Catalog

...KISA KISA... ¥ Ë Aysel SAĞIR avaş, son derece çarpıcı bir kitap. B. Nihan Eren, Yavaş’ta, her ne kadar kasaba kültürü ve insanını konu edinse de, söz konusu kültürün bir altyapı olarak büyük şehirlerdeki varlığına dair uzun bir çizgi oluşturmuş. Tabii, bu çizginin nereye kadar çekileceğini de okura bırakmış. Zira kasabalara özgü bir sosyal ve kültürel tarihin ana damarını yakalarken Eren, yaşadığımız topraklardan kaynaklı, bir türlü tükenmeyen trajik hikâyelerle tanıştırmış okuyucusunu. Buradan bakıldığında, kent yaşamında dağılan hayatlara, hayal kırıklıklarına, salt değerlerden kaynaklı mutsuzluklara, tamamlanmamış hikâyelere, modern yaşama hazırlıksız yakalanmaya dair, zihinsel ruhsal donanımsızlıkla ilgili ipuçları sunmuş. Yavaş’ta, ataerkil, feodal kültürün odaklandığı yerlerde sıkıştırılan kadın yaşamlarını tüm hazinliğiyle sergileyen Eren, miyadını doldurmuş orta sınıf değerlerine sıkı sıkı tutunan kasaba insanının nasıl bir aldatmaca içinde olduğunu, tutundukları değer ve yaşam modellerinin her an ellerinde kalabilecek olan çürüklüğünü kaçınılmaz belirtilerle anlatmış. Yetişkin kadın ve erkeklerin dünyasında, çocukların hayata hazırlanış süreçlerinde gezinmiş Eren, hızla değişen dünyayı çaresiz bir durağanlıkla seyreden kasaba insanlarının, resmi kültür ve eğitimle birleşen günlük yaşamlarının artık giderek komikleşen ayrıntılarını sergilemiş. Y A, Yavaş, Dönme Dünya, Nehirşehir, Örenbayan, Maykılceksınmadonna, Terliğin Halleri, Allah Baba, Ademlerin Havva, Resimli Gazete, Yarın, