Katalog

lEkonomi Ekonomi . . . Ekonomi Ekonorai . . . Ekonomi Ekonomi . . . Ekonomi Ekonomi . . . Ekonomi Ekuuuuii . . . MC Hükümeti yılbaşından itibaren ithalat sınırlamasına başladı Hüseyin MERTOĞLÜ SERBEST SAHA DOVıZ GELiR GıDER 1376 jflhmn ük on gunluk doıiz oehr • g\der duıumu 197b da be< lenen dovz darboğazımn ük ışaretlerım vermıştır 1975 ıçınde, Doııze Çeırüebıhr Meıduat <DÇ M) ve dovız kredüennden top'am 1 mtlyar 248 mılyon doiar üe re zervlerden 350 mılyon doiar enten MC ıktıdannın yenı yıhn ük on gunluk donemmde 1975'ın aym donemıne oranla döınz gelır gıderlerı yonunden yuzde 50 oramnda bır gerueme ıle karşüaştıgı an laşümaktadır Dovız gıderlermdekı önemli genleme. transierlertn gecıktırumesı yoluyla tthalatın svnrlandırilma^ı anlamma gelmektedır Merkez Bankasmca her hnfta derlenen ancak yayınlanmayan ser best saha gelır ve gıder durumları tablosundan anlaşüdtğina gore. 1976 yılımn ılk on gunluk donemınde 68.6 mılyon doUtrlık dovız gelırı elde edümıştır Aynı mre içındekı dovtz gıderı ise 55 8 mılyon doiar olmuştur. 1975 yıIııun ük 10 gunluk dovız gelır • gıder tablosu ıle 1376'da gorulen gehime karşılaşttrıldığında her ıfcı kalemde de yuzde 50 oranmda genleme oldugu gorvlmektedır. Yılm ük on gunluk donemınde. ozellıkle tşçı dovız gelırlerınde te ıthalât giderlennde büyuk gerı lemeler ortaya çıkmıstır. Her ıkı kalemdekı gerileme de yuzde 70 cıtarında olmuştur. ltlıalât gıder lermde görulen bu gerüeme, son gunlerde pıyasalarda var olduğu one surulen dovız transferlermdekı gecıkme olgiısunu da doğrula maktadvr. özel kesım yayınlarında lıberasyon lıstesıne dahıl maüardakı gecıkmelenn 1 ayı buldugu ıfade edumektedır Gerçekten de Merkez Bankası verüerme gore. 1975 yılmın ılk on gunluk done mınde 73,2 mılyon dolarlık ıtha lât gıderı olmuşken, 1976'mn ayrı dönemmde sadece 23 4 mılyon dolarlık çifcı? olduğu gorülmekte dır laberasyon lıstesıne dahıl mal larda dotnz transferı ışlemının en çok 5 gun ıçınde yapüdığını soy leyen ıthnlâtçüar. aralık ayından bu yana bu surenın 1 aya çıkttğını behrtmektedirler. Merkez Ban kası bügılerı, bu ıddıalan doğrulamaktadır. Ote yandan, 1975 yılımn ılk on punünde 718 mılyon dolarlık ı?çı dovızı gelışı c&muşken, 1976'da ay m sure ıçınde oelen lîct dovızı mıktarı 2< 2 mılyon dolara tnmıştır Bunun gtbı, DCM kanalı üe oelen dovızlerın de ızlendığı kalem olan dığer döınz geltrlerı kalemm de. geçen yıhn aym dânemmde, DÇM ışlemedığı halde, gelen dovtz mıktarı. bu yılm aym dönemınden yukselmektedır. Bu gehi meye karşüık, DÇW ona para ve 1976 YILI PROGRAMI AET'Yİ SERT DİLLE ELEŞTİRİYOR 1976 PROGRAMIHA GOPE TUEKiYE AET DIJ TiCARETj (MılYON DOLAR) 19 7 3 DURUMU DÖVtZ GEJLtRLERİ Ihracat Işçı Dıger DOVIZ KREDİLERt Konsorsıyum Dığerlerı DOVtZ GİDERLERİ ithalat Devlet borçlarl Dıgerlerı REZERVLER (M.LVON DOLAR) 9 1 19*6 686 20 5 212 239 03 03 55 8 23 4 53 271 1163 2 10.1.1975 135 7 357 718 28 0 12 12 100 4 73 2 30 242 1648 8 "ORTAK PAZAR DİĞER ÜLKELER İLE iüŞKi Devlet Planlama Teşkılâtı tarafından uzun bır sure once hazırlanmış olmasına karşın cephe hukumetınm henuz Resmı Gazete'de yayınlamadığı 1976 Yılı Programmda Ortakpazar sert bır dılle eleştınlmektedır. Yeni Program Avrupa Ekonomık Topluluğu'nu dıger ulkelerle kurup gelıştırdığı ılışkılerde «Tur kıje nın ortak üye olarak duru Değer •• Pav Artrç Hızı °o 19 7 4 Pay 19 7 5 Değer 1.532 2 717,2 619 9 3 777,6 17081 1 419,4 Arfts Hızı 16 3 17,3 25 6 % •t DeSer 1600 0 720,0 620,0 4 6VU 0 2 300,0 1935,0 3 000,0 1 580,0 1 315,0 •• Pay / 100 0 45U 38,8 10O.0 50,0 42,1 