Catalog

Tahar Ben Jelloun (Fas), Artur Adamov (Rus). den zaten şiir olamaz. Gazeteciler şiir, edebiyat ve sa- nuşan ülkelerin oluşturduğu uluslararası bir birlik var- Alain Bosquet (Belçika & Rus & ABD), Amin Maa- dır. (Vikipedi) nat işlerinde çok daha dikkatli olmalı. louf (Lübnan, Fransız Akademisi üyesi), Laura Alcoba, Selim Temo’nun antolojisi toplam 1526 sayfa. Ciddi Anglofon: Ana dili İngilizce olan kişiler ya da İngi- Silvia Baron Supervielle (Arjantin). Vassilis Alexakis, bir çalışmanın ürünü olduğu her halinden belli. Bu ya- lizce konuşan bir topluluğu adlandırmak için kullanı- Jean Moréas (Yunan), Guillaume Apollinaire (İtalyan zıyı Selim Temo’yu ve Agora Kitaplığı yayınevini kut- lan ifade. (Vikipedi) & Polonya), Hector Biancotti (İtalyan), Andrée Chedid lamak için yazıyorum. Kürtçe bilenlerin ve özel ilgi du- Buna göre her dil adına “phon, fon” takısı eklenebi- (Mısır), François Cheng (Çin, Fransız Akademisi üye- yanların dışında Türkiye edebiyat ortamı Kürt şiiriyle lir: Türkofon, Arabofon, Rusofon vb. si), Seyhmus Dagtekin (Kürt), Sedef Ecer (Türk). tanışacak. Bu çok önemli. Çünkü bir halkın zihinsel ve Fransızca bilen edebiyat ve şiir ekabir ve eşrafına Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî: Celâleddin Muham- duygusal yapısının en gizli, en gizemli doku ve doku- yukarıda adını verdiğim kitabı hararetle tavsiye ede- med Rumi, ayrıca Celaleddin Muhammed Balkhı ve- maları şiirlerde bulunur. rim. Yazarın adı: Adou Bouattenin. Adından da anlaşı- ya yaygın adlarıyla Mevlânâ veya Rumi, 13. yüzyılda Selim Temo, “Kürtçe yazmak kahramanca bir ey- lacağına göre süzme bir frankofon Afrikalı. Yayınevi- Anadolu’da yaşamış bir Fars tasavvufçu, ilahiyatçı ve lemdir. Ama bu edebiyatın okuru oluşmalı. Daha çok nin adı: L’Harmattan. sufi bir mistik şairdir. (Türk Vikipedi) kitap çıkmalı, daha çok dergi olmalı, Kürt dili ve ede- Yazar kitabın 25. sayfasında ne yazıyor bakın: “Bu Djalal ad-Dın Muhammad Balkh: Djalal ad-Dın biyatı üstündeki baskılar tamamen kaldırılmalı. ‘Daha kitap ayrıca Frankofon şiirin her şeyden önce dönüştü- Muhammad Balkh est un poète, théologien et mystique çok’ dediğim her konunun, güncel siyasal durumla il- rülmüş Fransız şiiri olduğunu göstermeyi amaçlamak- persan (Fransız Wikipedia) gisi var elbette. Anadilde eğitim olmazsa, bir okur ku- tadır. Kendilerini hem ulusal hem de evrensel olarak Jalal al-Dın Muhammad Rumı: Jalal al-Dın Mu- şağı nasıl oluşabilir?” diyor. tanımlayan, Fransızca yazan, farklı mizaçlara sahip hammad Rumı but more popularly known simply as Selim Temo böyle bir soru sormakta haklı. Kürtler şairlerin yapıtları...” Rumi was a 13th-century Persian poet. (İngiliz & ABD edebi Kürtçeyi bilmeden nasıl şiir yazıp, nasıl okuya- ‘SELİM TEMO’NUN YERİ Wikipedia) caklar? Bunun tek yolu anadilde eğitim mi, yani Kürt- TÜRK ŞİİRİ ANTOLOJİSİDİR!’ İranlılar elbette ama Fransızlar ve İngilizler çe eğitim-öğretim mi? Bu sorunun yanıtı politikayı Genel tanıma göre bir Türk vatandaş kalarak Fran- I Mevlana’yı Türk saymamakta. ilgilendirir: sızca yazarsa frankofon olur ama Fransız vatandaşı ise “BU ‘TÜRKÇE ŞİİR’ ZIRVASIYLA Anaokulundan doktora sonrasını da kapsayacak bir “Fransız yazar” olur. Bu durumda, Kürt kökenli Tür- Kürtçe öğrenim sisteminin uygulanma olanağı ancak 25 YILDIR UĞRAŞMAKTAYIM!” kiye vatandaşı bir kimse Türkçe yazarsa “Yazarlar federal bir ortamda olabilir. Federal sistemin bir adım Şimdi gelelim işin yazınsal bağlamına. Ben bu Futbol Federasyonu” ona Türk lisansı verir. Kökeni- sonrası da