Catalog

ÖDÜLLER... YKKED’in 2012’de yayımladığı Pakize Türkoğlu-Armağan Kitap’ta, kitaplarıyla, yazılarıyla Köy Enstitüleri gerçeğini, eğitim hakkının evrenselliğini özellikle kız çocuklarının eğitim hakkının önündeki engelleri topluma sunan, 1998 Türkiye İş Bankası Cumhuriyet’in 75. Yılı Toplum ve İnsan Bilimleri İncelemesi Büyük Ödülü, 2004 Ulusal Eğitim Derneği Eğitim Onur Ödülü, 2012 Yeni Kuşak Köy Enstitüler Derneği Mustafa Necati Eğitim Onur Ödülü, Öğrenciler kadın ya da erkek değil insandı. Normal Köy Enstitülerinin sağlık eğitimi ve sağlıkçı yetiştirme öyküsü Adnan Binyazar’la birlikte 2018 Eğitim-İş Fakir Baykurt anlattı. Cumhuriyetin 1923-1950 dönemi sağlık hizmetleriyle okullarda bu ayrım vardı ama enstitüde kız erkek ayrımı hiç Onur Ödülü, 2024 Yunus Nadi Sosyal Bilimler Araştırma olmazdı. Herkes her işi yapardı. (…) başlanan kitapta, Köy Enstitülerindeki revirler ve sağlık kolu Ödülü alan Pakize Türkoğlu’nun yaşamı ve yapıtları Çocukların cenneti başkadır. Biz orada üretim içinde eğitim kurulan yedi enstitü hakkında ayrıntılı bilgiler ediniyoruz. inceleniyor. Köy Enstitülerinde sağlık eğitiminin, o günlerde ve bugün öğretim görürken, arı gibi çalışıp bir etkinlikten ötekine Pakize Türkoğlu’nu Doğan Hızlan’ın bu kitaptaki yazısından de ilk ve ortaöğretimde olmayan “Okul Sağlık Bilgisi” dersi koşarak bir eğitim cenneti kuruyorduk.” bir paragrafla, saygıyla anıyorum: ile başladığını, enstitülerde Sağlık Kolu’nun açılmasının bu Pakize Türkoğlu, 1953-63 arasında 10 yıl öğretmenlik “Cumhuriyet kızlarının biyografileri benim için çok çekici- atılımın önemli bir aşaması olduğunu, halk sağlığına giden yaptığı, 250 civarında kız ve erkek öğrencinin kaldığı Yakacık dir. Birincisi, köyden çıkıp bir mücadele vererek doruğa tırma- yolun açıldığını ve enstitülerde yetişen köy sağlık memurlarının Hatice Abbas Halim Yetiştirme Yurdu’ndaki anılarını, dönemin nırlar. Çünkü inançları onları başarıya götürür. Bu başarının bu yolun kahraman sağlık yolcuları olduğunu öğreniyoruz. eğitim politikaları, öğretmen notları ve öğrenci gözlem hikâyesini öğreniriz. Altı yılda 1600 kadar sağlık memurunun mezun edilerek belgeleriylebirlikte Kimseli Kimsesiz: Yakacık Yetiştirme Yurdu İkincisi, cumhuriyet rejiminin öğrenim eşitliği sayesinde, köylü köylerde göreve başlatılmasının, bulundukları bölgelerde halk Yıllarım’da anlattı. çocukların, özellikle kızların okumasını tüm serüveniyle öğreniriz. sağlığının korunması, hijyen koşulların iyileştirilmesi, çocuk ‘SAĞLIK EKSENİYLE KÖY ENSTİTÜLERİ: Üçüncüsü, Köy Enstitülerinin köy çocuklarına okumak için ölümlerinin azalması, salgın hastalıkların önlenmesi ve tedavi SAĞLIK EĞİTİMİYLE CANLANDIRILACAK KÖY’ tanıdığı imkânları birinci kaynaktan öğreniriz. olanaklarının artırılmasına önemli katkı sağladığını vurgulayan Dördüncüsü ise bilgili, donanımlı olabilenler için Halkevle- Hilmi Uysal ve Mualla Aksu ile hazırladığı Sağlık Ekseniyle çalışmada tarihselliği ve belgeselliği ile sağlık eğitimiyle Köy Enstitüleri: Sağlık Eğitimiyle Canlandırılacak Köy’de, köylerin nasıl canlandırıldığını, bilinçlendirildiğini anlıyoruz. rinin yaşamlarındaki rolünü bir kere daha gösterir.” n ( ) 8 EKİM 1892 / 31 AĞUSTOS 1941 Marina Tsvetayeva: ‘Elini ver bana - öbür dünyada tutmak üzere!