Katalog

25 OCAK 1990 EKONOMİ CUMHURİYET/13 Ifeni bir fon • ANKARA (AA) — TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu, TEK dışmdaki kuruluşların elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticareti ile görevlendirilmesini öngören kanun hükmünde kararname ile "Elektrik Enerjisi Fonu" adıyla yeni bir fon kurulmasını öngören tasarıyı kabul etti. Kurulacak fonun kaynaklannı, tabii kaynakların ve tesislerin kullanım hakkı karşılığı olarak alınacak bedeller, elektrik enerjisi satış tarifesinden ayrılacak paylar, bütçeden ayrılacak ödenekler, faiz gelirleri ve teminaîlar, iç-dış krediler, projelerin denetimi için seçilen müşavir ücretlerini karşılarnak amacıyla şirketlerden yapılacak tahsilatlar ve benzeri gelirler oluşturacak. İktisat'in kârı 35 milyar TL. • Ekonomi Servisi — tktisat Bankası İdare Meclisi Başkanı Gürbüz Tümay, 1989 yılında bir önceki yıla göre toplam aktiflerin ytlzde 73 oranında artarak 1,2 trilyon TL'ye, özkaynakların yüzde 72 büyüyerek 122 milyar TL'ye yükseldiğini, vergi sonrası net kârlarının ise 35,1 milyar TL'ye ulaştığını açıkladı. tktisat Leasing'in yüzde 15'inin halka açılarak lstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda işlem gördüğüne değinen Tümay, 1990 yıhnda bankanın diğer iştirakleri Efnek Sigorta ve Hayat Sigorta'dan sonra tktisat Bankasrnın kendisinin de halka açılacağını sözlerine ekledi. Tütünbank tiçe katlandı • Ekonomi Servisi — Genel müdürlüğünü 3 ay önce tzmir'den Istanbul'a taşıyan Tütünbank'ın Genel Müdürü M. Sami Erdem 3 ay içinde tüm rakamlannda "h 300'e varan bir artış sağlandığını belirtti. Genel Müdür yaplığı açıklamada, tzmir'den tstanbul'a genel müdürlüğün taşınmasının çok olumlu bir karar olduğunu belirtti. Ciro 108 milyar Borsa vatandaşa kapandı"Sahte hisse senedi" olayının faturası borsayr en güç Eylül ayından beri piyasaya sunulduğu anlaşılan sahte günlerinde ayakta tutan ve bugünlere taşıyan yatırımcılara Çukurova hisselerinden borsa aracı üyeleriyle kesildi. Alınan bir kararla borsa dünden itibaren katılma belgeleri yurtdışında satılan Türkiye Fonu ve vatandaşa kapatıldı. Akdeniz Fonu'nda da bulunduğu öğrenildi. • Ekonomi Servisi — Halk Sigorta 1989 sonunda 108 milyar TL'lik ciroya ulaştı ve 1990 ciro hedefini 240 milyar TL olarak belirledi. 1989"da 80 milyar lira olarak belirlenen ciro hedefinin "aktif pazarlama faaliyetleri" sonucu 108 milyar lira olarak gerçekleştiği belirtildi. Tüm sigorta birimlerinde hizmet veren Halk Sigorta'nın 1989'da "Süper Yaşam Sigortası" ve yeni ürünii "Sağlığın Sigortası" kampanyalannın ilgi topladığı bildirildi. OSD genel kıırulu • İSTANBUL (AA) — Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) 16. olağkn genel kurul toplantısı yapıldı. Toplantıda Ali thsan tlkbahar yeniden yönetim kurulu başkanhğına getirildi. Toplantıda bir konuşma yapan Ali İhsan tlkpınar, Türk Otomotiv Sanayiinin talep düşüşü nedeniyle geçen yı 1larda yaşadıgı zorluklardan sonra artık çok sağlam bir bünyeye kavuştuğunu söyledi. İlkpınar. Otomotiv sanayiinin, 1988 yıhnda yüksek vergiler ve 1989 yıhnda da yüksek koruma duvarlarının aniden düşüriilerek iki yıl arka arkaya tabi tutulduğu "ağır sınavları" başarıyla verdigini ifade etti. Genç müteşebbis desteklenmeli • tSTANBUL (AA) — Genç İşadamian Derneği (GİAD) Başkanı Cefi Kamhi, iş kuracak genç müteşebbislerin risk sermayesi fonu oluşturuiarak desteklenmesi gerektiğini söyledi. lstanbul'da basınla bir sohbet toplantısı düzenleyen GİAD Başkanı Kamhi ve Yönetim Kurulu üyeleri, derneğin çalışmaları