Catalog

ALİ CENGİZKAN’DAN ‘ŞEHRİN GÖLGELERİ’ VE ‘HAYAT BAHÇESİ’ İktidarın yarattığı yıkımı ortaya koyan, bu gidişe ‘Dur’ diyen şiirler! Ali Cengizkan yeni iki şiir kitabı düşman bir yönetimle sarılmış bir dünya Şehrin Gölgeleri ve Hayat Bahçesi’yle (Everest dayatılıyor, kabul ettirilmeye çalışılıyor. Ama Yayınları) dünyaya ve ülkemize bakışını dik bu gidişe dur diyen şairler, sanatçılar ve duruşuyla gözler önüne seriyor koskocaman bir halk var. içi sızlaya sızlaya. Akıl vermeden, bilgi satmadan, çareler üretmeden Kentlerin kent olmaktan çıkışını ortaya ama pek çok şeyi sezdirerek, imgelere yükleyerek koyarken bir mimar olarak bir yandan da görüntüleri, görülmesi, duyulması gerekenleri şiire ülkemizin tarihsel, kültürel, doğasının hoyratça yeni yollar, haritalar, diller sunarak. ve düşüncesizce yok edilişini de şiirlerinde ele “Hem nesnelerin hem de sözcüklerin çukuruyla alıyor eleştirel bir bakışla. uğraşmak zor,/ Demiştim bir şair mimar olarak. “Şehrin Gölgeleri” yok oluyor. “Hayat Bahçesi” Kimlerdenim ben, kuyu/ lardan geliyorum, birikinti de. Hayatlar da yok ediliyor. Talan edilen, yok sulardan, dönüşen derelerden ve Çağla/ yan... Yaylalardan...” (“Çukur”) edilen, yabancılara satılan, halkına yirmi yılı dağılan aileler, parçala- Şehirler de yaşar, soluk alıp verir GÜLTEKİN EMRE nan yaşamlar;/ Başkalarının yirmi ve ölürler. Daha doğrusu öldürülür- yılı, islamcı, retorik, süslü edebi- ler, yaşanmaz hale gelir. Şair mimar “Dedi, Menderes’in geldiği yeri unutmasıdır; paslanmış yat.// Ötekilerin yirmi yılı, mahve- Ali Cengizkan’ın kentlere, kentler- kurtuluş/ silahlarını unutturup, her şeyi kendi coşkusuyla dilen coğrafyalar,/ Ötekilerin yir- deki yaşama, mimariye ilişkin izle- yapması: Zinaysa zina; odunsa odun/ Sağlık sokaksa, Sağlık mi yılı, törpülenen cinsel organ- nimlerini, gözlemlerini, yaşadıkla- sokak... Sonra, örnek/ ya, Kasım Özalp’i Ziya Gökalp, İsmet lar,/ Ötekilerin yirmi yılkı, kopan rını şiirlerine ağdırıyor. Üzüntü ve Paşa’yı Mithat Paşa/ yaparak, hırsını alırsın geldiğin yer- kol bacak, eksik zihinler,/ Öteki- hüzün iç içe bu şiirlerde. den... Geldiğin yerden hırslanmak.../ O hınç, o hınç var ya, lerin yirmi yılı, göze giren mermi- “Hayat Bahçesi”, “Sonatlar ve Pre- insana kendisini unutturan; ondan kork.// ler.// Hatırlamak, hatırlamaktır ha- lüdler”, “Güldarpı”, “Ten Sesleri”, ‘Her mü’min ölümü tadacaktır,’ diye korkutur kul. Kimi? tırlanması gerekeni.../ Hatırlamak, “Struga’nın Kayıp Şiirleri” bölümle- Öteki/ kolları... Kendi kimdir, nerden el almış? ‘Ah kızım, gör- hatırlamaktır hatırlanması gereke- rinden oluşuyor. İlk şiir “Hayat Bah- medin mi/ gazyağı kokan ellerini?’ Az ötedeki sokakta ‘yetmez ni...” (“Hatırlamak”) çesi” 20 yıllık iktidarın ülkede yaptı- ama’cılarla/ buluşup, kaveye gidip, tiner çekecekler. Sonra 2020’de yazılan bu dizeler her şe- ğı tahribatlara göndermeler içeriyor: akşam Türk-İslam/Sentezci’lerle bir ‘aldatıldık semineri’ var. yi anlatıyor şiir kalıpları içinde. Şiir “Bahçe tarumar. Ama gözler önüne Sonrasında televizyonlarda/ ve parlamentoda, gözyaşları sel... de ülke savunmasında dik duruş ser- serilen/ Görüntünün sesi mi olmalı Sahne; aktör, mizansen/ ve pudrdrra.” (“Demans”) giler dik duran şairinin kalemiyle. sözler? Serçe/ Cıvıltıları, çan sesleri, at Bu dizeler son yılların bir tablosunu genişçe gözler önü- Ülkemizde oluşturulan faşizan, din- pislikleri,/ Rüzgârın kuru yapraklarda ne sermiyor mu? Günün, günlerin göstergesini, siyasi yapının ci baskıların yarattığı korku, ne çok bıraktığı/ Hışırtı yapışıyor sanki yirmi durumunu sezdirmiyor mu? aydının, gazetecinin, sanatçının içeri yıldır/ Kullanılmayan bahçeye, babanın “Yetmez ama evet”çilerin desteklediği iktidara taşınan ikti- alınmasıyla iyice azgınlaştı. ölümüyle,/ Toplumsal arkeoloji mi darın açtığı yaralar ortada. Fetö’ ye tapıp, onlara her türlü ola- 1970’li yılların faşist ortamında ırgalayan beni/ Tahrik eden, edilen bir nak sağlanarak ülkenin kan damarlarının zehirlenmesini göz gö- yetişen ve şiire başlayan (aynı dö- leş kargası gibi?” (“Yaşam Kılavuzu”) re göre destekleyenler sonra “Aldatıldık” diyerek yalancı göz- nemde, aynı ortamlarda bulunduk, aynı dergilerde yazdık) Ali “Güldarpı”, Ankara’nın Çubuk ilçesinde, Esenboğa’yla yaşlarıyla masum rolü oynamadılar mı? Ve daha neler neler... Cengizkan, yüreği yana yana, içi kan ağlaya ağlaya ülkemizin Yenice yerleşkesinin arasında küçük bir köymüş. Gençliği Ali Cengizkan yeni iki şiir kitabı Şehrin Gölgeleri ve Hayat geldiği, getirildiği yeri dizelerine yansıtıyor. Ankara’da geçen birisi olarak ilk kez duyuyorum bunu. “Gü- Bahçesi’yle (Everest Yayınları) dünyaya ve ülkemize bakışı- Derinlikli, duyarlı, yapyalın dizelerle, imgelerle oluşturdu- lü gül ile vurduğunuz zaman/ İşte size güldarpı.// Gülü gülle nı dik duruşuyla gözler önüne seriyor içi sızlaya sızlaya. ğu şiir dünyasında iyice yükseliyor. Şu dizeler de çökertilen, vurduğunuzda/ İşte sana güldarpı.” Kentlerin kent olmaktan çıkışını ortaya koyarken bir mi- içi boşaltılmaya çalışılan, işkenceyle halkın bağrında unutul- Her şeyin altüst edildiği, tüm değerlerin yok edildiği, ge- mar olarak bir yandan da ülkemizin tarihsel, kültürel, doğa- maz yaraların açılışını işaret ediyor: leceklerin karartıldığı, korkunun egemen kılındığı, yoksullu- sının hoyratça ve düşüncesizce yok edilişini de şiirlerinde ele “Çıplak, denince aklıma, nü gelmiyor benim, ne de/ Gene- ğun alıp başını gittiği, tedirginlik ve huzursuzluğun hep gün- alıyor eleştirel bir bakışla. lev odaları, porno, kaçamak süzüşler...// Çıplak deyince ak- dem oluşturduğu ülkemizde şu iki dize her şeyi ne güzel orta- CANSEVER, VELİ, BERK, RİTSOS DİZELERİNE lıma kötülük geliyor,/ Çıplak deyince, 1971’de, 12 Mart’ta/ ya koyuyor: “Sanılır soluk almak gibi bir şey, gerçeklik!/ Oy- GÖNDERMELERLE İKTİDARIN YARATTIĞI Çıplak deyince, 1980’de, 12 Eylül’de/ Çıplak deyince, sa, yalan, herkesin söyleyip kandığı...” YIKIMI ORTAYA KOYAN DİZELER! 