Katalog

DÖRT CUMHURİYET 11 Mayıs 1975 VALLAHİ HftflFEK&l. İto.&UNUL HMfEMPı Bıtf ABDULCANBAZ TARTIŞMA Samim KOCAGÖZ N30. blr deneyellm bakalım..» dedim, «al $u dosyayı, bütün belgeler, aleyhlmize kârar sureti içınde, otur ınctle, yargıtaya bır temyiz dilekçesi hazırla... Sonra tartışır, oltur, duzeltlrlz. Bakac&ğın kltapların hepsi benım odamda, bakarstn » Fahrl, kendlaine böyle bir çalışma olanağı verdıgim Içln basbayağı sevindi. Kemen yerinden kalkıp dosyayı elimden aldı. Sordum: •Yapılacak baskaca bir lsiniz var mıydı bugün'. Erkal, «Bu karda kıyamette çalısmaktan başka yapılacak ne ls oUbılir dayı? Yapılacak baslta bir islmi» yok.» Karsılığını verdi. Selmin, çekine çekine. «Hani agabey, blzi saat beşte ainemaya gottlrecektlnlz?» dlye sordu. Filız, başmı kaldırmıs önündeki yazılardan, iatekll ist«klı bakıyordu. Fahri, •Daha aaat be$e çok var; giderlz » karsılıgını verdi. Erkal, onu dogruladı. Kızlar, aevlndller. Ferlde, arkamda, kapıda gbrünmuştü. •Bu kışta tayametta sokağa çıkılır mı?» diye soylendl. Fahrı. <Senl de götUrelim anne. lsterse babam da gellr...» karsılığını verdi. Karun, canı sıkkın, • Benim bu h»vada sokağa çıkmadıgımı biUrıtnİB. îsterse babanın götUrün... dıye döndü yürüdU gltti Billvordum Feride, cocuklar sokaga çıktı mı, her gUn tedirgtn oluyordu «Benim haftada dinlenecek bir güntlm var Dinlenmek ne demek, yln* çalısacagım; ılz glderalniz..» diyerekten odama döndum. Oldukça uzun bir süre çalıstım. Bu arada Fahrt, odaya gellyor, raflardaki kitaplardan birini ahp gidiyordu Ben, kestlrıyordum aldığı kltaplarda ne aradığını; «falan, filan maddeye bak..» diye isini kolaylastırıyordum. Çalışmaya kendimi verdlm mi, saatlerin nasıl geçtığını bilemem. Çalıştığım dosya Uzerinde lslmi bitiriyordum ki, kapıyı aralayan Feride, •Babamız geldi, salonda. Çay yapıyonım.. îşln bitmedl mi?. diye seslendl. Kalktım, salona geçtim. Annem, sıcaklıga yakın bir yere oturmuştu, «Pazarları da mı çahşıyorsun Ekrem7» soru<sunu kaygılı kay gıh sordu. Babam, her zamankt koltuftuna, terliklerinl çıkanp, ayaklarını altına alarak oturmuştu: «hı, lşttr hanım, çocugun isine karısma ..» diye aöyl«n(U.. FeuaB'yle birbinmlze bakıştık. Bana Itala nıutn bahim, ioruk p j sordu bu kez«Bızimkıler neredeî» •Sınemaya gıltıler.» karsıhğını verdi Feride. Annem, «Bu karda kıyamette baska ycre gıtmeslnler...» diye srtylendi. Çaylarımızı içtlk; blr?eyler yedlk. Babam, »abırBizlanıyor(flu. Anlıyordum isteğinl. Sonunda, sordu: «E.. evlat, bu haftaki maçımızı oynamaya vaktln var mıî» «Elbette var babacığım...» karşılığını verdlm. Feride. hemen «atranç takımım önümüze koydu. Annemin canı aıkıldı. •Gel