Katalog

CUMHURÎYET/16 DIŞ HABERLER 26 MART 1990 Foreign Report BÜLTENtNİNHABERİ: Kızıl Ordu'dahuzursuzluk varThe Economist dergisinin yan kuruluşu Foreign Report Bülteni'nin haberine göre Sovyet komutanları, Başkan Mihail Gorbaçov'un bir dizi politikasından tedirgin. Silahsızlanmadan,cumhuriyetlerdeki karışıkhk, D. Avrupa'da gelişmelere kadar birçok konuda hoşnutsuzluk var. Elit paraşütçu birlıklerinin başında olan Tümgeneral Vladislav Acbalov da askere aldıkları gençler arasında 1500'den fazla- sının sabıkah olduğunu, 500'unun de uyuş- turucu bağımlısı olduğunu söylüyor. Acha- lov, gençier arasında pasifistlerin de bulun- duğunu ekliyor. Kara Kuvvetleri Komutanı General Mik- hail Moiseev, Rus olmayan cumhuriyetler- de "ordu aJeşhlan duvgulan" varlığına de- ğinerek gorevlileri askeri birlil/lerde huzur- suzluk çıkaranları sapıayamamakla eleştir- di. Geçenlerde yayımlanan bir açıkoturum- da Moiseev ve diğer yetkililer, Sovyet sa- vunma harcamalarının kısılmasının şekli ve hızı hakkındagenel bir hoşnutsuzluk oldu- ğunu dile getirmişlerdı. ABD ve Kanada Bi- limler Enstitüsü Mudurü Georgi Arbatov'- un geçenlerde yazdığı bir makale hiç hoşlanna gitmemiş olsa gerek. Pek alışık olunmayan bir yorumda Arbatov, Sovyet- ler Birliği'nin aşırı militarize olduğundan, askeri harcamaların yüksekliğmden, gene- Dış Haberler Servisi — Sovyet ordusun- da Başkan Mihail Gorbaçov'un politikala- rına karşı duyulan hoşnutsuzluk artıyor. The EcoDomist dergisinin yan kuruluşu olan Foreign Report bülteninin haberine göre Sovyet komutanları, yönetimi, subay- lara yeterli konut sağlayamamaktan silah- sızlanma politikasına kadar bir dizi konu- da eleştiriyorlar. Oysa şimdiye kadar ordunun desteği Gorbaçov'un arkasındaydı. Foreign Re- port'a göre desteğin yitirilmesı, Gorbaçov'- un durumunu da tehlikeye sokacak. Savunma Bakaru General Dimitri Yazov, Sovyet birliklerinin Çekoslovakya"dan çe- kilmesi yolunda alınan kararın askeri ba- nnma sorununu ciddi boyutlara çıkaraca- ğından şikâyet ediyor. Yazov'un belirttiğine göre halen 170 bin askerin konut sorunu çö- zumlenmiş değil. Son zamanlarda 12.000 kadar genç asker, daha iyı bir yaşam biçi- mi bulabilmek amacıyla birliklerinden is- tifa ettiler. Newsweek'den rallerin ve silah sanayünin "kontrol edile- mez" duruma geldiğinden şikâyet etmişti. Ordu, Sovyet imparatorluğunun içinde ve dışında olanlardan da hoşnutsuzluk du- yuyor. Ordunun Siyasi Komiser Merkezi şe- fi General Alexei Lizichv, silahlı kuvvetle- rin, cumhuriyetlerdeki yeni "halk cepbele- ri"nin üniformalannın itibarını bozmaya çalıştığı yolundaki şikâyetlerini yineledi. Ordudaki huzursuzluk, ocak ayında mey- dana gelen A2erbaycan olayları sırasında doruk noktasına ulaşmıştı. Mosco» News dergisinin haberine göre Sovyet birlikleri- ni orayx gönderme kararı, aşın uçların baş- kent Baku'de KGB gözetimindeki nukleer silah depolannı ele geçirme korkusundan kaynaklanmıştı. Kazakistan Cumhuriyeti'ndeki Deskaz- gan kenti