Catalog

Cumhuriyet Strateji 24 Kasım 2008/230 ST R A T E J İ c 5 önce Çin’e karşı önemli bir koz olarak kullanılıyordu. Rusya, bu enerji hattını Çin ile Japonya arasındaki jeopolitik pazarlığı kızıştırmak için kullanıyordu. Kendi ekonomik ve siyasi sorunlarıyla boğuşmakta olan Japonya’nın bu hatlara talip olmasının imkansızlığı nedeniyle bu hattı alacak ve Rus enerji şirketlerini finanse edecek Çin’den başka ülke kalmadı. D Barış ADIBELLİ TUSAM AsyaPasifik, Çin Danışmanı badibelli@yahoo.com ünyada yaşanan finansal krizin belki de tek kazanını Çin oldu. Çin, yıllardan beri eleştirilen siyasal sistemini meşrulaştırmış, dünyanın umudu hâline gelmiş ve ilk kez ABD’nin önüne geçerek küresel ekonomik ve siyasi politikalara yön verecek bir numaralı aktör olmuştur. Bu durum, 6 Ekimde Alman gazetesi Spiegel’de Parag Krahanna imzasıyla yayınlanan “ABD, Avrupa ve Çin’in Neden bir G3’e İhtiyacı Var?” başlıklı makalede dünya sorunlarının tartışılması ve çözüm üretilmesi için en ideal platformun Çin, AB ve ABD ile oluşan G–3 çerçevesi olduğunu ifade edilerek teyit edilmiştir. Hiçbir zaman pragmatik politikaları takip etmeyen Çin’in dünya siyaseti ve ekonomideki politikaları, 1950’lerden beri merkezî planlama sürecinden geçerek şekilleniyor. Dünyada yaşanan ekonomik kriz nedeniyle ortaya çıkan siyasi ve ekonomik kaosa karşı Çin, ani manevralar yapmak yerine ince eleyip sık dokuyarak orta vadeli stratejik hedeflerini etkileyebilecek kararlar vermeye çalıştı. 9–12 Ekim 2008 tarihlerinde gerçekleşen Çin Komünist Partisi’nin 17. Merkez Komitesi’nin 3. Genel Toplantısı bu açıdan oldukça dikkat çekici. Toplantıda reform süreci yeniden gözden geçirilerek, dünyada yaşanan ekonomik ve siyasi krize karşı Çin’in takınacağı tavır masaya yatırıldı. Toplantıdan çıkan sonuç Çin’in soğukkanlı bir şekilde paniklemeden ve ekonomide bir takım kayıpları da göze alarak küresel ve bölgesel çıkarlarının “Beş Yıllık Kalkınma” planlarının öngördüğü yol haritasına uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi gereği oldu. Çin kazanım peşinde Krizden orta vadeli planlarla çıkmayı hedefleyen Çin’den, rezervlerini kriz için kullanması isteniyor. Pekin Rusya ve Pakistan’la konumunu güçlendirirken, IMF’ye kaynak aktarımı karşılığında jeopolitik kazanım istiyor. önemli kararlar aldı. Bu toplantıda en petrol ihtiyacının yüzde 4'ünü dikkat çekici anlaşma, iki ülkeyi karşılayabilecektir. birbirine bağlayacak olan petrol boru Çin ile yapılan bu kredi anlaşması, hattıydı. Uzun süredir üzerinde petrol fiyatlarının düştüğü bir dönemde görüşmeler yürütülen bu projeyle zor durumda bulunan Rus petrol Sibirya petrolünün Çin'e taşınması şirketlerini de rahatlatmış olacak. Rus planlanıyor. Doğu SibiryaPasifik ana petrol şirketleri, Kuzey Denizi ve hattının bir kolu olarak inşa edilecek Sibirya bölgelerinde ulaşımı zor boru hattının kapasitesi yılda en az 15 sahalarda projeler geliştirebilmek için milyon ton olacak ve 20 yıl süreyle finansmana ihtiyaç duyuyor. Çin’in Çin'e petrol sevk edecek. Rusya Enerji Rusya’yı böyle bir anlaşmaya ikna Bakanı Sergey Şmatko, 64 kilometre etmiş olmasında küresel ekonomik uzunluğundaki boru hattının 2009 yılı krizin etkisi büyük. Zira Rusya’nın sonuna kadar tamamlanmasını önemli gelir kalemini enerji satışı planladıklarını belirtti. Çin ise oluşturuyor. Talebin azalmasıyla hızla karşılığında Rus devletine ait petrol düşen ham petrol şirketleri Transneft ve fiyatları Rosneft'e milyarlarca Rusya’yı da dolarlık kredi oldukça sağlayacak. Medyada etkiledi. Bu yer alan haberlere proje, birkaç göre yaklaşık 25 yıl Wen ve Putin... milyar dolarlık kredinin beşte üçü Rosneft'e, gerisi Transneft'e verilecek. Çin, böylece, 2030 yılına kadar 300 milyon ton Rus