kızım, biz lçerlye gecelim.. bunlar »lmdl aaatleroa konuymazlar.. konuşana canları sıkılır .. Sana aöyleyeceklerim var..,» YUrUytip glttiler. Babam, arkalarından aoylendl: «Allah Allah yahu.. Haftada blr oglumla blr oyun oynayacagım, ona da karışır • Babamla oyıına daldık. Uzun zaman kendimlzl unutup oyun& vermişlz aklımızı. Kapı çalmdı Kalktım açtım; bizim kapıcı Ahmet. Biraz aıkıntılı, biraz öfkell, fısıldadr tAfagıda bır bey var; sizi soruyor evde ml? Beni kabul eder mi' diye, adı Zafer Beyml? » Pek aaşırdım birdenbire . renk vermedim. Kapıcımız, seslni daha da alçaltarak, «galantor bir polİM benziyor bu adam bey!» diye ekledi. Hemen toparlandım: «Buyursun buyursun yukarıya.. » kar^ılıgını verdlm. Ahmet Efendl, birkaç basamak lndl merdlvenden, asağı seılandi: •Buyurunuz bey efendl, Ekrem bey. slıl bekliyor!» Blzim Kmniyetçi Zafer bey arkadasımızı sahanlıkta bekledim. Ağır agır merdivenleri çıktı. FakUlteden beri, arkadaşlar arasmda ona «Kocaman Zafer» derdik. Bir doksanın Uzerinde blr boyu, lri gövdesi, bu kalıp kıyafetlne uymayan küçükce, mavi göaslü bir yUzü vardı. Kalın bir palto giymis, boynunda kalın blr atkı, basında kenarlan kıvrık bir şapka vardı. Sahanlığa çıktığında, ellerlyle Ustune başma vurarak karları sllkelerken, «Vay Zafer, seni hangi rüzgâr attı böyle" • diye sevinçll görünmeye çalıjarak karşıladım. O da sevınçll gorıındU: .E. kardeslm. ara sıra aokakta ayak tıstil görüsmek olma«. Ben. velalı bir arkadaşım, söyle blr senı ziyaret edeyım dedım » Buyur cttım içprıye. Paltosunu aldım, çapkasını aldım rstünde çok şık, koyu renk bır kostüm vtrdı. Ozür dilemek 70runda kaldım: «Kusura bakma Zafer, seni boyle ev kıyafetiyle karşıladık » •Aman kardesim. ev hallni bılmez mıyim? Keytıne bak » dedl. Babamın oyunumuzun yarıda kalmasına basbayağı canı sıkılmıştı. Onu Zater'e tanıttım «Babam, Faik Mutaf » SözumU aBzımdan aldı Zafer«Beyefendivi tanımaz olur muyum? Blzım meslegimizın «statlaruKlan, ustıtmız. valimız . » ıçten görünmeye çalısan btr nezaket. telasla, babamın yerinden kalkmasına ızin vermeyerek elinl 'opmeve davrandı. Hani bu ıltlfata babam da biraz tnemnun oldu, kasıldı: • Bu sogukta na«ıl sokağa çıktm pazar gttnU oglum?» dıye söylendi. •i'vde canım sıkıldı beyefendl. N« zamandır hpp Ekrem'l bir ziyaret etmek, eski okul günlerımızı anmak ıstıyordıım. Ne yalan soyleyeyım, Ekrem, lakultedp en ıyımızdı nerslerde, sınavlarda en »numUzdevdt. Şlmdl de TUrkiye'ntn en UnlU avukatlarmdan olau GUn geçmiyor, gazetelerde gördUgü davalardan otüru rcsltnler) demeclen çıkıyor. Geçen son seçimlerde mllletvekUl olacak diye çok umutlandım; sevınerek bekledım. Ne ki arkadaşları