sakinlerinin, sağlığa zarariı ışın- lanndan korktukları için büyuk bir radar istasyonunu kapatma başarılarının da ge- nerallerin hoşuna gitmediği bildiriliyor. Or- du, Semipalatinsk'teki yeraltı nukleer silah deneme bölgelerini kapatma ve kuzeye No- vaya Zemlya'ya taşıma planlarından da hoşnutsuz. Bu plan Norveç'in de huzuru- nu kaçırıyor. Sovyet Füze Güçleri Komutan Yardım- cısı Tümgeneral Igor Sergeev, Moscow İVews dergisine yaptığı açıklamada Sovyet birliklerinin Çekoslovakya, Macaristan ve Polonya'dan geri çekilrnesinin "NATO karşısında sahip olunan stratejik eşitliği" olumsuz yönde bozacağını soyledi. lki it- tifakın daha "Siyasi duruma geleceği dü- şüncesini boşverin" diyor general ve ekli- yor: "NATO Varşova Paktı'nın yok olması pahasına stratejik kazançlar saglıyor." Başkan Gorbaçov'un adamlan silahlı kuvvetlerde huzursuzlu|un artmasından kaygı duyuyorlar. General Dmilri Sukho- rukov TASS haber ajûnsına yaptığı açık- lamada, asker maaşlannın yukseltildiğini, bannma sorunlarının çözuleceğini ve bir- takım başka kolaylıklar sağlanacağını be- lirtti. Yönetimin yaptığı diğer bir jest, alı- şılmadık bir şekilde beş politbüro uyesinin Sovyet Silahlı Kuvvetleri'nin kuruluşunun 72. yıldonumü kutlamalarına katılmasıyla gerçekleşti. KGB Şimdiye kadar Gorbaçov'a sadık kalmış olan KGB de inatçı bir tutum takınıyor gi- bi görünuyor. "KGB Merkez Kurulu Tem- silcileri" imzaiı açıklamada, Kremiin'in Sovyet toplumundaki olumsuz eğilimlerle mucadelede gûsterdiği "anlaşılmaz" zayıf- lık eleştiriliyor. Açıklamada, KGB'nın ül- kede artan gerginlıkle ilgili olarak yoneti- mi bilgilendirdiğine de değiniliyor. KGB, hukiimete Rusya federasyonundaki "ÇöziUme)i durdurma", "Lenin'in kulsa) ismi", "Anavatan" ile ''Ekim Dorimi ve vatanseverlik"le ilgili konularda ıtibar kay- bına neden olan kişilerin dava edilmesi uya- rısında bulundu. Sovyet burokrasisinin büyük bir bölümü de Gorbaçov'a muhalefet ediyor. Ordu ve KGB de onların tarafına katılırsa Gorba-- ço\ gerçekten zor duruma duşecek. D. ALMANYA Köstebek sjcandalı 'İbrahim'e de sıçradı Der Spiegel dergisi Sosyal Demokrat Parti (ŞPD) lideri İbrahim Böhme'nin de ajan olduğunu ileri sürdü. DİLEK ZAPTÇIOĞLU D.BERLİN — Berlin'de hararet, bir hafta içinde 15 derece birden düşerken, siyasi hava da ısınıyor. F.Almanya'da yayımlanan "Der Spiegel" dergisinin dünkü sayısında yer alan bir haber D.Berlin'de yeni tartışmalara yol açtı. Dergi D.AIman SosyaJ Demokrai Par- tisi SPD'nin Genel Başkanı İbrahim Boh- me'yi gizli polis ajanlığı ile suçluyor. Der Spiegel'in adını açıklamak istemediği "güvenilir bir kaynağa" dayanarak verdiği habere göre tbrahim Bohme yıllarca gizli is- tihbarat servisi STASİ'ye muhbirlik yap- makla suçlandı. SPD'nin meclis grubu baş- kanlığına seçilen Bohme, derginın iddiala- nnı reddetti ve "büyük bir utanmazlık" ola- rak nitelendirdi. Yakın zamana kadar KP üyesı olan Böhme, I968'de Prag bahannı sa- vunduğu için STASİ tarafından kara liste- ye alınmış, rejim aleyhtarlarına