Catalog

6 Mahmut KİPER Metalurji Mühendisi USİAD Sanayi ve Teknoloji Politikaları Çalışma Grubu Cumhuriyetin endüstri temeli… C S TRATEJİ hamlesi çerçevesinde planlanan tesislerin hayata geçirilmesiydi. Örneğin, 35 tona kadar pikten ve 26 tona kadar da çelikten mamul, çok ağır parçaların dökülebildiği 49.000 ton/yıl kapasiteli dökümhaneler, Türkiye ve Balkanların en büyük ve Avrupa’nın da hatırı sayılır büyük tesislerindendi. KARDEMİR, bünyesindeki bu ek tesislerle, bir çok fabrikanın kuruluşunda önemli görevler üstlendi. Ülkemizin önemli tesislerinden; AfşinElbistan Termik Santralı, PETKİM, Seydişehir Alüminyum Tesisi, Karakaya Barajı, Fırat Köprüsü; Pendik, Taşkızak ve Alaybey Tersaneleri ile Ereğli DemirÇelik Tesisleri (ERDEMİR) ve İskenderun DemirÇelik Tesisleri (İSDEMİR) de dahil olmak üzere, TRT ve PTT’nin 19 adet RadyoTV anten kulesi, çay fabrikalarının 64 ünitesi, 9 tane şeker fabrikası, 7 çimento fabrikası, ETİBANK işletmelerinin bir kısmı ve bazı askeri tesisler KARDEMİR tarafından kurulmuştur. Ve işte bu nedenle KARDEMİR ‘Fabrikalar Kuran Fabrika’ unvanını gururla taşımaktadır. Milli Şef İnönü’nün KARDEMİR’in temel atma töreninde söylediği; "Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları ile memleketin her sahada çok kıymetli olan başlıca ihtiyaçlarına cevap verecek bir müessese kurmakla kalmıyoruz. Cumhuriyetçi ve milliyetçi Türkiye’nin manevi ve içtimai bir medeniyet ve kültür müessesesini de meydana getirmiş oluyoruz" öngörüsünü bu işletme tümüyle doğru çıkarmıştır. Türk Tarih Vakfı tarafından çıkarılan "75 yılda Çarklardan Çiplere" isimli kitapta yer alan bir çok sanayi öyküsü içinde Aydın Engin tarafından kaleme alınmış KARDEMİR hikayesi de vardır. Bu yazının sonlarında KARDEMİR’in genç cumhuriyette çağdaş insanlar yetiştirmek için yaptıklarından bir kaç örnek şöyle anlatılmaktadır; "KARDEMİR bünyesinde çıkarılan Fabrika dergisinin İkinci Dünya Savaşı’nın en zorlu günlerinde (1943) çıkarılan bir sayısında Ocak ayı etkinlikleri şöyle verilmiştir: "… Halkevlerinde Ocak ayı içerisinde altı konferans icra edilmiş olup, bir tanesinde üstad Nurullah Ataç lisan meselelerine temas etmiştir. Maarif Vekilimiz Hasan Ali Yücel ise konferansında Karabük civarında Köy Enstitüsü değil sanayi meslek mektepleri ihdasına karar verdiklerini samiine izah buyurmuş, milli şairimiz Mehmet Emin Yurdakul hece vezni şiir ile aruz vezni şiirin mukayesesine tahsis edilmiş bir konferans vermiştir. … Gene ocak ayı müddetince Demir Çelik tiyatro salonunda, Halkevi müsamere kolu, Fransız edip Moliere’nin, Ahmet Vefik Paşa adaptasyonu Mürai (Cimri) eserini temsil etmiş; bu temsilin akabinde, Karabük’e teşrif eden Ankara Devlet Konservatuarı talebelerinden müteşekkil heyet, aynı eseri bu defa da Fransızca aslından tercüme edilmiş şekliyle sahneye vazetmişlerdir. Temsilden sonra, her iki versiyonu da seyir eylemiş olanlar tarafından, lise edebiyat muallimesi Fitnat Arzıkal idaresinde münakaşa ve mukayesesi yapılmıştır. Hareketli cereyan eden münakaşalarda garp ve şark zaviyesinden tiyatro san’atı da bahis mevzuu edilmiştir. Ocak ayı hitamına doğru Ankara Musiki Muallim Mektebi korosu tarafından halk şarkılarının çok sesli icrası yapılmış, ayrıca Ankara’dan davet edilen Gazi Orta Öğretmen Mektebi ve Terbiye Enstitüsü spor muallimleri tarafından ameli umhuriyetin çelikle ilk sınavı olarak kabul edilebilecek KARDEMİR’in, 3 Nisan 1937 tarihindeki temel atma töreninde Başvekil İsmet İnönü endüstri devrimini yakalamak konusundaki kararlılığı şu sözlerle müjdelemektedir; ".......Arkadaşlar, endüstri hayatına hevesle girdikten sonra asıl endüstrinin ana kısmına, ağır endüstriye bugün başlamış bulunuyoruz.’’ Ve Milli Şef kurulacak tesisi gururla şöyle anlatmaktadır; ".... Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları adı dikkatinizi celp etmiştir. DemirÇelik fabrikaları yedi tane büyük fabrikadan mürekkeptir. Bunlardan her biri her memlekette başlı başına birer kıymet sayılabilir. Yüksek fırınlar, çelik fırınları, kok fırını, haddehane, 20.000 kW kudretinde bir elektrik santrali, büyük bir atölye ve tali maddeler fabrikası, bugün meydana getirilmesi kararlaştırılmış olan bunlardır. Bu müesseselere dayanarak yeniden kurulacak fabrikalar ayrıca bir mevzu olacaktır. Kurulacak fabrikalar fennin en son karbonu ile yoğurdu; uzun doğum sancıları çekti. terakkilerini ve en son icatlarını ihtiva edecek olan en Cumhuriyetin ilk sıvı demiri 10 Eylül 1939’da kuvvetli müesseselerdir. Bu fabrikada günde bine Fatma’nın karnından akkor halinde gün ışığına çıktı. yakın amele çalışacaktır. Amelenin nispeten azlığı, Yüksek fırında gerçekleşen reaksiyonların tümü kurulacak olan bu fabrikanın ne kadar modern ve bugün bile açıklanamamaktadır. Ama cevheri ateşle mekanize olduğunu göstermeye kâfidir. Bu birleştirerek demir veren bütün yüksek fırınlara, bu müesseselere 22 milyon liradan fazla para sarf saygı uyandıran ve heyecan veren edeceğiz. (İlave tesislerle bu miktar 50 milyon TL’nin doğurganlıklarından dolayı, hep kadın isimleri verilir üzerinde gerçekleşmiştir.)Fabrikaların her gün ve yıllarca hiç durmazlar. İçlerine her gün yüklenen kullanacağı madenleri 236 vagon taşıyacaktır. Bu her cevheri kok kömürünün ateşi ve karbonuyla yoğurur gün on trenin buraya gelmesi demektir.’’ ve cevherdeki demiri gün yüzüne çıkarırlar. İsmet Paşa, her alanda ulusal tesislere sahip Ve 70 yıla yakın bir süredir Fatma, daha sonraları olmanın önemiyle ilgili olarak da tarihe not da kardeşleri Zeynep ile Ülkü, her gün demir doğurur düşmektedir; durur.... "Demir ve Çelik Fabrikalarının endüstri KARDEMİR’de başlıca şu üniteler mevcuttu; bakımından, ekonomi bakımından olduğu kadar, KırmaEleme ve Sinter Tesisleri, memleketin müdafaası için olan yüksek Kok Fabrikaları, ehemmiyetine de bilhassa dikkatlerinizi celp etmek Yüksek Fırın, isterim. Bu fabrikalar her ihtiyaç için istediğimiz Çelikhane, demir ve çelik temin etmekle, memleket müdafaası Haddehaneler, bugünden sonra daha geniş temellere istinat etmiş Makine Atölyesi, olacaktır. Her bakımdan memlekete bu kadar lüzumlu Çelik Konstrüksiyon Atölyesi, ve faydalı olan bu fabrikaları vücuda getirmek Pik, Çelik ve Demirdışı Metal Dökümhaneleri. Atatürk’ün büyük ehemmiyet verdiği başlıca bir Fabrikada, yalnız inşaatlarda kullanılabilecek olan mevzu idi. Bugün temelini atmakla sevinç klasik uzun çelik mamullerinin üretimi için gerek duyacağımız bu fabrikaların kurulması için çok duyulan tesislerin yanı sıra, makine ve çelik çalışılmış, uzun müzakereler ve tetkiklerde konstrüksiyon atölyeleri ile dökümhanelerin de bulunulmuştur. Bu yolda karşılaşılmış olan sayısız kurulmasının temel nedeni, ülkemizin her yöresinde zorlukları gidermek ve kuruluşlarını tahakkuk başlatılan kalkınma ve sanayileşme çağını yakalama ettirebilmek için başlıca istinat kuvvetimiz KARDEMİR’in genel görünümü... Atatürk’ün bitmez tükenmez müzahereti ve yardımı olmuştur.…" C Fabrika kuran fabrika: Kardemir Türkiye Cumhuriyeti’nin aşamalarından biridir Kardemir’in hizmete girişi… Daha sonra ‘Fabrikalar kuran fabrika’ olarak anılır. Birçok fabrikanın demir aksamında ciddi katkısı olur… KARDEMİR’İN FABRİKALARI Evet, KARDEMİR o günlerde en ileri teknolojileri içeren devasa boyutlu bir ağır sanayi tesisiydi. Daha önceki yazımızda belirttiğimiz gibi, 9 Eylül 1939’da işletmeye alınan Fatma adındaki 1. Yüksek Fırın, karnındaki cevheri taşkömürünün ateşi ve