hakkında bilgi verdi. Türkiye'de genç müteşebbisler için en önemli şeyin riskin finansmanı olduğunu anlatan Kamhi, hükümet tarafından bir süre önce kurulan teşebbüsü destekleme ajansının olaya ciddi şekilde yaklaşmadığını ileri sürdü. ABDURRAHMAN YILDIRIM Boyutu henuz belirlenemeyen "sahle hisse senedi oJayT'nın faturası bu hisseler- den alanlann yanında ya'ınmcılar ve borsa aracı üyelerine kesildi. Alternatifsiz kaldı- ğından büyük fiyat artışları yapan ve Tür- kiye'nin dört bir yanından geleh yatınm- cıların hücumuna uğrayan borsa, sonun- da "valandaşa" kapatıldı. Sahte Çukuro- va Elektrik hisselerinin varhğının ortaya çıktığı geçen cuma gününden itibaren son beş iş günıi olan 13-19 ocak tarihlerinde işlem gören sahte senetler yönetmelik ge- reğince borsada asıllarıyla değiştiriliyor. 13 ocak tarihinden geriye doğru 10 iş günü içinde işlem gören sahte senetlerin bedeli- nin ise satışı yapan aracı üyelerden karşı- lanacağı bildirildi. Şimdiye kadar iki borsa aracı üyesinin gözaltına alındığı sahte Çukurova Elektrik hisseleri olayının boyutlan giderek geniş- liyor. Olayın onaya çıkmasından sonra ka- salannı ve portföylerini kontrol eden borsa aracı üyelerinden 40 kadannda sahte his- se senedi olduğu beiirlendi. Eylül ayı ba- şından beri piyasaya verildiği anlaşılan sahte hisselerden 32 sayılı karar çerçeve- sinde borsadan alım yapan Türkiye Fonu ve Akdeniz Fonu'nda da bulunduğu beiir- lendi. 14Aralık 1989 tarihinde Türkiye Fo- nu'na alınan 206 bin Çukurova Elektrik hisselerinden 1300'ünün sahte olduğu öğ- renildi. Yine yabancı kaynaklı bir fon olan ve katılma beigeleri dış piyasalarda satı- lan Akdeniz Fonu'nda da 2 bin dolayın- da sahte Çukurova Elektrik hisselerine rastlandığı belirtildi. Bu arada borsanın lokomatif kâğıdı Er- dem ir hisselerinde de sahtelerine rastlan- dığı iddiaları doğrulanmadı. Piyasa uz- manları özellikle elindeki hisseleri satarak paraya çevirenlerin bu tür iddialarla "ha- vayı bulandırmayı" ve bu ortamda fiyat- Iarı düşurerek sattığı hisseleri yerine koy- mayı amaçlayabileceklerine dikkat çeki- yorlar. Senetzedelerin kaderi Borsarun ikinci en büyük sürükleyici kâ- ğıdı olan Çukurova Elektrik'te portföyü- nü kontrol ederek sahte olduğunu anlayan- lar dün de borsaya ve hisseleri aldıkları aracı üyelere aRın ettiler. Aracı üyeler his- selerin bir devlet kuruluşu olan borsadan alındığını belirterek herhangi bir ödeme yapmayı veya hisseleri asıllarıyla değiştir- meyi kabul etmediler. Soruna borsanın ya da devletin sahip çıkması ve üstlenmesi ge- rektiğini ifade ettiler. 13-19 ocak tarihleri arasında alınan sah- te hisseleri kabul eden borsa, daha önceki tarihlerde işlem gorenleri geri çevirdi. Bor- sadaki "Sahte Hisse Senetleri Birimi"nde sahtelerinin gerçek hisselerle değişimine başlandı. 13 ocaktan geriye doğru lOgün içindeki sahte işlemierin de ilgili borsa üye- sinden mahsup edileceği öğrenildi. Aracı Uyelerin böyle bir uygulamaya buyük tepki duydukları, asıl sorumlu oiması gereken borsanın faturayı üyelere ödetmeye kalk- tığını kaydettiler. Kararın gerekçesi Sahtecilik olayından sonra her gün top- lanmaya başlayan İMKB Yönetim Kuru- lu dünkü "kapatma" kararına gerekçe ola- rak güvenlik, birinci ve ikinci pazarın bir- leştirilmesi, elektronik borsaya geçiş simü- lasyonlannın yapılabihnesi için salonda yer ihtiyacını gösterdi. Dünden itibaren uygu- lamaya konulan karar gereğince sabah se- ansa girmek için gelen yatırımcılara "güvenlik" nedeniyle içeri alınmayacak- ları bildirildi. Önceki akşam binaya bom- balı saldın