Catalog

Ali KÜLEBİ TUSAMUlusal Güvenlik Strat. Arş. Mrk. Bşk. Vekili akulebi@tusam.net Kerimov yönetimi, ölüm cezasını kaldırdı… C S TRATEJİ 17 Bu noktada değinilmesi gereken en önemli gelişme, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) arasında ölüm cezasının kaldırılması konusunda bir ilk olması bakımından Özbekistan’ın aldığı karardır. Her ne kadar Özbekistan’da yıllardır ölüm cezası uygulanmıyor ve yine mevcut yasaya göre 60 yaşın üzerindeki erkeklere, 18 yaşını doldurmayanlara ve kadınlara ölüm cezası uygulanmıyor idiyse de, 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren tam anlamıyla ölüm cezası kaldırılmış olacaktır. Bunun sağlanması açısından ve ölüm cezasının kaldırılması yönünde Devlet Başkanı İslam Kerimov’un 1 Ağustos 2005 tarihinde yayınlanan ölüm cezasının kaldırılması hakkındaki kararnamesinin yürürlüğe girmiş olması, bütün Asya ülkeleri için örnek bir gelişmedir. Buna göre ceza kanunu aşamalı olarak liberalleştirilecek ve ölüm cezası kaldırılarak yerine müebbet ağır hapis veya uzun süreli hapis cezası getirilecektir. Özbekistan bağımsızlığına kavuştuktan sonra ölüm cezası çoğu, demokratik devlette pratikte olduğu üzere, yalnız birçok insanın ölümüne neden olan ağır suçlarda uygulanmıştır. Yine böyle bir yaklaşımla Özbekistan, teröristlere bile idam cezasının uygulanmamasına çalışmaktadır. Egemen devlet sayesinde, insani muamele konusunda temel toplumsal düzenlemelerin yapılmış olması ve binlerce yıldır devam eden geleneksel ve ulusal insani değerlerin yeniden oluşturulmuş olması önemli bir konudur. Herkes tarafından kabul gören ve adaletin zaferi anlamına gelen, insani düşünceyi benimseyen uluslararası normların gittikçe kabul görmesi de bu bağlamda üzerinde durulması gereken bir konudur. Reform çalışmaları sırasında, çağdaş normatifhukuki mevzuatın hazırlanmasında, uluslararası kuruluşlar, bilim adamı, hukukçular ve basın yayın organlarının mensuplarına da başvurulmuş olması ve bunların uyarılarının dikkate alınmış olması yine bu bağlamda son derece önemlidir. Hiç şüphesiz ki Özbekistan yönetimi ve halkı, insan yaşamının korunması ve buna bağlı bir takım tedbirlerin alınması ile ilgili tarihi kararın hayata geçirilmesi için tüm imkanları devreye sokmaya hazırdır. Kararnameye uygun olacak şekilde ölüm cezası yerine müebbet ağır hapis cezası veya uzun süreli hapis cezası verilecek suçluları barındıracak hapishanelerin inşaatı veya yapılandırılması, ayrıca bu yerlerde çalışacak personelin hazırlanması ile ilgili bir takım teşkil ve hazırlık çalışmaları da plana uygun bir şekilde yürütülüyor. Yine ölüm cezasının kaldırılması ile ilgili Özbekistan Ceza Kanunu’nda gerekli değişikliklerin ve güncellemelerin yapılması konusunda da çalışılmalar sürüyor. Özbekistan yönetiminin bütün bu çalışmalarının, BM’nin "İnsan Hakları" ile ilgili 92 numaralı kararına uygun olarak, "Özbek vatandaşlarına ölüm cezasının uygulanmasının kaldırılması" yönündeki tavsiyesi uyarınca yasal hale getirilecek olması, Özbekistan’ın uluslararası örgütler ile olan işbirliğini daha da güçlendirecektir. Özbek toplumunda suç ve özellikle cinayet oranının diğer ülkelere oranla çok az olması (Özbekistan’da 100.000’de 150, Ukrayna’da 100.000’de 400, ABD’de 100.000’de 750 gibi) da Özbekistan’ın huzurlu bir ortamda daha aydınlık ve refah içinde bir geleceğe çağdaş ve insan haklarına uygun hukuk sistemine ve uygulamalarına ulaşmakta olduğunu gösteriyor. Bütün bu gelişmelerin tüm Orta Asya ülkelerine yayılması da temennimizdir. S ovyetlerin hızla parçalanmasıyla ortaya çıkan Orta Asya Türk Cumhuriyetleri içerisinde en büyük nüfusa sahip olan Özbekistan, aynı zamanda stratejik konumu açısından da yaşamsal önem atfedilen ülkelerden biridir. Özbekistan, Sovyetlerden kopan Orta Asya devletlerinin hepsiyle sınırdaştır. Söz konusu ülkelerin hepsiyle ortak tarihi özellikler taşıması nedeniyle de bu yeni Türk Devletleri arasında stratejik bir köprü konumunda olmasının yanı sıra doğal kaynaklarının zenginliği de değinilmeye değer bir konudur. Tek büyük küresel gücün dünyayı yönetme çabaları nedeniyle son yıllarda