Catalog

İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ YAYINLARI’NDAN ‘Kapanmayan Parantez Halkevleri’ İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları tarafından yayımlanan Kapanmayan Parantez Halkevleri (Hazırlayan: Devrim Hacısalihoğlu), kuruluş öncesinden başlayarak Halkevleri’nin tarihini, gerçekleştirdiklerini, kültürümüze katkılarını olanca derinliği, genişliği, örnekleriyle inceliyor ve anılarla zenginleştirerek bugüne aktarıyor. ON BİNLER OKUMA YAZMA ÖĞRENİR. ÖNER YAĞCI 2 MİLYONU AŞKIN KİŞİ KİTAPLIKLARDAN YARARLANIR. 500’DEN FAZLA KİTAP, ATATÜRK’ÜN ÖNCÜLÜĞÜNDE MERKEZİN HALKEVİ VE ÜLKÜ YENİ BİR TOPLUM, YENİ BİR ULUS, DERGİLERİNİN YANI SIRA 75 DERGİ YENİ BİR YAŞAM BİÇİMİ YAYIMLANIR! Mustafa Kemal Atatürk’ün öncülüğünde, ulu- Dil-tarih-edebiyat, güzel sanatlar, gösteri sal kültür bilinci oluşturmak, halkta kültür ve (temsil), spor, sosyal yardım, halk dershanele- düşünce birliğini sağlamak amacıyla kuruldu ri ve kurslar, kütüphane ve yayın, müze ve ser- Halkevleri. Yurdun her yöresindeki aydın biriki- gi, köycülük kollarında çalışmalarıyla “hal- mini açığa çıkarmak, toplumsal değişme ve ge- kın üniversiteleri”ne dönüşen Halkevleri’nde on lişmeyi sağlamak amacıyla kuruldu. binlerce kişi okuma yazma öğrenir. Kır-kent ve köylü-aydın ikiliğini ortadan kal- 2 milyondan fazla kişi kitaplıklardan yararla- dırmak, her alanda gerilikle savaşmak, kısacası nır. 500’den fazla kitap, merkezin çıkardığı Hal- halkı eğitmek ve çağdaş uygarlık düzeyine ulaş- kevi ve Ülkü dergilerinin yanı sıra sayısı 75’i bu- mak amacıyla kuruldu. lan dergi ve yüzlerce broşür yayınlanır, söylen- Yeni bir toplum, yeni bir ulus, yeni bir yaşam celer, masallar derlenir. biçimi ve buna uygun düşünüşlerin, davranış- ların, alışkanlıkların, beğenilerin geliştirilmesi HALKIN MUHALEFET EVİ! için, ulusal sanatın, edebiyatın, müziğin, sporun Çok partili yaşamdan sonra 1950’de iktida- ve yaşama biçiminin evi olmak amacıyla açıldı. ra gelen DP’nin çıkardığı yasa ile (11 Ağustos İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları ta- 1951) kapatıldığında 4.780 halkevi ve halkoda- rafından yayımlanan Kapanmayan Paran- sı vardır. tez Halkevleri (Hazırlayan: Devrim Hacısali- 27 Mayıs 1960’tan sonra yeniden açıldıysa da hoğlu) adlı kitap, kuruluş öncesinden başlaya- 12 Eylül döneminde yine kapatılır, 23 Haziran rak Halkevleri’nin tarihini, gerçekleştirdiklerini, 1987’de üçüncü kez açılır ve artık “Halkın mu- kültürümüze katkılarını olanca derinliği, genişli- halefet evi” olur. ği, örnekleriyle inceliyor ve anılarla zenginleşti- Kitabın bu ilk bölümünde Işık Kansu-Metin rerek bugüne aktarıyor. Atuf Kansu’nun “Halkevi örgütçüsü olarak Nafi ÖZGÜN BİR ÇALIŞMA Atuf Kansu”, Mustafa Balbay’ın “Halkevlerinin Kapanmayan Parantez Halkevleri’ni okuyun- kültür okulu Ülkü dergisi”, Mustafa Gazalcı’nın ca, Devrim Hacısalihoğlu’nun girişte yazdığının “Yaygın eğitim kurumu olarak Halkevleri” yazı- gerçekleştirildiği görülüyor: larında, Halkevleri’nin çalışmalarını değişik açı- “Toplumsal muhalefetin örgütlü bileşen- lardan anlatılıyor. lerinden biri olarak çalışmalarına devam eden ladığı yazısını okuyunca Dağlarca’nın “Öyle dalmış “Teoride ve pratikte halkevlerindeki ulusal kül- Halkevleri’nin eğitim kurumu olarak öneminin, kül- ki yüzyıllar süren uykusuna,/ Uyandırmazsan,/ Uya- tür üretimi” başlıklı 2. bölümde Ahmet Özer, “Hal- türel etki alanının, örgütlenme dinamiklerinin, Türk nacak değil” dizeleri geldi aklıma. kevlerinin Anadolu Halk Üniversiteleri olduğu”nu modernleşme hareketi içindeki yerinin, kültür ve sa- Halkevleri’nin kuruluşunun ilk adımı, Atatürk’ün An- söyleyerek onlarca edebiyat ve kültür insanlarının nat birikimi açısından konumunun, başarılı ve başa- kara Radyosu’nda dinlediği bir konferanstan sonra atılır. Halkevleri’nde yetişme serüvenlerini aktarıyor: rısız işlevlerinin bütün yönleriyle ele alındığı