yapılmasını da dikkate alan ya- tırımcıların uygulamaya tepki gösterme- dikleri gözlendi. Kararın etkileri Kararın sahtecilik olayının piyasaya ola- bilecek olumsuz etkisini azaltmayı hedef- lediği ifade ediliyor. Kararla birlikte yatı- rımcılar bundan sonra aracı üyelere hisse senedi alım satım emirlerini anında vere- meyecekler. tşlem sırasında lahtaya yazı- lan emirleri göremeyecek ve tercih hakla- rını kullanamayacaklar. Alınan kararın borsayı en güç günierinde ayakta tutan ve bugünlere taşıyan yatırımcüan cezalandır- ma ve "sahle senet skandalının" fatura- sını ödetmek şeklinde yorumlandı. Yatı- rımcılar ise bu durumda salonda sadece aracı uyelerin gorevlilerinin bulunacağını ve fiyatlarla istenildiği gibi oynayabilecek- lerini savunuyorlar. Salona her gün 500 ya- tırımcının ahnması ve bunların seens su- resince hem kendilerine hem de yakın eev- releri adına sürekli alım satım yapmaları- nın ortadan kalkmasıyla işlem hacrninin düşmesi bekleniyor. Dünkü seans . 1987 kasım ayında Tophane'deki bu- günkü binasına geçmesiyle borsada başla- tıian "tahta sistemi"nde işlemler bu ka- rarla dün ilk kez yatırımcısız olarak ger- çekleşlirildi. Aracı üye temsilcilerinin "moralsiz" olduklan seans sırasında fiyat- lar yüzde 1.08 yükseldi, işlem hacmi ise dünkü 82 milyar liralık rekor düzeyinden 56.7 milyar liraya geriledi. Sahtecilik ola- yına konu Çukurova Elektrik hisseleri ise yükselmeye devam ederek önceki günkU 28 bin liralık fiyattan dün 29.500 liraya yük- seldi. Yaşanan bu sahte senet skandalına çö- züm getirmek amacıyla önceki gün aracı uyelerin, yatınmcıların zarannın Menkul Kıymet Tanzim Fonu'ndan karşılanması yolundaki yaalı başvuruları Sermaye Pi- yasası Kurulu. Hazine ve ilgili Devlet Ba- kanlığı'na iletildi. Soruna kamu tarafın- dan çözüm bulunmasını ve hızlı karar alın- masını ise Cumhurbaşkam Turgut Özai ile ilgili Devlet Bakanı Güıteş Taner'in Ame- rika'da bulunmalannın geciktirdiği ifade edildi. Işportacı tezgâh kapadf kadar işportacı. İzmir'de açlık grevi yapan arkadaşlarını destekle- rnek amacı>la tezgâh kapatma eylemi yaptılar. tzmir Belediyesi'- nin daha önce 100 kadar işportacıya göslerdiği tezgâh yerlerinin ellerinden alınmasının ardından 12 işportacı açlık grevine başla- mıştı. Dün açlık grevinde 27. güniine giren arkadaşlarını destekle- mek ve belediyenin tutumunu protesto etmek amaayla öğleden iti- baren tezgâh kapatan işportacılar daha sonra SHP Genel Merke- zi ve tzmir Anakenl Belediyesi'ne kınama telgraflan çektiler. Emekli,beslenme sınırındaSosyal Sigortalar'dan emekli olanların yüzde 50.6'sı en düşük göstergelerden aylık ahyor. Bu göstergelerdeki emeklilerin maaşları 282 bin ile 377 bin lira arasında. Ankara'da 4 kişilik bir ailenin zorunlu gıda maddeleri harcaması 360 bin lira. ANKARA (AA) — Sosyal Si- gortalar Kurumu'ndan emekli olanlann yüzde 50.6'sının, en dü- şük ilk 4 dereceye karşılık gelen 700 ile 935 göstergeleri arasından aylık aldığı beiirlendi. Bu göster- gelerdeki işçi emeklilerinin aylık- lan 282 bin 100 lira ile 377 bin 661 lira arasında değişiyor. Normal göstergedeki işçi emeklilerinin yüzde 50.6'sı en alt 4 derecede yo- ğunlaşmış durumda. En düşük dereceler olan 12 ile 9. derecelere karşıhk gelen 700-935 göstergeler- den emekli aylığı alanlann sayısı 649 bin 423'ü buluyor. 700 göstergeden ve en düşük bağlama oram olan yüzde 60 üze- rinden emekli olan bir sigortalı- nın eline ayda 282 bin 100 lira ge- çiyor. Bu göstergedeki emekli, yüzde 70 bağlama oranına göre 299 bin 950 lira, yüzde 85 bağla- ma oranına göre ise 326 bin 725 lira aylık alıvor. 