bağımsızlık. Önümüzdeki günlerde çok tar- “Türkçe Şiir” zırvasıyla 25 yıldır uğraşmaktayım. Or- ne çok bağlı ise biyografisine “Kürt kökenli” olduğunu tışılacak konular… taya atıldığı ilk yazıdan bu yana. Son olarak da “Türk- yazar. Buna kimse karışamaz. çe Edebiyat” zevzekliği dolayısıyla Cumhuriyet Kitap Ama üniter sistemde de okullarda Kürtçe, Kürt edebiyatı Almanca bir “Türk Şiiri Antolojisi” yapan biri bu ar- öğretmek ve öğrenmek mümkün olabilir. Bu Kürtçe öğre- Eki’nden ilke (!) istifaları yüzünden… kadaş eğer iyi bir şairse, Türkçe şiir yazdığı için, Al- Yahu edebiyatın deyim (terminolojisi) dolayısıyla nim anlamına gelmez. Sakal-bıyık işleri canımı sıkıyor! manca Türk Şiiri Antolojisi’ne alır ve isterse onun Kürt çok önemli bir tartışma ki kendilerini çok ilgilendirir, Zaman gazetesinin yayımladığı Kitap Zamanı’nın kökenli olduğunu biyografisine yazar. Ama, Türkçe bir tek şair ya da yazar “Türkçe Edebiyat” safsatası- 22. sayısında “Kürt şiiri antolojisi” hakkında bir ha- yazdığı için hiç kimse onu Kürt Şiiri Antolojisi’ne al- na karşı çıkmadı. Neden? Beni sokmayan yılan bin ya- ber okudum: Selim Temo, kendisi de aralarında olmak maz. Tıpkı Selim Temo’nun yaptığı gibi. Onun yeri, sasın ya da her koyun kendi bacağından asılır. Çünkü üzere Türkçe yazan Kürt şairleri antolojisine almamış. itiraz etse de Türk Şiiri Antolojisi’dir. Hele Türkçeye tekkeyi bekleyenin çorbayı içtiğine tanık olmuşlardır. Antolojiyi inceledim. Haber doğru. Haberi yazan M. Kürt kültürünün renk ve kokusunu aşılamayı başarırsa Çünkü uzun yaşarsan kötü olsan da adın şair ve roman- İlhan Atılgan şöyle bir yorumda bulunuyor: başarıdan başarıya koşacaktır. Gerisi züğürt lagalugası! cıya çıkar. Antolojilere girersin… “Demek ki, şair, yazdığı dilin şairiydi. Demek ki, bir Edebiyat konusunda bunca ciddi sorun varken, birkaç yazarın aidiyetini milliyeti değil yazdığı dil belirliyor- ‘BÖYLE BİR TARTIŞMA ETNİK VE SİYASAL budalanın kaprisine kapılıp zaman harcanmasına acıyo- du. Demek ki, yazarlar yazdıkları dilde kalıcı oluyor, DÜZLEMDE DEĞİL ANCAK EVRENSEL rum. Ben de 20 yıldır yazıyorum ama hiç olmazsa baş- o dilin edebiyatına ekleniyor, o dil sayesinde yüceli- EDEBİYAT VE EVRENSEL TERMİNOLOJİ kalarına yararlı olabilecek bilgiler veriyorum. Nitekim, yorlardı. Frankfurt Edebiyat Evi’nde, Türk edebiyatını ÇERÇEVESİNDE YAPILIR!’ hâlâ “inadım inat burnum iki kanat” diye ısrar edenler temsilen İngilizce yazdığı bir hikâyeyi İngilizce okuyan Bu yazıya 4-5 ay önce başlamıştım. Aralık 2022 ve varsa onlara beleşine bir ad armağan edeceğim: “Türk- Elif Şafak’ı dinlerken bunları düşündüm.” Ocak 2023 aylarında tartışmanın etnik ve siyasal düz- çe Yazan Kürt Şairler Antolojisi”. “Türkçe yazdıkları- lemde yapıldığını fark ettim. Yanlış: Böyle bir tartışma YAZARLARIN, ŞAİRLERİN ANAYURDU na bakmayın şairlerin tamamı yüzde yüz Kürttür!” anla- ancak evrensel edebiyat ve evrensel terminoloji çerçe- YAZDIKLARI DİLDİR!’ mında… Dünya edebiyatında bir ilk olur hiç olmazsa… vesi içinde yapılır. Yayınevlerinin budalalıkları tartışıl- Türkiye’de Kürt milliyetçiliğinin yükselişe geçme- Bu konuda daha fazla bilgi edinmek isteyenlere maya bile değmez. Kabzımallık yapmaları gerekenler si Türkçe yazan Kürt kökenli yazarları sıkıntıya soktu. iki tavsiye: yayınevlerinde editör ya da patron. Bu cümleyi Can ve Bunun üzerine, kendi varlıklarını meşrulaştırmak için 1- Özdemir İnce / Mahşerin Üç Kitabı / Doğan Ki- Telos yayınevlerinde yıllarca editörlük yaparken mes- “Türk Şiiri” yerine “Türkçe Şiir” formülünü icat etti- tap / 2005 / s. 234-237 (Sonbahar dergisinin Mayıs- leğin temellerini de atmış bir emekçinin haklı yetkisiy- ler. Hürriyet gazetesinde ve edebiyat dergilerinde bu Haziran 1996 sayısında yayımlanan “Nafile Soru” le yazıyorum. Benimle çalışmış olan yazar ve çevir- formüle şiddetle karşı çıktım, edebiyatta tek ölçünün başlıklı yazı) menler bunu çok iyi bilir. “yazılan dil” olduğunu defalarca yazdım. 