parti Içtnde bozsunruluk çıkardılar . Her ne hal ise, enınde sonunda mılletveklli olacak, belkt de adalet bakanı...» (l)RVAMl VAR) Türkiye'deki Amerikan üsleri ve bu üslerden kalkan uçakların işlevlerı sorunu, 1060 yılı mayısında Sovyet araztsl Uzerinde bir Amerikan U2 casus uçagının dUştlrUlmesi üzerine alevlenmls ve gerek ABD Sovyetler Blrligi ve gerekse TtlrkSovyot lllskllerlnde önemll bir bunalıma neden olınuştur. Bu konunun bazı ayrıntıları ile ortaya konması, Türkıve'dekl tlslerde tUrdUrMmtlş bulunan faalıyetler ve bu faalıyptler uzerinde TUrk hllkümetlmn ne derece bir kontrole sahıp olduftu konularında bize önemli ipuçlan verpcektir. Amerikan dış politikasında Türkiye Doç. Dr. Oral SANDEfî U 2 uçujlarının n«denl V2 uçuslan, Amerikan ftnderlerınln. Sovyetlerin lMft'da A merikan atom tekellnl ortadan kaldırmalarından bu yana, bu devlete duydukları gUvenalzllgin doğrudan bır sonucudur. ABD'nln XX Yılnılda ilk ke« kesin bır zaferle bıtiremedigi Kore Sa vaşı onpmli bır denpy olrrm«(, Sovyetlpnn termontikleer silâhlarını ve uzun erimlt (menııiHi) bombardıman uçaklannı geliştir mpdeki haşarm, Amerikan önderlerının guvensizlığinl arttırmışfır. Hele RüdümHt f«7elerd*kl Sovyet başarısı, ABD'nl, tarıhind» hic gttrmedlğl blr askert ve moral bunalım içine sokmtıs bulunııv<wdu «JlHyle btr kdfgı o#*«mında, s&atejik Hava Komu!»rtllŞ|i«W»karşılık verme gUcti, blr «jtlrprız saldınya karşı en etkili »ılMıı oluşturmaktaydı Ancak, bunıın etkıll olabılmesi lçtn dUşmanın süprlz saldırı için yaptıftı hazırlıklann daha önc«den bilinmesi gerekliydi. Aynı derecede önemli olan blr baska nokta, verllecek kar»ılıgm hangi dlişman hedeflerlne yöneltilecegl idi. Bu bilgi İse ancak genls ıstlhbarat sebekesi İle olanaklıydı. tste bu ytlzden, özelllk le 1957 yılmdan sonra, Amerika'nın vUrUttUgU istihbarat lslevlerl hız kazanmıs ve Sovyet topraklarının aynntılı ve net harıtaları nın çıkartılmasına başlanmıstır. tste U2 uçaklarının amacı bu bilfflleri toplamaktı, Bu yüzden, 1957 jılı İle blrllkte, ABD açısından TUrk toprakları yeniden bUyük blr önem kazanmıs v« TUrkiye'de genis blr radar sebekesi kuruldugu glbi. Incirlik üssü i«tiiıbarat ucusları içfn önemli blr merkez haline gelmistir. CIA'nın konlrolünd» btr cıjut uçağı: U2 Bu gelismelerin sonucu olarak, Amerikan Merkezi Haberalma örgUttl (CIA), Lockheed Uçak Şirkettne müracaat ederek, Sovyet aavaş uçaklarının ve uçaksavar ateş erlminln (menzilinin) çok Uzerinde uçabilecek bir ııçak vRpmasım i^tedi. Ş.rketln l'fîh vılında Amrrıkan hılktlme tımn pmrıne verdığı uçak, U2 ug.