935 göstergeden ve en yüksek aylık bağlama oranı yüzde 85 üze- rinden emekli olan sigortah ise ay- da 377 bin 661 lira alıvor. Bu gös- tergedeki bir emeklinin eline yüz- de 70 bağlama oranına göre 341 bin 898 lira, yüzde 60 aylık bağ- lama oranına göre de 318 bin 55 lira geçiyor. Bu arada, Ankara'da yaşayan 4 kişilik bir işçi ailesinin zorunlu gıda maddeleri için yaptığı aylık harcama ise 360 bin lira düzeyin- de bulunuyor. SSK emeklileri arasında, en du- şük iki gösterge olan 700 ve 705 göstergeden aylık alanlann oranı ise (üm işçi emeklileri arasında yüzde 23.2'lik bir paya sahip bu- lunuyor. Tüm emeklilerin yüzde 23ü Gösterge 935 (9.12) 880 (91) 875 (10.12) 820 (10.1) 815(11.12) 760(11.1) 755 (12.12) 700 (12 1) Yizoe85 377.661 365.740 364.656 352.735 351.651 339.730 338.646 326.725 YSzdeBO 365.740 354.520 353.500 342.280 341.260 330.040 329.020 317.800 Yizde7S 353.819 343.300 342.344 3S1.825 330.869 320.350 319.394 308.875 Yizfe70 341.898 332.080 331.188 321.370 320.478 310.660 309.768 299 950 Yûzde60 318.055 309.640 308.875 300.460 299.695 291.280 290.515 282100 Tüm emeklilerin yarısı Gösterge Yizde 85 TSztfe 80 Yûzde 75 Yfizfle 70 Yûzde 60 705(12.2) 327 809 318 820 700(12.1) 326 725 317 800 309831 300 843 282.865 308.875 299 950 282.100 Normal işçi emeklilerinin yüz- de 16'sını oluşturan 205 bin 614'ü ise 8 ile 5. derecelere karşılık ge- len 940-1175 arasındaki gösterge- lerden aylık alıyor. SSK'dan emekli aylığı alanlann 427 bin 617'si (yüzde 33.4) de 1175-1400 göslergeler arasında bulunuyor. Tüm işçi emeklilerinin içinde yüzde 6.9'luk bir yer tutan 94 bin 432 kişi ise "üst gösterge" deni- len 1700-6400 arasındaki göster- gelerden emekli aylığı almaya hak kazanmış durumda. Bunların arasında, göstergele- rini 6400'e yükselterek "süper emekli" olduktan sonra aylıklan dondurulan sigortalılar da yer alı- yor. Bu emeklilerin aylıklan, yüz- de 85 bağlama oranına göre 597 bin, yüzde 70 bağlama oranma göre 501 bin, yüzde 60 bağlama oranına göre ise 437 bin lira dü- zeyinde bulunuyor. Öte yandan, tavan göstergesi- nin I400'den6400'eyükseltildiği 9 Temmuz 1987 tarihinden itiba- ren sürekli tavandan prim öde- yenler halen 1700 ile 4050 arasın- daki göstergelerden emekli olma- ya hak kazanıyorlar. Bu göster- gedekilerin aylıklan 391 bin ile 900 bin lira arasında' değişiyor. Otoda çevreci korkusuEkonomi Servisi — Çevreci baskılann gelecek 15 yıl içinde otomotiv endüstrisinde radikal değişikliklere yol açacağı bildiril- di. Dünyanın önde gelen otomobil üreticilerinden Ford Motor tara- fından hazırlanan gizli bir rapo- ra göre Avrupa'dakı hava kirlili- ğinin yansının kıtadaki otomobil, karhyon gibi motorlu taşıtlann eg- zoz gazları tarafından yaratıldığı vuTgalandı ve çevre korumacı kaj- gılann şirketin karşılaştığı en ciddi konu olduğu ifade edildi. Ford'- un Michigan'daki merkezinde gö- rev'i üst düzey yöneticilerinden Emie Savoie başkanlığındaki bir ekip tarafından hazırlanan rapo- ra göre çevre koruma konusunda- ki endişelerle birlikte diğer konu- ların da "Ofomobillerin boyunu, şeklini, içindekileri, üretim biçimi- ni, gilmesi için izin verilen yönu ve hatta suruculerini bile" etkile- yeceği belirtildi. Raporun son yıl- larda yeşil sera etkisi ve ozon ta- bakasının incelmesi konusunda hızla artan endişelerin sonucu ola- rak otomotiv endüstrisinin karşı- laşabileceği değişikiikler konusun- da en açık 'kabullenme' olduğu- vurgulandı. Raporda, gelişmiş ekonomilerde hızla artan kent nü- fusunun ozel araç