Katalog

CUMHURİYET 10 Nisan 1937 { Şehir ve Memleket Haberleri ) Siyasî icmal Tarihî tefrika : 84 Yazan : M. Turhan Tan (Tercüme ve iktibas ediiemez) San'atkâr Şadi sahneye çıkıyor Çöpler denize nasıl dökülecek? Sırt hammallığı yakında kalkıyor Orta Avrupa Bu aym 17 sinde Hilâli Çöpler, lodosta Karade ilk tatbikat Eminönü, ahzar menfaatine «Seki denîze diğer havalarda Karaköy ve BeyoğlunKanuninin evlendiği bugünün ihtişamı, tarihte zinci» yi oynıyacak da yapılacaktır Marmaraya dökülecek misli olmıyan bir azamet ve fevkalâdelikle doluydu Çöplerin tekrar denize dökülmesi kaHünkâr bütün valileri, serhad bey Ierini, vilâyetler âyanını, ticarct *e san'at âleminde tanılmis şahsiyetleri düğününe davet etmişti. Gönderdiği bir elçi ile bu nes'eli günlerde hazır bulunmasmı Venedik Dojüne tebliğ ettinnegi de unutmadı. Doj, yaşının geçkinliği sebe bile uzun bir seyahate tahammül edemiyeceğini ileri sürerek itiraz etti, fakat Istanbuldaki balyozla birlikte Venediği vc kendini temsil etmek üzere fevkalâde bir murahhas yolladı. Düğün, büyiik külfetler ve masraflar ihtiyar edilerek yapılan uzun bir hazır lıktan sonra 1530 yılı haziranının yirmi yedinci günü başladı. Altı yıl önce lbrahimin düğünü yapılırken olduğu gibi bu sefcr de Padişahın tahtı Atmeydanma ve Mehterhane yanına kurulmuştu. Osman oğullan saltanatınm kurulduğu günden, iki yüz otuz yıldanberi Türk gücünün yıktığı düzünelerle devlet hüküm darlanndan aîınma otağlar, Ibrahimin Budinden getirip sarayı önüne diktiği heykellerin etrafında dizili duruyordu. Lâciverd taş sütunlan üstünde yükselen Hünkâr tahtı, o düzünelerle mağlub tarih vesikalarını yüksekten okuyan altın bir göze benziyordu. Taht, gene altından bir sayvanla (sayeban) örtülüydü, sayvanın tepesinde bayrak şekline konulmuş şallar, seraser ler, sevailer dalgalanıyordu. Bu dalga lanışta ipeğin, sırmanın, yaldızın altını yelpazelemesi ve o yelpazelenişte haş metin, kudretin, azametin altın bir tebessüm olup pırıldaması gibi bir hal, bir eda vardı. Fatihin Uzun Hasandan, Yavu zun Mısır hükümdan Kansogovri'den aldığı tahtlar, diz çöktürülmüş iki bedbaht köle gibi, muhteşem tahtın sağında, so lunda göze çarpıyordu. Bin çadır, bin beyaz halayık gibi gene o tahtın etrahnda divan duruyordu. Sultan Süleyman, dügünün ilk günü büyiik merasimle Atmeydanma geldi. Saraydan ata binerek çıkmış ve tahtın basamaklarına kadar devlet ricalini rikâbında yaya yürütmüştü. Bu yürüyüşte bütün İmparatorluğun harekete geçtiğini ve Hünkârın ayaklan altında süründüğünü sezdiren bir mana okunuyordu. Herkes yerde ve yalnız o, yüksekte idi. Ferdin cemiyete tahakkümünü, tek bir iradenin içtimaî büyük bir heyette tasavvur o lunabilecek her çeşid varlığa hakimiye tini şu geliş kadar canlı surette belirte cek bir tablo, bütün tarihte az bulunur. Hünkâr, tahtını rüzgârlar üzerinde kurarak ufuk ufuk ve cihan cihan dolaşbğı söylenen Peygamber Süleymandan o gün daha haşmetli, daha azametli idi. Çünkü gökle yer arasmda gezdigi rivayet blu nan o Beniisrail hükümdarmı rivayet olunan vaziyette gören yoktu, fakat Yavuzun oğlunu bu göz kamaştırıcı durumda on binlerce