ıftıdır. Uı,ak bır fu/p gıbi havalanabılmrktp, 1» f.amye ıçindP 100 metıe ^uksekliğe çıkabılmektp dir 30 000 metıp yüksekl.kte uçebümckte, pııçsuz olarak 300 mil sU7u1ebümpkte ve vakıt ık malı yapmdksızm yedıbuçuk saat ve :u)00 tnıl uçabilmektedir Uçak, çok yuksektrn gaypt npt bıçimdp lotogıaf çpketek son dereıp çuçlil kamerilarla donatılmış bulunmaktaydı. U2 uçuslan, ABD Başkanınııı yptkı vermpsı ile yürutulnıh^tuı. Programın harrkat ve yrinetıml ise, .leıdo helirtılecefel glbi, CIA'nın sorumlulugu altındaydı. CIA başkanı, Savunma ve Dışlşleri Bakanlarmm onayını aldıktan sonra. Başkan Ei&cnhower'a bir seri uçuş programı tavsıye etmiş ve uçuşlar 195fi vılında Ingiltere, Almanya, Türkiye ve Japonya'dan ba^lamıstı. htlkUmetlnln, Ulkenin güvenliglnı bu kadar yakından ılgilendlren bir sorunda, kendınt taraf sftymftdıftını gostermektedir (îprçekten, Türk hükUmeünc» yapılan tek açıklamada, uçagın Ppshawar'dan Norveç'e uçtugunun öğrenilmış olduguna gftı"e, Türk hükümetınin kendinı sorumlıı gdrmediği belirtilmektedir. Pakistan, Peshawar'da Amıııkan üssü bnlunmadığını. anrak konu ile ilgili araştırma ya^ pılacagını açıklarken, Norveç Dışişlerl Bakanı Langfi, parlAmentoda söyle konuşuyordu. «Biz, haberlmlz olmadan emrlvakllerle karsılasmarnak Içln Irabrden tedbirleri aldık, aynı zamanda Amerika'dan da Norveç topraklannın bu tip faallyetler Içln kullanılmamadinı latedlk.* Turk hükümetınce buna koşut VP uçuşların yasaklandığına ait bır açıklama yapılmamıştır. Uçujlar ne zaman durduruldul V • 2 Caaas uçajh İNCİRLİK'TEN KALKAN U2'LER CIA'NIN SORUMLULUĞUNDAYDI SOVYETIERIN TERMONÜKLEER SIUHIARINI VE UZUN ERıMLI (MENZiLLı) •" BOMBARDIMAN ••?"'.'" UÇAKLARINI GELıSTıRMEKTEKi BAJARIS!, ABD AÇISINDAN U2 UÇUJLARINI GEREKU KILDI. UÇAKLAR, LOCKHEEO YAPIMI İDİ. BİR FÜZE GIBİ HAVALANABILMEKTE; 10 SANiYE İÇINDE 3 0 0 METRE YÜKSEKUGE ÇIKABILMEKTE, 3 0 BıN METRE YÜKSEKliKTE UÇABılMEKTE, GÜÇSÜZ OLARAK 3 0 0 MİL SÜZÜLEBıLMEKTE VE YAKIT IKMAUNI YAPMAKSIZIN YEDI BUÇUK SAAT VE 3000 MıL UCABiLMEKTEYDl V I Casus uçaftııun Sovyetler BlrUği flterinda düfttrillen pllotı Gtaj Powera U2 uçığı düjüruluyor DUnya, U2 olayinı 3 Mayıs lBfiO'ta, Khrushchev'in Sovyet hava sahasında ve 1 Mayısta bır Amerikan uçagının dUşUrUlduftunü acıklaması ile öğrend:. Aynı gün Amerikan Havacılık ve Uzay Merkezi (NASA), görevi açık hav<ı sagnaklannı (turbulen re) ııiLolempk olan metporolojlk bır U2 uçagının Tüıkıyp uzerınflc kavboldugunu açıklamış bulunuyordu. Uçak, 1 Mayıs günü saat 9 00' da Incırlık Üssunden kalkınış ve bır saat fconıa, pılot, otoljen vetersıziıftl İle kırşılaşlıfeını b.ldır mıştı Bu haber 5 mayıs'ta Savunma ve Dışişlerl Bakanlıgının blldırılerı ile dogrulandı \p avnon tekrarlandı. Bu bildıride ay. rıca, oksııcn yetersizl.gt dolayısıvla pılotun billncinl yltlrebıleırpgı ve ororr.atık pılotun d.