kullanımını ve -buna bağlı olarak üretimi- dur- duracak hale geleceği belirtiliyor. Egzoz dumaruna bağlı hava kir- liliğindeki sosyal sorumluluğun bir bölümünün de otomobil üre- ticilerine ait olduğu belirtildi ve "Kilometre başına tuketilen yakıt satışlar ve şirketlerin mali durum- larını etkileyerek dünya çapında otomobil endüstrisinin gelişimin- de önemli bir etkisi olacağı da kaydedildi. Çevreci kaygıların ABD ve Batı Avıupa'da daha sı- kı yasal düzenlemelere yol açaca- ğı da tahmin edildi. Raporda bunun ABD ve Batı Avrupa'daki yavaş büyüyen, istik- rarlı otomobil pazarına büyük öl- Ford Motor tarafından hazırlanan bir gizli rapora göre Avrupa'daki hava kirliliğinin yarısmın kıtadaki otomobil, kamyon gibi motorlu taşıtlann egzoz gazları tarafından yaratîldığı vurgulandı, çevre kaygılarının şirketin karşılaştığı en ciddi konu olduğu ifade edildi. miktarının daha da azalacagı, al- ternalif yakıt üretimi için tesvik- ler ve yakıt kullanımını azaltıcı vergilendirmelerle birlikte diğer kısıllamalann daha sıkılaşacagı bir döneme girileceği" ifade edildi. Çevre konusundaki yasal dü- zenlemelerin ulkelere göre denge- sizfikler eöstermesinin malivetler. çüde bağımlı olan Ford'un uzun vadeli hedeflerinde önemli deği- şikliklere yol açacağı tahmin edil- di. Bu nedenle, şirketin 2005 yılın- dan itibaren dunya ekonomik bü- yümesinin büyuk bir bolümünü elinde tutacağı tahmin edılen kal- kınmaktaolan dünyanın bazı ke- simleri, Doğu Avrupa ve Uzakdo- ğu'daki pazarlara yayılması gerek- tiği vurgulandı. Artık maddelerin yeniden de- ğerlendirilmesinin malzeme seçi- minde en önemli faktör olacağı, yeniden değerlendirilebilen mad- delerin bulunmaması veya petrol ile çalışmayan araçlar için yatırım yapılması gerektiği ve çevre konu- sundaki yaptırımlarla karşılaşma- mak için ortak yatırım araştırma- ları yapmanın gerekli olduğu be- lirtildi. Söz konusu çevreci baskılann etkisinin ürün tasarımını ve geli- şimini etkileyecek ticari değişiklik- lerle daha da buyüyebileceği ifa- de edildi. Ford, yeni bir ürun ge- liştirmek için gerekli olan süreyi 5 yıldan I veya 2 yıla düşürmeyi planlıyor. Ancak ürün gelişiminin hızlanmasının otomotiv endüstri- sinde 2-4 milyar dolara mal olan yeni bir ürün geliştirme maliyet- İerini karşılayabilmek için sektör- de birleşmeleri ve ortak yaîırım- ları arttıracafı vurgulandı. Elek- tronik ve bilgisayar teknolojisinin otomobillerin tüm sistemlerini kontrol edeceği ve fiyatının yuz- de l5-3O"una eşit olacağı ifade edildi. LŞÇLNIN EVRENINDEN ŞÜKKAN KETENCt ITOda endeks yeniledi Ekonomi Servisi — İstanbul Ticaret Odası (tTO), şubat ayın- dan itibaren, yeni düzenlenen ge- çinme endeksi rakamlarını açık- layacak. ITO Yönetim Kurulu Başkanı Yalım Erez'in verdiği bil- giye göre endeksin kap^adığı madde sayısı 107'den 242'ye, fi- yat alınan bölge sayısı da 3'ten 15'e çıkarıldı. Ayrıca harcama ağırlıkları günün harcama şartla- rına göre" yeniden beiirlendi. Yeni hazırlanan ücretliler ge- çinme endeksinin esaslan hakkın- da bir yazılı açıklama yapan Ya- lım Erez, şubat ayından itibaren kamuoyuna açıklanmaya başla- nacak yeni endeks değerleriyle fi- yat artışlannı daha gerçekçi bir şe- kilde tespit edebileceklerini belirt- ti. Endeks hazırlama esaslarının günün şartlanna göre yeniden be- lirlenmesi gereği üzerine, Oda'nın İstanbul Üniversitesi tşletme Fa- kültesi ile işbirliğine gittiğini bil- diren Erez, bu arnaçla 12 bin üc- retli hane halkı reisi ile görüşüle- rek bir ön anket ve gelir seviyele- rine göre seçilen 500 aile ile de 12 ay boyunca