100 0 52 6 43,8 Artış Hızı % 4,4 0,4 21X 34,7 36,3 33,6 59,5 64,5 HK)0 4«,9 Türkıye Toplam thracatı 1 317,0 46 4 511 611,5 AET'ye olan ıhracat 493 5 37,5 42,2 Altılar'a olan ıhracat 33,5 100 0 2UÜS2 Turkıye Toplam îthalatı (x) 54 8 1142 3 37,7 AET'den olan ithalat 43,7 39 6 910 9 Altılar'dan olan ithalat Turkıve'mn Toplam Dış Tıcaret 100 0 769,2 13 5 Açıgı 73 7 69 0 530 8 Turkıye AET Dış Tıcaret Açıgı 54.3 417,4 200 3 TurkıyeAltılar Dış Tıcaret Açıgı (x) AET dışından yapılan ıthalatta petrol onemli yer 100 0 46.8 403 100 0 45,2 37 6 811 49,5 55,8 191.9 100,0 2 245,4 44,1 990 9 35,6 799,5 tutmaktadır. 867 91,5 TüRKiYE'Yi DİKKATE ALMIYOR, munu dıkkate almamak»' ve Turkıye açısmdan onemh maddelerde bıle «Turkıve >e verdıgı tavızlerden daha fazlasını Ortak u\e durumunda olmayan uçuncu ulkelere vermek» ıle suçlamakta dır. Yasal olaralc 1 ocak 1976 tanhınde Resmî Gazete'de yavnlanması gereken 1976 Yılı Programında Turkıje'nın AET ıle ılgılı ticarptınd°n doğan dış tıearet açığıyla ılgılı ıstatıstık bılgıler venlmektedır Bu bılgılere gore, 1975 yılında bır oncekı yıİ3 oranla, Turkıye'nm toplam tıcaret açıgı yuzde 43 oramnda artarken AET ıle tıcaret açığı yuzde bO ve AET ıçınde de Al'ılarla tıcaret acığı ıse yuzde bö oramnda b u v u m u ş i i r Venı Program Üçuncu Beş Yıl lık Planın AETT ıle ılçıH ılkelerinın uyçulanmadığından yakınmaktadır Programa göre, Uçuncu Beş Yıllık Plan «Katma Protokol yüküm'ennın uygulanmasma gereKli »snekhkleruı getınlmesmi ve Turkıye'nm hedet alınan nız ve bıçımdekı sanavıleşmevı gerçeklestırecek nıtelıktekı tedbırlen gereklı görduğünde almasını öngormektedır» 19'/b Yılı Programımn ifadesiyle «Plan da ongorulen polıtıkalar uygulanmamıştır » 1976 Yılı Programına göre Katma Protokolden sonra Tamamlayıcı Protot'ol'un unzalanması Turkıve'nın vararına olmamıştır. Henuz yasama organlannın onayındar geçmemış olan fakat ceohe hukümetm'n vasama organının onayına sunmak ıçın hazırlıklannı ılerlettıgı oğrenılen tamamlayıcı Protokolla ılgılı olarak 1976 Programmda şoyle denılmektedır: «Tamamlayıcı Protokol'un imzalanması, Turkıve'nın yukumluluklenne üçuncü Planda öngorulen esneklığı getirmemiş, aksına Turkıye'run yükumlulüklennl artırmıştır. Tamamlavıcı Protokol'un tanm «reexamen»lerinl birer yü one alan nükmü ıse uygulanmamıştı. öyle kı, tanm «reexamennleri Katma Protokol'dakı surelerde de yapılmamışür ve bırıncı ree\amen. ıkuıcı reexamen süresı de geçtıgı halde henuz tamamlanmamıştır » 1976 programı, Ortakpazar'ı asü üçuncü ulkelerle yapügı tıcaret anlaşmalannda Türkiye'yi dıkkate almadığı için ve onlara Turkiye'den daha çok taviz verdığı ıçın eleştlrmekte ve şoyl» demektedir: «Üçuncu planm ilk Uç yılmda üçuncü ulkelerle olan üişküennı gıderek geliştlren Avrupa Ekonomık Topluluğu. bu ilışkllermde Türkıye'nm ortak üye olarak durumunu dıkkate almamı? ve Ttırkıye açısmdan önemli mad delerle bıle Turkıye've verdığl tavizlerden daha fazlasını ortak Uye durumunda olmavan üçuncü ulkelere verme yoluna gitmıstır » 1976 programı, ekonomiyle Ilgılı bakanlık ve kuruluşlann ortaklaşa gelıştirdıklert fakat Cephe Hükümeti'nın Bakanlar Kurulu'nun reddettıği Ortokpazar'a 1976 yılmda venlecek ödünlenn ertelenmest önensl üzerinde da durmaktadır Ortakpazar'a verilecek ödunler lçinde en önemlıst olan konsolıde liberasYon llstesının genisletümesi konusunda venı propraın, «bugünlrU konsolıde lıberasyon uvgulanmasında ortaya çıkan güçlükler ve madda düzevmde yapılan çalışmalar, Uste kapsamının penışletilmesinin gtıç oldugunu gostermektedır» demektedir. Ancak bu güçluğa karşm Cephe Hükümeti, venl odünler verme karannı almaktan çekinmemiştlr. 