kapsamı Avrupa’ya eğitim için gönderilen gençlerden Vil- Salim Şengil, Fethi Giray, Nezihe Meriç, Kemal açısından özgün bir çalışma…” dan Aşır Savaşır’ın 1931 yılının sonlarında Çekoslo- Bilbaşar, Necati Cumalı, Hamit Macit Selekler, Kapanmayan Parantez Halkevleri’nin sunuşun- vakya’daki “Sokollar” uygulamasını anlattığı ve rad- Zeki Ömer Defne, Kemalettin Kamu, Vehbi Cem da, Halkevleri’nin Türkiye Cumhuriyeti’nin eğitim yoda yinelediği konferanstır bu. Konferanstan etkile- Aşkun, Ahmet Kutsi Tecer, Âşık Veysel, Enver Gökçe, ve kültür alanındaki en önemli kurumlarından biri ve nen Atatürk, Savaşır’ı kutlar ve “bazı çalışmalar için Attilâ İlhan, Fikret Otyam, Muzaffer İzgü, Ruhi Su, “Atatürk’ün kurduğu laik Cumhuriyetin halkçı, çağ- hazır olmasını” ister. Nejat Uygur, Sadri Alışık, Orhan Kemal, Yaşar daş kültür mekânları” olduğunu söyleyen Ekrem İma- Anıl Çeçen, hemen sonrasında Milli Eğitim Baka- Kemal, Abidin Dino… moğlu, çalışmanın Halkevleri’nin “kuruluşundan gü- nı Dr. Reşit Galip’in öncülüğünde yapılan toplantı- Arzu Öztürkmen’in “Halkevlerindeki folklor ça- nümüze kadar geçen 92 yıllık serüvenini” aktardığı- larla tüzüğün hazırlandığını, Halkevleri’nin 19 Şubat lışmaları, köy çalışmaları, derlemeler, gösteriler”, nı belirtiyor. 1932’de resmen kurulduğunu anlatıyor. Doğan Emrah Zıraman’ın, “Halkevlerindeki mü- O gün, ilk olarak 14 ilde Halkevleri görkemli tören- zik”, Çağla Yılmaz’ın “Müzecilik: Kentlerin kim- KURULUŞU, KAPATILMASI VE lerle açılıp çalışmalarına başlayan Halkevleri’nin sa- lik beyanı”, Tülay Yıldız Akgül’ün “Tiyatro”, İsma- DİRİLİŞİYLE HALKEVLERİ! yısı yıllar içinde artar. il Özer’in “Diyarbakır Halkevi”, Ümit Doğan’ın Cumhuriyet’in ilanından Halkevleri’nin kurulması- “Tarih tezi, arkeloloji ve müzecilik” yazılarından na kadar birçok önemli adım atılmıştı. 23.750 KONFERANS, 12.350 TEMSİL, sonraki 3. bölümde, Fikret Bilâ ve Ozan Gündoğ- Ulus olabilmenin ilk koşulu olarak benimsenen 9.050 KONSER, 7.850 FİLM GÖSTERİSİ, du, “Halkevleri’nin CHP ve sol siyasi hareketlerle “yeni kültür”ün yaratılması için eğitim seferberliği 970 SERGİ HALKA SUNULUR, KURSLARA ilişikleri”ni anlatıyor. başlatılmış, Osmanlının dinsel eğitiminin izlerini sil- KATILANLARIN SAYISI 50 BİNE ULAŞIR! “Anılarda Halkevleri” başlıklı son bölümde Altan mek için harf, dil, tarih, giyim devrimleri gerçekleşti- Anadolu’nun birçok kenti ve kasabası sinema maki- Öymen, Bedia Ener, Cihat Tamer, Halil Ergün, Haluk rilmiş, Millet Mektepleri açılmış, Türk Tarih Kurumu nesini, piyanoyu, gitarı, çeşitli spor araçlarını ilk kez Şahin, Metin Akpınar, Mustafa Sağyaşar, Şemsi İnka- ve Türk Dil Kurumu kurulmuştu. Halkevleri’nde görür. ya, İzmir Halkevi’nden anılar ve söyleşilerle (Attilâ İl- Böylece, yurdumuzdaki çağdaşlık arayışı “Türkçülük- Halk müziği, klasik müzik, modern klasik oyunlar han, Emre Kongar, Ahmet Taner Kışlalı, Zihni Gök- ten halkçılığa, Jön Türk’lerden Cumhuriyet devrimci- yaygınlaştırılır, bale ve dans örnekleri gösterilir, köy- tay) Halkevleri’nin dününü okuduğumuz yapıt, Cum- liğine, Türk Ocakları’ndan Halkevleri’ne” evrilmişti. lü tiyatroyla, sporla, duşla tanıştırılır. huriyetin unutulmaz bir yaygın eğitim deneyimini Kitabın “Halkevlerinin kuruluşu, kapatılması ve ye- Devrimin taşınması amacıyla köylerde ve bazı ka- tüm yönleriyle günümüze aktarıyor. n niden dirilişi” başlıklı ilk bölümünde, Anıl Çeçen’in, sabalarda “Halkodaları” açılır. 1932-1940 arasın- “İmparatorluğun çöküş sürecinde uykuya yatan bir da Halkevleri’nde, 23.750 konferans, 12.350 temsil, Kapanmayan Parantez Halkevleri / Hazırlayan: halkı yeniden ayağa kaldırmak, yepyeni bir çağdaş Devrim Hacısalihoğlu / İstanbul Büyükşehir Bele- 9.050 konser, 7.850 film gösterisi, 970 sergi halka su- düzen için seferber etmek kolay değildi” diyerek baş- nulur, kurslara katılanların sayısı 50 bine ulaşır. diyesi Yayınları / 400 s. / 2024. 4 9 Mayıs 2024