gösterdiği sempatiden defalarca sorguya çekilmişti. Geçmişini bir "kabramanlık hikâyesi" olarak basına açıklamayı seven Böhme hak- kmdaki ajanlık iddiaları kamuoyunda şaş- kınlık uyandırdı. Geçen gunlerde CDU li- deri Lolhar de Maizitre de aynt iddialara hedef olmuştu. "Scerny" kod adıyla ajan- lık yaptığı iddia edilen de Maiziere, Bohme gibi suçlamaları reddetmişti. Batı basını ve siyasi çevreleri Doğu'daki STASİ skandallarına geniş yer v^anem ve- riyor. Toplumun eski STASİ ajajılarından arındırılması, EAlman basınında savaş son- rası Nazilerden ârınma işlemiyle neredeyse eş duzeyde tutuluyor. D.Berlin'de goruştü- ğümüz Doğulu gazetecilerden biri ise şöyle diyordu: "D.AIman toplumunun parti ve istihba- rat örgutu ile içiçe geçtiği öteden beri bel- liydi. Batı'nın köruklediği STASÎ'den arın- ma harekâtı bizim toplumda derin yaralar açıyor. Hiç kimse ötekinin siciline güvene- mez hale geldi. Zaten 40 yıldır bu güven- sizlik ve baskı ortamı hepimizi yıpratmıştı. Geçmişi bırakıp şu anki siyasi bunalımı çöz- memiz ve işler bir hükümet kurmamız ge- rekiyor!' ' İbrahim Böhme, Lothar de Maiziere ve STASİ ajanlığı yapmakla suçlanan diğer milleıvekillerinin aklanması için dosyaların ortaya dökülmesi gerekiyor. D.Alman Cum- huriyet Savcısı Joseph, milletvekillerinin do- kunulmazlığını ileri surerek STASİ dosya- larına bakılmasınm hukuk devleti kuralla- nna aykırı olacağını söyledi. Eski Başba- kan Hans Modrow ve beş üyeden oluşan in- celeme komisyonu bu hafta STASİ skandal- larının aydınlanmasına çalışacak. GÜRCİSTAN'DAN LİTVANYA'YA DESTEK — Gürcistan Cumhurivetinde halk Liivanya'nın bağımsızlık ilanını destekliyor. Başkent Tiflis'te önceki gün litvanys bağımsızlık ilanını desteklemek için duzenlenen gösteriye vaklaşık 10 bin kisi katıldı. Göstericiler, Litvanya'nın bagımsızlığı lebinde slogan atlılar. (Fotoğraf: AP) mn ESTONYA KP'den bağımsızlık ilanıDış Haberler Servisi — Sovyetler Birli- ği'nin Baltık cumhuriyetlerinden Estonya 1 daki Komunist Partisi de Lıtvanya örneği- ni izleverek Sovyetler Birliği Komunisf Par- tisi'nden bağımsızlık ilan etti. Karar Estonya Komunist Partisi 20. Kongresi'nde alındı. AA'mn Moskova kaynaklı haberine göre cu- ma gunu başlayan Estonya Komunist Par- thi'nin 20. Kongresi. "Bağımsu Eston>a Ko- munisl Parlisi'nin Bağımsız Estonya devle- tinin kuruluşu için çaba gostermesini" ön- goren bir programı büyük bir çoğunlukla benimsedikten sonra diin çalışmalarını ta- mamladı. Tallinn'deki gazetecilerin verdikleri bilgi- lere gore Estonya KP'sinin Rus kökenli olan ve hem partinin, hem de cumhuriyetin, SBKP ve CSSB'yle bağlarının kesilmesine karşı çıkan üyelerinin zaman zaman çok sert eleştiri ve konuşmalarla onlemeye çalıştık- ları bağımsızlık kararına, yine Rus kökenli olduklan halde ayrılmayı savunan üyeler de olumlu oy kullandı. Estonva Komunist Partisi'nin kabul et- tiği yeni program, Litvanya'nın tersine, ba- ğımsızlık konusunda aceleci olmaktan çok akılcı bir yöntem