Catalog

6 Dursun YILDIZ Su Politikası Uzmanı USİAD Genel Başkan Danışmanı Su ve petrol bölgenin paylaşılamayan iki kaynağı… C S TRATEJİ düzenlenerek Irak’a verilmesi Irak için sadece nisbi bir rahatlama sağlayacaktır. Çünkü Ilısu Barajı sınıra 45 km uzaklıktadır ve Irak’ta Dicle nehri üzerinde Türkiye sınırından 70 km akışaşağısında 1984 yılında yapılan 126 m yüksekliğinde Musul (Saddam) Barajı bulunmaktadır. Bu barajın toplam depolama hacmi 11.1 milyar m3 olup Ilısu Barajı’nın toplam hacminden yaklaşık 1 milyar m3 daha büyüktür. Ancak ABD’li uzmanların bu barajın güçlendirilmesi gerektiği yönünde açıklamaları bulunmaktadır. Büyük Zap nehri üzerinde Erbil Bölgesinde 15,5 milyar m3’lük hacme sahip 1500 MW’lık kurulu gücü olan enerji ve sulama amaçlı Bekme Barajı ise yüzde 35’inin tamamlandığı dönemde tahrip edilmiş olup bitirilmesi için kredi aranmaktadır. Bu durumda Irak’ın Dicle nehrinin düzensiz sularını düzenleyebilecek büyüklükte bir baraja sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu da Irak’ın Dicle nehri sularının Ilısu Barajı tarafından düzenlenmesine çok ihtiyacı olmadığını göstermektedir. Diğer taraftan Irak gelen bu taşkın sularını önce Thartar tabii çukuruna iletmekte sonra da bir iletim kanalı ile Fırat’a aktarmaktadır. Irak’ın su potansiyelinin daha büyük bir bölümü Kuzeydoğu Iraktaki nehirlerden gelmekte olup bu nehirler üzerinde akımı düzenleyici barajlar mevcuttur.(Şekil1). Kuzey Irak bölgesinde tüm Irak’ın hidroelektrik enerji ihtiyacını karşılayacak kadar kaynak olduğu belirtilmektedir. Bu bölgenin yeraltı suyu potansiyeli açısından da zengin olduğu açıklanmaktadır. S on dönemde Irak ve Kuzey Irak’ta dini ve etnik temelde yeni bir siyasi yapılanma açısından yaşanan gelişmeler Ortadoğu’nun su ve petrol denklemlerinde ortaya çıkacak yeni durum açısından da önem taşımaktadır. Büyük Ortadoğu Projesi kapsamındaki uzun erimli planlarını uygulayabilmek için Irak’a sıcak bir çatışma ile fiili olarak yerleşen ABD bölge geleceğinde önemli olacak kararlar almaya devam etmektedir. ABD Senatosu Ekim 2007’de Irak’ın toprak bütünlüğünün korunmasını, ancak Şii, Sünni ve Kürt bölgelerine ayrılmasını öngören bir tasarıyı kabul etmiştir. Bu tasarının kabulünden hemen sonra ABD senatosu söz konusu planı "bağlayıcı değil "şeklinde yorumlasa bile uzmanlar bu planın bölgede uzun dönemdir uygulanmakta olan büyük planın bir parçası olduğunu ileri sürmektedir. Bu gelişmeler ABD’nin Irak’ta nispeten zayıf bir merkezi yönetim ve gevşek bir federasyon düzenlemesine doğru ilerlediği düşüncelerini arttırmıştır. Yakın bir gelecekte ABD’nin tüm Irak’taki işgalini kademeli ve kontrollü olarak azaltması ve stratejik bölge olan Kuzey Irak’a doğru çekilmesi şaşırtıcı olmayacaktır. Hızla ve büyük bir destekle imar edilen bu bölgede ABD’nin kalıcı askeri üsler inşa ettiği haberleri de bu gidişatı doğrulamaktadır. Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi idaresindeki bu bölge yaklaşık 40.000 km2’lik bir yüz ölçüme sahip olup Lübnan’ın 4 katıdır. Dohuk, Erbil ve Süleymaniye illeri bu bölgede yer almaktadır. Halen iki adet uluslararası havaalanına sahip olan bu bölgeye çeşitli merkezlerden haftada 80 adet doğrudan uçuş yapıldığı belirtilmektedir. Haziran 2006’da kabul edilen yasa ile bölgeye gelecek yabancı sermaye için gümrük ve vergi muafiyeti dahil birçok teşvik tedbiri uygulandığı ileri sürülmektedir. Beş adet Üniversite bulunan bölgenin nüfusunun yaklaşık 