Catalog

soğuklardan en feci şekilde etkilenen ülke ise Afganistan oldu. Ocak ayının ilk yarısında Afganistan’da yaklaşık olarak 300 kişinin donarak hayatını kaybettiği bildiriliyor. Bu soğuk kış şartlarında doğal gaz akışını durduran Türkmenistan’ın tutumunu "ahlak dışı" olarak niteleyen İran, ülkesinden Afganistan mültecilerini sınır dışı etmeye devam ediyor. Zaten Afganistan’da soğuklardan en çok etkilenenler de Afganistan’a komşu ülkelerden dönen, ancak evi barkı olmayan mülteciler. Ortadoğu ve Hazar Havzası’nda istenildiği ölçüde gaz üretilemiyor... C S TRATEJİ 9 BİR KOMPLO TEORİSİ DAHA 2007’de Türkmenistan’ın başlattığı yeni fiyat pazarlığını kabul etmeyen İran, rest çekerek görüşme masasından ayrıldı. Doğalgaz kesintileri ile karşı karşıya kaldığında ise İran, görüşme masasına dönmek yerine, Türkmenistan’ı tehdit benzeri açıklamalarla sıkıştırmaya çalıştı. O kadar ki, İran tarafının bu tutumu daha farklı komplo teorilerinin kurulmasına neden oldu. Tariq Saeedi’nin newcentralasia internet sitesinde yer alan yazısına göre, Şiraz’da konuşan Ahmedinejad, Türkmenistan’ın İran’a doğal gaz kesmesinin bir komplo olduğunu iddia etmiştir. Ahmedinejat, bu konudaki emrin İran’ın içindeki bazı şahıslar tarafından verildiğini, ancak "rejime saygı" açısından bu isimleri açıklayamayacağını belirtmiştir. Bu sözlerden yola çıkan yorumcu, Ahmedinejad’a cumhurbaşkanı koltuğunu kaptıran Haşimi Rafsancani’nin petrol bakanlığındaki bağlantıları sayesinde, Türkmenistanİran enerji görüşmelerini çıkmaza sokmuştur. Buna göre Mart 2008’de parlamento ve 2009’da cumhurbaşkanlık seçimlerini yaşayacak olan İran’da Ahmedinejad’a olan halk desteğini azaltmaya çalışan dış güçler değil, İran’ın içindeki rakip gruptur. UCUZ GAZ YOK Karşılıklı olarak kurulan komplo teorileri bölgede güvensizliğin ne kadar yüksek olduğunu gösterdi. Özellikle İran’a karşı olan güvensizlik o kadar yüksek ki, Türkiye’de hiç kimse İran’ın gerçekten Türkiye’ye pompaladığı doğal gaz İspatlanmış Üretim Tüketim miktarına ihtiyaç rezervler (mlr üreticileri giderek daha fazla ve (mlr Ülke duyduğuna (trilyon metreküp) metreküp) daha ciddileşen işbirliği inanmak metreküp) önerileriyle karşı karşıyadır. Bu istemiyor. 432,1 ,1 612 5 nedenledir ki, daha alternatif boru 47,6 Rusya Halbuki bu 105,1 ,0 105 3 28,1 hatları yapılmadığı halde, kesintinin bir kez İran 9,6 6,3 1,35 Türkmenistan ve Özbekistan enerji can rbay Aze daha gün ışığına 18,9 62,2 politikalarında işbirliği kararını istan 2,86 men Türk serdiği gerçek, 43,2 55,4 1,87 almış ve 2007’nin sonunda ekistan Özb İran’da üretilen 20,2 23,9 3,00 Rusya’ya sattıkları doğal gazın Kazakistan doğal gazın 2007 fiyatını yükseltebilmişlerdir. Her ıdır. mlar raka an plan hesa için sonu yetersiz olmasıdır. NOT: BP’nin 2006 atından tamamen ne kadar Türkmenistan’ın yılında Azerbaycan, Rus doğal gazı ithal Doğal gaz , son dönemde göre sına iddia ’ın istan ABD’nin önerisiyle Rusya’ya men Türk eçti. vazg rezervleri gaz fiyat yükselttiği konusunda fler sonucunda Türkmenistan’ın doğal keşi lan yapı açısından spekülasyonlar yapılıyorsa da, yaklaşık olarak 24 trilyon metreküptür. rvi reze dünyanın ikinci böyle bir öneri yapılsa da doğal gaz zengini yapılmasa da, zaten oluşan konjonktür ülkesi olan İran, üretim açısından sadece Türkmenistan’ı bu noktaya getirecekti. Bir taraftan dördüncüdür. Üstelik yılda 100 milyar metreküp Rusya ile yeni boru hattı (Hazar kıyısı boru hattı) üstünde doğal gaz üretmesine rağmen, neredeyse anlaşmasını imzalayan Türkmenistan, diğer taraftan tamamını kendisi tüketmektedir. Açıkçası sadece bu 2008’de Rusya’ya sattığı doğal gaz fiyatını kış değil, geçen kışlar da gösterdi ki, İran hem iç kademeli olarak 100 dolardan 150 dolara çıkarttı. talebini hem imzaladığı uluslararası anlaşmaları Türkmenistan kısmının yapımı başlanan karşılayacak kadar doğal gazı üretemiyor. TürkmenistanÇin doğal gaz boru hattından Türkmenistan’ın gazı kesmesi bir açıklama olarak pompalanacak olan gazın fiyatı üzerinde halen soru sunuluyorsa da, İran’ın kuzey ve güneyi büyük çaplı işaretleri bulunsa da, Ocak ayının ortasında boru hattıyla birbirine bağlı değildir. Bu yüzdendir açıklama yapan PetroChina şirketinin yetkilisi, ki İran, kuzey bölgelerine doğal gaz sağlamak için fiyatın bin metreküp başına 195 dolar olacağını Türkmenistan ile 25 yıllık anlaşmayı imzalamayı açıkladı. Birbirleriyle çatışan enerji projelerinin tercih etmişti. Son dönemde sadece İran’da değil, bulunması, Türkmenistan’ı elini önemli ölçüde Türkmenistan’da da doğal gaz kesintilerinin güçlendirmiştir. ABD ve AB gibi büyük oyuncularla yaşanması, Türkmenistan’ın da İran gibi, doğal gaz enerji işbirliği konusunda görüşmeler sürdüren yetersizliği ile karşı karşıya kaldığını gösteriyor. Türkmenistan, artık 1990’lardaki gibi İran ve Son doğal gaz krizinin gözler önüne serdiği bir Afganistan ile baş başa kalan bir ülke değildir. O diğer gerçek, artık ucuz doğal gaz fiyatlarının dönemde Türkmenistan, aslında tehdit algıladığı bu mazide kalmış olmasıdır. Tırmanan petrol ülkeleri idare etmeye çalışıyordu. İran’ın doğal gaz fiyatlarının arkasından doğal gaz fiyatlarını da görüşmelerindeki sert tutumu muhtemelen geçmiş sürüklediği bu dönemde, Türkistan doğal gaz dönem tecrübelerinden kaynaklanıyor. İran’ın gazı var kuzey bölgesine veremiyor. Türkmenistan ‘teknik nedenlerle’ bu ülkeye verdiği gazı kesti, olumsuz yansıması Türkiye’ye uzandı. Orta Asya’daki kaynak ülkelerin eli güçlendi, gelişmeler ABD’nin lehine döndü, doğalgazın artık ‘ucuz’ olmayacağı anlaşıldı… KAYNAK ÇEŞİTLEMESİ Yukarıda sıralanan komplo teorilerinin hangisi geçerli olursa olsun, Türkiye’deki ağırlıklı olan görüşe göre yaşanan doğal gaz kesintileri İran’ın güvenilir bir partner olmadığını gösterdi. Bu anlamda bu sene Türkiye ve İran arasında imzalanan doğal gaz anlaşmasının ve Türkmen gazının İran üzerinden Türkiye’ye ihraç edilmesi planlarının zarar gördüğü de kaydedilmelidir. Zaten bu anlaşmanın gerçekleşmemesi için Türkiye, ABD baskısıyla karşı karşıyaydı. Yukarıdaki hususlar göz önünde bulundurulduğunda, son doğal gaz krizinden en karlı çıkanın ABD olduğu tahmin edilebilir. Doğal gazda ya da genel olarak enerji kaynakları açısından kaynak çeşitliliğinin sağlanması gerektiğinin zarureti ortadadır. Bu ortamda nükleer enerji dahil alternatif enerji kaynakları konusunda stratejik kararların alınması ihtiyacı bulunuyor. Türkmen gazının Hazar geçişli doğal gaz boru hattıyla Türkiye’ye taşınması projesine gelince, bu projeyle ucuz doğal gazın sağlanamayacağı önceden kestirilebilir. Bu projenin esas önemi, doğalgaz arzında sağlanacak olan çeşitliliktir. Genel değerlendirme yapıldığında ise, doğal gazın ucuz olduğu 1990’lı yıllarda alınan ve doğalgaz tüketiminin artmasını öngören stratejik kararın haklı çıkmadığı ve değiştirilmesi gerektiği anlaşıldı.