Catalog

20 Gözde KILIÇ YAŞIN TUSAM Balkan Araştırmaları Masası gyasin@tusam.net Brezilya’daki sempozyumda ekümeniklik... C S TRATEJİ leştirilen ve 28 Eylül’de Selanik’te sona eren Karadeniz temalı "Din, Bilim ve Çevre" sempozyumuydu. Karadeniz’in temizliğine(!) Trabzon’dan başlayan gezinin "Elefterios Venizelos" adlı bir gemiyle gerçekleştirilmesi manidardı. Avrupa Komisyonu'nun, Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler Çevre Programı ve Yunanistan Ticaret Bankası'nın da desteğini alan sempozyumun Trabzon ayağında bizzat Bartholomeos tarafından dağıtılan haritalar da Karadeniz "Pontus Gölü" olarak gösterilmiş ve yerleşim yerlerinin isimleri Rumca verilmişti. Patrikhane’nin Ortodokslar üzerindeki tarihsel etkisini kullanmak isteyen AB ve ABD bu sempozyumları da destekliyor. Nitekim, örneğin Karadeniz’dekine "ABD Başkan Yardımcısı Al Gore ve Çevre Bakanı Tim Wirth siyasi destek" vermişti. Bu destek elbette ki "Ekümeniklik" iddiası için de geçerli. Ne var ki Fener Rum Patrikhanesinin ya da Patrikin "Ekümenik" olma iddiasının haklılığına kendileri Ortodoks olmayan ABD ya da AB üyesi ülkelerin yetkilileri karar veremez. Fener Rum Patriği her fırsatta (Ekümenik/evrensel) olduğu yönündeki iddiasını tekrarlamakla başta Türkiye’ye ve Ortodoks Hıristiyanlara bunu kabul ettirmeye çalışıyorsa da Patrikhanenin ve Patrikin tüm dünya Ortodokslarının lideri olduğu yönündeki iddia, bunu böylece kabul edecek üç onay gerektirmekte. Biri olmadan diğerinin yeterli olmayacağı yani üçünün de bir arada bulunması gereken olurların ilki yazılı olmayan Hıristiyan hukukunun bu konuya ilişkin usul kurallarına uyulduğu yönündeki kabul, ikincisi böylesi bir liderlik yetkisini kullanmasına izin verecek Türkiye’nin onayı ve üçüncüsü de dünya üzerindeki Ortodoksların icazeti. F ener Rum Patriği Bartholomeos, düzenlediği "Hayatın Kaynağı Amazon" sempozyumu vesilesiyle 13–20 Temmuz tarihleri arasında Brezilya’nın en büyük eyaleti olan Amazon’daydı. Bartholomeos, "Ekümenik Patrik" sıfatıyla, devlet ve hükümet başkanlarına gösterilen bir ilgi ve protokolle karşılandı. Motosikletli polislerin eşliğinde gerçekleştirdiği yolculuğunda Brezilya savaş gemileri tarafından korundu. Sempozyumun üçüncü gününde yerli lider Khaswiki ile birlikte Amazon’u kutsayan Bartholomeos, 125 milyonluk Katolik nüfusu bulunan Brezilya’dan Amazon Valisi’nin "Artık Amazon’unda Patriğisiniz" tarzındaki konuşmasıyla uğurlandı. BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın da katıldığı sempozyumun sponsorluğunu Yunanistan’ın Dışişleri Bakanlığı ve kimi Yunan şirketleri yapmıştı. "Hayatın Kaynağı Amazon", Bartholomeos’un 1995 yılından bu yana Yunanistan’ın desteğiyle düzenlediği "Din, Bilim ve Çevre" konulu sempozyumların altıncısıydı. İlki Ege Denizi’nde yapılan ve dünyanın önemli çevre sorunlarına dikkat çekilmesi amacıyla yapıldığı söylenen sempozyumu, 97’de Karadeniz’de 99’da Tuna Nehri’nde, 2000’de Adriyatik’te ve 2002’de Baltık Denizi’nde gerçekleştirilen sempozyumlar izledi. Doğu Roma ve Ekümenikliği kabul ettirme çabaları artıyor Fener Rum Patriği Bartholomeos, Yunanistan’ın desteğiyle düzenlediği "Hayatın Kaynağı Amazon" adlı sempozyum için gittiği Brezilya’da Ekümenik olarak karşılanırken, hükümet ve devlet başkanlarına gösterilen ilgi ile karşılandı. Bartholomeos’u deniz yolculuğu sırasında Brezilya savaş gemileri korudu. Yunan bayraklarıyla donatılmış olan Patmos Adası’nda "Çevre ve Vahiy" adıyla düzenlenen ilk sempozyum (23 Eylül 1995) , duyarlılık gösterilen çevre konusunun istismarı yoluyla Patrik’in ekümeniklik sıfatını gündeme getirme girişimi olarak değerlendirilmişti. Gerçekten de AB Komisyonu başkanları Romana Prodi ve Jack Santer gibi Batılıların katılımıyla renklenen ve uluslararasılaşan organizasyonlar Patrik’in itibarını arttırdığı gibi "Ekümenik" sıfatını vurgulama imkânı yaratmıştır. Sempozyumlar arasında en fazla yankı bulanı 20 Eylül 1997’de Trabzon’dan başlayıp Batum, Novorossisk, Yatla, Odessa, Köstence, Varna ile İstanbul limanlarında birer oturumu gerçek İSTANBUL’DA BİR KİLİSE Hıristiyan anlayışına göre, bir kilisenin "Ekümenik" sıfatını kazanarak diğer kiliseler üzerinde yetki ve söz sahibi olabilmesi için o kilisenin apostolik olması yani İsa’nın havarilerinden birisi tarafından kurulmuş olması gerekiyor. Hıristiyan aleminde üç tane kilise İsa’nın havarileri tarafından kurulmuştur: Roma, Antakya, İskenderiye. Antakya Patrikhanesinin Ereğli (Heraclea) Metropolitliğine bağlı bir Episkoposluk olan Fener kilisesine patriklik statüsü verilmesini sağlayan ise İstanbul’u başkent yapınca dinin de merkezi yapmak isteyen Doğu Roma İmparatoru Konstantin’di. Başta Roma kilisesi (Vatikan) olmak üzere hiçbir kilise tarafından kabul edilmeyen bu kararın hayata geçirilmesi için ikisi de "apostolik" kilise olan Antakya ve İskenderiye patriklikleri ortadan kaldırılmış, Anadolu, Suriye, Mısır ve Filistin’de yüzlerce insan öldürülmüştür. Özetle; Hıristiyan hukuku, Fener Rum Patrikhanesi’nin "Ekümeniklik" iddialarını şartlar gerçekleşmemiş olduğu için kabul etmemektedir. Türkiye için Patrikhane, Ortodoks azınlığın dinî ihtiyaçlarını karşılayan, tamamıyla Türkiye Cumhuriyeti yasalarına tâbi dinî bir müessesedir. Lozan Konferansı açısından da Patrikhane, gayri Müslim azınlıklara ait herhangi bir kilise veya sinagogdan daha fazla yetki veya hakka sahip değildir. Lozan'da Patrikhane, tek başına bir kurum olarak yer almamakla birlikte, varılan sözlü anlaşma gereği, Fener Patrikhanesi azınlığın kilisesi Bartholomeos, dini bir törende...