Catalog

16 Dilek FİLİZFİDANOĞLU TUSAM Çalışma Hayatı ve Türkiye Araştırmaları Masası dfidanoglu@tusam.net TEKEL’in parça parça satış süreci işliyor… C S TRATEJİ üretimi yapan fabrika kurulmuştur. Bu yıllarda tütün üretiminde herhangi bir kısıtlama olmamış ancak 1883 yılından itibaren tütünün işletme hakkı 30 senelik süreyle "Memaliki Osmaniye Duhanları Müşterekilmenfaa Reji Şirketi" adlı Fransız bir şirkete verilmiştir. Sözde tütün üretimini denetleyen yabancılara ait bu şirket, 40 yılı aşkın bir süre tütün üreticisinin baş belası olmuştur. Birçok kaynakta Muharrem Kararnamesi ile Osmanlı İmparatorluğu’nun ödenemeyen borçlarının tasfiyesi için kurulan Fransız sermayeli bu şirketin, tütün kaçakçılığı yaptıkları gerekçesi ile binlerce Türk’ü öldürttüğü belirtilir. Bu cinayetler ta ki 1925 yılında Reji’nin 4 milyon Türk lirasına satın alınarak devletleştirilmesine kadar sürer. 1927 yılından itibaren tütün üreticisini desteklemeye başlayan devlet, tütün alımında aracılarla değil direk üreticiyle muhatap olmaya başlamıştır. TEKEL ise 1947 yılından itibaren tütün üreticilerini desteklemekle görevlendirilmiştir. 1983 yılından sonra tütün ithalinin serbest bırakılması sayesinde tütün üretimi zarar görmeye başlamış, daha önceleri ülkeye kaçak yollarla sokulan Amerikan sigaraları bu yasağın kalkmasıyla birlikte sigara piyasasının neredeyse yarısına hakim duruma gelmiştir. İthalat önceleri sigara olarak yapılmış ancak yabancı sigaraların ülkemizde üretiminin başlamasıyla birlikte, bu sigaraların yapımında kullanılan tütünlerin de ithaline başlanmıştır. Dolayısıyla Türkiye’de üretilen tütüne olan talep giderek azalmış bunun sıkıntısını da en çok üreticiler çekmiştir. 2000’li yıllarda neredeyse 600 bin tütün üreticisi varken, 2007 yılına gelindiğinde, yurt dışından ithal edilen tütünler sayesinde sayı 200 binlere kadar düşmüştür. Türkiye tütün üretiminde ABD, Brezilya, Çin ve Hindistan'dan sonra 5. sırada yer alırken, yabancı tekeller sayesinde yakında tütün üretiminden vazgeçmek zorunda kalacaktır. Türkiye’de sigara piyasası ağırlıklı olarak Amerikan sigaralarının tekelindedir. Özellikle genç nüfusa sahip olan Türkiye pek çok alanda olduğu gibi bu alanda da küresel güçlerin pazar hedefi haline gelmiştir. Yabancı şirketlerin TEKEL ’e neden talip olduklarını anlamamak aslında imkansız. Amaçlarının Türkiye’nin tütün piyasasını ellerine geçirmek olduğu belli. Dolayısıyla dünyanın her tarafında aranan bir özelliğe sahip olan Türk tütünü yerine ithal tütünle sigara üretilecek olması, tütün üretiminde dünya dördüncüsü olan ABD’nin işine gelecektir. Bu bağlamda Batılı ülkeler, IMF ve Dünya Bankası’nın TEKEL’in özelleştirilmesi için yaptıkları baskının arkasında da ABD’nin olduğunu tahmin etmek çok da zor değil. Geçmişte Osmanlı İmparatorluğu’nun borcunu ödemek için kurularak tütün piyasasının teslim edildiği Reji Şirketi’nin yerini günümüzde özelleştirme almıştır. Zira özelleştirmenin nedenlerinin başında IMF’ye olan borcun ödenmesi gelmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki TEKEL’in özelleştirilmesiyle birlikte ithal tütünlerin piyasaya hakim olması sayesinde kazanan ABD ve Batılı ülkeler olacak, kaybeden ise ülke ekonomisi, yaklaşık 13.000 TEKEL çalışanı ve tütün üreticileri olacaktır. Zira tütün ekilen alanlarda aynı gelirin sağlanabileceği alternatif bir ürün ekilmesi mümkün değildir. Korkuların yersiz olmadığı anlaşıldığında çok geç olabilir. TEKEL özelleştirilirse Türkiye’de tütün ve tütüncülük kesinlikle yok olacaktır. S eçimlerden sonra yaşanan sıcak gündem, sıcak gelişmeler, sınır ötesi operasyon, verilen şehitler, ekonomideki büyümenin son 23 çeyrektir ilk kez düşük çıkması, mecliste