşacağız. Bu nedenle de tabii ki bizim görevimiz çok büyük, ağır ve hassastır. Yani o konularda yetkiler aşıldığı an- da, idarenin yetkilerini aştığı anda bizim yetkile- rimiz doğar. O yetki aşılmasım önlemek için onu kendi yetkileri çerçevesine çekebilme mücadele- sini ve uğraşısım biz vereceğiz. W^mKtŞöyle bir sonı da geliyor akla. örneğin Türkiye'de insan haklan ihlalleri denince akla ilk işkence geliyor. Örneğin birpolis teşkilatında, bir adliye teşkilatında, bir cezaevi teşkilatında bir uzantmtz olacak mı? Tabii, Turkiye'de gerçekten bugün guncel ko- nu olan insan haklan ihlali denildiğinde, özellikle gözaltılarda, sonışturmalarda ve cezaevlerinde- ki uygulamalar akla geliyor. Peki, bu uygulama denince, Polis Görev ve Selahiyetleri Yasası da bunun içine giriyor. Mesela polisin bir vatanda- şa karşı, bir insana karşı olan davramşı, vatan- daşın polisin karşısmda kendisini savunamama- sı veyahut polısle sade vatandaş arasında çıkan bir olayın zaptını düzenleyenin yahıız polis olma- sı, bu nedenle vatandaşlann mağdur durumda kaunası, gerçekten Türkiye'de ilk insan haklan denince bu konulan akla getiriyor. Gerçekten bu- gün Turkiye'de en fazla hakkın ihlai edildiği ko- nu; gözaltı, soruşturma ve cezaevlerindeki du- rum. Tabii ki biz bunu daha güvence altına ala- bilmek için yasalann, örneğin Polis Vazife ve Se- lahiyetleri Yasası'nın temel hak ve özgürlüklere uymayan veya onu kısan veya sımrlandıran, dar lamalann şikâyetleridir. Soruşturmadaki işken- celerdir. Hükümet, görevi yeni devralmışbr. Sayın Içiş- leri Bakammızm da bu konuya yaklaşımı çok has- sas ve çok itinalıdır. Tabii, belli önlemlerin aiın- ması, belki biraz zaman alacaktır, birkaç ayUk bir zaman alacaktır. Bu yönde çahşmalarımız bir- likte devam edecek. Bu araştırmalan birlikte ya- pacağız. Bu şekilde hareket edenler kim olursa olsun, bunlann en kısa zamanda tespıtiyle hak- lannda yasal işlemlenn yapılmasını sağlayacağız. Çünkü bu çok cıddi bir boyutta bir Ortaçağ uy- gulamalarmın bir benzeridir. Demokratik ulke- lerde insanlann suçlan ne olursa olsun, suçun karşıtı olan cezalar, yasalarda belirtilmiştir. Bu suçlann cezası yargı organı karşısmda devlet ta- rafından verilir. Kimsenin kimseye keyfi muame- leyle, suçludur diye suçun cezasını belirleyip in- faz etmeye yetkisi ve hakkı yoktur. haklannı öğrenmek isteyen insana onu öğretebi- lecek çok büyuk ciltler teşkil eden dersler veril- mesi gerekli olur. O ortaöğretimde falan müm- kun değil. En çok insan haklan ihlali savına konu olan bölgemiz Güneydoğu... Bu konuda neler ya- pılabilir? Tabii, bugün Türkiye'de insan haklannın en çok ihlal edildiği bölge Güneydoğu Anadolu Böl- gesi. Oradaki uygulamalar kendi yasal sınınnı aş- madan kaynaklamyor. Bölgede cereyan eden si- lahlı eylem olaylan var. Bu eyleme kanşmayan. insanlann dahi haklan ihlal edümekte. Yani ey- lem bastınlmak istenirken, alınan tedbirlerle çok büyük boyutta sade vatandaşa toplu bir şekilde potansiyel suçlu gözüyle bakılarak, bugüne ka- dar muamele edilmiş ve edilegeünekte. önemli olan, suç işlemeyen sade vatandaşın suçlu ilan ediknemesidir ve suçlu muamelesi onlara yapıl- ı mamasıdır. Yani bolgenin insan haklan bakımın- dan çok buyük bir sıkıntısı var. Sayın Başbaka- nımız tabii bölgeye teşriflerinde sanıyorum, bu konunun bakanı olarak kendisiyle birlikte olaca- ğım. Konuyu yerinde izleyerek, yerinde gözleye- rek, onlann temel hak ve özgürlüklerinı ihlal eden bütün tasamıflann, uygulamalann bertaraf edil- mesi gerekecek. O yönde gerekli tedbirler ne ise alınacağı düşüncesindeyim. MUCADELE HAKLIYIZ KAZANACAÖIZ f tML ( ADt 11 tSTİYOCflZ! |*Demokrasi ve insan haklarını uygulayacağı- nı soyleyen DYP-SHP iktidarı vaatlerini yerine getirmelidir. Halk, vaatlerin takipçisi olmalı, hakları için