1976 programmın 72'nd tablosunda TurkıyeAET tıcareönden doğan açıklann gelişiml gösterılmektedır. Yukanda aynen görunen bu tabloya göre, 1973 yılında Turklye'nin toplarn ticaret açığı vüzde 13,5 oramnda bir artış göstermiştır. Fakat aym vıl ıçınde AET ile ticaret açığı yüzde 73,7 ve AET içinde Alülar ticaret açığı da yüzde 2003 »«tmıştır 1974 yılmda petrol «ammı dolayısıyle Türklye'nln toplam ticaret açıgının büyüms hızı, AET ile ttearetten dogan sçığnı genışleme hızmdan yuksek olmamıştır. 1975 vümda Ise AET ll« tıcarette verilen açık sine toplam tıcaretten dogan açıktan daha hızlı artmıştır. Aynı tabloda verilen bilgller AET ile tıcaretten doğan açığın Türkıye*nin toplam ticaret açığınm üçte ikisine yaklastığım gostermektedır Bu durumda Türkıye'nın odemeler dengesi acıgmm kaDanması. buvük ölçude. AET ıle olan tıcaret açıgının kaoanması sorununa donüsmektedir. Ancak Cephe Hükümeti, Kıbns sorunu ve AET'den yeni kredıler alabılmek icin Ortakpazar'a veni odımler vermekten çekmmemektedır. faız odemelermın kaydedıldığı dı ger dovız gıderlen kalemı geçen yıldan daha yuksek olmuştur Merkez Bankasının yayınlanma yan tablosundan anlaşüdığına po re. ocak ayımn ılk on gunluk do nemınde elde edılen ıhracat gelı rı 20 5 mılyon doiar olmuştur Ge çen yıhn aynı donemı ıle karşılas tırıldığında, gerüemenın yuzde 30' un uzerınde oldugu anlaşümakta dır Dovız Povsyoı u Tutmağa Yet küı Bankalarııı ehndekı doıızler dahıl rezeıılcr 9 11976 tarıhı ıfı barıyle 1161 2 mılyon dolardır. Ge çen yılııı a >in tarıhmdekı rezerv ıse 164S S >.eııye<:ındeydı Merkez Bankaumn 1976 yıhna ıhşkm ük lerılerme gore MC ıfefıdarı, 1976 ıçınde daha az dovız oehr ı te harcaması eğuımıne gtrmış gonırumundedır. YORUM EN ZAYIF HALKA PAZAR gününün, Sıkıyonetımi görüşmek üzere Mıllî Guvenlık Kurulu'nun toplantıya çağrıldığı pazartesı gununden oncekı pazar gunünun, uç onemli olayı var. Bırmcısı Cumhurbaşkanı Koruturk"un Çankaya ıle Basbakanlık arasında mekık dokuyan teievızyon kararnamesını Demırel'ın ısteğme uygun olarak ımzalaması. Bunun anlamı açık. Koruturk, Meclıs Başkanlığı seçımlermde gerıleme zorunda bırakılan Demırel'e ıhtıyaç duyduğu sıyasal moralı verıyor. Ikıncı olay, Turkeş'ın, Ecevıt'e kufurler yağdırması. Bu da Başbakanlığa oturmuş bır savcı ışlevım goruyor. Üçuncusu ıse îstanbul'da bır ışçı mahallesıne polısın baskın yapması «Sılahlı anarşımn» ışçüere kadar yayıldığı gostenlmek ısteruyor. Her uç olay da Türkeş'ın çapsız boyunu çok aşıyor ÜÇÜNCÜ olay uzermde aynca durmak gerekıyor îstanbul Vahlığınm kontrolunde ve de boyle gosterılerde kullanılmak ıçm denetmı altında tutulan kurbanların üulundugundan kuşku yok. Burası pek onemli degıl. önemli olan, ılk once, sıyasal ıktıdarın gereklı gorduğu zamanda, kontrol altında tuttuğu kurbanlarırun olumunde en küçuk bır acıma duymaması îkmcısı, sozde gızli tutulan bu oldürme operasyonunun Turkıye'nm en buyuk tırajlı gazetesı ıle bırlikte vapılması Tertıplı baskının, boylesıne açığı, boylesıne çırkıni şımdıye dek gorülmedı SÖZDE gızlı tutulan baskınla ılgılı açıklama çok ılgınç. «Tahkıkatın selâmetı» ıçm gızlılığe tıtızhk gosteren Îstanbul Valılıgı, yakalanan hucrede hıç ogrencı olmadığını açıklamakta sakmca gormuyor Hepsı ışçı lmış. Şımdıye kadar sılâha meraklılar hep oğrencı olarak gosterıhyordu. Şımdı, sılâh ve dınamıt merakırun ışçılere yayıldığını gostermek ıstıyorlar. Işçı semtı Zeytmbumu'nda, işçılerden oluşan bır hucre ve cephane