yaşanan gerginlikler… Bütün bunlar Türkiye’nin gündemini doldurmaya yetiyor da artıyor bile. Ancak bunca gelişme arasında seçimler sırasında hız kesen ya da hız kesmiş gibi görünen özelleştirmeler, yeterince göz önünde değil ama son günlerde gizliden gizliye yeniden hız kazanmış durumda. Bugüne kadar satılan pek çok milli varlığımızdan sonra, özelleştirme sırasını bekleyen en önemli kuruluşlarımız arasında ayrıcalıklı bir yere sahip olan ve kısaca TEKEL olarak bildiğimiz "Tütün, Tütün Mamulleri Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü"nde sona yaklaşıldı. Zira şimdiye kadar ertelenmesinin nedenlerinden bir tanesi Türkiye’nin erken seçim atmosferine girdiği bir dönemde özelleştirmenin çok fazla ilgi çekmeyeceği şeklindeydi. Nihayet TEKEL için son teklif verme tarihi 25 Ocak 2008 olarak belirlendi. Sırada sigara var ÜÇÜNCÜ İHALE Tekel’in sigara bölümünün satışı için çalışmalar 2003 yılında başlamış ve aynı yıl ilgilenenler arasında, Doğan Grubu, JTI ve British gerçekleştirilen ihalede, en yüksek teklifi 1 milyar American Tobacco (BAT) bulunuyor. Bunların yanı 150 milyon dolar ile Japan Tobacco International sıra Bakkallar ve Bayiler Federasyonu da ihale ile (JTI) vermişti. Ancak, Özelleştirme Yüksek Kurulu, ilgilenen yerli yatırımcılar arasında. Ayrıca Amerikalı teklifin beklentilerin altında kalmasını gerekçe ve İngiliz yatırım fonlarının da ihaleyle yakından göstererek ihaleyi iptal etti. TEKEL'in değerinin ilgilendiği biliniyor. artırılması gerekiyordu ve bunun için yeniden yapılanma çalışmalarına hız verildi. Bu çalışmalar sonuç verdi ve TEKEL uzun bir süreden sonra ilk kez EJİ’DEN ÖZELLEŞMEYE kara geçti. TEKEL için yapılan ikinci ihalede marka Tütünün Türkiye’deki macerası 1600’lü yıllarda satışı da gündeme gelmiş, ancak hiç teklif gelmemesi Osmanlı İmparatorluğu zamanında Venedikli nedeniyle ihale iptal edilmişti. Israrla üçüncü kez tüccarlar tarafından Anadolu’ya getirilmesi ile başlar. ihaleye çıkarılan TEKEL Sigara’nın pazar payı yüzde Kullanımı bu yıllarda başlamakla birlikte tütün 3839 civarında ve 2006 yılında 199.9 milyon YTL tarımının ne zaman başladığına dair kesin bilgi faaliyet karı elde etti. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, yoktur. 1800’lü yıllara kadar dönem dönem tütün 27 Ekim’de verdiği ilanlarla TEKEL ’in Sigara içilmesi padişahlar tarafından yasaklanmış olsa da İşletmeleri’nin satışı için yeniden ihaleye çıktı. Varlık tütünle ilgili asıl önemli gelişme 1860’lı yıllarda satışı yöntemiyle gerçekleştirilecek ihalede, son teklif başlamıştır. 1861 yılında tütünün ülkeye ithali verme tarihi 25 Ocak 2008 ve ihalede geçici teminat yasaklanmıştır. 1874 yılında da ilk paketli sigara tutarı 30 milyon dolar olarak belirlendi. Özelleştirme kapsamında, Hükümetin özelleştirme politikası, işçilerin tepkisini dikkate almıyor... İstanbul, Adana, Ballıca, Bitlis, Malatya ve Tokat sigara fabrikaları var. Adana, Ballıca, Bitlis, Malatya ve Tokat sigara fabrikaları ile bu fabrikaların kullanımında bulunan taşınmazlar, İstanbul, Adana, Ballıca, Bitlis, Malatya ve Tokat sigara fabrikalarının envanter kayıtlarında yer alan makine ve teçhizat, yedek parça, sigara markaları ve yeni marka başvuruları, İstanbul Sigara Fabrikası ve bu fabrikaların kullanımında bulunan taşınmazlar ile Şirket Genel Müdürlük binası bütün halinde ihale edilecek. TEKEL Sigara bölümünün özelleştirilmesi ile Türkiye’nin ‘hızlı’ olduğu özelleştirmenin şimdiki hedefi TEKEL’in sigara tesisleri… Osmanlı’nın borçlarının kapatılması amacıyla kurulan Reji’yi Cumhuriyet yönetimi tasfiye etmişti. Özelleştirme ve piyasanın yabancıların egemenliğine girmesi ‘güncel reji’yi temsil ediyor. R