Catalog

Cumhuriyet Strateji 24 Kasım 2008/230 ST R A T E J İ c 13 ilgili tarafsız kalması idi. BMSırbistan müzakerelerinde masada Kosova’nın “idari açıdan bölünmesi” önerisinin bulunduğu söylemi de Kosova’da kabul gören iddialardan. Sırbistan’ın ana hedefinin 1244 sayılı kararın yürürlükte olduğunun ve Kosova’nın nihai statüsünün bağımsızlık olamayacağının altını çizmek olduğuna şüphe yok. Sırbistan’la varılan mutabakatın ardından Kosova Hükümetine hitaben “6 Noktalı plan” hazırlayan BM Genel Sekreteri, Kosova Arnavutlarına göre Kosova’daki paralel yapıları tölare etmekteki tutumunu sürdürüyor ve Sırbistan’ın taleplerini karşılıyor. 6 noktalı planın içeriği hakkında resmi açıklama yapılmamış olsa da önerilen maddeler arasında EULEX misyonunun tarafsız olması, Kosova'da sadece BM Güvenlik Konseyi'nin 1244 sayılı kararının ve UNMİK Yönetmeliklerinin uygulanması, Kosova Anayasası ve Ahtisaari Planı’na itibar edilmemesinin yer aldığı basına sızan bilgiler arasında. Kosova yetkilileri ise bağımsızlıkla çelişen ve üniter gümrük, polis ve adalet sistemini ihlal edecek bir anlaşmayı asla kabul etmeyeceklerini bildiriyorlar. Şaşırtıcı olmasa da uluslararası örgüt binalarına yönelik eylemlerin Kosova’da yeniden başladığını ve kapsamlı protestolara girişildiğini eklemek gerekir. Gerçekten de planın kabulü bir yanıyla 1244 sayılı kararı işler kılmak bir yanıyla da Kosova’nın kuzeyindeki idarenin merkezden tamamen kopmasına yol açmak anlamına geliyor. Aslında Genel Sekreter Ban KiMoon’un Nisan 2008’de Moskova’da dile getirdiği “Kosova’da statüko durumunun geriye çevrilmesinin olanaksız” olduğu sözünün arkasında durarak Kosova’nın “statü” kapsamında Güvenlik Konseyi’nin önüne bir kez daha tartışmalı biçimde gelmesine gerek olmaksızın taraflar arasında uzlaşıya varmaya çalıştığını söylemek mümkün. Ancak bugün uluslararası toplum adına BM ve AB’nin önceliği açık ki, fiilen Kosova’ya yerleşmiş bulunan EULEX misyonunun bir an önce resmiyet kazanması. EULEX kapsamında 2 binden fazla polis, savcı, yargıç ve idari uzman Kosova'da devlet kurumlarının oluşturulmasına destek vermek ve uyuşturucu kaçakçılığından, insan ticaretine kadar çeşitli organize suçlarla mücadele etmek ve sınırlarda da KFOR gibi güvenliği sağlamak üzere görevlendirildi. Üstelik AB Bakanlar Kurulu’nun 14 Ekim kararıyla ABD de EULEX misyonuna katılıyor. Bu kapsamda her hafta en az 80 görevli EULEX kapsamında Kosova’ya geliyor ve Aralık ayına kadar bu sayı 1400’e ulaşacak. Anlaşılıyor ki Ahtisaari Planı’nda öngörülen ve Kosova’nın bağımsızlığının AB devletlerince desteklenmesini sağlayan EULEX’in göreve başlaması yani Kosova yönetiminin ve bağımsızlık sürecinin AB denetimine geçmesi, gerektiğinde Kosova’nın bölünmeyeceği ilkesinin önüne geçebilecektir. Gelişmelerin gösterdiği bir diğer sonuç da, bağımsızlığını ilan ettiği 17 Şubat’ı izleyen dokuz ayda Kosova Cumhuriyeti’ni tanıyan ülke sayısının en son Birleşik Arap Emirlikleri’nin de katılımıyla 51’e ulaşması, 1244 sayılı kararın hükmünü devre dışı bırakmaya yetmediğidir. K Gözde KILIÇ YAŞIN TUSAM Balkan Araştırmaları Masası gyasin@tusam.net osova Sorunu, düne dek Sırbistan’dan ayrılarak bağımsız bir devlet olmak isteyen Kosova Arnavutlarının başrolü oynadığı, uluslararası toplum nezaretinde gerçekleştirilen uzun müzakere süreciyle anılan bir meseleydi. Şimdi artık “Kosova Sorunu” denildiğinde Kosova’nın kuzey bölgesinde yaşayan Kosovalı Sırpların ön plana çıktığı bir anlaşmazlık anlaşılıyor. Kosova Anayasası’nı tanımayan, Belgrad’ın desteğiyle 28 Haziran’da bir çeşit paralel meclis kuran ve Priştina’dan bağımsız şekilde diğer kurumlarını da geliştirmekte olan Sırplar, 17 Şubat’ta bağımsızlığını ilan eden Kosova’nın statüsünü tartışılır, bağımsızlığını sorgulanır kılıyor. Rusya destekli Sırbistan’ın uzun vadeli planlarının bir parçası olarak yaptığı yönlendirmenin bu konudaki ana etmen olduğuna şüphe yok. Ancak uluslararası toplum adına hareket eden BM ve AB yetkililerinin tutumu da en az Sırbistan’ın ısrarı kadar önemli. Kosova’yı “Arnavut ve diğer etnik topluluklardan oluşan çok etnili demokratik ülke” olarak