Katalog

CUMHURİYET/14 DIŞ HABERLER 1 EYLÜL 1990 KÖRFEZ KRİZt...KÖRFEZ KRÎZt... KÖRFEZ KRİZI...KÖRFEZ KRÎZt... KOİ • ' ~ * ünbir sonuçalınamadıAMMAN (Ajanslar) — BM Genel Sek- reteri "Javier Perez de Cuellar" ile Irak Dı- şişleri Bakanı Tank Aziz dun loplam 6 sa- at görüştüler. Görüşraelere bugün de devatn edilmesi kararlaştırıldı. AA'nın haberine göre Tank Aziz, görüşme sonunda yaptığı açıklamada, Irak'ın bir askeri çatışmayı as- la başlatmayacağını söyledi. Aziz, Irak'm her zaman sorunun barışçı yollardan çözümünü istediğini belirterek, "Bölgedeki durum patlamaya hazır diye ta- nımlanıyor. Bu tanımlama Amerikan ve di- İNGİLTERE Hüseyin Thatcher'ı ikna edemediLONDRA (Cumhuriyet) — Ürdün Kra- lı Hüseyin'in Kuveyt bunalımına banşçı bir çözüm bulmak amacıyla ortaya attığı pla- ru, Başbakan Margaret Thalcber benimse- cnedi. Kral Hüseyin'in, Irak ve ABD'nin karşıhklı olarak İcuvvetlerini çekmeleri ve Kuveyt'te Irak'ın bir ölçüde denetimini ön- gören yeni bir düzenlemeye gjdilmesini içe- ren banş planj, Başbakan Thatcher'ın, "BM kararianmn gerisine düşülemez" gö- rüşüne çarptı. Başbakan Thatcher'ın, "Söz konusu kuvetler karşılaştınlamaz. Biri iş- galci, digeri davetlidir" dediği aktanldı. tn- gütere ile geleneksel bir dostluğu olan Kral Hüseyin'in Londra'da "Kibar, nazik ama soguk" karşılanacağı, ancak girişimin so- mut bir yararı olmayacağı beklentisi doğ- rulandı. Kral Hüseyin ile Başbakan Thatcher'ın, Başbakanlık Konutu'nda öğle yemeğinde bir araya gelerek görüşmeleri sırasında bir grup Kuveytlinin konuta yürümesini polis engelledi. Kral Hüseyin, askeri kuvvetlerin karşı- lıklı olarak geri çekilmesini, Araplararası bir askeri kuvvetin Kuveyt'te görevlendiril- mesini, bir halkoylaması ya da seçimle ye- ni bir Kuveyt yönetimi kurulmasını, Irak'- la Kuveyt arasjndaki toprak ve sınır anlaş- raazlığının görüşmelerle çözülmesini öne- riyor. tngiltere ise BM Güvenlik Konseyi'- nin Irak'ın Kuveyt'ten derhal ve koşulsuz çekilmesine dayanan karannın uygulanma- sında, Irak'la bir görüşmenin ancak bun- dan sonra mürakün olabileceğinde ı&rarlı. Başbakan Thatcher ile Kral Hüseyin ara- sında "gideriletneyecefc bir göriiş aynlıgt" yaratan bu zA tutumlara rağmen askeri eği- timini Ingiltere'de yapmış olan Kral Hüse- yin, Ingiltere'nin Ortadoğu'daki "dost- lanadan" sayılıyor. Kral Hüseyin, Filistin Kurtuluş örgütü tarafından da desteklenen planını anlatmak ve kendi deyimi ile "banş için son bir ça- ba harcamak" amacıyla Kuzey Afrika ül- kelerine yaptığı bir dizi ziyaretten sonra Ba- tı Avrupa ülkelerini de ziyaret ediyor. tn- giltere'ye Ispanya'dan gelen Kral Hüseyin, daha sonra da Fransa, Batı Almanya ve ttalya'yı ziyaret ederek görüşlerine destek arayacak. lngiltere, Kuveyt bunalımmın BM karar- ları çerçevesinde ve mümkün olduğu kadar kuvvete başvurulmadan çözülmesinden ya- na. Bunun için hükürnet "makul bir süre" beklenerek ekonomik ablukanın Irak eko- nomisine zarar vermesini öngörüyor. "Ma- knl süre" ile birkaç ayın kast edildiği ifa- de edilmekte. Bunun işlemediği görüldüğü takdirde, kuvvete