çalışmalar yapıldığı- nı belirtti. Fiyatlan alınan lüketim mad- delerinin endekslerdeki ağırlıkla- rı da yapılan anket sonuçîarına göre yeniden belirlendi. Eski en- dekste gıda maddelerinin ağırlığı yüzde 53.3, madde sayısı 43 iken, yeni endekste harcamaların ağır- lığı yüzde 42.2, madde sayısı da 96 olarak belirlendi. Eski endek- ste yüzde 11 olan giyim hareama- lannın ağırlığı yüzde 12.7, yüzde 3.7 olan ulaştırma harcamalanrun ağırlığı 5.9 olarak değiştirildi. Es- ki endeksin baz yılları 1963 ve 1968 olarak alımrken yeni endek- sin baz yılı 1985 yıh olarak kabul edildi. Dünya borsaları baş aşağı Ekonomi Servisi — İşlem hac- mi bakımından dünyanın iki bü- yük borsası, Nevv York ve Tok- yo'da endeksler hızla puan yitiri- yor. Tokyo Borsa'sında dün Nik- kei Dovv Endeksi 599.04 puan bir- den yitirerek yeniden 37 bin pu- an sınırının altına indi ve 36 bin 778.98 puandan kapandı. Nevv York'ta Dovv Jones Endeksi açı- Iır açılmaz 61.49 puan yitirdi ve daha sonra toparlanarak 50.91 puanlık düşüşle 2564.41 puana çıktı. Bu iki borsadaki düşüşler, dünyanın önde-gelen diğer borsa endekslerine de yansıdı. Uzakdo- ğu'da Sidnev, Hong Kong ile Av- rupa'da Londra borsalarının en- deksleri puan yitirdi. New York Menkul Kıymetler Borsası VVall Street'de Dow Jones Endeksi'nin, pazartesi günkü ka- panışta, 13 Ekim 1989'daki mini borsa krizinden bu yana kaydedi- len en yüksek gunlük puan kay- bını (77.45 puan) yaşaması, önce Tokyo Borsası'nı, daha sonra da diğer borsaları olumsuz etkiledi. Dovv Jones Endeksi'ndeki bü- yuk puan kaybının ardından, Tok- yo Menkul Kıymetler Borsası'nda Nikkei Endeksi'nin bugünku ka- panış itibanyla 599.04 puan bir- den kaybetmesi üzerine, Avrupa Menkul Kıymetler borsalarında da hisse senedi flyat'an hızla düş- meye başladı. Uzmanlar, Wall Street'teki dü- şüşün, ABD'nin uluslararası alan- da rekabet cdebilmesi içiıı faiz oranlarımn arttınlacağı yolundaki beklemilerden kaynaklandığını söylediler. Faiz oranlannda artış beklentisinin yanında ekonomide- ki yavaşlamanın hızlanacağı bek- lentisinin de VV'all Street'teki ge- rilemede etkili olduğu belirtiliyor. Kös Dinleme Anayasa Mahkemesi'nin sözleşmeli personel sorununu çöz- mek üzere hükümete tanıdığı süre dün doldu. Anayasa Mahke- mesi'nin anayasaya aykırı bularak iptal ettiği kararname hüküm- leri hukuken dün yürürlükten kalktı. Halen sözleşmeli statüde çalıştırılmakta olan 200 binin üzerindeki insanın çalışmasınt dü- zenleyen kararname hükümleri de yok artık. Hükümet sözcüleri aralık ayında sözleşmelilerin eski karar- nameye dayanarak sözleşmelerini bir yıl uzatan bir kararname çıkardıklarından söz edebilirler. Ancak hukuken geçeıii değil. Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararı ve gerekçeleri çok açık: Hü- kümete, anayasaya aykırı olarak sözleşmeli statüsünde çalıştı- rılan memur ve işçilerin kendi statülerine geçirilmeleri görevini ver'ıyor. Ayrıca memur ve işçi yerine çalıştırılmamak ve yasal gü- vence verilmek koşulu ile çok sınırlı sözleşmeli de çalıştırılabt- leceğini kabul ediyor. Hükümet, ne işçilerle memurları sözleşmeli statüde çaltştır- maktan vazgeçti ne de sözleşmelileri yasal güvenceye alacak bir yasa çıkardı. Eski kararnameye dayanarak sözleşmeli ola- rak çalışan yüz binlerce işçi ve memurun sözleşme sürelerini birer yıl daha uzattı. Bir de henüz yayımlanmayan metni elimiz- de olan bir kararname hazıriadı. İçeriğini ayrıntılı tartıştığımız ve bilim adamlarının da görüşüne sunduğumuz kararname yayın- lanıp yürürlüğe girerse de hükümet, anayasa ilkelerini