izlenmesini ve öncelikle bağımsızlık için gerekli ekonomik ve hukuki temellerin oluşturulmasını öngörüyor. Bu çerçevede, Estonya yönetiminin Sov- yetler Birliği'yle olan ekonomik ilişkilerinj, aşamalı olarak Estonya'yı bağımlılıktan kurtaracak bir modele göre düzenlemeyi amaçladığı belirtiliyor. Estonya'nın siyasi bağımsızlık konusun- daysa, önce Moskova'yla göriişmelerin baş- latılmasına ağırlık vereceği sanılıyor. Moskova Radyosu'nun Interfaks servisi, bu amaçla Estonya'da dışişleri bakarunın da üyeleri arasında yer aldığı üst düzeydeki yet- kililerden oluşturulan bir komisyonun, Moskova'yla görüşme hazırlıklarına başla- dığını bildirmişti. Estonya Komunist Partisi, SBKP'den ba- ğımsızlık karannı, bu hafta başında, Baş- kan Mihail Gorbaçov'un yaptığı aksi yön- deki uyarılara karşın aldı. ARNAVUTLUK Gürültüsüz,patırdısız değişimArnavutluk'ta sosyal ve ekonomik kururnların ' 'demokratikleştirilmesi" benimsendi. Ülkede ilk defa Adalet Bakanhğı kurulacak. Yöneticiler seçimle iş başına gelecek. Yerel yönetimler güçlenecek. Bazı tüketim mallarında fiyatlar serbest bırakılacak. Dış Haberler Servisi — Arnavutluk, fazla gurultu koparmadan. ulkedekı komunist yönetimin, sosyal ve ekonomik kurumların "demokratikleştirilmesi" diye lanımladığı bir programı uygulamaya soktu. Program- da sanayi kuruluşları ve çiftlik yöneticile- rinin seçimle göreve gelmeleri, vüksek eği- lim konusunda kamuoyu tartışması başla- tılması ve katı ekonomik planlama sistemi- nin gevşetiîerek yerel otoritelere daha fazla karar alma gücunun tanınması yer alıyor. "Internatıonal Herald Tribune" gazete- sinin haberine gore Arnavutluk'taki "siya- si yaşamın demokratikleştirilmesi" hareke- tini yakından izleyen bir yetkılı kendısiyle yapılan bir göruşmede şoyle konuştu: "Bu hareketi daha da geliştireceğiz, de- ıVYA rinleştireceğiz. Degişikliklerden korkmuvo- ruz." Uç milyon kişinin yaşadığı bu ulke, fkincı Dünya Savaşı'ndan berı Ortodoks Marksıst - Leninist polıtika ile yönetiliyor- du. Sıalin heykellerine Arnavutluk'ta halen saygı gosteriliyor. Ancak Komunist Parti- nin başında bulunan Başkan Ramiz Alia. ülkenın sadece Batı ve Doğu Avrupa ile ılış- kilerıni geliştirmekle kalmadı, içişleri ile il- gili politikaları da yumuşattı. Batı ve Do- KİMLİK KARTI ARNAVUTLUK Nufus: 3.201.000 Yüzölçümü: 28.748 km : Başkent: Tiran Yönelim biçimi: Tek partili, tek meclisli sosyalist cumhuriyet Devlet Başkanı: Ramiz Alia Para birimi: Lek GSMH: 2.8 milyar dolar (1986) Kişi başına gelir ortalaması: 900 dolar (1985) Savunma harcaraalan: r o 5.3 GSMH (1986) Belli başlı urunler: Buğday, pamuk, patates, tutun, meyve Sanayi: Kimyevi gübre, tekstil. ğu Avrupa ulkeleri daha önce düşman ola- rak niteleniyordu. Başkent Tiran'daki değişiklikleri yakın- dan takip eden ancak ismini vermek ıste- meyen bir yetkili, ülke yasal sisteminde de değişikliğe gidildiğini belirtti. Arnavutluk'ta uzun sure Adalet Bakanhğı diye bir bakan- lık bulunmuyordu. Suçlular yakalanır, yar- gılanır