sıkıntılarla daha çok karşı karşıya kalan dünyamızda ortaya çıkan ülkeler arası çok bilinmeyenli politik çıkar çatışmaları içerisinde olan devletler çeşitli ülkeleri ilgilendiren terörü de kendi stratejik değerlendirmeleri ve çıkarları doğrultusunda ele almak eğilimindedirler. "Senin teröristin, benim teröristim" yaklaşımında olan çoğu ülkeler, kendilerine dokunmadıkça başka ülkeleri tehdit eden terör organizasyonlarının üzerine gerektiği ölçülerde gitmemekte ve hatta kendileri açısından gerekli gördükleri durumda bu tür terörist örgütleri kışkırtmakta ve desteklemektedirler. Türkiye’nin bu konuda PKK’ya ilişkin yaşadığı sıkıntılar, bu durumun en açık örneğidir. PKK’nın bugüne kadar gelmesinde bütün komşularımızın ve hatta NATO müttefiklerimizin bir kısmının PKK’ya yaptıkları askeri ve maddi yardımların ne denli etkili olduğu bilinmektedir. Özbekistan’da reform çalışmaları Andican olayları ve Hanabad Üssü nedeniyle ABD ile ilişkileri bozulan Özbekistan, hukuk alanında yeni arayışlara yönelmiş durumda. Kerimov yönetimi, ölüm cezasının 2008’den sonra kaldırılması için çalışmalarını sürdürüyor ORTA ASYA’NIN STRATEJİK ÜLKESİ Özbek yönetimi, üzerinde oynanmak istenen yabancı kaynaklı oyunlara ve birçoğu bölgeye "demokrasi misyonerliği" iddiasıyla yerleşen çeşitli sivil toplum örgütlerine karşı ciddi ve başarılı bir şekilde gerekli önlemleri alırken, Özbek halkına daha ileri düzeyde bir yaşam sağlama yolunda ekonomik, sosyal ve idari reformlar uygulama becerisini de gösterebiliyor. Şanghay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) de girerek örgüte üye ülkeler arasındaki fiziki zinciri kuvvetlendiren Özbekistan, ŞİÖ’nün çalışmaları paralelinde bölgedeki sınır güvenliği konusunda ve terörist eylemleri ile uyuşturucu kaçakçılığına karşı verilen başarılı mücadelenin de tam merkezinde bulunuyor. Emperyalist alışkanlıklarından hala vazgeçmeyen geçmişin sömürgeci ülkelerinin ayak oyunlarına giriştiği Orta Asya gibi bir bölgede yer alan Özbekistan’da da buna benzer durumlar söz konusudur. Bu koşullarda Özbekistan yönetimi bu konuda kararlı olduğunu göstermiştir. Özbekistan, Afganistan’daki askeri antiterör harekatının ana aşamasının sonuçlanması ve anlaşmada belirlenen sürenin bitmesi nedeniyle ABD’den Hanabad’daki askeri üssünü terk etmesini dürüst ve açık şekilde ve haklı gerekçelere dayandırarak istedi. Günümüzde Afganistan’da köktendinci unsurlara karşı mücadele etmekte olan ABD’nin, bir zamanlar, Afganistan’da bunların hamiliğini yapmış olduğu gerçeği ve bugün de bu tehdidin hala Afganistan’dan kaynaklanarak Kırgızistan ve Tacikistan üzerinden gelebileceği unutulmamalıdır. Kerimov REFORM ÇALIŞMALARI Laik sistem çizgisinde ve gelişme yönünden doğru bir yolu seçtiğine inanan Özbekistan halkı, hiçbir devlete bağımlı kalmaksızın kendi çıkarlarını koruyabilme kararlığını gösterebilmiştir. Bu bağlamda, Devlet Başkanı İslam Kerimov’un kararlı tutumu önemli bir konudur. Bu fikirler Özbekistan Devlet Başkanı’nın "Özbek Halkı Hiçbir Zaman ve Hiç kimseye Bağlı Olmayacaktır" adlı kitabında da yer alıyor. Başka bir deyişle Özbekistan Devlet Başkanı İslam Kerimov, kendi ülkesi ve halkının çıkarlarını koruyan bir lider konumundadır. Yine bu bağlamda Özbekistan, terörizmle mücadele çerçevesinde insani ve adaletli yaklaşımlarla temel hukuk ve düşünce prensiplerine büyük önem veriyor. Bütün bu siyasal gelişmelerin yanı sıra, ekonomik kaynaklarını da hızla değerlendiren Özbek yönetimi, halkının çağdaş ve hak ettiği yaşam düzeyine kavuşması konusunda ekonomik ve sosyal reformların uygulanmasında kararlı olduğunu gösteriyor. Ayrıca sosyal ve idari alanda da önemli adımlar atılıyor. Bu bağlamda, çok önemli bir konu, hukuk alanında, insan haklarının korunması adına ciddi adımların atılmaya başlanmasıdır. Bu girişimlerle, Orta Asya ülkelerinde birçok ilke imza atılıyor olması da Özbekistan yönetiminin, bağımsızlıkla başlayan sürecin içinde yargıhukuk ve ceza sistemlerinin liberalleştirilmesine ne denli önem verdiğini gözler önüne sermektedir. Bununla ilgili yasa ve uygulamalar alanında da ciddi değişiklikler yapıldı.