başvurulması için Birles- miş Milletler'in yeni bir karar alması gerek- tiği dûşüncesi tngiltere'de egernen. Sovyet- ler Birliği, BM kuvvete başvuracaksa, bu- nun, "BM Askeri Komitesi" aracılığı ile ya- pılmasından yana, ABD ve Fransa ile bir ölçüde tngiltere, BM yasasında yazüı oldu- ğu halde kullanılmayan komitenin "uyan- dırılması"nı benimsemiyorlarsa da BM'den, "askeri kuvvet kulbnılması" yö- nünde bir karar çıkması durumunda, gö- rüşlerini değiştireceklerine kesin gözüyle ba- kılmakta. tngiltere Dışişleri Bakanlığı'na yakın kaynaklar, Moskova'nın, BM'nin bundan sonra atacağı "askeri müdahale" adırru konusunda "ikna edilmesi" gerek- tiği düşüncesindeleT. Moskova'da görüşme- ler yapan Beyaz Saray Başdanışmanı "John SUBBIID" da dün Londra'ya gelerek Baş- bakan Thatcher ile görüştü. Gözlemciler, Moskova'nın da BM aracılığı ile yapılacak bir askeri müdahaleyi açıkça desteklemesi ya da en azından diplomatik destek vermesi durumunda, bunun Saddam Hüseyin'in so- nu olacağım vurguluyorlar. ğer Batılı giiçlerin bölgeye gelmesinin so- nucudur, Irak'ın sonımluluğu değildir" de- di. Tank Aziz, Irak'ın patlamaya hazır bu durumu ateşlemeyi düşünmediğini belirtti, ancak "sorunun çok kanşık olduğunu ve hemen çözümlenemeyeceğini, sabır ve ses- siz diplomasiye ihtiyaç bulnndugunu" ifa- de etti. BM Genel Sekreteri De Cuellar da, âu- rumun tehlikeli olduğu konusunda Tank j Aziz'le görüş birliği içinde olduklarını ve I soruna bir çözüm bulunması için bütün ça- balann harcanması gerektiğini belirtti. Cu- ellar, "şu ana kadar yaptığınuz temaslar da yeterli değil, yann uzmanlar düzeyinde gö- nişmeler yapılacak daha sonra ikili olarak tekrar göriişecegiz" dedi. De Cuellar, Tank Aziz'le görüşmesinin "ileri doğnı bir adım" olduğunu, ancak bu aşamada Bağdat'a gidip Saddam Hiiseyin'- le görüşmeyi duşünmediğini söyledi. Irak Dışişleri Bakanı Tank Aziz konuş- masında Körfez'deki durumun Arap dün- yası içinde çözümlenmesi gerektiğini kay- dederek, "Biz Arap çözumüne guçlü biçim- de inanıyoruz. Bölgedeki diğer sorunlarla ilgili olarak da Filistin sonınu, Liibnan'daki durum ve digerleri gibi onlarca yıldır çö- zülmemiş olan sonınlar göruşulebilir. Bu sorunlar ortak ilkeler ve ortak standartlar temelinde çözülmelidir" dedi. Irak Dışişleri Bakanı, şöyle devam etti: "Eger Güvenlik Konseyi banş, adalet ve güvenliği korumak istiyorsa, bu bölgede bütün sorunlar masanın üzerine geıirilme- lidir. (Ortak ilkeler ve ortak standartlar te- melinde) Irak bir ulus olarak adalete ina- rur. Irak kendisinin ve Arap duny asının ba- nşçı yollardan ve uluslararası hukuk kural- lanna baglı olarak konınabileceğine inanı- yor. Çifte standart uygulanmamalıdır. Bi- ze karşı başka diğerlerine karşı başka stan- dart uygulanmamalıdır. Gazze Şeridi ve Ba- tı Şeria'da insanlar acı çekiyor Lübnan'da insanlar acı çekiyor bir tek konu üzerine efilmek bu bolgenin sonınlannı çözmüyor ve bölgeye banş istikrar ve adalet getirmi- NEREDEYDİNtZ? — BM Genel Sekreteri Javier Perez de Cuellar ve Tank Aziz görüşmesinden önce De Cnellar'ın Amman'daki otelinin