petrolünü güvence altına alarak, yıllık ASEM Zirvesi’nden... Batı döviz rezervlerine kurtarıcı gözüyle bakıyor… NÜKLEER İŞBİRLİĞİ ÇinRusya ekonomik forum toplantısından çıkan diğer bir sonuç ise nükleer enerji alanında imzalanan işbirliği anlaşmasıydı. Anlaşmaya göre, Rusya, Çin'in en büyük nükleer enerji santraline iki reaktör daha inşa edecek. İlk iki reaktör de ÇinRus ortaklığıyla kurulmuştu. Çin ve Rusya arasında nükleer alanda işbirliğinin daha pekiştirilmesi aslında geçtiğimiz aylarda ABD’nin Hindistan ile yapmış olduğu nükleer işbirliğine karşı bir misilleme olarak yorumlanabilir. ABD’nin Hindistan ile başlattığı nükleer ittifak süreci Pekin’i oldukça rahatsız etmişti. Aslında rahatsız olan sadece Çin değil; bölgenin diğer bir nükleer gücü olan Pakistan da ABD’nin bu çifte standardından rahatsızlık duydu. Çin, vakit kaybetmeden ABDHindistan paktına karşı önce Pakistan’la daha sonra da Rusya ile nükleer işbirliği anlaşmaları imzalayarak, ÇinRusyaPakistan nükleer paktını oluşturdu. Çin ve Rusya, zengin döviz rezervleriyle dünyanın önde gelen ülkeleridir. Döviz rezervlerini ağırlıklı olarak ABD Doları oluşturur. Bu nedenle, Putin, dolar üzerine kurulu dünya ekonomisinin ciddi sorunlarla karşı karşıya olduğunu belirterek, Çin’e gelecekte ticaret alanında dolardan kaçınması ve iki ülke arasındaki işlemlerde ulusal para birimlerinin daha ağırlıklı olarak kullanılması çağrısında bulundu. Aslında, Rusya Devlet Başkanı Medvedev de Haziran ayında yaptığı ilk dış politika konuşmasında Rus para birimi Ruble’nin bölgesel döviz rezerv birimi olması çağrısında bulunmuştu. Çin Başbakanı Wen ise bu çağrıya yanıt olarak gelişmekte olan ülkelerin daha fazla söz hakkına sahip olduğu yeni bir sisteme ihtiyaç olduğunu, küresel döviz sisteminin de çeşitlendirilmesi gerektiğini, değişik para birimlerinin kullanılmasının sistemin istikrarını destekleyeceğini söyledi. Ancak Çin’in, ABD ile olan yakın ekonomik ilişkisi şimdilik Çin’i farklı bir adım atmaktan alıkoyuyor. Zira Çin, daha önce de döviz rezervinin bir kısmını Avro’ya dönüştüreceğini ilan etmiş, ama reel ekonomipolitik gerçeklikler Çin’e geri adım attırmıştı. Çin, Rusya ile ikili ilişkileri geliştirirken, bölgesel işbirliğini de gözardı etmiyordu. 30 Ekimde, Astana’da toplanan ŞİÖ Başbakanlar toplantısında Çin Başbakanı Wen, ekonomi, politika ve kültürel alanda işbirliğinin daha da derinleştirilmesi ve enerji güvenliğinin sağlanması çağrısında bulunması, Çin’in dünyada yaşanan ekonomik krizi en azından Avrasya coğrafyasında jeopolitik açıdan lehine çevirmeye yönelik adımlar olarak görülmektedir. ASEM ZİRVESİ 24 Ekim’de Pekin’de toplanan ve Çin’in çok kutuplu dünyanın embriyosu olarak değerlendirdiği ASEM zirvesiyle birlikte Çin’in IMF ve Dünya Bankası’na borç verebileceği gündeme gelmiştir. Ancak karşılığında Çin’in tam olarak ne istediği açık değildir. Çin’in vereceği borç karşısında yüksek bir faiz geliri talep etmesi ulusal politikalarıyla pek uyumlu değil. Büyük olasılıkla Çin, bir takım jeopolitik ödünler isteyecektir. Aslında Çin’in faiz gelirinden çok IMF’nin küresel siyasi etkinliğine ihtiyacı bulunmaktadır. Bugüne kadar Dünya Bankası ve IMF’nin temel finansörü ABD idi ve bugüne kadar Dünya Bankası ve IMF üzerinden dünya politikasını yönlendirebiliyordu. Çin’in kendisi için dünya politikaları yönlendirebilmesi bir zamanlar ütopya iken şimdilerde 2 trilyonluk döviz rezerviyle bu ütopya gerçekleşmek üzere. Küresel düzeyde bunlar tartışılırken, Çin, bir başka önemli adımı da Avrasya coğrafyasında atıyordu. 28 Ekimde ÇinRusya ekonomik forumunun üçüncü toplantısının açılışı için Moskova’da olan Çin Başbakanı Wen, Putin ile bir araya gelerek ÇinRus ilişkilerini farklı bir boyuta taşıyacak