İstanbullu, düzüne lerle ecnebi ve bizzat tarih seyrediyordu Fakat Sultan Süleyman, ne o kalabalı ğın, ne de tarihin kendini temaşaya durmasma alâka göstermiyordu, önünde iğilen başlan hayvanmm gölgesine çiğneterek yürürken sık sık İbrahim Paşa ko nağına bakıyordu. Zira Hurrem oradaydı ve onun kendini gördüğünü sezmek, bütün bu ihtişamdan aldığı yegâne zevk oluyordu. indi, ağır ağır basamaklan aştı, tahtına oturdu, düğün de başlamış oldu. Pro grama göre o gün vezirlerin, ağaların, beylerin, hocaların el ve ayak öpmele rine, tebriklerini ve hediyelenni sunmalanna müsaade edilecektı. Bu rasime yapıldı ve saatlerce sürdü. Halk, hususî hayatlannda birer hükümdar tantanası belirten vezirlerin, her birinde bir kale devirecek hamasî kudret sezilen ocak ağalarının ve din kuvvetini kendilerine kavuk yapmış azametli hocaların küme küme, kütle kütle gelip Hünkârm önünde iğilmelerini hayretle, ibretle sejrediyor lar, kelimesiz bir hasbihale dalıp gidiyorlardı. Tebrik ve hediye sunmak rasimesini sayısız sofralar yayılarak kuzulu pilâv ve tatlı yemek sahnesi takib etti. Misafirler, hümayun ziyafetten bol bol paylannı alırken halka da kazan kazan yemek, küfe küfe çörek dağıtılıyordu ve hokkabaz, perendebaz, sinebaz hünerleri seyretti riliyordu. Gün batarken sıra ateşbazlara geldi, o koca meydan renk renk ışık içinde kaldı. Para, hünerverler elinde fişek ve çarkıfelek olup yanıyordu, halkı eğlendiriyordu. O günün ikinci günü Hünkâr, iş ba şında bulunmıyan vezirleri kabul etti. Bunlarm başında Piri Paşa vardı. İhtiyarlığına, ruhan mihnet çekmiş olmasına rağmen diri görünüyordu. Padişahın huzuruna, onun azametini var etmekte hizmeti geçmiş bir adam vekarile geldi ve o hakkı hissettiren bir durum alarak el öpmeğe davrandı. Hünkâr, ilk tahta çıktığı gün, babadan kalma vezire karşı duyduğu sevgi ev saygının birden tazelen diğini hissederek yerinden kalkmıştı, elini öptürmemek ister gibi davranmıştı. Pıri Paşa, efendisinin arkasında duran bu vaziyeti hırçın bir bakışla seyreden Ibrahime hızlı bir bakış attıktan sonra yere kapandı: San'atkâr Şadi sekizinci rolünde raralaştırıldıktan sonra, Belediye, Li man idaresile bu işin temini için temasa geçmiştir. Bu hususta müştereken yapılan tet kikler neticesinde çöplerin hangi za manlar ve nerelere dökülmesi muvafık olacağı noktaları tesbit edilmiştir. Verılen karara göre, çöpler, her gün Ahırkapımn beş buçuk mil açıklarında denize dökülecektir. Yalnız, lodos havalarda Marmaraya çöp dökülmesi muvafık bulunmamaktadır. Çünkü, o zaman çöpler akıntı ile limana, Boğaz sahillerine sürüklenmekte buraları pislendirdiği gibi muhitte müthiş bir taaffüne sebeb olmaktadır. Bunun için lodos havalarda çöplerin Boğazdan çıkanlarak Karadenize dökül mesi düşünülmektedir. Belediye, çöp işi için 30 mavna tedarik edecektir. Belediye, çöp mavnalarının geceleri limanda bir şamandırada bağlanmasını istemiştir. Fakat Deniz Ticaret müdürluğü birçok noktalardan bunu mah zurlu görmüştür. Bunun için mavnalar mmtakalara ayrılarak oralardaki Lskelelerde duracak ve her sabah erkenden çöp römorkörü bunları toplıyarak Marmara açıklarma gdtürecektir. 