/Varsın bu dünyada iki elim dolu olsun.’ “Çavdarlarına selam Rusya’nın,/ Tarlaya, köylü kadının GÜLTEKİN EMRE kaçındığı güneşten…/ Dostum! Ardı yağmur camlarımın,/ Dertler ve hevesler geçer yüreğimden...” (Çeviren: Günay “Bir şair olduğumu henüz bilmeden,/ Öyle erken Çetao Kızılırmak) yazılmış şiirlerimin benim,/ Kopmuş fışkırmalar gibi Rusya’daki 1905 devrimi üzerine yazdığı devrim şiirleri, ne ya- fıskiyeden,/ Füzelerden kıvılcımlar gibi.// Tapınağın zık ki korunamamış, yok olmuş. Beş yıl sonra 1910’da, Akşam düşüne ve günlük tütsüsüne/ Doluşan küçük şeytanlar Albümü şiir kitabını yayımlar ve dikkat çeker şiir çevrelerinde. gibi,/ Şiirlerimin benim gençlik ve ölüm üstüne/ Sonra Büyülü Fener (1912), İlk Kitaptan (1913) şiirleri yayımla- -Okunmamış şiirlerimin!-// Tozlu mağazalarda atılmış nır. 1913-1915’te yazdığı Gençlik Şiirleri ise 1976’da yayımlanır. dibe/ (Kimse bunları almadı ve değil alası!)/ Şiirlerimin Birinci Dünya Savaşı, Bolşeviklerin iktidara yürümesi, ça- benim, üstün şaraplar gibi/ Gelecektir bir gün sırası. rın devrilmesi, Beyaz Ordu’nun çarı savunması ve Marina’nın (Çeviren: Azer Yaran) eşinin de Beyaz Ordu saflarında Bolşeviklere karşı savaşması, sonrası yurtdışı yaşamları.... KADIN DUYARLIĞININ YANI SIRA, VATANINI Marina, deniz resmi, deniz manzarası anlamına geliyormuş. DA ŞİİRLERİNİN YÜREĞİNE AĞDIRAN ŞAİR! Adı üzerine yazdığı şiirde bunun bir ayrıcalık olduğunu belirtir. Kadın duyarlığının yanı sıra, vatanını da şiirlerinin yüreğine “Işıklarla güldüğü sürece balo,/ Ruhum uyumuyor dinginlik ağdıran Marina Tsvetayeva (8 Ekim 1892 / 31 Ağustos 1941), içre,/ Ama Tanrı ayrı bir ad vermiş bana/ Denizsel adım benim, yaşadığı dönemin acılarına, bunalımlarına, baskılarına, yoksul- denizsel! (Çeviren: Azer Yaran) luğuna dayanamayıp 49 yaşında intihar eder. Onca şiir, dene- YER YER DÜZYAZIYA ÖZGÜ BİR RİTİM! me, değerlendirme yazısı kalır geriye ama hiç unutulmaz. Unu- “Tanrı ona ‘düşler’ bağışlamış ve ‘ayrı bir ruh vermiş’. Şiir- tulmadığı gibi giderek okuru artar da artar. lerindeki duyarlık, düşünce dünyası, iç özelliklerini sezdiriyor. ALIŞILMIŞ ŞİİR ANLAYIŞININ, FORMUNUN Marina Tsvetayeva’nın erken dönem şiirlerinde yoğun roman- DIŞINDA BİR YAPI! tizm egemendir. Alışılmış şiir anlayışının, formunun dışında bir yapı oluştu- Göçmenlik dönemi yaratıcılığında yurt özlemi ve çevre dün- rur. Yer yer düzyazı gibi ama duyarlı ve düşündürücü gönder- ya ile bağdaşmazlığı duyumsanır. Prag’da yaşadığı yılların melerle yüklüdür dizeleri. ürünü olan şiirlerinde faşizme karşı nefret yansır.” Geleneksel Rus şiiri yapısından da beslenerek yer yer ero- Onunla ilgili Azer Yaran’ın çevirdiği, Ruh ve Madde adıyla tizmle dirsek temasında bir şiirdir onun yazageldiği. yayımlanan kitapta şairin biyografisinde yer alan şu değerlen- En önemlisi de ülkesinden uzakta yaşamak zorunda kalınca, dirme de göz ardı edilmeyecek kadar önemlidir: vatan özlemini hep işlemesi, dikkatlerden kaçacak gibi değil. “Onun kadın duyarlığıyla yoğrulmuş şiirlerinde alışılmış >> 4 2 Ekim 2025