ı ııçagı kaza ile bnvyet semalarma goturmüş olabıleceçl bclııtılmP1: teyd. Blldırıde, tncnitk rssünde 4 tane U2 uçagının gbrevll bulundugu da belirtllmişti. Dujm»nca harekel Khrushchev ise, 5 Mavnta ver dlgi derheçt*, t*m zlne toplan U2 casus uçagının Sovyetler uzerinde düşürülmesi, TürkSovyet ilişkilerinin gerginleşmesine neden oldu (11) Pilotun baglı bulundugu blrlik 1956 agustos tarlhlnden berl înclrllkte Uslenmis olup, her yıl blr dlzi İstihbarat uçuslanna çıkmaktadır (lii) PUot, dtisüıuldUğU gün görevinin Pakistan'dan Norveç'e dnf ru uçup bllgl tnplamak Olduğunu iöylemistır Turk Hukümellnln sesslıllği U2 lasus ıı<,dgının deki uçuşları uzerinde 'luık hUkümetlnin horhangl blr kontrolu olduguna att elde hlçbir kanıt voklur Ct\'nın içıno kaııştıgı blıbirlnı tutınaz blldıriler yayınlanır vc Sovyet hükümet! açıkça lürkıye'vl verle blr pfme trhdıdindP bıılunurken, TUrk hdkümeti tarafından anlamlı ve Rçıklavıcı hiçbir «çıklama yapılmamıs olması, TUrk Belkı de 27 Mayısta düsecek ölan Menderes hUkilmetinin açıkla ma yapacak vaktl bulamamıstıf. Omın yerini alan Mllll Blrlik yttnetlmınln bu konuda ve uçuçlnrın yasaklandığına alt hlçbir Rçıklamada bulunmaması çok ilpı çekıcidır Konu hakkında b\tn dan sonra öğrenllen tek sey, Amerikan Dışislerl Bakanı Hertar'in 27 mayıs gUnU yaptıgı bir konusmada Amerikan lstlhbtrat " uçuslarının durdurulduğunu. j»t«n bunlann Eisenhower'in Ocak 1961'rte başkanlıktan aynlma*ından sonra sona erecegini açıkla mosı olmuştur Başkan Etsenlio•wer da 25 mavısta yaptığı blr konusmada U2 uçuşlanmn durdurulmksını emrettlgini söylemistlr. Bir baska Ugt çekici nokta, ıBa»kan Kennedy'nln de, bu uçus ların devletler hukukuna uygun olmadığını belirtmesi ve EiMnhow«r gibl onun da «Sovvat hava Ulkesine glren Amerikan ucaklarmın uçuslarına» son vermesidlr. Kennedy nasıl oluyor da. Elsenhower'in zaten vasaklamıs oldugu U2 uçuşlarını tekrar yasaklayabillyorT Bu durum blri ister istemez, U2 uçuşlan nın 1960 mayııından sonra tekrar başlamıs olabileceği sonucuna rötilrmektedir. Ayrıca, Basbakan Demlrel'ln 1970 yılındakl su sözleri durumu daha da kanstırmaktadır: Daha önce aktedllmiş olan blr anlasmaya mUstenlt istihbarat uçuşları. Adalet Partlsinin Iktldar sorumluluğunu devralmasından kısa blr mUddet sonra, 28 aralık 1965 tarlhinde durdurulmuı va bu olav hükUmetlmlzce ikili savunma tertlpleriyle ilgili bUtün anla$malann göüden geçiril mesl Içln bir veslle ittlhaz edllmlştir» Bu açıklamada İstihbarat uçu» larınm Kennedv dönemlnden sonra du sUrdUrüldllftU açıkça ortnya