ve Ana- yasa Mahkemesi'nin iptal kararını tümü ile yok saymış olacak. Kös dinleyen, anayasa ilkeleri ve Anayasa Mahkemesi karar- larını yok sayan hükümet ise ne olur? Hukuk düzeninde bunun yaptınmı düşünülememiş. Böyle bir şeyin olamayacağı varsayıl- mış. Bu soruya yaşam pratiğinde yanıt aramak gerekiyor. Toplumun, mağdur olanlann hak arama, demokrasi bilinçleri ne düzeyde? Anayasa, yasa tanımayan siyasal iktidara tepkileri ne? Sözleş- melilerden tek tek mektuplar, telefonlar yağıyor. "Bizim zaten söz- leşmeli çalıstırılarak köleleştjrılmemiz, örgütsüz, sahipsiz kalma- mız hedeflenmemiş miydi? Tek tek ne yapabiliriz? Sözleşme- miz feshedilir, olur biter. Siyasi partiler, sendikalar, Türk-İş ne ya- pıyor?" diyorlar. SHP aralık ayında çıkan sözleşmelilerin sözleşmelerini bir yıl daha uzatan kararnamenin iptali için hazırlanıyor. Çıkarılırsa, he- nüz yürürlüğe girmemiş, ancak anayasa ilkeleri ve mahkeme- nin iptal kararını yok sayan kararnamenin iptali için de dava aça- cak. Diğer partilerden şimdilik bir ses yok. TMMOB, anayasaya ve mahkeme karanna aykırı hükümet uygulamasını protesto eden bir açıklama yaptı. Bir de en sonunda Türk-İş Başkanı Şevket Yılmaz'ın sert bir açıklaması oldu; "Bakantar Kurulu'ndan bu ka- rarnamenin çıkarak uygulamaya konulması halinde, son dere- ce tehlikeli boyutlara ulaşacak eylemleri gündeme getirmekten asla çekinmeyecegiz" dedi. Ne dersiniz? Muhalefet ve Türk-İş'ten gelen bu tepkiler hükü- meti korkutmuş mudur? Yeterince caydmcı olmuş, etkisini gös- termiş, hükümette çok gecikmeli de olsa, durumu düzeltmenin telaşlı çalışması başlamış mıdır? İster misiniz bugün-yarın alışılmadık, bizi utandıracak bir ge- lişme olsun. Hükümet işçilerin sendikal haklannı gasp eden, me- muru güvencesinden yoksun kılan ve sınırlı sayıda oiması ge- reken sözleşmeliyi de yasal güvenceler dışında tutan uygula- masından vazgeçsin. Anayasa ve Anayasa Mahkemesi'nin ip- tal kararı doğrultusunda gerekli yasal düzenlemeyi, süresi geç- miş olsa da hemen hazırlayıp yürürlüğe soksun. Olumsuz, ka- ramsar bakışımızdan mahcup, biraz morarmış, ancak 'Ankara'da hâlâ bir Türk-İş varmış" diyebilmenin keyfini çıkaralım. Ya tersi olursa? Bugün-yarın, geçen hafta ayrıntılı içeriğini ya- yımladığımız hükümet kararnamesi yayımlanıp yürürlüğe girer- se? Her şey olup bittikıen sonra yüz binlerce işçinin sendikal haklannı elinden alan sözleşmeli uygulamasını devam ettirecek yeni kararname uygulanırsa? Halen sendikal haklannı ellerinde tutao yûz binlerce işçiyi de tehdit altına alırsa, ne olacak? Hü- kümet her şeyi kotardıktan sonra, Türk-İş Başkanı Şevket Yılmaz : ın "son derece tehlikeli boyutlara ulaşacak eylemleri gündeme getirmekten asla çekinmeyecegiz" kararı nasıl uygulamaya so- kulacak? Evet, ortada yüz binlerce işçinin sendikal haklannın gaspı ol- gusu var. Bunların bir bölümü zamanında daha cazip ücretlerle kolayca kandırılıp, gönüllü sözleşmeli statüsüne sokuldular. O zamanlar da sendikal hakları gasp eden bu uygulamalara karşı sendikalardan sadece eleştiri geldi. Uygulama bir süre sonra gönüllüden zorlamaya doğru yaygınlaştı. Sendikalar yine hükü- meti uygulamasından caydırıcı, etkili tepki gösteremediler. Ko- nu SHP ve Hava-İş'in açtığı davalar nedeni ile Anayasa Mahke- mesi'ne gıtti ve iptal kararı geldi. Bu arada sözleşmeli statüde çalıştınlan işçilerin sendikal haklarını kullanabileceklerine iliş- kin hukuk yorumları ve yargı kararı desteği vardı. Ancak sendi- kalar sözleşmelileri üye yapma konusunda da etkili