önündeki Filistinlilerin sorusu: "Filistinlilerin ihtiyacı olduğunda neredeydiniz?" (Fotoğraf Reuter) ABD VEIRAK'IN'KEMDİLERİNESAKLADIKLARI' HEDEFLER Körfez'degizli hesaplarKörfez krizinin başaktörleri ABD ve Irak'ın bölgeye ilişkin açıkça ortaya koydukları hedeflerinden ayrı, açığa çıkarmadıkları hedefleri de var. ABD'nin açıkça ortaya koymadığı hedeflerinin başında Saddam Hüseyin'in devrilmesi ve Irak'ın OPEC içinde baskın bir konuma gelmemesi yer alıyor. labilme -abaları, Körfez'e yığılan 10 bin- lerce askerin silahlannın namlusu ve bölge üzerinde uçan, her iki tarafa ait binden faz- la uçağın gölgesi altında sürdürülüyor. Her gun yeni bir ülke veya bir başka lider "arabulucu" olmayı öneriyor. Şu anda en az 5 "banş planı", diplomatlann çantala- nnda, bir başkentten bir başkente taşınıyor. Şimdilik uydular aracılığı ile aktanlan me- sajlann çarpıştığı Körfez krizini, silahlar çarpışrnadan bitirebilmek için, olayın "baş aktörleri" ABD ve Irak'ın, "dünyaya ilan ettikleri" ve "kendilerine sakladıklan" he- deflerinin iyi bilinmesi ve ancak bu hedef- leri uzlaştırabilecek bir planın başanya ula- şabileceği söyleniyor. Dış Haberler Servisi — Tayland'dan Bre- zilya'ya, Moritanya'dan Japonya'ya kadar, dünyanın pek çok uikesinin "taraf" haline geldiği Körfez krizine banşçı bir çozüm bu- ABD'nin açıkça ortaya konan hedefleri: • Irak kuvvetlerinin tümünün Kuveyt'- ten çekilmesi • Irak ve Kuveyt'teki tüm Amerikalı re- hinelerin serbest bırakılması. • Irak'ın, Arap yarımadasında daha faz- la yayılmaması • Emir'in, bağımsız Kuveyt'in yönetici- si olmasının sağlanması • • Bölge petrolünün dünya pazarlarına ulaşması. ABD'nin açıkça ortaya konmayan hedefleri • Saddam Hüseyin'in devrilmesi • Irak'ın OPEC içinde baskın bir konu- ma gelmemesi • Irak'ın nükleer silahlanmasımn durdu- rulması • Irak'ın sahip olduğu kimyasal silahla- nn ve uzun menzilli füzelerin yok edilmesi. Irak'ın açıkça ortaya konan hedefleri • Kuveyt'in, Irak'ın bir "ili" olarak kalması • Tüm yabancı güçlerin Körfez bölgesin- den çekilmesi • El-Sabah ailesinin Kuveyt'ten sürgün edilmesi. • Irak'ın sarsılan ekonomisini düze çı- kartmayı finanse edebilmek için petrol fi- yatlarımn arttırılması. • Körfez limanlarından Irak'ın faydalana- bilmesi. • Irak'ın Körfez ülkelerine olan devasa borçlannın silinmesi. Irak'ın açıkça ortaya konmayan hedefleri • Arap dünyasının ve OPEC'in liderliği. • Suudi Arabistan Kralı Fahd ve diğer Körfez ülkelerinin yönetiminde olan şeyh- lerin devrilmesi. yor." Irak Devlet Başkanı'nın kadıo ve çocuk- lann serbest bırakılması konusunda önemli bir jestte bulunduğunu söyleven Tank Aziz, bu kişilerin artık istedikleri gibi hareket el- mekte serbest olduklannı bildirdi ve "kı- sitlamalar sadece bazı ülkeler icindir, Irak'a karşı asker yollayanlar içindir" dedi. Genel sekreterden garanti WH[h/ ISİM Tank Aziz genel sekreterden Irak'ın çev- resine asker yığanlann ve Irak'a karşı sal- dın tehdidinde bulunaniann bir savaş baş- latmamaları için garanti vermesini istedi- ğini ve garantiler verilirse yabancılann du- rumunun