mucadele etmelidir. •k Eskişehir Hücre Tipi Cezaevi Boşattıldı YİUE DİRENDİK, YİNE KAZANDIK! ILAN İZMİR 6. İCRA TETKİK MERCİİ HÂKİMLİĞİ'NDEN Dosya No: 1990/400 Iıvacı Ramazan Yegul vekıh Av. O. Lutfi Pelis tarafından davalı Memet Özkan aleyhıne açılan ıtırazın kaidırılması ve tahlıye dava- stnt yapılan duruşması sonunda: lavalı Mehmet Özkan'a Dava dılekçesı ve duruşma gununu bıldı- riravetıye teblığ olunamamış, Savcılık kanalıvla yaptırılan arama- lar.rağmen teblıgata yarar adresı de tespit edılememış olduğundan, da\ dılekçesi ve duruşma gununun ilanen tebliğine karar verılmış- tir. h kere davalı Mehmet özkan'ın lzmir 7. lcıa Mud. nun 1990/2436 noı takıp dosyasındakı ıtırazının kaidırılması ve temcrrut nedeniy- le tıliye ıstemme ılışkın davarun Mahkememizce 20 12 1991 gunu saz 10.30"da yapılacak olan duruşraasında hazır bulunması veya ken- din bir vekılle temsıl ettırmesı, hazır bulunmadığı veya vekıl gön- dcnedıği takdırde >-argılanmanın gıyabında surup hukum venleceğı tebğat yerine kaım olmak üzere ilanen tebliğ olunur 20 11 1991 VEMTve BAŞSAĞUĞI Şirketimizin Eski Genel Müdür Yardımcılarmdan N. NAZMI ZARIF'i kaybettik. Cenazesi 1.12.1991 Pazar günü öğle namazmı müteakip Erenköy Galip Paşa Camii'nden Küçükyalı Aile Mezarlığı'na def nedilecektir. Merhuma rahmet, ailesine başsağlığı dileriz. İSFALTA.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İLAN HENDEK KADASTRO NfAHKEMESİ Savı: 1989/309 Hendek Karakoçek köyunden Muharrem Pur mahkememize ver- diği 31.8.1989 tarihh dava dılekçesı ıle Hendek Karakoçek köyunde arazi kadastrosunda 24 nolu parseünın tapu kaydmda 12 670 m2 ya- zılı olduğunu tespit sırasında 11670 m2 olarak kaydedıldığınden bu yanlışlığın duzeltilmesım talep etmış ve kendısıne duruşma gunu teb- liğ edılemedığı gibi zabıta marıfetı ıle yapılan araştırmada adresi mec- hule gıttığı anlaşılmış olmakla duruşmanın atılı bulunduğu 25.12 1991 gunu saat 9'da mahkememızde hazır bulunmanız ve delıllerınizi ib- raz etmeniz teblığ olunur 10.10.1991 tLAN BABAESKİ ASLtYE CEZA MAHKEMESt'NDEN Esas No: 1989/246 Karar No: 1990/303 Davacı: K.H. Sanık. Ibrahim Çölgeçen, Sü- leyman ve Zeynep oğlu 1944 dJu Babaeski Maodıra köyunden olup halen aynı yerde oturur. Suç: Gtda maddeleri tttzüğü- ne muhalefet. Suç tarihi: 17.10.1988 Karar tarihi: 19.12.1990 Yukanda açık kimligi yazüı sanık hakkmda mahkememiTİn 19.12.1990 tarih ve 1989/246 esas 1990/303 sayılı karar ile saülan yağlarda yapılan tahlillerde pe- roksit sayısının yüksek olduğu aalık derecesenin müsbet bulun- duğu ve gıda maddelen tüzügü- ne aykın davranmak suçundan ötürü CK.nun 398. 647 SY. 4. CK: 72. maddeleri uyannca 3X000 hra agır para cezası ile ce- zalandınlmasına karar verümış ve keza CK:402/l. maddesi uya- nncattçay süre ıle cflrme vasıta kıldığı meslek ve sanatımn ve ti- caretimn tatiline ve takdiren ye- di gun süre ile iş yerinin kapa- nlmatına karar venlmiş 647 sa- yılı yasanın 6. maddesi uyann- ca tecil edilmiş ve hüküm tem- yiz edilerek Yargıtay 2. Ceza Da- iresi'nin 17.10.1991 tarih ve 9718-10588 sayılı ilamı ile ona- narak 17.10.1991 tanhinde kesin- leşmiştir. Basın: 44576 Haftanın Barometresi Dünya şirketlerinin ayrıcalığından siz de yararlanabilirsiniz. * Türkiye nın yakın gelecektekı sıyası, ekonomık durumunu, • Yabancı sermayenın hangı koşullarda Türkiye ye yaunm yapacağını, dunyanın sayılı uzman ve araştırma kuruluşlannın haarladığı raporlardan ızleyebılırsınız Ayncahklı şirket olma oianağını size BAROMETRE sağlıyor Aynntılı bılgı ıçın lütfen 152 72 OO'ı arayınız BAROMETRE "okumak işinizin parçasıdır" ABONE ve ADRES ANKARMH27 1! d e g i s i k l i ğ i i ç i n Rıduar Pars Guman Cetınkava ESK-S£HIRt2211 35 523 Bn H?SE Gortııc MYSERK35I 14 48 4? Kemai Naklpoğlu V./U.ATYAıS21ı3CG34 Ç0BUMı469) 26; Nsbı Hancetı