Catalog

6 Söyleşi: Zeynep FAZLILAR ST R A T E J İ c Cumhuriyet Strateji 29 Aralık 2008/235 uya dayalı sorunlara ve bunların insanlar için gittikçe artan önemine vurgu yapan Dünya Su Forumu’nun beşincisi, “Su için Farklılıkların Birleştirilmesi” ana teması ile 1622 Mart 2009 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilecek. Konuyu USİAD Genel Başkan Danışmanı ve Su Politikaları Uzmanı Dursun YILDIZ ile konuştuk. “Suyun savaşlara gerekçe gibi gösterilerek, gerçek savaş ve hegemonya nedenlerinin gölgelenmesi için kullanılmaya çalışıldığını” belirten Yıldız, “Su sorununun sadece gelişen teknolojiyle çözüleceğini kabul etmenin dünyayı çok ileri düzeyde bir çevre felaketine götürdüğü” yönünde uyarıda miyiz? bulundu. Öncelikle uzmanların tam olarak Su üzerine küresel politikalar ne görüş birliği içinde olmadığı “küresel zaman başladı? ısınma, iklim değişikliği” gibi Son dönemde su, dünyanın belirli kavramların su ile ilgili yorum ve bölgelerinde petrol gibi stratejik bir analizlerde kullanılmasında dikkatli kaynak özelliği taşımaya başlamıştır. Su olunması gerektiğine inanıyorum. sektörü, küreselleşme ideolojisi İnsanoğlunun son yarım yüzyılda artan doğrultusunda ulus ötesi şirketlerin bir şeklide doğal dengenin bozulmasına ilgisinin arttığı bir ticaret alanı katkısını yadsımıyorum. Bu nedenle durumuna da gelmiştir. Bundan yaklaşık halen yaşanmakta olan durumun 15 yıl önce Dünya Bankası, IMF ve ulus periyodik kuraklık ve yağış azalmasına ötesi şirketler tarafından oluşturulan su mı, yoksa doğrudan dünya iklimindeki üzerine küresel politikalar; suyun değişime mi bağlı olduğu titizlikle ticarete konu edilme ve su yönetiminde değerlendirilmelidir. Küresel su özelleştirme sürecini hızlandırmıştır. politikaları ve teknoloji transferlerinin Bugünse su, belirli bölgelerde stratejik yürütüldüğü su konusundaki bir kaynak ve ulus ötesi şirketlerin ilgi kavramların, ülkemizde tam odağı durumundadır. Suyun uluslararası oturmadığını ve bu anlamda bir karmaşa alanda ticarete konu olması, özellikle az yaşandığını düşünüyorum. Giderek gelişmiş ülkeler için büyük riskler artan çarpıtma ve manüplasyonlarla taşımaktadır. küresel politikalara uygulama alanları 20. yüzyılın sonuna doğru suyun açılmaya çalışılıyor. siyasallaştığı ve ticarileştiği bir dönem başlamıştır. Bu nedenle özellikle az TEKNOLOJİ SORUNU ÇÖZMEZ gelişmiş, fiziki ve ekonomik su baskısı Su kaynaklarıyla ilgili olarak, yaşayan ülkeler, su kaynaklarını çok üzerinde yorum yapılmadan önce dikkatli bir şekilde değerlendirmeli ve araştırılması gerektiğine inandığım iki yönetmelidirler. Su politikalarında, bu temel yaklaşım var. Bunlardan ilki, doğrultuda, ulusal ve toplumsal yararı “Teknoloji geliştikçe insanlığın su dikkate almaları stratejik olarak büyük sıkıntısı azalacak” yaklaşımıdır. Bu önem taşımaktadır. Küreselleşmenin su konusundaki yaklaşım doğru değildir. Su sorununun sadece gelişen teknolojiyle çözüleceğini beklentileri ve uygulamaları kabul etmek, dünyayı çok ileri düzeyde nelerdir? bir çevre felaketine götürebilir. Çünkü Küreselleşme, suyu ticari bir meta olarak ele almakta ve bir Küresel ısınma piyasa malı durumuna su pazarını getirmektedir. Son 15–20 yıldır büyüttü. Dünya Bankası’nın su konusunda az gelişmiş ülkelere verdiği kredilerin, suyun özelleştirilmesi ve serbest piyasada bir meta haline getirilmesi şartına bağlı olarak verilen krediler haline dönüştüğünü görüyoruz. Bu da az gelişmiş ülkelerde öncelikle merkezi kurumsal yapıda bir takım düzenlemeleri kapsıyor. Kurumların merkezi yapısal özellikleri yerel ve bölgesel hale dönüştürülerek, merkezi otorite zayıflatılıyor, dışardan gelen etkilere karşı direnci azaltılıyor ve bu kurumların küresel politikalar çerçevesinde daha kolay şekillendirilmesine olanak yaratılıyor. Küresel ısınmanın küreselleşmenin sonuçlarından biri olduğunu söyleyebilir S ‘Su piyasalaştırılıyor’ ‘Ülkelerin siyasal sınırlarını su savaşı çıkararak değiştirip, o ülkenin su sorununu çözeceğine inanmak sağlıklı ve gerçekçi bir düşünce değil.’ bu durumda öncelikle kirletmeyi kabul ederek, daha sonra temizlemeyi hedeflemiş ve birtakım teknolojik gelişmelere alan yaratacak politikaların esiri oluruz. Gelişen teknoloji, su sorununu tümüyle ve sürdürebilir bir şekilde çözebilecek bir mekanizma yaratamamaktadır. Bu konuda bir örnek vermek gerekirse; deniz suyunun arıtımıyla elde edilen madde doğal bir su değil yapay bir bileşik olan H2O’dur. Bu nedenle, sadece hızla gelişen teknolojiye güvenerek suyun hoyratça ve verimsiz kullanılmasına, su kaynaklarının kirletilmesine duyarsız kalmamalıyız. Bir diğer spekülasyon konusu ise su savaşları konusudur. Su kaynaklarının giderek tükendiği ve kısa zaman içinde belirli bölgelerde çatışmaların ana nedeni haline geleceği konusundaki düşünceleri nasıl değerlendiriyorsunuz? Su, tarih boyunca askeri ya da politik amaçlarla savaş silahı olmuş ve askeri hedef olarak kullanılmıştır. Son dönemde, bazı bölgelerde gerginliklere ve çatışmalara da neden olduğu söylenebilir. Dünyamızdaki tatlı su miktarının sabit olmasına karşın nüfusun sabit kalmayarak artması, kişi başına düşen yenilenebilir su miktarının azalmasına neden olmuştur. Su kaynakları devletler tarafından Yıldız, küresel ısınmanın kritik sorununu değerlendirdi: belirlenen askeri ya da siyasi sınırlara göre bölünmediğinden, suyun daha kıt olduğu bölgelerde bir savaş nedeni olacağına dair yaklaşımları dikkatlice incelemek gerekiyor. Suyun Ortadoğu’da bir savaş nedeni olacağına dair söylemleri nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu tür söylemleri çok gerçekçi bulmuyorum. Öncelikle, suyun savaş nedeni olmasına yönelik bu düşüncelerin nerden geldiğinin araştırılması gerekir. Suyun savaşlara gerekçe gibi gösterilerek, gerçek savaş ve hegemonya nedenlerinin gölgelenmesi için kullanılmaya çalışıldığını düşünüyorum. Bu nedenle, “su savaşları çıkacak” tezinin gerek ortaya konuş şekliyle, gerekse içeriğiyle Ortadoğu’da gerilimin artmasına ve sudan bir savaşa davetiye çıkaracağına inanıyorum. Ülkelerin siyasal sınırlarını su savaşı çıkaracak şekilde, o ülkenin su sorununu çözeceğine inanmak sağlıklı ve gerçekçi bir düşünce değildir. Bu sorunun gerçek çözümü için yapılması gereken, bölgedeki su ve toprak kaynaklarının detaylı bir envanterini çıkarıp, ülkelerin kendi özgür siyasal iradeleriyle mevcut su potansiyellerini en verimli şekilde kullanmaları için her alanda iş birliği yapmasıdır. Akılcı bir çerçevede geliştirilecek “karşılıklı bağımlılık ilişkileri” suyun daha verimli kullanımı ve yönetimi konusunda da yararlı olacaktır. Sonuç olarak, uyuşmazlıkların çözümlenebilmesi için iş birliğinden başka çare yoktur. Ancak bu işbirliğinin samimi adımlarının şimdiden atılması ile sorunun kök salması engellenecektir. Ortadoğu’ya farklı coğrafyalardan ülkelerin ilgisi gün geçtikçe artıyor. Bunun nedeni nedir? Uzun zamandır Japonya’dan İsveç’e, ABD’den İngiltere’ye kadar birçok ülke, Ortadoğu’daki su kaynaklarının yönetimine yönelik çok ileri boyutta çalışmalar yaparak politikalar üretiyor. Bu çalışmalara, Türkiye’nin adaylığı üzerinden AB de bölgede etkinlik kazanmak istiyor. Dicle ve Fırat’ın su kaynakları yönetimi ve denetiminde rol almak için önerisi de oldu. Bu çalışmaların sadece Ortadoğu’daki ülkelerin su kaynakları yönünden çektiği sıkıntılardan dolayı, onlara insani açıdan yardım edilmesinin gereği olarak veya olası çatışmaların engellenmesine yönelik bir yaklaşımın sonucu olarak gerçekleştirildiği söylense bile; ne yazık ki gerçek nedenlerin bunlar olmadığı bilinmektedir. Öyle olsaydı, Doğu Akdeniz bölgesinde yıllardır su kıtlığı yaşanan Gazze Şeridi’ne insani yardım kapsamında yardım edilerek birkaç neslin su kıtlığı içinde yetişmesi önlenirdi. Konu Ortadoğu’daki su kaynakları olunca, nedense hemen İsrail’in su sorunu hatırlanıyor. İŞBİRLİĞİ KAÇINILMAZ Bölge ülkelerinin atması gereken en önemli adım, suyun çok kısıtlı olduğu Ortadoğu için uluslararası alanda geliştirilen politikaların, siyasi boyutlarının