da çözüme kavuşacağını vurgu- ladı. Tank Aziz, "Flkirleri ve önerileri din- lemeye her zaman açıgız, yapıcı duşünce- lere j apıcı karşılık verecegiz. Avrupa lider- leriyle görüşmekte olan Kral Hüseyin'in gi- rişimlerini büyiik takdirle karşüıyornz. Onun çabalan bizim Arap çözümü diye ta- nımladığımız çözümün önemli bir parçasıdır" diye konuştu. Sorular ve cevaplar Bir gazetecinin, 'Irak hükümeti Kuveyt'- ten çekilecek mi" şeklindeki sorusuna kar- şılık Tank Aziz, "Biz Cuellar'la sorunl»- nn bazılannı görüşüyonız. Basın bu konu- da bilgi istiyorsa göriişmelerden sonra memnuniyetle konuşunım" dedi. Aziz, "Bu sorunun yaşının 28 veya 29 gün olda- ğunu unutmayalım bu çok kısa bir zaman- dır, bu kısa zamanda birçok şey olmuştur ve böyle bir durum sibirii bir şekilde çozüm- lenemez. Sabıra ve sessiz diplomasiye ge- rek var" diye konuştu. De Cuellar da, "BM'nin görüşmeleri, beş Güvenlik Konseyi karannın dışındaki diger konulan da kapsayacak şekilde genişletme karan alıp almadıgı" sorusuna, şu karşılı- ğı verdi: "Bütün BM Güvenlik Konseyi kararla- nnın tam anlamıyla uygulanmasından mut- luluk duyanm. Ancak Avrupa turuna bi- tirince Kral Hüseyin ile goruşmek istiyo- nım. Biz kalıa ve adil bir çözüm bulunması için birbirimize yardımcı olabiliriz." Arap Birliği Arap Birliği üyesi 21 ülkeden 13'ünün katıldığı Dışişleri Bakanlan Olağanüstü Toplantısı dün Kahire'de sona erdi. Top- lantının ardmdan yapüan açıklamada Irak'- ın Kuveyt'ten koşulsuz olarak çekilmesi çağnsında bulunuldu. tki gün süren toplan- tıda alınan kararlar konusunda bugün ay- nntılı açıklama yapüacağı büdirildi. Kuveyt Devlet Bakanı Abdul Rahman Acvadi, top- lantıda beş karar tasarısının kabul edildii- ni söyledi, ancak aynntı vermedi. Mıstr'ın resmi Ortadoğu haber ajansı karar tasarı- lan arasında Irak'ın elindeki rehinelerin derhal bırakılması, Kuveyt'in işgaline son verümesi ve Kuveyt'e işgalden ötürü tazmi- nat ödenmesi çağnlannm bulunduğunu bil- dirdi. Toplantıda alınan kararlann bu sa- bah 10.00'da açıklanacagı belirtildi, ancak gecikmenin nedeni belirtilmedi. Moskova'nın görtişü SSCB Dışişleri Bakarüığı Sözcüsü Genadi Gerasimov, Amerikan televizyonunda yap- tığı açıklamada, Körfez krizinin çözümü için tek yolun, Arap ülkelerinin bu görevi üstlenmelerini istemek olduğunu belirtti. CNN televizyonunda yer alan programda Gerasimov, "Arap ülkelerine kendi aileie- ri içinde banşı saglamalan için baskı yapd- ması gerektiğini" kaydetti. Batı'mn düşmanlıklann yayılmasından hiçbir kazana olmayacağmı vurgulayan sözcü, ABD eski Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'in diplomasinin başansızlığa uğ- raması halinde "cerrahi müdahale" yapıl- ması gerektiği yolundaki sözlerine katılma- dığını, çünkü bunun çok tehlikeli olacağı- nı belirtti. Gerasimov, "Dünyada kimse Kıveyt için öbneye hazır degil" dedi. Arafat Libya'da FKÖ lideri Yaser Arafat, Körfez krizine diplomatik çözüm bulmak amacıyla yaptı- ğı gezi çerçevesinde önceki gün Libya'nın Başkenti Trablus'a geldi. Libya haber ajan- sı JANA, Arafat ile Libya lideri Muammer