Catalog

14 Cihangir DUMANLI cdumanli@hotmail.com 80’li yıllardan sonra ivme kazanan neoliberal ekonomi anlayışı serbest piyasa ekonomisini öne çıkartırken, buna koşut olarak devletin küçültülmesini, ekonomik faaliyetlerden elini çekmesini öngörmektedir. Devletin küçülmesi ve pek çok fonksiyonlarını özel firmalara devretmesi ülkemizde de yaşandığı gibi sağlıktan eğitime, madencilikten haberleşme ve ulaştırmaya kadar gittikçe daha çok alanı kapsamaktadır. Zamanımızda özelleştirmenin gittikçe artan biçimde güvenlik alanını da kapsadığına tanık olmaktayız. Güvenliğin yeni boyutları üzerine tartışmalar… C S TRATEJİ ele geçirmişler, bu kez Başkan Kabbah, Sandline International (SI) ile 10 milyon dolarlık bir sözleşme yapmıştır. SI, ECOWAS(4) askerleri ile birlikte başkenti kurtararak Kabbah’a teslim etmiştir.(5) Angola’da UNITA(6) kuvvetleri 1993 yılında Soya şehrindeki petrol tesislerini ele geçirmiştir. Tesisleri kendi ordusu ile geri alamayan Angola hükümeti EO şirketi ile sözleşme yapmış, EO Soya şehrini UNITA’dan geri almıştır. EO daha sonra 40 milyon dolarlık bir sözleşme il Angola ordusunu eğitmiştir.(7) 17 ABD şirketi 3,5 milyar dolarlık bir ihale ile Kolombiya’da uyuşturucu savaşında kullanılmıştır.(8) ABD askeri danışmanlık şirketi Military Professional Resources Inc. (MPRI), Birinci Körfez Savaşı’ndan alınan dersleri Tayvan ve İsveç ordularına aktarmıştır. Halliburton Grubuna bağlı Kellog Brown & Roots (KBR) şirketi, Birinci Körfez Savaşı’nda yanan petrol kuyularının söndürülmesi işini yapmıştır. Aynı şirket 1992 yılında ABD ordusunun stratejik lojistik planlaması ihalesini almıştır. ABD Dyncorp şirketi Kosova’da ABD ordusunun lojistik destek faaliyetlerini yürütmüştür. Özel askeri şirketler Afganistan ve Irak savaşlarında patlama yapmıştır. Bu savaşlarda ABD 150 şirkete 48,7 milyar dolarlık iş yaptırmıştır. Irak’ta ABD kuvvetlerinden sonra en çok personel bulunduran, 100 000 kişi ile(9) özel şirketlerdir. Savaşta bu şirket personelinden 300 den fazla kişi ölmüştür. Bunlar 4000 civarındaki Amerikan askeri zayiatına dahil değildir. Bu şirketler arasında Halliburton ve ona bağlı KBR sadece 2005 yılında 13 milyar dolarlık ihale almıştır. Irak’ta kritik personel ve tesislerin korunmasını üstlenen Blacwater şirketinin sivil Iraklıları öldürmesi, Abu Garib hapishanesini işleten CACI şirketinin burada ABD askerlerini işkence yapmaya teşvik etmesi dikkatleri bu şirketler üzerine toplamıştır. 19 Ülke savunması özelleştirilemez Özelleştirme, devletin küçültülmesi yaklaşımı, güvenlik alanında da kendini hissettiriyor. Güvenliğe ilişkin, barış zamanında, birtakım hizmetler özel sektör tarafından üstlenilebiliyor. Bazı zayıf devletler ise zaman zaman güvenliklerini özel savaş şirketleri aracılığıyla sağlama yoluna gidiyor. BAĞIMLI SİLAHLI KUVVETLER Güvenlik hizmetlerinde sivil firmaların kullanılması yeni bir şey değildir. Yeni olan, bu firmaların sayıca artması ve bunlara verilen görevlerin çeşitlenmesi hatta muharebe görevlerini de kapsar hale gelmesidir. Dünyada pek çok silahlı kuvvetlerin silah ve donanım üretimi, üretilen silah sistemlerinin eğitiminin verilmesi, üst düzey bakımlarının yapılması ve inşaat gibi hizmetleri sivil yılında bir İngiliz şirketi olan Sandline International firmalardan aldıkları bilinmektedir. Bu rutin (SI) ile Bougainville’i isyancılardan geri