ve devlet savcılarına danış'ılmadan cezası kararla$tırılırdı. Yetkilinin söylediğine gore bir-iki aya kadar Adalet Bakanhğı ku- rulacak ve avukatlar, sanıklan tutuklandık- ları andan itibaren savunabilecekler. Yeni bir ceza kanunu üzerinde çalışan Halk Mec- lisi yani parlamento, ölüm cezasına çarptı- rılan suçların sayısında da büyuk bir indi- rime gidecek. Yukarıda sayılanlarla diğer uygulamaya sokulacak olan değişiklikler hakkında Baş- kan Alia 22 ocak günu Işçi Partisi Merkez Komitesi'ne bilgi vermişti. Komunist Par- tisi Arnavutluk'ta tşçi Partisi olarak adlan- dırılıyor. Başkan konuşmasında Doğu Av- rupa'dakı gelişmelere de değinerek "demokratikleşme" hareketini, Arnavut- luk'taki sosyalizmin varoluşunu korumak, aynı zamanda Doğu Avrupa komunistleri- nin geleceğini husrandan kurtarmak ama- cıyla başlatacaklarım dile getirmişti. Arnavutluk'taki gelişmelerle ilgili olarak bir şey soylemek için vakit erken: çunkü ilk elden bilgı edinmek mumkun değil. Siya- sal gözlemcilere göre Başkan Alia'nm Do- ğu Avrupa"daki gelişmeleri çok geriden ta- kıp etmemek için bir tür tepeden başlayan aşamalı devrim uygulamayı duşundüğü ileri sürulebilır. Gelişmeler, Arnavutluk yetkilisinin söz- leri\le de ozetlenebilir: "Tam degişiklik ya- pılacak zaman. Bu Dogu Avrupa'yı taklit etmiyoruz. Bizim yolumuz ayn. Ancak bu dünyada yasıyoruz. Uluslararası ortamı göz- ardı etraiyoruz." Yetkili konuşmasına şöy- le devam ediyor: "Sosyalizmin ortadan kaikmasını istemi- yoruz. Doğu Avrupa'da yaşanan olavlann öniinıi alabilmek için pek çok onlem aldık. Biz ülkemizi kendine has bir şekilde geliş- tiriyoruz. Çözümleri kitaplarda ara.vama- yız." Arnavutluk'taki değişikliklere muhalif çı- kan olup olmadığı sorusuna yetkili Başkan, Aiia'nın cümlesiyle yanıt veriyor: "Engel- ler rahatı gereginden fazla yerinde olan bii- rokrasi kesiminden geliyor." Burokrasi ke- limesi, Enver Hoca döneminde olduğu gi- bi davranmaya alışmış olan Stalinistlere ve- rilen bir kod ismi gibi gozükuyor. Kabul edilen ya da çok yakında kabul edilecek olan uygulamalar şöyle ozetle- nebilir: • Yerel yönetimler, işletmeler, çiftlikler, parlamento ve parti yönetimi için gizli oy- la seçime gidılecek. • Karar verme yetkisi hükümet bakanlık- larından yerel görevlilere ve işletmelere ak- tarılacak. • Sanayi ve tanmda verimlilik kuralları geçerli olacak, bazı tüketim mallarında fi- yatlar serbest bırakılacak. LİTVANYA Yeni bir sorun: Asker kaçakları 900 Litvanyalı asker kaçağı, Moskova'nın uyarısına rağmen teslim olmuyor. Firariler kiliselere sığındığı takdirde Gorbaçov'un başına yeni bir sorun çıkabileceği belirtiliyor. Dış Haberler Servisi — Litvanya ile Mos- kova arasındaki sınır savaşı surerken, ordu- dan fırar eden Litsanyah askerlerin duru- mu gerginliğe yeni boyut kazandırdı. Sov- yet resmi TASS Ajansı'nın yönetmeni Leo- nid Kravçenko, Litvanya'da olağanustu du- rum ilan edilebileceğini söyledi. Litvanya Başbakan Yardımcısı Kazimieras Motieka ise Sovyet ordusundaki