Kaddafi'nin görüştüklerini duyurdu. Ancak göruşmede ele alınan konular ve Arafat'ın Libya'da ne kadar kalacağı konusunda bilgi vermedi. AA'nın bildirdiğine göre ajans, Kaddafi'nin, yönetime gelmesinin yıldönü- mü dolayısıyla bugün yapılacak törenler sı- rasında Körfez krizi konusunda yeni banş planı açıklayacağını bildirdi. ABD Başkanı George Bush, önceki ak- şam Cumhurbaşkanı Turgut ÖzaJ ve diğer bazı liderlerle telefon görüşmeleri yaptı. AA'nın haberine göre Bush'un bu görüş- melerde, bazı ülkelerin Körfez krizinden kaynaklanan ihtiyaçlan ve bunlann telafi- siyle ilgili "yiik paylaşımı" kampanyası üzerinde durduğu belirtildi. 'TURKEYCONFIDENTIALDERGİSİNİN YORUMCUSU, TÜRKİYE UZMANIMANGO: Türkiye'den daha ileri adım atmasmı isteyen yokAndrevv Mango: "Türkiye'den Körfez'e asker göndermesini isteyen yok. Türkiye bunalımda gayet olumlu hareket etmiştir. Daha ileri bir adım niye atsın? Ne isteyen var, ne de atmadığı içintenkiteden." EDİP EMİL ÖYMEN LONDRA — Tanınmış tngiliz yorumcu Aıdrew Mango, Türkiye"ye Kuveyt bunalı- mnla yeni bir rol düşmediğini, şimdiye ka- dar 3lçülü hareket eden Türkiye'den kim- sean yeni bir yukümlülük altına girmesi içnistemde bulunmadığını söyledi ve Su- uû \rabistan'a asker gönderme tartışma- laaıı *abes' diye niteledi. tıgiltere Dışişleri Bakanlığı'na siyaset üiîsn 'Kraliyet Uluslararası flişkiler Ens- tiliiü'nün ileri gelen üyelerinden, Türkiye^ nnç ve dış siyaseti ile ekonomik durumu- nırdeğerlendirildiği "Turkey Confıdential" dapsinin yöneticisi Andrev» Mango, Turki- yfnn Kuveyt bunalımına ilişkin rolü ko- nısındaki sorularımızı Türkçe olarak şöyle yaıtladı: — Türkiye'de gönlerdir tarOşılan, sembo- lik bir miktar askeri Korfez'deki Amerikan kuvvetlerine katma dûşüncesi ne ölçüde ger- çekçi? MANGO — Ben Meclis'te bu yönde bir karar ahnmasını çok uzak bir ihtimal ola- rak görüyorum. Çünku çokuluslu güce ka- tılanlar Irak'la sınırı olmayan devletler. Bir yandan Suudi Arabistan'a saldırıyı önle- mek, diğer yandan ablukayı uygulatmak için bunu yaptılar. Oysa Türkiye'nin Irak- la sınırı var ve ablukayı tam anlamıyla uy- guluyor. Dolayısıyla payına düşeni yapıyor. Asker göndermesi için bir kere Suudi Arabistan- ın bunu istemesi hukuki açıdan şarttır. Turkiye asker gondermeden dahı Suudi Arabistan'dan bazı taahhutler almıştır. Su- udi Arabistan, Irak petrolü yerine Türkiye^ ye petrol ve daha önce Irak'tan alınan sıvı- laştınlmış petrol gazını göndereceğini, fi- nansman bakımından kolayhklar göstere- ceğini söylemiş durumda zaten. — Türkiye, Irak'a ablukaya ağır bir mali külfete rağmen girişti. Bunun Türkiye'ye Ortadoğu'da daha bir ağıriık vereceğine iliş- kin beklentiler ne ölçüde gercekçi? MANGO — Türkiye'nin Ortadoğu'da ağırhğının duyulması isteniyorsa, bu ağır- hk kendiliğinden duyulacaktır. Madem ki Irak'ın en önemli petrol hattı Türkiye'den geçiyor, madem ki Irak, Basra Körfezi'nden yapacağı ihracat ne olursa olsun Türkiye üzerinden karadan nakliyata da muhtaç, madem ki Türkiye'nin Ortadoğu'nun zaten muhtaç olduğu bazı ihraç maddeleri var, Ortadoğu Türkiye'den