Catalog

(8 MAYIS 1911 / 7 TEMMUZ 1993) ‘Sınıf’ın mimli ozanı’ Rıfat Ilgaz’ın anısına saygıyla! Kastamonu Muallim “Anadolu’nun yüce bir Mektebi’nde Türkçe dağı” olur, “eteklerinde öğretmeninin Zeki Ömer kitaplar”... Şiir kitaplarına, Defne olması bir şanstır gülmece öykülerine, Marko Rıfat Ilgaz (8 Mayıs 1911 / 7 Paşa, Hür Marko Paşa Temmuz 1993) için. 1927’den dergilerindeki yazılarına, başlayarak Kastamonu’daki anı kitaplarına, oyunlara, yerel gazetelerde yayımlanan romanlara imza atar. Yoksul şiirleri, Nâzım Hikmet’in insanların, çocukların, 835 Satır adlı şiir kitabını hastaların, hapistekilerin okuduktan sonra toplumcu günlük yaşam kesitlerini, acı gerçekçi çizgiye gelir ve gerçekliği konuşma diliyle 1940’larda, faşizme, savaşa vermeyi sürdürür. 1944’te, karşı her biri direniş odağı Bakanlar Kurulu kararıyla olan Serveti Fünun-Uyanış, toplatılıp yasaklanan ve Rıfat Yücel, Varlık, Hamle, Yeni Ilgaz’ın tutuklanmasına İnsanlık’ta yayımlanır. yol açan ama edebiyat çevrelerince övgülerle “Yaşıyoruz” adlı şiirinde karşılanan Sınıf adlı şiir “Kapandı yüzümüze dergi kitabının ardından o artık kapakları/ Bir varmış bir “Sınıf’ın mimli ozanı”dır! yokmuş olduk sağlığımızda...” dizeleriyle ifade ettiği bu trajik gerçekliği, ileriki yıllarda “yaşamak 1956’da İlhan Selçuk’un çıkardığı Dolmuş adlı mizah dergisinde bir yürek işçiliği” düşüncesiyle yaşamı sanatlaştırarak aynaya “Stepne” takma adıyla yazmaya başladığı yazı dizisi, 1959’da da yansıtan bir edebiyatçı olur. Can Yücel’in dediği gibi, kitaplaştırdığı Hababam Sınıfı’dır. Pertev Naili Boratav, kitaptaki “Tosya Zelzelesi” şiiri için derir: “Ne demiş büyük ozanımız/ Neden kulak vermiyor- ÖNER YAĞCI şu satırları yazar: “İnsanlık duygularının en yüksek nokta- sunuz sesine/ Bir ağaç gibi hür yaşayın dememiş mi,/ Ve lara yükseldiği şiir… Yeni Türk şiirine inanmayanlara Rı- bir orman gibi kardeşçesine?” (“Ormanız Biz”) SABAHATTİN ALİ: ‘İNSANLARIN DERTLERİ fat Ilgaz’ın kitabını okuyup anlamalarını dilemekten baş- Ocak Katırı Alagöz’de (1987), şiirinin ayırt edici özelliği- HAKKINDA GÖZÜMDE YENİ UFUKLAR ka yapılacak bir şey yoktur.” (Yurt ve Dünya, Mart 1944). nin, özgünlüğünün toplumsal yaşamdaki adaletsizliklere, eşit- AÇAN ŞAİRE BÜTÜN KALBİMLE Bu kitabıyla kuşağının önde gelen şairlerinden biri ha- sizliklere karşı öfkeyle dolu olduğunu bir kez daha kanıtlar. TEŞEKKÜR EDERİM’ line gelen Rıfat Ilgaz, Yaşadıkça (1948) adlı kitabında yer Rıfat Ilgaz’ın 1943’te çıkan ilk şiir kitabı Yarenlik için İLHAN SELÇUK: “‘HABABAM SINIFI’ alan şiirleriyle, yoksul insanların, çocukların, hastaların, Sabahattin Ali şunları yazar: KADAR BİZİM İÇİMİZDEN, BİZDEN hapistekilerin günlük yaşam kesitlerini, acı gerçekliği ko- “...Sosyal şiir nedir diyenlere bu kitabı göstermek lazım. KİTAP YAZILMADI SANIRIM‘” nuşma diliyle vermeyi sürdürür. Onun asıl kudreti, ferdilikten kurtulup cemiyetin malı ola- Rıfat Ilgaz şiirle yetinmez, 1956’da İlhan Selçuk’un çı- “Parmaklığın Ötesinden” adlı şiirinde, “İnsanları ala- bilmesinde, kendi küçük dünyasındaki bütün şahsi mesele- kardığı Dolmuş adlı mizah dergisinde “Stepne” takma bildiğine sevmeyi,/ Bırakmazlar yanına./ Böyle çeker- lerin sosyal mahiyetini kavramasında ve bunları üçüncü adıyla Hababam Sınıfı adlı ve çok ilgi çeken yazı dizisi- sin cezasını/ Üç duvar bir kapı arasında” deyip sürdürür: şahsın bitaraflığı ile anlatabilmesindedir... ni yazmaya başlar. 