siyasi komiserlerin askerlere, bir darbe girişimini engellemek için yakında harekete geçmek zorunda ka- labiieceklerini söylediklerini ileri surdu. Ordudan firar eden Litvanyalı askerlerin durumu, Litvanya bunalımmda yeni bir tır- manmaya yol açtı. Litvanya'nın 11 martta bağımsızlık ilan etmesinden bu yana 900 Litvanyalı asker ordudan firar etti. Başkan Mihail Gorbaçov bu askerlerin birliklerine dönmeleri için cumartesi gecesine kadar sü- re tanımıştı. Ancak sure geçtiği halde Krem- lin henuz bir onlem almadı. AP'ye gore Lit- vanya Devlet Başkanı Vvtautas Landsber- gis, önceki gün parlamentoda yaptığı ko- nuşmada "Bu askerlerin her birini saklan- dığı yerde koruyabilmemiz olanaksızdır" dedi. Landsbergis, firari askerlerin kiliselere siğınmalarını salık verdi. GözJemciler, Gorbaçov'un kiliselere as- ker gönderdiği takdirde, yeni dış politika so- runları iie karşı karşıya kalabileceğini be- lirtiyorlar. Sovyet lideri geçen yıl Vatikan- da Papa ile göruşmüş ve Vatıkan'la dıplo- matik ilişki kurmayı kabul etmişıi. Halkın koyu Katolik olduğu Litvanya'da kiliselere asker göndermesi Vatikan'la Uişkilerinin gerginleşmesine yol açabilecek. Cheney uyardı Öte yandan ABD Savunma Bakanı Ric- hard Cheney, Moskova'nın Lıtvanya'ya bir askeri müdahalesinin Sovyet-Amerikan iliş- kilerine olumsuz etki vapacağını açıkladı. Amerikan CBS televizyonunda \er alan bir röportajda Cheney, bu durumda Ame- rikan hükumetinin ne gibi bir eyleme baş- vuracağını ise soylemedi. Cheney, şöyle konuştu: "Bu konu çok nazik. Biz hükümet ola- rak bu konuda her tiirlü spekulasyondan kapnıyoruz. Başkan Bush sonınun ciddi ol- duğunu açıkça söyledi." AZERBAYCAN ErmeniA • • • • teroru tırmanıyor Ermenilerin önceki gün üç Azeri köyüne düzenîediği saldırıda ölenlerin sayısı 9'a çıktı. Ermeniler Nahcivan'da da yolcu trenine bombalı sabotaj düzenledi. MOSKOVA (AA) — Azerbaycan halkı- na yönelik saldınlanm yemden başlatan Er- menilerin eylemlerinı hızla yaygınlaştırtna- ya başladıkları bildiriliyor. Ermeni saldırganların önceki gıin saba- ha karşı uç Azeri sınır köyunde giriştikleri katliamda ölenlerin sayısı 9'a çıktı. Sovyet resmi haber ajansı TASS, Azer- baycan İçişleri Bakanlığı'na dayanarak ver- diği haberde Aynm köyünde beş kişilik bir ailenin yanarak olduğunu ve bir milisin de hayatını kaybettiğini doğrularken toplam ölü sayısının 9 olduğunu duyurdu, ancak oteki uç kişinin hangi taraftan olduğu ve nasıl öldükleri hakkında bilgi vermedi. TASS, önceki gun sabaha karşı Pirilı, Aynm ve Caylı köylerinde düzenlenen kat- liamdan sonra, Azerbaycan'a bağlı Nahci- van Cumhuriyeti'nde bir yolcu trenine de bombalı sabotaj düzenlendiğini bildirdi. Ajansın verdiği bilgiye göre Norasen'den Bakü'ye gitmekte olan ve Azeri yoleuları taşıyan trene, Ermenistan'ın Megri bolge- sinde bulunan Azerbaycan demiryollarına ait Karcevan istasyonunda bulunduğu sıra- da bombalı sabotaj düzenlendi. T.\SS, sabotaj sonucu iki vagonun çok ağır hasara uğradığını bildirdi,