5 milyon kişi olduğu tahmin edilmektedir. Kuzey Irak’ta Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ve Dünya Tarım Teşkilatı tarafından desteklenen baraj ve hidroelektrik santrallerinin ve elektrik iletim hatlarının bakım onarım ve yenilenmesi, küçük hidroelektrik enerji santrali potansiyelinin belirlenmesi, yeraltısuyu potansiyelinin tespiti, yeraltısuyu kuyularının verimliliklerinin belirlenmesi, su temini ve çevre sağlığı insani yardım projesi gibi birçok proje tamamlanmıştır. ABD’nin Irak’ı işgalinin ardından bu ülkenin yönetim yapılanması gevşek federatif bir sistem olarak düşünülüyor. Bu yaklaşım Türkiye’yi yakından ilgilendiren Kuzey Irak’ı öne çıkarıyor. Kuzey Irak’ın mevcut su ve petrol potansiyeli, bölgeyi Irak ve Türkiye açısından önemli konuma getirebilir. yüzde 58 ini Irak’a bırakmaktadır. Bu nehirden Irak’a yılda yaklaşık 9,3 milyar m3 su gelmektedir. Dicle nehrinin ŞattülArap yakınlarında Fırat ile birleşmeden önce yıllık ortalama su potansiyeli 53 milyar m3 dür. Bu miktarın 21 milyar m3’ü Türkiye sınırlarından Irak’a intikal etmekte 32 milyar m3’ü ise tamamen Irak sınırları içinden oluşmaktadır. Irak Musul Barajı içindeki bu potansiyeli oluşturan ırmakların çok büyük bir bölümü Dohuk Barajı Ortadoğu denklemi PETROL KAYNAKLARI Kuzey Irak bölgesinde 50 milyar varile ulaşan büyük petrol rezervlerinin olduğu ileri sürülmektedir. Bu nedenle Kuzey Irak bölgesel yönetimi, Ağustos 2007’de kabul edilen petrol yasası ile yabancı petrol şirketlerine çıkarttıkları petrolden yüzde 20’ye kadar hisse vererek bu stratejik kaynağını bir an önce geliştirmeye çalışmaktadır. Kuzey Irak yönetimi kendi petrol yasasını çıkardığı Ağustos ayından bu yana 20 uluslararası şirketle 15 anlaşma imzalamış olup Kuzey Irak’ta Türk şirketleri de Petrol arama faaliyeti yürütmektedir. Kuzey Irak bölgesel yönetimi’nin, Fransız Brniko Oil şirketi ile Dohuk ilinde ve El İmadiye ilçesinde petrol üretme anlaşması yaptığı ve şirketin 2008’de faaliyete geçmek için ön hazırlıklara başladığı belirtilmektedir. Bunun yanı sıra birçok şirketin Zaho ve Akre'de petrol çıkarma anlaşması yapmak için görüşmelerde bulundukları bildirilmektedir. 28 Kasım 2007’de Washington'da konuşan Kuzey Irak SU VE PETROL Su Kaynakları: Irak Ortadoğu ülkeleri içinde su potansiyeli konusunda diğer ülkelere göre daha iyi durumdadır. Fırat ve Dicle nehirleri bu ülkede birleşerek Basra körfezine dökülmektedir. Kuzey Irak da çevresine göre görece olarak su potansiyeli yüksek olan bir bölgedir. Kuzey Irak’ta merkezi bölgelerdeki ortalama yıllık yağış 1780 mm ile Türkiye ortalamasının yaklaşık üç katıdır. Bu yağışlar alt kesimlerde 760 mm ile yine 642 mm’ lik Türkiye ortalamasından fazladır. Yılın 6 ayındaki kar yağışı Kuzey Irak bölgesini Irak’ın su deposu durumuna getirmektedir. Kuzey Irak’taki nehirler üzerinde modern sulama sistemleri ve hidroelektrik enerji barajları mevcuttur. Suriye ile Irak arasında varılan mutabakat ile Suriye Fırat nehrinden gelen yıllık ortalama suyun Kuzey Doğu Irak’tan gelmektedir. Bu nehirler Küçük Zap, Adhaim ve Diyala nehirleri olup üzerinde Dokan ve Darbandikan barajları mevcuttur. Bunların yanı sıra Büyük Zap üzerindeki Bekme Barajı inşaatı yarım kalmış olup Adhaim Barajı ise planlama aşamasında bulunmaktadır. Dicle ana kolundan Irak’ a sınırda giren akım yıllık yaklaşık 16 milyar m3 civarındadır. Düzensiz bir akış rejimi olan Dicle sularının yeni yapılacak Ilısu Barajında