1959’da kitaplaştırdığı HababamSınıfı “Bizim de bir çift sözümüz vardı/ Nar çiçeği, gül dalı üs- Yarenlik bize, bir sanatkârın fildişi kuleye kapanma- hakkında İlhan Selçuk şunları yazar: tüne,/ Dudaklarımızda kaldı./ Göremedik sıkıntısız yaşan- dan da kendisini verebildiğini, hatta daha fazlasını ya- “Hababam Sınıfı’nda hepimizin dirsek çürüttüğü sınıf- dığını/ Rahatın şiirini yazamadık...” parak kendisiyle beraber bütün bir cemiyet parçasını da ların en sıcak, en tatlı havası dalgalanır, Rıfat Ilgaz’ın İkinci Dünya Savaşı’nın bitişini müjdelerken gele- eserlerinde aksettirmek sureti ile sahici bir sanatkâr, halk kadife gibi Türkçesiyle… Bu kadar bizim içimizden, bu cek günler için de uyarıda bulunur: “…Seviyoruz her sanatkârı mertebesine ulaşabileceğini göstermiştir. kadar bizden kitap yazılmadı sanırım. zamandan fazla Fikret’i/ Yeni anlaşıldı manası Millet Bana sanat heyecanı ile dolu saatler yaşatan, insanların Batı edebiyatı örneklerine dikkatle özenen kalemleri- Şarkısı’nın,/ Aynı Sis’tir memleketin üzerindeki...” (“Bu dertleri hakkında gözümde yeni ufuklar açan şaire bütün miz çoktur. Ama Hababam Sınıfı’nın korkunç bir sade- da Bir Özgürlük Şiiri”). kalbimle teşekkür ederim.” (Yurt ve Dünya, Nisan 1943) lik içinde bizim çizgilerimizi rahatça yakalaması hepimizi 1948’de, Devam adlı kitabıyla çizgisini sürdüren Yarenlik’te, yokluk ve yoksulluk içinde yaşayan kent düşündürmelidir. Bazen kolay gibi görünen edebiyatın en Rıfat Ilgaz, kuşaktaşı A. Kadir’e ithaf ettiği şiirinde, “Önce insanlarının sıkıntılarını ve acılarını şiirleştiren Rıfat Il- zor olduğunu anlamak için insanın çetin denemelerden şiirde sevdim kavgayı/ Özgürlüğü kelime kelime şiirde...” gaz, günlük yaşamın kahredici gerçeklerini insani değer- geçmesi gerekiyor.” (Cumhuriyet, 24 Mayıs 1965) der (“Şiirde”). Üsküdar’da Sabah Oldu (1954) ve Soluk leri savunarak sunar. 1966’da oyunlaştırılan Hababam Sınıfı, ülkenin dört bir Soluğa’dan (1962) sonra, içinde “Ses ol, ışık ol, yumruk Günlük yaşamın çarpıcı tabloları, örneğin kolunu ma- yanında birçok tiyatro topluluğunca sergilenir, 1974’te fil- ol... Yollar kesilmiş alanlar sarılmış/ Tel örgüler çevirmiş kineye kaptıran bir işçinin dramını aktardığı “Alişim” ad- mi çekilir. Hababam Sınıfı’nın yeni serüvenlerini Hababam yöreni/ Fırıl fırıl alıcı kuşlar tepende/ Benden geçti mi de- lı şiirdeki şu çarpıcı bitiş, Rıfat Ilgaz şiirinin habercisidir: Sınıfı Uyanıyor, Hababam Sınıfı Baskında, Hababam Sını- mek istiyorsun/ Aç iki kolunu iki yanına/ Korkuluk ol” di- “Sağ yanın yastık ister Alişim/ Sol yanın sevdiğini./ fı Sınıfta Kaldı adlarıyla oyunlaştırır ve bu oyunlar da yur- zeleriyle biten “Aydın mısın?” şiiriyle bir çağrıya dönüş- Kızlar da emektar sazın gibi/ Çifte kol ister saracak.” türdüğü şiirinin de olduğu Karakılçık’ı (1969) yayımlar. dun çeşitli yörelerinde oynanır. Hababam Sınıfı’nın serü- venleri ardı ardına sinemaya uyarlanır ve Rıfat Ilgaz bu kez TUTUKLATAN KÜLT YAPITI: ‘SINIF’ ‘KULAĞIMIZ KİRİŞTE’DE, NÂZIM’A SELAM! “Hababam Sınıfı’nın yazarı” olarak ünlenir. 1944’te, Bakanlar Kurulu kararıyla toplatılıp yasakla- Yaşamıyla, anılarıyla örülen ve umut dolu bir soluk nan ve Rıfat Ilgaz’ın tutuklanmasına yol açan ama edebi- olan şiirlerden oluşan Uzak Değil (1971) ve Güvercinim OĞUL AYDIN ILGAZ BABASININ yat çevrelerince övgülerle karşılanan Sınıf adlı şiir kitabı- Uyur mu? (1974) adlı kitaplarından sonra 1983’te yayım- YAŞAMININ AYRINTILARINA UZANIR! nı çıkarır, “Sınıf’ın mimli ozanı” olarak ünlenmeye başlar. ladığı Kulağımız Kirişte’de, Nâzım Hikmet’e selam gön- 1983’te Çınar Yayınları’nı kurarak aramızdan ayrıldığı >> 8 9 Mayıs 2024