deposu bır ev. Tereddüt gosteren, en azından Sıkıyonetım ıçm etkılı oldukları yerlere ağırlıkl&nnı koymayan Istunbul sanayicılen ıçm urkutücu bır tablo. Son oyun Îstanbul sanayıcılennı urkutmeyı amaçlıyor. OYTJNLARIN butunü de Turkeş'm boyunu aşıyor. Turkeş'ın tabanı, kollan ve bütun gucü, bövle bır oyunlar butununu sahneye koymanm gerektırdığı çaptan çok uzak. Artık hızlanan gelışmelerın açıklığında yaygın yanılgıyı bırakmanın zamanı geldı Faşıst tırmanma zıncırınde Turkeş, Demırel'ı kullanmıyor. Demırel, Turkeş'l kullanıyor. Turkes, faşızmı yerleştırmek ıçın Demırel'ın kullandıgı bır araç ışlevıni ustlemyor. Turkeş'ın on plana salıvenlmesı, demokratık dırencm hedefını saptırmaya yanyor. Faşızmm tırmanma zıncırınde en zayıf halkanın gozlerden uzak kalmasma yol açıyor. CEPHE koalısyonunda, adınm başında mıllıyetçi veya mılll tanımlamalan olan ikl partı var Ama Cepbe Hukumetı'nın izledığı polıtıkalarda mılhyetçıhkle ılgılı hıç bir yan yok. Dış polıtıkada ıç ve dış ekonomık polıtıkada, ızlenen u>gulamalara damgasını vuran Adalet Partısı. Ne Turkeş, ne de Erbakan'ın en küçuk bır ızı bıle gorulmüyor. îç ve dış ekonomık polıtıka ıle dış ılışkılerde Adalet Partısı ve lıderı, koalısyon lıderlıgıne hıç golge duşurmuyor. Ama faşıst baskılarda kalın bır golge yaratılıyor. Bu golgeden en çok yararlanan Demırel oluyor. ANA MUHALEFETİN yonetıcı kadrolannm çok «ınce» polıtıkalarla uğrastıgını gosteren ornekler gelmeye başladı. Incelıklerın buısı, cephe koalısyonuna yöneltılecek gensoru onergelermı kımlenn ımzalayacağı ıle ilgilı Genel Başkan ımzalayacak mı, imzalamayacak mı'1 Önce Demırel hakkmdakı yolsuzluk onergesı mı, yoksa Türkeş hakkındakı komandoculuk onergesı mj venlecek' Dogrusu bu ınce polıtıka sorunlarma herkesın aklı ermez Bu yuzden de, buyuk polıük yanılgüara düştugunu bılmeden, «nasıl vereceksemz verın, ancak, gerçekten vermek ıstıyorsanız bıran once verın» deyıp ısın ıçmden çıkar YALNIZ ana muhalefetm yonetıci kadrolarını yoran bu «ınce» polıtık sorunlarm yanında çok daha kalın bır başka polıtık sorun var. Kalın polıtık sorun şoyle. Faşızan tırmanmanın bır sımgesı halıne gelen komandoculuk gensorusu, neden Turkeş'e yoneltılıyor7 Neden Demırel'e yoneltılmıyor"" Hatırlatılması gereklı gorulmeyebılır ama yarar var: Demırel, başbakan. Demırel'ın butun bu cınayetlerın bırıne bıle karşı çıktığı gorülmedı Hepsını destekledı îklncısı. olaylar ortada. Vurucu komando gucü, uç buçuk kışıden oluşan bır çete. Çok hızlı bır bıçımde bır kentten dığenne, bır yerden obunine kaydınlıyor. Devlet denılen aygıtın açık ışbırlığı olmadan bu üç buçuk kışılık çete, bu kadar buyuk tahrıbat yapabılır mı' Hukümet başkanı olarak Demırel'ın açık katkısı olmadan devlet denılen aygıt boylesıne açık bır ısbırlığıne gırebılır mı? tnce polıtık sorunlann yanmdakı kalın polıtık soru burada Ana muhalefetı yorması gereken soru da burada. BİR SORU sorulmazsa, mutlaka bır cevaba sahıp demek. Kalın sorunun cevabı ıse bır değıl, ıkı Pınncısı, ana muhalefetın kadrolarını aşan bır yaygınlık gostenyor. Hala yırmmcı yuzyıl sermayesı, ıdealıze edılen on dokuzuncu yüzyıl sermayesı ıle kanştınlıyor Sermaye smıfının demokratık bır nıtelık taşıdığı ve faşızme karşı olduguna Inanılıvor Nesnel smıfsal tutum ıle oznel bıreysel tutum kanştınlıvor. Sermayenın, ancak zorlanarak demokrasıye razı edılebıleceğı unutuluyor. Bu unutkanlık ana muhalefetm dışına taşıyor. Fakat ana muhalefetm yonetıci kadrolannda elvenşlı bır toprak buluyor Bu yuzden Demırel, gblgede tutulup faşıst tırmanmanm