alması için uygulamaların dışında son yıllarda bizde de olduğu 36 milyon dolarlık bir sözleşme yapmıştır. Bu gibi, yemek ve servis hizmetleri gibi "barış zamanı maksatla SI şirketi bir Güney Afrika şirketi olan lojistiği" hizmetlerinin sivil firmalardan alınmasına Executive Outcomes şirketi ile yaptığı alt sözleşme ile başlanmıştır. Genel olarak silahlı kuvvetler sivil muharip personel temin etmiş, Beyaz Rusya’dan yedi firmalara daha çok bağımlı hale gelmektedirler. Özel milyon dolarlık silah almış (dört taarruz helikopteri güvenlik hizmetleri dünyada yılda 100 milyar dolarlık dahil), ancak PYG ordusu kendisine ayrılacak bir sektör haline gelmiştir.(1) kaynakların yabancı bir şirkete verilmesine karşı Özel güvenlik sektörünün son yıllarda artış çıkınca Başbakan Chan istifa etmek ve SI ile göstermesinin başlıca nedenleri şunlardır(2) : sözleşmeyi iptal etmek zorunda kalmıştır.(3) 1. Soğuk savaştan sonra devletlerarasında çatışma Siera Leone’de zengin elmas yataklarına el olasılığının azalması ile pek çok ülkede silahlı koymak isteyen Devrimci Birleşik Cephe (RUF) 1991 kuvvetlerin küçültülmesi nedeniyle, yedi milyona yılında Kono bölgesindeki elmas yataklarını ele varan profesyonel askerin boşta kalması sivil güvenlik geçirmiştir. Yeterli askeri gücü olmayan Siera Leone sektörünü harekete geçirmiştir. hükümeti İngiliz ordusundan atılan Gurkaların 2. Yine soğuk savaş sonrasında Doğu Bloğunun oluşturduğu Gurka Güvenlik Muhafızları (GSG) adlı dağılması ABD’nin başını çektiği Batı Bloğunun bir şirketle anlaşmıştır. GSG şirketi RUF’a karşı oluşan stratejik boşlukları doldurmak istemesi ve taarruz etmeyi reddedince bu defa Güney Afrika’dan devlet içi çatışmaların artması üzerine, blok Executive Outcomes (EO) şirketi ile sözleşme desteğinden yoksun kalan küçük ve başarısız yapmıştır. EO şirketi 1995 yılında taarruzla Kono devletlerin (failed states) yardımına özel güvenlik bölgesini RUF kuvvetlerinden geri almıştır. EO şirketleri yetişmiştir. şirketi çekilince ayaklanmacılar başkent Freetown’u 3. Küreselleşme ve neoliberal politikaların Irak’ta korm görevi yapan yansıması olarak özel güvenlikçiler... özelleştirme dalgasının yükselmesi silahlı kuvvetleri de etkilemektedir. ÖZEL SEKTÖRE VERİLEN GÖREVLER Yukarıdaki örneklerden de görüleceği gibi özel güvenlik sektörüne çok çeşitli görevler verilebilmektedir. Bu şirketlerin görev yelpazesine giren başlıca görevler şunlardır: İkmal Hizmetler (yemek, çamaşır, üslerin ve sosyal tesislerin işletilmesi, temizlik, su, yangın söndürme…), Bakım, Ulaştırma, Eğitim, Mayın temizleme, İnşaat, Askeri danışmanlık (doktrin geliştirme, yeniden yapılandırmaya yardım), Kritik personel ve tesislerin korunması (barışta ve savaşta), Konvoy emniyeti, Hapishane işletmesi, Esir sorgulama, Kontrol noktalarının işletilmesi, İstihbarat temini, Barış gücü gözlemcileri, Sığınmacı kamplarının işletilmesi, Muharebe. Uygulamaların yeni görev türleri çıkartacağı değerlendirilmektedir. Bu ÖRNEKLER Yukarıdaki nedenlerle son yıllarda güvenlik hizmeti veren firmaların sayısında ve görevlerinde büyük artış olmuştur. Dikkat çeken bazı uygulamalar şunlardır. Papua Yeni Gine (PYG)’de altın, gümüş ve bakır madenleri bakımından zengin Bougainville bölgesini ele geçirmek için ayaklanan Bougainville Devrimci Ordusunu (BRA) bastırmak için kendi gücü yetmeyen PYG Hükümeti, 1997