niteleyen Kosova Anayasası’nın 15 Haziran’da yürürlüğe girişi, Kosova’nın devletleşme sürecinin tamamlanmasındaki en önemli adım olarak kabul edilmişti. Bunun en önemli nedeni Anayasa’nın yürürlüğe girişi ile UNMIK’in (BM Kosova Geçici Misyonu) görevinin sona erecek olmasıydı. Kosova, BM Kosova Özel Temsilcisi Marti Ahtisaari’nin statü müzakerelerinin çıkmaza girmesi üzerine hazırladığı plan eşliğinde bağımsızlığını ilan etmiş ve Ahtisaari’nin “uluslararası denetim altında bağımsızlık” önerisini, Anayasası ve kanun paketleriyle hayata geçirmişti. ABD, AB ve NATO ittifakında geniş destek bulan plana göre bağımsızlığın ilanından sonra UNMIK görevini EULEX’e (AB’nin polis ve yargı misyonu) devredecekti. UNMIK’in çekilmesi, Kosova’da bir dönemin sona erdiğinin açık bir göstergesi olması bakımından önemliydi. Kosova Kosova’nın Sırp sorunu Bağımsızlığını AB ve ABD’nin destekleriyle kazanan Kosova’da sorunlar bitmek yerine boyut değiştirmiş durumda. Arnavutlar bağımsızlıklarını kazanırken, Kosova Sırpları da fiili durum yaratıyor. Moskova desteğindeki Sırbistan, zemin kazanmaya çalışıyor. hükümeti yönetimi tamamen devralacak olmasa da “nihai statü” tartışmalarının bittiği ve gerçek anlamda bağımsızlığa giden bir geçiş sürecinin başladığı resmiyet kazanacaktı. Yani Güvenlik Konseyi’nin 1244 sayılı kararının hükmü ortadan kalkmış sayılacaktı. Ancak konsept, teamüle uygun değildi, bu nedenle de ne UNMIK EULEX’e yetki devrini gerçekleştirebildi ne de bunun makul bir yolu bulunabildi. görüşmelerde masada yer alamıyor. Müzakerelerin ana hedefi, ilk etapta EULEX’in Sırpların yoğun yaşadığı Kosova’nın kuzey bölgesinde göreve başlamasına ilişkin engellerin ortadan kaldırılması iken bugün BM ve Sırbistan’ın vardığı mutabakatın Kosova’ya kabul ettirilmesi şeklini aldı. Kosova, UNMIK misyonunun tamamen sona ermesi ve EULEX’in ön şart olmaksızın Kosova’nın tamamında göreve başlamasını istiyor. Sırbistan ise UNMIK misyonunun sona ermesini, Kosova’nın bağımsızlığının legalleşmesi/meşrulaşması bakımından son merhale olarak görüyor ve Güvenlik Konseyi kararı olmaksızın UNMIK’in görev ve yetkilerini EULEX’e devredilemeyeceğini savunuyor. Sırbistan’ın bu konuda en büyük destekçisi yine Rusya. BM Genel Sekreterliği de Rusya’nın hassasiyetlerini de dikkate almak zorunluluğunu taşıyan tarafsız bir makam olduğu için EULEX’e yetki devri konusunda Sırbistan’ın ikna edilmesi şart halini alıyor. Dolayısıyla şimdi artık Kosova’nın uluslararası toplumca baskı altına alındığı bir döneme girildi. Moskova desteğindeki Belgrad elini güçlendirmeye çalışıyor… SIRBİSTAN’IN STRATEJİSİ Sırbistan, 1244 sayılı kararın yürürlükte olduğu, Ahtisaari önerilerinin masada kalmış ölü bir plan olduğu ve Kosova’nın bağımsız olamayacağı konularında ısrarcı tutumunu sürdürüyor. Sırbistan’ın fermanı ise Kosova’nın bölünmüş kenti Mitroviça’nın ortalarına dek hükmünü sürdürüyor. Zveçan, Zubin Potok, Leposaviç, Ştrptse ve bölünmüş Mitroviça kentinin kuzey kesiminde çoğunluğu oluşturan Kosovalı Sırplar, karar almada ve uygulamada Sırbistan yasalarına bağlı kalmakla Sırbistan’ın Kosova üzerindeki söz hakkını canlı tutuyorlar. EULEX’in göreve başlamasına ilişkin müzakerelerin Sırbistan ve BM arasında yürütülmesi yani Kosova’nın topraklarındaki bir işleyişe ilişkin değişikliğin koşullarının Sırbistan’la birlikte belirlenmesi de bunu gösteriyor. Üstelik bağımsızlığı ABD, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya gibi devletler tarafından tanınmış olan Kosova, AB misyonunun kendi topraklarında görev Sırp Lider Tadiç... yapmasına ilişkin KOSOVA’YA BASKI AB üyeliğinin Kosova’yı tanımasına zımni olarak endekslendiği bir dönemde Sırbistan Cumhurbaşkanı Boris Tadiç akılcı bir stratejiyle Kosova konusundaki zemini Sırbistan lehine değiştirdi. Başlangıçta EULEX’in görevlendirilmesine karşı çıkan Belgrad, BM temsilcisine sunduğu üç şartla üzerindeki baskıdan kurtuldu. Bunlar özetle; 1 BM Güvenlik Konseyi’nin misyonu onaylaması, 2 Misyonun, BM’nin eski temsilcisi Martti Ahtisaari'nin Kosova'yı bağımsız bir devlet olarak gösteren planını uygulamaması 3 EULEX’in Kosova’nın statüsüyle