27 haziran 1350 Büyük tiyatro san'atkârımız Şadi, bu aym 17 smde Hilâliahzar menfaatine Fransız tiyatrosunda «Sekizinci» yi oynıyacaktır. Içlerinde Nezahet gibi bazı kıymetli artistlerimiz de rol alacakları bir amatör grup tarafmdan verilecek olan temsil bu suretle büyük san'atkân görmeğe çoktanberi hasret olan îstanbul halkınm da bu arzusunu tatmin edecektir. Geçen sene Ankarada sahneye çıkan ve eski unutulmaz kıymetinden hiçbir şey kaybetmediğini ispat eden Şadinin bu hareketi, bütün san'atseverler tara fmdan büyük bir sevincle karşılanacağı tabiidir. Festival hazırlığı Şehir dahılindeki polis noktalarının telefonları yavaş yavaş otomatikleştırılmekte ve §ehir telefonuna bağlanmak tadır. Butün noktalarm telefonları tamamlandıktan sonra bunların telefon numaraları rehbere yazılacak ve evinde tele Çoktandır, dedi, hasretini çekiyo fonu olan kimseler bir tehlike anmda en yakın nokta polisinden imdad istıyerum. Izin ver de doya doya ayağını 8bileceklerdir. . ... peyim. ADLÎYEDE Sultan Süîeyman, her teli uzun bir hizmet devrinden kalma beyaz bir tarih Hazine satıcılarının (!) satın gibi manalı olan o ak sakalın yerde muhakemesi sürünmesine rıza göstermedi. lhtiyar laBundan bir müddet evvel yapılmış ve lasmı kolundan tutup kaldırdı, iltifat etti: dikkate değer bir dolandırıcılık vak'ası Benim de seni görecegim geldi. nın muhakemesine dün üçüncü asliye İnşallah bundan sonra fırsat bulup gö ceza mahkemesınde başlanmıştır. Vak'a şudur: rüşürüz. Yusuf, Fehmi ve Temel admda üç kişi, Belki onu yanında ahkoyacaktı, fa tüccar Yakubun nezdine giderek, Adakat programa göre huzura gelenlerin el da bir hazine bulduklarını ve bunu satöpüp aynlmalan, sofraya oturmalan lâ mak istediklerini söylemişler ve Yakuba çamura bulanmış bir takım meskuzımdı. Birçok eski vezirler, beyler de sıra kât göstermişlerdir. Yapılan pazarlık bekliyorlardı. Bundan ötürü iltifatmı da sonunda üç dolandırıcile tüccar arasmha ileri götüremedi, Piri Paşanın ayrıl da hazmenin 1900 liraya satın alınmasa masına müsaade etti. Lâkin söylediği bir üzerinde mutabık kalmmıştır. Hazineciler (!) Yakuba: kaç kelime, yanıbaşındaki mağrur ve c Parayı hazırla. gider Adaya bakamuhteris adamı hırçmlaştırmıya kâfi gelnz. Beğenirsen alırsm» demişler ve Yamişti. Insafsız ibrahim, için için homur kub da <para hazır» cevabını verince danıyordu: bunlar: Alacağm olsun Piri; seni sağ kor< Pekâlâ, ver sayalım» demişler ve saydıktan sonra gazete kâğıdma sarılsam yüzüme tükürsünler. mış olan para paketi yerine gözle kaş aDiye kötü kötü söyleniyordu. rasında ona benziyen başka bir paketi Uçüncü gün sancak beyleri el öptü ve Yakubun eline tutuşturup: onlann ardından ecnebi elçileri hüma « Bunu kasana koy, yarm biz gelir. yun tahtın halılarına yüz sürmek şere beraberce Adaya gideriz» demişlerdır. fini kazandı. O devrin küçük mikyasta Fakat aradan bir, iki gün geçtiğı halde hazinecilerin gelmediğmi gören Yakub İngilteresi demek olan Venedik cumhu hemen kasaya koşarak paketi muayene riyeti, başka devletlerden üstün görün etmiş, fakat içinde para yerine gazete Mehterhaneler, heyecandan bestele mek