1995’te, 31 Aralık’ta/ Yeni yılın gelişini coşkuyla kutlayan li- Yaşamı, ayakta namuslu kalmayı, halkının yanında Uyarıcı tavırla “Çiğ Bir Çığ”ın baskınını anımsatıyor şu dizeler: seli gençler,/ Manisa’da, Ankara’da, diğer kentlerde/ Yal- olmayı seçen yüreklere, ülkesini savunmaya direnenlere şu “Kanımıza dokundunuz; pir dokundunuz. Yokedici/ Maaşı- nızca çıplak olsa, yalnızca çıplak olsa, yalnızca çıplak/ Çıp- iki dize de: “Ser verip sır vermeyenlerin ısrarı/ Dünyayı nız eşek yükü, sanki matah bir madendiniz de,/ Efendim, sizi lak deyince, kadın ve erkek, kadın ve erkek,/ Soğukta,/ üzeri- koruyabilmek içindir.” yolda bulup sizi saray kağnısına koymuşlar,/ Gizliden kaleye ne/ su sıkılan,/ bedenler...// Çıplak deyince aklımıza, karakol BU GİDİŞE DUR DİYEN ŞAİRLER, SANATÇILAR sokmuşlar. Dağları ve gölleri/ Yaratansınız. Sırıtarak, canlı- ve kral/ Çıplak deyince aklımıza, kolu koparılan Veli,/ Çıplak VE KOSKOCAMAN BİR HALK VAR! ları sizin denginiz olmalarıyla/ Değil, yaratandan dolayı sev- deyince aklımıza, dili koparılan Ali,/ Çıplak deyince aklımı- “Şehrin Gölgeleri” yok oluyor. “Hayat Bahçesi” de. Ha- diğinizi söyleyecek kadar/ Aşağılık, yardım isteyen dilenci gi- za,/ sen geliyorsun özgürlük.” (“Çıplak”) yatlar da yok ediliyor. Talan edilen, yok edilen, yabancılara bi para verecek kadar/ Küstah, şehitlere kelle, vatandaşa sa- Şehri terk eden edene. Ama, iktidarların özendirmesiyle satılan, kendi halkına düşman bir yönetimle sarılmış bir dün- yı, köpeklere mekruh/ Diyecek kadar ikrah getirilmesi gere- köyü, köyünü terk eden edeneydi. Ne oldu? Şehirler gecekon- ya doluşturuluyor ve bu kabul ettirilmeye çalışılıyor. ken yaratıksınız./ Yaratık.../ Lafın gelişi efendim, ayağınızı dularla doldu, büyük köylere dönüştü. Her şey aksadı elbette bu devasa köylerde. En çok doğa yok edildi her şeyle birlikte. Ama bu gidişe dur diyen şairler, sanatçılar ve koskocaman ve dualarınızı bedenimden/ Çekiniz. Kanımıza dokunmayınız. bir halk var. Akıl vermeden, bilgi satmadan, çareler üretme- Rahat ölmek isteriz.” (“Çiğ Bir Çığ”) Ağaçlar kesildi, kesildi, kesildi... Ölü şehrin insanları, ah ah, den ama pek çok şeyi sezdirerek, imgelere yükleyerek görün- Dizelerinde ülkemizin giderek yoksullaşmasını, siyasi bas- ölü şehrin insanları... “Ölü şairler gibidir”: kıları, ekonomik sıkıntıları da sezdiriyor Ali Cengizkan, Şeh- “Çünkü şairler gibi şehirlerin de ülkede/ Öldükten sonra değeri tüleri, görülmesi, duyulması, bilinmesi gerekenleri şiire yeni rin Gölgeleri’ndeki dizelerinde. Köy Enstitülerinin yok edili- bilinir; köşedeki mobilyacı/ Alt kattaki musluk tamircisi, yan yollar, haritalar, diller sunarak. “Hem nesnelerin hem de sözcüklerin çukuruyla uğraşmak şinin ülkemizin eğitiminin nasıl etkilendiğine de değiniliyor. sokakta/ Yorgancı, ancak öldükten sonra benimsenir./ Çünkü zor,/ Demiştim bir şair mimar olarak. Kimlerdenim ben, ku- Edip Cansever, Orhan Veli, İlhan Berk, Ritsos dizelerine ölü şairler bu ülkede, ancak öğrenilir/ Çünkü ölü şehirler bu de göndermelerle iktidarın yarattığı yıkımı içi yana yana or- ülkede, ölü şairlerle/ Dalında kuruyarak olgunlaşan kiraz, erik, yu/ lardan geliyorum, birikinti sulardan, dönüşen derelerden taya koyuyor: “Başkalarının yirmi yılı gözyaşı,/ Başkalarının elma gibidir.” (“Şehrin Gölgeleri”) ve Çağlayan... Yaylalardan...” (“Çukur”) n >> 6 17 Temmuz 2025