sımgesı olarak Turkeş seçılıyor. Yalçın KÜCÜK İKINCt cevabm başlangıcı, ana muhalefeUn kadrolannm nitelığı Uzun bır sıyasal geçmışı ve pratığln gunluk uyanlan ıle her gun kendısını aşan tcevıfın durumu aynlık gostenyor Ecevıt'm dışında ana muhalefetm yonetıci kadrolannın çok buj'ük bır bolumü burokrasıden yeni kopmuş kışılerden oluşuyor. Demırel'ın en ust noktasında bulunduğu burokrasıden yenı kopan kadrolar. Bunlar, başbakan olarak gordüklen Demırerm gucunü abartma eğılımınde Hâla memurluk gunlennın sabah kahvesı soh betlermdekl değerlendırmelerden kurtulamadüar. Ana muhalefetm kadrolannın büyuk bır bolümu için Demırel hala, «Oyunlar ustası» güçlu bır lıder. Bır zamanlar Ismet Paşa'ya yakıştmlanlar, şımdi Demirel'e uygun gorüluyor Toplumsal gelişmeleri arkasına alarak Ismet Paşa' yı sıyaset dışına ıten Ecevnt, şimdl, Demırel'i cephe bırlığının en guçlu halkası sayan bır kadro ıle çalışıyor. OYSA, Demırel, cephe koalısyonunun ve faşist tjrmanma zincınnın en zayıf halkası. Bınncısı, partısını ınişe getiren bır lıder. tkmcısı, partısını, bır yamalı bohça halıne sokan bır başkan. Üçuncusu, sermayenın katı desteğınl kaybeden bır polıtıkacı. Dordüncüsu, Cumhunyet tanhinde, hakkında en çok yolsuzluk iddiaları ortaya atılan bır başbakan Beşıncısi, planlar ve oyunlar ne olursa olsun, basbakanlığında toplumu kana boyayan bır kımse. Altıncısı, artık kendısme destek olan herkesi ve her kurumu yıpratan bir adam. Artık çok sert bir yıpranmaya razı olmadan Demırel'e kımse vardımcı olamıyor. FAŞIST tırmanma zıncırının en zayıf halkası, Demırel her tırmamşta, kendısme destek olanlan desteksız mrakan bir yaratık halıne geldı Tırmandığı her basamakta durabılmek ıçm yenlden tırmanmak zorunda kalıyor. Yalçmtaş'tan sonra Karatas'a ihtıyaç duydu. Cumhurbaşkanı Korutürk, bu ihtıyaca karşılık verdi. Ecevıt de «Hukuk devletl, Korutürk'Un elinden bır darbe daha yedl» dedi. Boylece Cumhurbaşkanlığı, Ecevıt'm elmden çok ağır bır vara almış oldu. Faşıst tırmanma zuıcırinın en zayıf halkası ıçın değer mı 7 KARATAŞ, televizyon müdürü oldu. Demlrel burada açık oyna dı. Açıkça «Tartışma var» dedi. Ana muhalefet ıse kamuoyunu bır tarafa bırakıp mektuplara umut bağladı. Kara, taş'm müdürluğü, Demırel Içın bır başan oldu. Ancak başan tek başına değıl Aynı zamanda bütun ilenciler ve bu arada ana muhalefet için bir yüz karası oldu. Burada da faşıst tırmanmarun en zayıf halkasını görmemek çok etkılı bır rol oynadı. Faşıst tırmanmanm en zayıf halkasını açıklığa kavuşturmak, desteklerı oluşmadan önlemenın ve tırmanma zıncırını kısmanın en kestırme ve k yolu. EKONOMiK SORULAR 1976 bütçesi yasal değil mi ? Yenı butçenın yasama komısyonlarında goruşulmeye başlanması, 1976 Malı Yüı Butçesının yasal olmadığı tarüsmalarına yol açtı. Halk Partısı sozcülerı, 1976 Yüı Programının Resmi Gazete'de yayınlamaması gerekçesıyle yenı butçemn yasal olmadıgını one surduler. Halk Partısı sozculerı, ıddıalarmı, Yıllık Programlarını hazırlayan Devlet Planlama Teşkılâtı'nın kuruluş yasasının onbesıncı maddesının ıkıncı fıkrasına dayandınyorlar. Bu fıkra, aynen şoyle «Yıllık programlar, butçeler ıle ış programlarından evvel ha nrlarur. Butçelerle ış programlannın hazırlanmasında Planlama Teşkılatının vıllık prosrarnları ıle kabul edılmış esaslara uyulur » Halk Partısı sozculen, 1 ocak 1976 tanhınde Resml Gazete'de yayınlanması gereken 1976 Yılı Programının henuz yayınlanmamış olmasına davanarak Yasama organına sunulan butçenın \asal dayanaktan yoksun olduğunu ılen suruyorlar Aslında Halk Partısı