olamadılar. Dahası Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararından sonra 6 ay hiçbir şey yapmadan beklendi. Hiç değilse hukuksal güç, destek ka- zanılan bu dönemde örgütlenmeye geçilmedi. Hükümetin yasal yükümlülüğünü yerine getirmeyişi de seyredildi. işte öylece bu- güne gelindi. Ve şimdi de hükümet, Türk-İş'ten gelen tepkiyi, tehdidi "kös dinlemiş" gibi dinliyor. Yasal güvencesiz, anayasa ilkelerine, Anayasa Mahkemesi 1 nin iptal kararlarına aykırı çalıştınlan yüz binlerce sözleşmeli ne olacak? Gelişmelerin sonrasını birlikte izleyeceğiz... Yeri gelmişken sözleşmeliyle ilişkisi olmasa da "kös dinlemeye" uygun düşen bir küçük olgu üzerinde daha dura- lım: Şevket Yılmaz, Türk-İş tarafından düzenlenen, AAFLI'nın maddı katkısı ile gerçekleştirilen seminerde konuştu. Bize göre AAFLI'nın konumu bilinerek gerekli duyarlılık gösterilmek koşulu ile kimse AAFLI ile seminer düzenledi dıye ABD ajanı olmaz. Ancak Yol-İş Sendikası öyle düşünmüyor. Türk-İş Genel Kuru- lu'nda sendika adına konuşmayı yapan genel başkan yardımcı- ları A. Nejat Karagöz, AAFLI'nın Amerikan İstihbarat Örgütü : nün bir aracı olduğunu söylemiş, AAFLI gezilerine, seminerleri-, ne katılmış olmayı bağışlanmayacak bir suç olarak ilan etmişti. Şimdi Yol-lş Genel Sekreteri Nurettin Bamyacı, Türk-İş yöneti- minde Genel Teşkilatlandırma Sekreteri. AAFLI, Türk sendika- cılık hareketi içinde Yol-İş görüşünde belirtildiği gibi sakıncalı ise Sayın Bamyacı'nın da sorumluluğundaki Türk-İş semınerle- rinin AAFLI desteğinde, maddi fınansmanında yapılmasına na- sıl izin veriliyor? IRKETLERDEN HABERLER • "PARA" Dergisi yayımlanmaya başladı. Boğaziçi Ajansı tarafından yayımlanan ve Hakan Feyyat'ın yönetimindeki haftahk borsa dergisi, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası yanında altın, döviz piyasalarından ve dünya borsalarından da haberlere yer veriyor. • DOLUCA ürettiği "Villa Neva Kırmızı" şarabını Finlandiya'ya ihraç ediyor. • EMAR Manyetik Rezonans Görüntüleme Merkezi, tıp dünyasına teknolojinin kazandırdığı en gelişmiş tanı yöntemi olan "Manyetik Rezonans Görüntüleme" sistemi ile hizmet veriyor. • GARANTİ BANKASI ile müşterileri arasında doğrudan iietişim sağlayan "Yonca Hattı" Türkiye'nin her tarafına hizmet veriyor. Müşteriler yılın her gün ve saatinde Yonca Hattı telefonları ile Genel Müdürlüğü arayabiliyorlar. • HEYVLETT-PACKARD Bilgisayar ve Ölçüm Sistemleri Firması 400 MHz band genişliği olan yeni bir sayısallaştırıcı Osiloskop'u piyasaya sundu. • İNTERTEKS tarafından düzenlenen "Makina-Mekanik- Elektrik'90" Endustriyel Fuarı tstanbul Hilton Convention Exhibition Center'da ziyarete açıldı. Fuara yerli ve yabancı toplam 298 firma katıhyor. • MARLBORO tarafından düzenlenen "Marlboro Adventere Team" yarışma bu yıl Türkiye de katılacak. Yarış temmuz ayında ABD'de yapılacak. • MERKEZ SİGORTA "Bankacılıkta Sigorta Denetim Teknikleri" konusunda Esbank Teftiş Kurulu'na seminer verdi. • HALK REASÜRANS 10. kuruluş yılını Hidiv Kasn'nda verdiği bir resepsiyonla kutladı. Genel Müdür Yalçın Saraçoğlu 1990 yılı prim hedeflerinin 20 milyar TL. olduğunu açıkladı. • PAMUKBANK'ın "1990 Stratejileri" toplantıs; 27 ocak cumartesi günü Tarabya Oteli'nde yapılacak. Pamukbank Genel Müdürlüğü ve çeşitli şubelerinden toplam 140 yöneticinin katılacağı toplantıda, 1990 yılı para programı ve politikaları değerlendirilerek Pamukbank'ın 1990 yılı stratejileri tartışılacak. • TEKSTtLBANK Genel Müdür Yardımcılığı'na Ali Ömer Devres getirildi. Devres daha önce aynı bankanın Hazine Bölüm Müdürlüğü görevini yürütüyordu.