için kendini mümtaz bir heyete tem kâğıdları bulmuştur. rini şaşırmış birer san'atkâr telâşile nağ sil ettiriyordu. Muhakemenin dünkü celsesinde ko miser Eşref dinlenmiştir. Komiser suçmelerini püskürürken Hünkâr, atından (Arkası var) lulardan Fehmi ve Temelin suçlarmı itiraf ettiklerini söylemiştir. Muhakeme evrakm Müddeiumumî tarafmdan tet kıki için başka güne bırakılmıştır. Dün iki komite toplanaŞEHIR tŞLERÎ rak programla ve misafirler e yapılacak tenziPolis noktalarındaki telefonlar lâtla meşgul oldu Festival komitesi dün de Belediyede Belediye reis muavini Ekremin riyasetinde toplanmıştır. Komitenin bu içti maında muhteliı işler görüşülmüştür. Bu arada sahil vilâyetlerimizin on altısmdan birer yüzücü davet edilmesi kararlaşmıştır. Bu 16 yüzücü hem mukavemet, hem de Boğazı geçme müsabakalarma iştirak edeceklerdir. îsveç, Norveç, Finlândiya ve Leton yadan da ağır ve yarım ağır profesyo nel güreşçıler çağırılacaktır. Ayrıca amatör güreşçıler arasında da müsabakalar tertib olunacaktır. Şehrimizde yapılacak olan bu seneki yaz eğlencelerinin geçen senekilerüıe faik olması için lâzım olan bütün ted birler almmaktadır. Bu işle alâkadar olmak üzere Bele dıye İktısad müdürü Asım Süreyyanm riyasetinde otelciler ve turizm acenta larmın iştirakile dün ikinci bir toplantı daha yapılmıştır. Bu toplantıda îktısad müdür muavinile Turizm şubesi müdürü de hazır bulunmuştur. Burada da, eğlencelerin devam edeceği müddet zarfmda haricden gelecek seyyahlara ve eğ lencelerde hazır bulunmak üzere dahilden gelecek misafirlere yapılacak ten zilât görüşülmüştür. Şimdilik yüzde otuz nisbetinde bir tenzilât yapılması kabul edilmekte ise de bu, kâfi görül memektedir. Gelecek hafta tekrar bir toplantı yapılacak, tenzilât nisbeti daha müsaid bir şekle konacaktır. Tren ve vapurlarda yapılacak tenzi lât için de komite tarafmdan gerek tren yolları idarelerine ve gerekse seyahin acentalarına mektublar gönderilmiştir. Bunun için de yakında bir karar veri lecektir. Sırt hamallığınm kaldırılması etra fında yapılmakta olan tetkıkat bitmiş, tatbikat için de lâzım olan tedbirler alınmıştır. On güne kadar filiyata geçi lecektir. Evvelemirde Eminönü, Kara köy, Beyoğlu gibi büyük caddelerde memnuiyet kararı derhal tatbik edile cektir. Kararın tatbik sahasını ihtiva eden caddeler tamamüe tesbit olunmuştur. Buralarda sırtta, sırıkta ve başta yük taşmamıyacaktır. Yalnız, vesaiti nakliyenin giremedıği sokaklarla han içlerinde şimdilik bu karar tatbik olunamıya caktır. Maamafih, karar tedricen buralarda da tatbik olunacaktır. Esasen Belediyenin beş senelik programma sırt hamallığmın kaldırılmasile bunun yerine konacak vesait için de bir madde kon muştur. MÜTEFERRÎK Seyyah vapurları geliyor Seyyah mevsimi gelmiştir. Önümüzdeki haftalar içinde şehrimize buyük bırkaç seyyah vapuru gelecektir. Bunlardan İngıliz bandıralı La Titya ismmdeki transatlantık yarm şehrimize muvasalat edecektir. Bu .vapurla şehrimize gelecek olan 500 seyyah bir gün kalarak şehrin temaşaya şayan yerlerini gezeceklerdir. Alman bandıralı General Fon Ştayben vapuru da bu ayın yirmi ikisinde tstanbula 600 