2- Özdemir İnce / Isırganın Faydaları / Dünya Ki- Selim Temo, derlemesine sadece Kürtçe yazan şair- tap / 2004 / s.147-161 (Hürriyet Gösteri dergisinin KÜRT ŞİİRİ ANTOLOJİSİ leri alarak ve çalışmasına “Kürt Şiiri Antolojisi” adı- Haziran 2003 sayısında yayımlanan “Kullandığım Şimdi, sıra geldi 4 Kasım 2007 günü Hürriyet gaze- tesinde yayımlanan “Kürt Şiiri Sözcüğü Keşfetti” baş- nı vererek “Türkçe şiir” sapıncını ileri sürenlere doğ- Dil, İçinde Yazdığım Edebiyat” adlı yazı) n ru yolu göstermiş oluyor. lıklı yazımı okumaya: [İki ciltlik “Kürt Şiiri Antolojisi”ni (Agora Kitaplığı) Yazarların, şairlerin anayurdu aidiyet DNA’sı içinde I T.C. Anayasası’nın “Başlangıç İlkeleri”ne, 3, hazırlayan Selim Temo ile yapılan söyleşiye BirGün yazdıkları dildir!] 4 ve 5. maddelerine ve uluslararası kurallara göre II gazetesinin attığı başlık: “Kürt şiiri sözcüğü keşfetti!” “Introduction à la poésie francophone” : Fran- Türkçe dışında bir dille öğretim yapılamaz ancak bir (14 Ekim 2007). Gökhan Gencay’ın yaptığı söyleşi- kofon, Fransızca konuşan kimse için veya çoğunluk yerel dilin öğretlmesi ise mümkündür. yi çok dikkatli okudum. Bu cümleyi Selim Temo söyle- olarak Fransızca konuşanlara verilen isimdir. Ayrıca II Adou Boutatrnin, Introduction à la poésie fran- memiş, marifet gazetenin. Bir metin sözcüğü keşfetme- Uluslararası Frankofoni Örgütü adında Fransızca ko- cophone , L’Harmattan, 2022. EMMANUELLE LOYER’DEN ‘AVRUPA’NIN KISA KÜLTÜR TARİHİ’ vrupa’da 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren şekillenen kültürel burjuvalaşma sürecinin hikâyesini de anlatıyor. 1914-45 arasında Avrupalı temsillerini ve pratiklerini, önemini hâlâ koruyan on üç tema çer- toplumlara damgasını vuran savaş kültürünün, toplumsal yaşama nasıl A çevesinde Avrupa’nın Kısa Kültür Tarihi (Çeviren: Alp Tümer- sızdığını ve sömürgeci kültür denen düşünsel yapıda kendini nasıl tekin / Türkiye İş Bankası Yayınları) kitabında derleyen Emmanuelle Lo- sürdürdüğünü gösteren Loyer, Avrupa monarşilerinin karşısında oluşan yer, kıta ölçeğinde bir kültür tarihi sentezi sunuyor. Loyer, kitabın her bö- sivil toplumun bayraktarlığını üstlenen entelektüel figürün geçirdiği lümünde bir sorunu ortaya çıkarmaya ve “Avrupa denilen çiçek dürbünü- dönüşüme ve 1968’de baş gösteren yeni hareketlilik tarzlarına odaklanıyor. nü avcumuzda çevirip o ana kadar kendini göstermeyen yeni gerçekliklerin Dijital kültür, kitle turizmi gibi daha güncel olgulara da değinen Loyer, farkına varmamızı sağlayan tarihyazımsal bir aracı kullanmaya” çalışıyor. 25 yıllık okumalarının ve derslerinin ürünü olan Avrupa’nın Kısa Kültür Avrupa’nın garları, kafeleri ve bulvarları gibi mekânların çevresinde Tarihi’ni özel yaşamın yakın tarihine göz atarak tamamlıyor. n kente özgü yeni zaman algısının ve deneyim sisteminin nasıl şekillendiğini gözler önüne sermek için kent kültürüne eğilen Loyer, 19. yüzyılın Avrupa’nın Kısa Kültür Tarihi / Emmanuelle Loyer / Çeviren: Alp ikinci yarısında günyüzüne çıkan “gazete uygarlığı”nın ve tiyatronun Tümertekin / Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları / 272 s. / 2022. 6 2 Şubat 2023