Catalog

20 B C S atı, Kerimov’u izole ediyor TRATEJİ Moskova ve Pekin memnun Gürol KIRAÇ TUSAM Türkistan Araştırmaları Masası gkirac@tusam.net ndican olayları WashingtonTaşkent ilişkilerini tam anlamıyla altüst etti. 2001’de Afganistan’daki askeri operasyonun en önemli destekçisi olan İslam Kerimov, şimdilerde Washington’un Türkistan politikasında zorunlu revizyona gitmesinin nedeni olmuştur. Bush yönetimi Türkistan’da, Moskova ve diğer güçlerle "Büyük Satranç" oynadığı bir esnada, taşlarını devirerek oyunda geri düşmesine yol açan İslam Kerimov’u cezalandırmak için uygun yöntem arayışındadır. A Bu noktaya nasıl gelindi? erimov, başta ABD olmak üzere, Batılı devletlerden olayla ilgili olarak kendisine yöneltilen eleştirilere sırtını çevirmiş ve suçlamalarda bulunanlara yönelik sert bir tavır takınarak, dış politika çizgisinde değişikliklere yönelmiştir. Öncelikle, dost ve müttefik olarak nitelenen ve yıllarca ülkesinde askeri üs kuran ABD’nin kendisini eleştirmesini hazmedemeyen Kerimov, Washington’dan derhal K2 ola K Özbekistan dahil Asya ülkeleri liderlerinin katıldıkları 6 Ekim’de Moskova’da yapılan son Asya ülkeleri birlik toplantısından. rak adlandırılan Hanabad üssünü tahliye etmesini istemiştir. Özbek parlamentosu da 26 Ağustos’ta bu isteği oybirliğiyle onaylayarak, ABD’nin 60 gün içerisinde üssü boşaltmasını ve üssün Ocak 2003Mart 2005 dönemi kullanımı için 23 milyon Dolar ödeme yapmasına karar vermiştir. Bu boşaltma kararı WashingtonTaşkent hattındaki tüm iletişim hatlarının kopmasına neden olmuş ve ikili ilişkilerde 1996’lı yıllardan bu yana sürdürülen yakınlaşma, hiç olmadığı kadar kötü bir konuma gerilemiştir. Kerimov aşanan bu gelişmelerin ardından, birçok konuda fikir ayrılığı yaşayan AB ile ABD’nin birlikte hareket etmeleri önemlidir. Andican olayıyla ilgili daha önce kendiÇin ve Rusya’dan sinden birkaç kez talep edilen "uluslararası bağımsız bir soruşturma açıldestek ması" ile ilgili izni vermeyen ve bu tavrıyla AB ile ABD tarafından suçskeri üs konulu kabul edilen Kerimov yönetimine sunda Türkistan karşı her iki güç de harekete geçmişbölgesi genelinde Mostir. 3 Ekim 2005 tarihinde LüksemkovaWashington araburg’da yapılan AB Dışişleri Bakansındaki mücadelenin ları Toplantısı’ndan Bush yönetimi için ne 1) Özbekistan’a silah ambargosu derece önemli olduğuuygulanmasına, 2) Üst düzey Özbek zbekistan’ın ABD için önemini Brzezinski, ‘kaybeyetkililerine vize yasağı dilmemesi gereken ülke’ olarak açıklıyor. Özbekisgetirilmesine ve tan, nüfusu ve doğal kaynaklarıyla Orta Asya’nın en et3) ABÖzbekistan Orkin ülkesi olarak ön plana çıkıyor. Andican’da yaşanan taklık ve İşbirliği Anlaşolaylar sonrası gelinen aşamada, AB ve ABD, Kerimov’u ması’nın bazı maddeleriyalnızlaştırmaya çalışıyor. Devreye giren Moskova ve Penin askıya alınmasına yökin ise yaptıkları enerji anlaşmalarıyla durumdan memnelik çıkan kararlarla AB nun görünüyor. tavrını net bir A nun bilincinde olan Kerimov’un, ABD’yi Rusya karşısında mağlup duruma düşüren bu hamlesi, Bush’un Özbekistan’dan alabileceği en ağır darbedir. Kerimov’un verebileceği tepkiler arasından en ağırını seçmesi ise, "iktidarına karşı hareketlerin nasıl cezalandırılacağını uluslararası kamuoyuna göstermesi" olarak yorumlanmıştır. Kerimov bu kararıyla yetinmeyerek, ABD’nin bölgedeki diğer üsleriyle ilgili olarak "geri çekilme takvimi açıklamasına" yönelik kamuoyu oluşturmaya yönelmiştir. Şangay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) Kazakistan’daki liderler zirvesinde konuyu gündeme getirerek Rusya ve Çin’i memnun eden Kerimov, Andican olaylarına yönelik desteği de yine bu ikiliden görmektedir. İki ülke arasında iplerin kopmasına neden olan diğer gelişmeler de, Andican olaylarında yabancı desteğin olduğunun vurgulanmasıdır. 20 Eylül 2005’te başlayan Andican duruşmasındaki 15 sanıktan bazıları ABD’yi ve diğer Batılı devletleri he def alan ifadeler vermişlerdir. Sanıklardan Mikail Rudakov’un "İsyancıların elinde 250300 otomatik silah, kara mayınları ve çeşitli el bombaları gördüm. Silahların bir çoğu eski Sovyet yapımı silahlardı. Ancak, silahların içerisinde Alman Luger ve Amerikan M16 türünden silahlarda vardı" açıklaması ve diğer bir sanık Muhiddin Sabirov’un "Olay öncesinde ABD Elçiliği’nin desteğiyle Batılı bazı medya kuruluşlarının temsilcileriyle toplantı yaptıklarını" söylemesi bu ifadelerin en ilginç olanlarıdır. Bu ifadelerin yanı sıra dile getirilen diğer bazı konularda, ABD dolaylı olarak suçlanmıştır. Sanıklardan Abdulhafız Gaziyev’in verdiği ifadede "1015 militanla birlikte Kırgızistan’da bulunan kamplarda eğitim aldıklarını ve buradan Özbekistan’a sızdıklarını", ayrıca, yine sanıklardan Abdubais İbrahimov’un "Kırgızistan’ın Oş kentinde paravan şirket kurarak dışardan mali destek aldıklarını" belirtmesi, ABD’nin bir diğer askeri üssünün bulunduğu Kırgızistan’ın da olaylara dahil edilmesi, Bush yönetimine karşı üstü kapalı bir suçlama olarak değerlendirilmektedir. Batılı medya mensuplarının ve sivil toplum kuruluşlarının "isyanı teşvik ettikleri" yönündeki sanık ifadeleri, ABD’nin yanı sıra Avrupalı devletlere karşı da büyük bir suçlama niteliğindedir. Batı, Kerimov’a karşı birleşti Y Ö ?