Alman seyyahı getire cektir. Ibni Sina hakkında konf erans Üniversite Türk tefekkür tarihi profesörlerinden Hilmi Ziya, Beyoğlu Halkevmde, büyük Türk âlimi Ibni Sina hakkında çok faydalı bir konferans vermiştir. Hilmi Ziya bu konferansında İbni Sinanın yetişme şeraitini, kurduğu felsefenin esaslarını, eserlerini ve İbni Sina felsefesinin garb tefekkürü üzerine olan tesirlerini çok güzel ve belığ bir ifade ile anlatmış, İbni Sinanm yalnız bir Türk fılozofu değıl, bir dünya âlimi olduğunu söylemiştir. Hilmi Ziyanın bu konferansı münevver bir kalabalık tarafmdan alâka ile dinlenmiştir. rta Avrupada siyasî faaliyet devam ediyor. ltalya ile Yu goslavya arasmdaki muahede Belgradda müzakere ve imza edildikten sonra ayni şehirde Küçük Itilâf devlet lerinin Hariciye Nazırlan toplanmışlardı. Bu konferansta işbirliği teyid edilmiş, Yugoslavyanın gerek şark komşusu Bulgaristan, gerek garb ve deniz komşusu î talya ve dolayısile Arnavudlukla yaptığı anlaşmalar da görüşülüp tasvib edilmişti. Fakat Küçük îtilâf Birliğinin istişarî mahiyerinin karşılıklı olarak otoman'k yardım tarzmda askerî bir ıttifaka tahvil edilmesi hakkında Fransa tarafmdan telkin ve Çekoslovakya tarafmdan da teyid edilen teklif, Yugoslavya ve Romanya tarafmdan kabul edilmemişti. Bu ademikabule sebeb olarak ta Avrupa ve bahusus Orta Avrupa ahvalindeki salâh gö$ terilmişti. Küçük Îtilâf konferansının akabinde Çekoslovakya Cumhurreisi, Prens Pol'u resmen ziyaret etti. Avrupanın en faal eski Hariciye Nazırı olan Beneş'in Cumhurreisi olduktan sonra harice ilk yaptığı ziyaret için Belgradı tercih etmiş, olma*ı bu ziyaretin siyasî ehemmiyetini anlatmağa kâfidir. Küçük Itilâfın şimal ve cenub azalan bulunan devletlerin şefleri ve devlet a damlan arasmda bu zümrenin hikmeti teşekkülü Macaristanın genişlemek emellerine karşı koymak maksadı Küçük îtilâf konferansında olduğu gibi bir deha teyid edilmiş ve üç devletten birinin kendi ba şına ve meselâ Yugoslavyanın Bulgaris tanla akdettiği ebedî dostluk misakı gibi Macaristanla da bir anlaşma yapması kararlaştırılmıştır. Yugoslavyanın Bulgaristan, ltalya ve Arnavudlukla kat'i anlaşmalar yaptıktan sonra hududlannın emniyet ve huzurunu tamamlamak için yalnız Macaristanla kat'î uzlaşması kalmıştı. ltalya Macaris tanla samimî dostlukla bağh bulunma smdan Yugoslav Italyan anlaşmasmı bir Macar Yugoslav anlaşması takıb eylemesi icab ediyordu. İşte Yugoslavyanın kendi başına ve sırf kendi dılek ve menfaatlerine uygun bir surette Macaristanla anlaşması ve bilhassa Çekoslovakya ile istışarede bulunması Belgraddaki görüşmelerin verdıği başlıca müspet bir neticedır. Diğer taraftan Çekoslovakya askert bir anlaşma için henüz ümidini kesmij değildir. Fransanm telkinile yaptığı tekIıfin şimdilik tehir edildiği kanaatinde bulunuyor. Bir gün bunun tekrar mevzuu bahsedileceğini bekliyor. Hulâsa gerek Küçük îtilâf konferan sından, gerek Belgraddaki son mülâkat tan alman intıba ve neticelere göre Yu goslavya ve bir derece Romanya aza devletlerin komşuları ve diğer alâkadar devletlerle ikiçer tarafh anlaşmalar tesis etmekle bu zümrenin kuvvet ve ehemmiyet bulacağı