yiyecek ve su, bazı sınai teçhızat almak durumunda, madem ki Ortadoğu Türkiye'nin müteahhit şirketleri- ne muhtaç, Turkiye*nin ağıriığı zaten duyu- lacaktır. Coğrafi konumu ve ekonomisinin gücu dolayısıyla Türkiye orada var. Türki- ye'nin ablukayı uygulamak suretiyle zaten Ortadoğu'daki şimdiki fiili durumda payı da vardır. — Askeri güce katılmaya yönelik tartış- malar, Türkiye'nin Amerika'nın sultası al- tına girmesi anlamına gelmiyor muydu? MANGO — Amerika, Türkiye'den bu- nu istemiş değil ki? Şimdiki halde Türkiye yardım taahhütlerini almıştır Kuveyt'ten, Suudi Arabistan'dan. Amerika, kolaylık göstereceğini söylemiştir James Baker'ın zi- yaretinden sonra. NATO, Türkiye saldınya uğrarsa yardımına koşacağını resmen açık- lamış durumda. Bütün bunlar varken Tür- kiye'de Amerika'nın sultası altına ginnek ve asker yollamak gibi ihtimaller üzerinde dur- mak abestir. Bunlar olmadan da Turkiye payına duşeni yapmıştır. Başka adımlar Türkiye'den şimdiki durumda beklenmiyor. — Son barts girişimleri dünyanın gözü- nü boynyor. Oysa Amerikan >ığınağı olanca hızıyla süriıyor. Tiirkiye'deki usltr ne ola- cak bir savaşta? MANGO — Ortada hukuki bir durum var. Bu üsler NATO üsleridir. Amerikan üs- leri değil. NATO şartlarına gore ancak NA- TO bölgesi içinde kullanılabilir. Bölge dışı harekât için bunlar otomatik olarak kulla- nılamaz. NATO dışında bir amaçla kulla- nılması için NATO'nun bir karan gerekmek- te. — NATO böyle bir karan ne zaman ve hangi hukuki gerekçeyle ven bilir? NATO- nun nerede faaliyet gösterebilecegi belli. NATO'nun alan dışı faaliyetler için yeniden örgütlenmesi tartışmalan sürekli gündem- de olsa dahi? MANGO — Nihayet.ittifak anlaşmasın- da değişiklik yapmak mümkündür. NATO herhalde böyle bir yetkiyi verebilir. İttifa- kın caiz gördüğü bölge dışı bir harekâtta bu üslerin kullamlmasına yetki veriyorum di- yebilir. tttifakta buna mani herhangi bir ko- şul yok. — Son banş girişimleri soruna banşçı yollardan görüşmelere dayalı bir çözüm bu- lunabikceği iyimserliği yarattı. Sizce böyle bir iyimserlik haklı mı? MANGO — Böyle düşünen çok. Gerçi mantıklı düşünulürse bir çıkış yolu gözük- müyor. Saddam Hüseyin şimdiki halde sı- kıştınldığı köşeden çıkmak için yollar an- yor. Bulabilmesine fazla ihtimal veremeyiz, fakat ünlü bir söz vardır: Polhikada bir haf- ta uzun bir süredir. Bir hafta sonra herhangi bir yol bulunup bulunmayacağını kestirmek son derece güç. Bugünlerde bir kaza vuku bulmazsa bir savaş düşünülmüyor. -— Bu kadar degişken bir ortamda Türki ye'nin yapabildiğini yapbğı görüşünde mi- siniz? MANGO — Türkiye hukuki vecibeleri- ni yerine getirmiştir. Irak'tan sığınanlara ka- pılannı açmak, kolaylık gösteraıek, Irak'- ın gözetim altında bulunmasına yardım et- mek suretiyle barışçıl maksatlarla üslerden yararlarulmasına izin vermek suretiyle Türki ye dünya nizamına yardımda bulunmuştur. Türkiye'den daha fazlasmı şimdiki halde bekleyen kimse yoktur. Türkiye, gayet öl- çülü hareket etmiştir. Türkiye daha ileri bir adım niye atsın? Ne isteyen var, ne atmadı- ğı için tenkit eden var.