çıkmaktadır. ÇUnkU, en basıt nıantıkla, bir ııçıisun durdurıılabılmpsi icin dnha önc» bir uçusun varlıîı eerPkltdlr. Brivlcrn 1 O mnvısında Tıırkiv»' W vı hlr nflklppr var va da vok Olma tphlikesi İIP karsı kar^ıvn hı rakmıs bulunan II2 uçaklarının Ttırkive''leki üslorripn havalanmalan o tarllıt^ duırtnrulmamıs, b'ldiftimiî kidan tle en nr bej yıl daha sürdurulmUftür tısırun yapılacağı sırada (fl Ma. yısta Khrushchev ile Elsenhower buluşacaklardı) Sovyetıere karsı glrlşilen bu düsmanca harrketln zirve toplantısını baltalamak amacını güttUgunU söylemiş ve hükümetinin Amerikan uçaklarına üslerlnde işlev izni veıen devlotleıe de uyarıda bu lunacagını belırtmıştır. Ayrıca, hrılmngı bır saldırıya karşı Sovyptlerın gUdılmlu iu/e lerlo karijilık vpıpcefiını ve bu saldmd.ı kullanılan üslerın de verle blr edilece*ın' hatırlatnnştır Bu sfızleı Turkiye ve dojıudaıı blr tehdıt nıtelığım taşıyordu Itirafların eriayı çıkırdıjı gtrçekltr Bu noktaja kadar Mo^kova, pilotun sag olduğunu açıklama mıştı Bunun açıklanması ll?prine ABI), U2 uçagının meteoıolo)i ııçaj*ı olmadığını ve Sovyetler hakkında bılgi toplayan bir lsiıhbarat uçagı olduğunu ltlraf etmek zorunda kalmıştır. ABD Savunma Pakanı Gates, Amerikan resmi bildirilorlndeki bu çeliski Uzerıne, Kongrede sorulan bir soruya vrrdigi yanıttn, meteorolojı uçağı gıbı uydurma bir gtrakçenln böyle blr dunım Öngörülerek daha önceden hazırlanmı» olduğunu ve uçagın kayboldugu anlaşılınca. tncirlik Üssünde derhal ve hükümete haber vermeden bu uydurma gerekçeyi içeren bir bildlrl vaymlandığını söylemij ve su ilginç aı.ıklimada bıılıınmuştur «Bu marcretm nasıl mrutuir«cçinin ayrıntıları hakkında hllRim >oktu. Hır uvdurma gerekvonin varlıfcını hilhnrduın \e ıı\durma gerrkçrnln ayrıntıları ilp uvnulandıftı undan baslayaralı Isi CIA uzrrlne aldı • Bu söyledıkleri İle ABD Savunma Bakanı. Amerikan hlıkUmetınm bile U ' uçuşları Ü7erindc tam biı kontrolü olmadığını nçıkça belırtmekte. U 2 uguşlarının CIA'nın sonımlııluğunda olduğunu ortaya kovmaktadır Uçaftın pılotu Garv Powers'ln ittrafları konuju daha da aydınlıf,a kavusturacaktır ltırafldr tu noktaları kapsaıriHktadır. (1) Pılot, CIA İle ımzalamıs bulundugu kontrata uygun olarak, ABD'nin bzel bir hava müfıezesınde çalısmaktadır ve görevi, Sovyetlerdeki telsız lstasyonları, radar tesisleri ve roket Uslprı hakkında havadan bilgi toplamaktır. Y AR I N: KTJBA BUNALIMI VE TÜRKİYE FRANSIZCA Kndıkfly Takasınd* oturmn Oftrencılert Onıversıtesı mr»7iınu oevan «ftretmen tjırafından dera) verlllr. Her CP?1» tprrtlmptcr vnpıhr j hransııoa Tel: 58 68 96 GARTH TiFFANY (SSSH^ ONUBANA/f PI0U.TAAADU1N ONU^ V » * / l EIİMOCN •STvsr