kanaatinde sabit bulunuyorlar. Çekoslovakya ise daha ziyade müşterek emniyet sistemine ve askerî ittifaklara taraftar bulunuyor. Bu iki cereyandan birincisi Ahnanya ve îtalya tarafmdan ve ikincisi ise Fransa ile Sovyetler tarafmdan hoş görülmekte ve büyük devletlerin gazeteleri Belgraddaki üç toplantı hakkında bu mütenakız noktalardan mütalealar yürütmektedirler. ÜNÎVERSİTEDE Üniversitede dersler kesiliyor Ders senesi sonunun yaklaşması mü nasebetıle 1 mayıstan itibaren Üniversitede inkılâb derslerine, 5 mayıstan itibaren de ecnebi dil derslerine nihayet verilecek ve imtihanlara başlanacaktır. Fakültelerin diğer derslerine gelince, bunlar 15 mayıstan sonra hitam bula cak, 26 mayısta da imtihanlara başla nacaktır. Maharrem Feyzi TOGAY GÜMRÜKLERDE Gümrük rejiminde yapılacak tadilat Millî sanayiin kalkınması ve hayatın ucuzlaması için hükumetin genel ithalât rejiminde yapacağı tadilâta esas olmak üzere şehrimizde sanayi gruplan mn yaptığı tetkiklerin ilk kısmı dün bitmiştir. Dün öğleden evvel oksijen sanayii ve öğleden sonra da ipekli kumaş fabrikatorları Sanayi Birliğinde toplanmışlar ve gümrük tarifesi maddelerinin rejimdeki tatbikatına göre yapılması zaruri değişiklikleri tesbit etmişlerdir. Bu toplantılardan sonra (M) yani memlekete ithali memnu eşyayı ihtiva edecek proje derhal Ankaraya gönderilmiş1>ir. Sanayiciler bugünden itibaren (A) ve (V) listeleri üzerinde çalışmağa başlıyacaklardır. Kars Halkevinde musiki dersleri A nkaragücü şehrimizde ÎSKÂN İŞLERİ Göçmen nakliyatı başlıyor Mayıstan itibaren göçmen nakliyatına başlanacaktır. Sıhhat Vekâleti yakmda göçmenlerin nakli için vapurlar kiralıyacaktır. EVKAFTA Taşdelen suyunun idaresi Evkaf tinliğini edilecek zere bir idaresi Taşdelen suyu ve Zeymütedavil sermaye ile idara bir müessese haline koymak üproje hazırlamıştır. tNHlSARLARDA Petrol ve benzin inhisarı Haber verildiğine göre, petrol ve benzinin inhisar altma almması hakkında ki proje tekemmül etmektedır. Cum huriyet Nüshası 5 truruştur. Kars (Hususî) Şehrimiz Halkevi nin bilhassa musiki kolu tam bir faaliyetle çalışmaktadır. Mekteblerin musiki muallimleri bir araya gelerek birçok meraklılara ders vermektedir. Haftada bir defa tertib edilen köylü gecesınde de saz âşıklan san'atlarını göstermektedirler. Gönderdiğim resim, Evin musiki şubesine devam eden bir kısım gene lerimizi muallimlerile beraber göster mektedir. Bir amelenin iki parmağı kesildi Millî küme fikstürü mucibince bugün Taksim stadın<U Güneşle ve yarm da Şeref stadında Beşiktaşla karşılaşacak ol an Ankaragücü tekımı dün şehrimize gelmiştir. Yukandaki resim Ankaragücü nü, karşılayıcılarla bır arada göstermektedir. Bu maçlarla ayni günde Izmirde Genclerbirliğinin yapacaği maç hakkmdaki tahminlerimizi 6 ncı sahiftmizde okuyunuz. Taksimde Estilyanm kereste fabrikasında çalışan amele Şevket, dün sabah testere makinesinde odun keserken sağ elini çarka kaptırmış ve iki parmağı kökünden kopmuştur. Zavallı amele baygm bir halde hastaneye kaldırılmıştır. Abone şeraiti {• için Senelik A!fa aylık Oç aylık Biz ayük 1400 Kr. 750 • 400 > 150 > 2700 Kr. 1450 • 800 • Toktur