sozculennın bu ıddıalannın hıçbır yasal dayanağı yok. Aynca Turkıye'dekı planlaraa uygulamalarına da dayanmıvor Her butçeıun 1 aralık tanhınde Yasama organına sunulması gereklı. Bu tarıhte yenı programın vayınlanması perekmıyor. Program, 1 ocakta yaymlanmak zorunda Butçelerın, Yıllık Progıamlara uymasını gerektıren madde hukmu, çok eskıden berı şu şekılde uygulanıyor Kasım ayı ıçmde PTT ıle Malıye Bakanlığı, Program ve Butçe dengelen uzerınde anlasıvor Planlama ılk kurulduğu zaman bu anlaşmada DPT etkılı olurdu. Sonraları MT, Malıye Bakanlığının go ruslerıne boyun egen bır kuruluş halıne getınîdı Ama bu du rum hukukı bır sorun savılmıvor tkl orgut anlaştıktan sonra ve daha doğru bır devışle Ma lıje Bakanlığı butun hazırhklarını tamamladıktan sonra, ka sım avının son eun'i Devlet Planlama Teşkılâtı Malıye Bakanlığma bır vazı ıle venı vılın makro buyukluklerını gonderıyor Boylece hukuk açısmdan yenı butçenın venı programa u vumu sağlanmıs oluvor Cephe Hukumetı zamanmda da vapılan bu 1976 Programı vavmlandığında, makro dengelerın butçe ıle aynı oldugu gorulecek Aynca bu \apılmasa bıle, prog rama uymaması halmde bıle, bır butçenın vasal olmayacagı ıddıalan çok tartışma goturur Cunku Yılhk Programlar bırer Babanlar Kurulu kararnamesı nıtelığmı taşıvor Butçeler ıse vasama organlarımn ıncelendıgı vasa tasanları Yasalar, Bakanlar Kurulu kararnamelerının us tünde yer alır. Kamu gelirlerinin arttınJmaması ekonomide yapısal değişikliklerin gerçekleşmesîni önlüyor 1976 yılı programmda 1970 1975 yıllan arasında vergı sıstemmın değıştınlmemesı nedenıyle kamu gelır ve tasarruflanmn plan hedeflennın gensınde kaldığı açıklanmaktadır. Kamu gelırlennde ongorulen hedeflenn gerçekleştı nlmemesi, ozel tasarruflann plan hedeflerını aşmasma yol açmak tadır. 1976 programı, ortava çıkan bu durumu, kamu kesımımn «geleneksel sorumluluklan yanın da planın ongorduğu yapısal değısıklığı sağlama sorumlulugunu» gerçekleştırmeyı de onleyıcı bır gelışme olarak nıtelemektedır. Devlet Planlama Teşkılâtı tara fmdan hazırlanan 1976 yılı programmda, plan uygulamasmda kar şılasılan uç temel sonına dıkka tı çekmektedır Bunlar tasarruf açığı, yatırımlarda gecıkmeler ve odemeler dengesi açıkları ola rak sıralanmaktadır Henuz Resmı Gazete'de vayın lanmayan \enı program, kamu va tırımlanndakı gecıkmenm dış tıcaret, ıstıhdam hedeflen ve uretımde gen kalmalara yolaçtıgmı belırterek şoyle demektedır Kamu yatınmlarmın zamanında devreye gırmemesı nedenı ıle bırıken proje stoku, bırçok jonden onem'« sorunlara yol açmaktadır Projelerın geırekleşmesmdekı gecıkmeler, bır yandan kıt kavnaklann uzun sure uretıme donuşmedsn belırh alanlara bağlanmasma pve ozellıkle hızlı fıyat vukselışl rı donemınde pro je malıyetlerınm artnıasına \ol açmakta, ote jandan da onemli yenı projelerın uvgulanmaya konulmasını engellemektedır 3u durum, kamu yatırım hedetierınde, dış tıcarette, ıstındam hedeflennde ve uretımde gen kalmalara vol açmaktadır » jar 245 mılyon dolara yukselm'stır. 1975 yılmda ıse bu açıgın 3 mılyar dolara yukselmesı beklenmektedır 1969 yılında ıhracat, ıthalatın juzde 67'smı karsılarken, 1973 yılında yuzde 63'unu, 1974 yılmda yuzde 40'ını karsüayabılmış ve 1975 yıhnda da ıhracatm ancak ıthalatm yuzje 35'ını karşılayabıleceğı tahmın edılmektedır » Tasarruf açığı ıse 1976 yılı prog rammın beLrledığı temel sorunlarm başında yer almaktadır. Programa gore, «Uçuncu Planm ılk uç yılında ongorulen tasarruf hedefme ulaşılamamıştır. Bu donemde toplam GSMH'da planlanan buyume sağlanamamış, ancak plan