Catalog

Ainur NOGAYEVA TUSAM Türkistan Araştırmaları Masası anogayeva@tusam.net ırgızistan’da geçtiğimiz günlerde binlerce kişinin Ala Too (Ala Dağ) Meydanı’na dökülmesiyle patlak veren siyasi kriz, yeni "renkli" devrim söylemlerinin ortaya atılmasına neden oldu. Kırgızistan’ı 2 Kasım Mitingi ile dünya gündemine oturtmuş olan muhalefet, Cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev ile Başbakan Feliks Kulov’un iktidardan çekilmeyeceklerini anlayınca, taleplerinin(1) çoğunun yerine getirilmemesine rağmen yeni anayasanın kabul edilmesi halinde mitinge son verebileceklerini açıkladı. Kırgızistan’da muhalefet yönetimi değiştiremedi… C S TRATEJİ 9 politikalarını ortaya koyuyor. Kırgız yetkilileri, daha önce "Manas Üssü"nün kirasının 100 kat arttırılmasını talep etti, üs varlığını terör karşıtı operasyona bağladı ve hatta KGAT üyelerine danışarak karar verilmesi gerektiğini belirtti. Buna karşılık ülkedeki Rus üssünün ücretsiz bulundurulmasına ses çıkartılmıyor, hatta ülkede ikinci bir Rus üssünün açılması konusu gündemde. Muhalefet gösterilerinin ardında ABD’nin parmağının olup olmadığı sorusuna gelince, "Lale Devrimi"nin ardından Bakiyev’in Rus yanlısı politika izlemesi sonucunda ABD’li sponsorların harcanan paranın karşılığını alamadığı ve bu yüzden onun devrilmesi gerektiğini düşündüklerine dair yorumlar yapılıyor. İki ABD’li diplomatın casusluk ve hükümet karşıtı faaliyetler yürüttükleri gerekçesiyle Kırgızistan’dan sınır dışı edilmesi ve "Manas Üssü" ile ilgili tartışmalar bu kanıyı destekler nitelikte. Mayıs ayında gündeme getirilen ABD tarafından ödenmiş, ancak ülke bütçesine ulaşmamış 80 milyon doların ödenmesi ile ilgili "Manas"ın kirası konusu ise günümüzde Amerikan Federal Soruşturma Bürosu FBI tarafından hazırlanan raporun basına sızmasıyla yeniden gündeme geldi. Söz konusu raporda devrik lider Akayev ailesinin çok sayıda Amerikan şirketi vasıtasıyla 500 milyon ila 1 milyar dolar civarında servet edindiği belirtiliyor. K PLANSIZ EYLEM Söz konusu "devrim" denemesinin başarısız olmasının nedenleri arasında, muhalefetin net bir plan oluşturamaması, halkın büyük kısmının mitinge sıcak bakmaması ve kaset skandalı bulunuyor. Muhalefetin talepleri arasında anayasa reformu da öngörülmüştü. Ancak bunun nasıl yapılması gerektiği konusunda net bir planın olmaması, muhalefeti, sürekli taleplerini değiştirmeye zorladı. Gösteriler sırasında da aynı tutarsızlık gözlemlendi. Muhalefet, BakiyevKulov ikilisi ile birlikte başsavcı ve Bişkek Emniyet Müdürü’nün istifasını gündeme getirdi. Ancak, daha sonra canlı yayın istemiyle devlet televizyon binasına doğru ilerlerken belediye başkanının istifası da istendi. Muhalif parlamenterler, iktidarın yapılan mitingleri dikkate almaması üzerine yasal olmayan "Kurucu Meclis"i kurarak 6 Kasım gecesi yeni Kırgız Anayasası’nı kabul ettiklerini açıkladılar. Ancak yeter sayıya ulaşmadan oylamaya konulan anayasanın geçersiz sayılacağını belirten ve muhalefeti iktidara el koymakla suçlayan Bakiyev’in açıklamasının ardından geri adım atarak uzlaşma yoluna gittiler. 2 Kasım’da gösterilerin başlamasından itibaren Kırgızistan, iktidar ile muhalefetin karşılıklı atışmalarına, kişisel hakaretlerine ve tehditlerine sahne oldu. Yani siyasi görüş ve fikir mücadelesinden çok kişisel anlaşmazlıklar ön plana çıktı. Bu durum ise gösterileri düzenleyenlere ve dolayısıyla genel olarak muhalefete karşı bir hayal kırıklığı duyulmasına neden oldu. Muhalefetin asıl amacının halka daha iyi yaşam olanakları sağlamak için mücadele etmek değil, iktidar için mücadele etmek olduğu anlaşılınca para karşılığı meydana indiği söylenen halkın desteği de azaldı. Muhalefet mitingine karşı ülkede iktidar yanlısı gösteriler de düzenlenince iki miting arasında çatışmalar çıktı. Muhalefetin iktidar yanlısı göstericilerin devlet kurumlarından getirildiğini iddia etmesine rağmen, yapılan anketler Kırgızistan halkının