hedeflermden asü sapma, GSMH'mn kamu ve ozel harcanabılır gelır olarak boluşu munde, kamu kesımı aleyhme ortaya çıkmıştır. Yeni prograra, 19701975 yıllan arastnda hıç bır vergı düzenlemesmm yapılmamasmı ve mevcut vergı sıstemmde gereklı esneklığm bulunmamasını kamu gehrlenndekı gen kalmanın nedenlen olarak gostermektedır. Kamu gelırlermdekı gen kalma ıse Turkıye ekonomısınde ozel ve kamu kesımlen •»rasındakJ dengenın ozel kesım lehme bozulmasma yol açmıştır. MERKEZ BANKASI 1976 YILI BÜTÇESi'NDEKi GERÇEK ARTIŞ ORANI YALNIZCA YÜZDE 16 Malıye Bakanı Yılmaz Ergenekon tarafından Cumhunyet tarıhıMn en buyuk butçesi olarak açıklanan 1976 yılı butçesının gerçek artıs oramnın yuzde 16 cıvarında olacağı beklenmektedır. 1976 malı ydı butçesmı açiklarken, bu butçenm 1975 butçesme oranla yuzde 40 oramnda artıs gösterdıgını soyleyen Malıye Bakanı, söz konusu artış oranını 1975 yüı baflangıç odenegıne gore hesaplamakladır Oysa yü ıçınde otaganustu ek odeneklerle artıs gosteren başlangıç ödeneğınm ekım ayı sonu tahmmlenne gore 130 mılyarın uzerıne çtkması beklenmektedır. Butçe Karma Komısyonunda sorulan bır soruyu ceıaplayan Bakan. kasım sonu tahmmlenne gore soz konusu başlangıç odenegımn 138 mılyar oldugunu töylemıştır. Ote yandan DPT nm 1976 programmda yapılan tahmme gore, 108 5 vıılyar lıralık komohde butçe odenetferı gerçeklesme lahmını 112 mılyardır DPTnm bu tahmmme gore 1976 yüı bu'çesımn artış oranı yuzde 36 7 olacaktır. 1975 yüı konsohde butçesının 131 mdyarı bulan ekım sonu tahmınıne göre. bu tarıh ıtıbarıyle serbest bıraküan odenekler 129 m'iyarı bulmuştur. Bu dııruma goıe. 1976 yüı konsolıde bütçesındekı arttş oranı sadece yuzde 16 dmaktadtr Malıye Bakanının komısyonda yaptığı açMama oozonune ahndığında 1376 bütçesındekı artıs ıse yüzde 10 olmaktarlir Bu durumda MC ıktıdarımn, 1976 da memur maaslanm artttrmadıgı gıbı yatınm harcamalanm da kısması kaçtmlmaz olmakiadır. 108 5 muyar hrahk başlangıç odeneğı olan 1975 yılı butçesi yıl ıçınde REMO plonı çerçevesmde orduya ueruen 6 2 mılyar lıralık bıhnen ek odenekle zaten 115 müyara yaklaşmıştır. Ote yandan dığer. ıratlı ve ıratsız odeneklerle bırhkte 1975 butçesi odeneklennın buyuyerek 129 mılyarın uzerıie çıkması karşısında, hazırlanmış olan 1976 yılı butçesının duşuk oranlı artış gosteren bır butçe oldugu anlaşümaktadır. MC Hukumetı, 1976 butçesının 1975 butçesi ıle karşüaştınlmasında 1975 yüı butçesının ük bıçımme esas alarak buyuk bır arlış oramnın oropagandasını yapmakladır. Oysakı. Malıye Bakanlığının ekım sonunaakı duruma gore 1V75 butçesi n,ın yapmn, oldugu tahmınler U7b butçesi üe ongorulen artış luzumun çok mülevazı oldugunu ortaya koymakladır. Öte yandan MC Hukumetı, 1976 bıUçesını Cumhunyet tartiıınm en büyuk butçesi olarak nıtelemıştır. Gerçekte ıse Cumhunyet tanhmrie her bütçe bır oncekı yılm butçe*mden buyük olmuştur Endasyon oramnın yuksek oiduâu yllarda butçelenn de buyume hızt yukselmıstır. Ancak ekım sonu tahmınlenne gore 1976 bütçesındekı buyume oranı ÇOK sınırlı kalmiitır. HAFTAUK DURUMU (Mılyon TL, Rezervler Mılyon Dolar] AKTİF Altın + Dovız Kamu Kredıler Özel S Kredılen Tarım Kredılen Dığer Aktıfler TOPLAM P4MF Emısyon Dovız (Brç) M B. Mevduatı Mev. Munz Krş. Dıger Pasıfler Brut Rezervler >et Rezervler DÇM m » 10.1.1975 (Geçen Yıl) 23 28 6 14 12 85 450 869 048 846 639 852 ?.l 197S 28.3.1975 MC Hükümeti (Geçen Hafta) 18 29 8 15 12 85 549 392 735 441 P05 347 15 40 7 17 39 120 565 026 172 317 971 050 9.1.1976 (Son Hafta) 15.741 40.187 S.481 17.788 40 884 120 080 41 115 841 6 848 28 7% 42 480 993,3 1 083,4 Bazı firmaların para ile «Uiuslararası başarı madalyası» satın aldıkları öne sürüldü Özel kesıme aıt bazı buyuk fırmaların. Monde Setectıon adlı Belçıka reklam fırmasından satın aldıkları uiuslararası «başarı» madalvalarını Turkıve'dekı televızvon reklâmlarında kullandıkları saptanmıştır Monde Selectıon fırması, ia7ü ynmda 6 Turk fırmasma sattığı 14 madalva karşıhğında 182 oin frank kazanmış ve bunun ıçm gereklı transfer vaoılmıştır. Madalva skandalı olarak nıtelenen bu olava karışan verli fırmalar oevnır. sarap bova. kolonva ve sabun dallarmda çalışmaktadır. Izmır'de vavınlanan Tıcaret Gazetesı Türkıve'de bazı özel fırmalann surdurduŞu ve «madalya skandalı» olarak nıteledığı bır olayı açıklamıştır Gazetenın vavınında bazı verlı fırmalann tıcarı amaçia çalışan ve hıçbır resmî nıtelığı olmadıgı Tıcaret Bakanlığmca da doSrulanan Monde Selectıon adlı bır Belçıka reklam fırmasından oara ıle uiuslararası «başan» madalvası satın aldıkları sereklı belgelerla ortava konmaktadır özel kesımde haksız rekabete vol açtığı eerekcesıvle ıtırazlara vol açan bu madalva skandalı ıein Monde Se lectıon fırmasma 182 oın franklık dovız oderunıştır. 32 345 592 4 873 20 427 27.615 1650,4 +292.1 144,9 32 0S5 227 3 794 22 142 26 926 1 323 0 + 70,0 120,4 419b8 5*2 6 352 28 646 42 522 1 000,2 1 013 5 986,3 Ozel kesim kredileri azaldı Merkez Bankası'nm son haftalık durumuna gore, ozel kesıme açılan Meıkez Bankaai kredılerınde onemli azalma kaydedılmıştır Bır hafta ıçınde Merkez Bankası'nm ozel kesıme açtığı kredıler 1,7 mılyar lıra azalmıştır. Boylece ocak ayının ılk haftası sonunda Merkez Bankası'nm ozel kesıme açtığı kredıler geçen yılm aym donemındekı duzeyın altına mmıştır. Merkez Bankası'nm son haftalık durumu tab loda gorulmektedır Buna gore Merkez Bankası dovız rezervlerındekı azalma devam etmektedır Brut dovız rezervlerı 1 mılyar dolarlık sınınn altına merken ret rezervler de eksı 1 mılyar 83 mılyon dolar olmuştur. öte yandan, son hafta içmde DCM dovızlerındekı gelışme hakkında bılgı edılememıştır Dovıze çevnlebüır mevduat (DÇM) dovızlenyle ılgılı bıl. gıler Merkez Bankası'nm ozel haftalık bultenmde yer almaktadır. Ancak son özel bultende DÇM dovızlen ıle ılgılı bılgıler gosterılmemıştır Son hafta ıçınde kamu kesımıne açılan kredı lerde 160 ve tanm kesımıne açılan kredılerde ıse 470 mılyon lıralık artış olmuştur. Buna karşılık reeskont yoluyla özel kesıme açılan Kredılerde b'r hafta ıçmde 1,7 mılyar lıralık bır azalma gorulmektedır. Bır hafta ıçınde bu kadar buyuk bır azalmanın ortaya çıkması ılgı çekmektedır. Çunkü DÇM dovızlen bılınmese bıle brut dovız rezervlenndekı azalma, DÇM gırışlennın onemli olmadıfını gostermektedır DC\î dovızlermın yarattığı ıç kredı hacmı, ozel kesımın kuilandıâı bır kredı kaynağı olmuştur. Ancak son haftadakı kredı azalmasını DCM dovizlennın yarattığı kredı gemşlemesi Ue açıklamak mumkun olmarpaktadır. Bunun dışında son hafta içınde MC hükümetının ıthalata fıılı bir kısıtlama koyduğu anlaşılmaktadır. Bu kısıtlama, ozel kesımın kredı talebınl azaltıcı bır rol oynamaktadır. Odemeler dengesi 1976 Vılı Programı odemeler dengesi konıısunda da şoyle demektedır «Dıs tıcaret açığı gıderek buyumektedır. Mal ıhracatı hızlı bır bıçımde artan ithalat gere*lennı karşılayamadıgı gıbı, ışçı gelırlerınde de duraklama belırmış. dış açık ve fınansmanı bır sorun halıne gelmıştır 1969 yılında 264 mılyon doiar olan ıthalatla ıhracat arasmdakı fark, devamlı artarak 1973 yılında 782 müvon dolara, 1874 yılında 2 rrul