yüzde 60’ının Bakiyev’i desteklediğini gösteriyor. Bu da aslında gösterilerin yeni bir devrime dönüşme olasılığını zayıflatan önemli bir etken durumunda. Gösterilerin başladığı sırada muhalif liderlerin konuşmalarını içeren bir kasetin Kırgızistan güvenlik güçlerine meçhul kişilerce verilmesi ve halka açıklanması Kırgızistan’ı karıştırdı. Kasetten yola çıkarak muhalefetin bazı devlet binalarını ele geçirme planları yaptığı iddia edildi. Ancak muhalefet, teyp kayıtlarıyla oynandığını ileri sürdü ve milletvekili odasının dinlenmesinin bir suç olduğunu vurguladı. Savcılık ise olayla ilgili bir soruşturma başlattı. Yetkililere göre, Ala Too Meydanı’nda 8 gün süren miting sadece Bişkek çevresine 1 milyon Som zarar verdi(2) Bununla birlikte "Reformlar İçin" hareketinin yurt dışından 200 bin ila 10 milyon dolar civarında yardım aldığı belirtiliyor. Ayrıca muhalefet liderlerinin kaynaklarından nakit paranın yanı sıra lojistik destek de sağlandı. Bu bilgilerin doğruluğu tartışılabilir olmasına rağmen Ala Too Meydanı’nda kurulan çadırların her birinin 10 bin dolar olduğunu, belediye servisine çöp toplaması için sadece 2 Kasım günü 46 bin Som ödendiğini dikkate alırsak gösteriler için gerekli finansmanın sağlandığı konusunda bir şüphe bulunmuyor. Bu sefer ‘devrim’ yok Kasım ayında Bişkek’in Ala Too Meydanı’na ‘çadır kuran’ muhalifler, başarısız oldu. ANAYASA REFORMU Muhalifler, bu sefer eski İktidara gelmesinden bu yana aradan geçen bir ortaklarını deviremeden dağıldı. buçuk yıl içerisinde anayasal reformları gerçekleştirmediği için eleştirilen Bakiyev’in 2 Kasım Muhaliflerin yabancılardan Mitingi sonrası bir uzlaşma yoluna giderek Guinness Rekorlar Kitabı’na girecek nitelikte bir hızla 2–3 gün parasal destek aldıkları, içerisinde hazırlanan yeni Kırgızistan Anayasası’nı etmesinin tartışılır yanları bulunuyor. Nitekim yaptıkları harcamalardan dahi kabul daha önce kendisinin de belirttiği gibi, ülke kaderini belirleyen temel yasanın "gösterici kalabalığının belli oluyor. başında beklediği"nde değil, daha sakin bir zamanda kabul edilmesi gerekirdi. Bakiyev’in acele hazırlanan ve Cumhurbaşkanı OLAYIN DIŞ BOYUTU yetkilerinin bir kısmını parlamentoya devreden bu Kırgızistan’ın anayasa krizi bölge ülkelerini de tedirgin etti. İslam Kerimov–Nursultan Nazarbayev görüşmesinde durum değerlendirmesi yapıldı ve yasadışı güçlerin sızmalarına karşı sınır güvenliği artırıldı. Çin ve özellikle Ukrayna devriminde olaylara müdahil olan Rusya ise Kırgızistan hakkındaki açıklamalarda taraflara sağduyu çağrıları yapmakla yetindiler. Ülkede renkli devrim gerçekleşmesine rağmen, Kırgızistan’da Ukrayna ve Gürcistan gibi ABD yanlıları iktidara gelemedi. Bakiyev’in ilk ziyaretini Rusya’ya yapması, Şangay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) ABD üslerinin Özbekistan’dan çıkarılmasını talep eden belgenin altına imza atması, gösterilerin devam ettiği sırada Kırgızistan’ın Rusya Büyükelçisi’nin "Gerekirse Rusya ve Kolektif Güvenlik Anlaşması Teşkilatı’ndan (KGAT) yardım alırız" demesi mevcut iktidarın Kırgız protestocular... anayasanın altına imza atmasının nedeninin ülkenin bölünmüşlüğünü önlemek, her bir günü Kırgız ekonomisine milyarlarca Kırgız Somu zarar veren mitinge bir an önce son vermek olduğu açıktır. Ancak ülkenin siyasi elitleri, ülke sorunlarının siyasi krizler yaratmak yoluyla değil, daha ağırbaşlı yöntemlerle çözülmesi gerektiğini anlamalılar. Zira İsviçre benzetmesi yapılan bu "demokrasi adası", demokrasinin kanun olmadan anarşiye dönüşebileceğini unutmamalıdır. Bununla birlikte Kırgızistan’da kabul edilen yeni anayasanın, bugün Ukrayna’da yaşanan başbakan ve cumhurbaşkanı arasındaki iktidar mücadelesi ve yetki karmaşasının benzerini ortaya çıkartma olasılığı da oldukça yüksektir. Dipnotlar: 1 Bkz: Ainur Nogayeva, "Kırgızistan Yeniden Hareketlendi", Cumhuriyet Strateji, 13 Kasım 2006, Sayı: 124 2 1 Dolar =38,9 Kırgız Somu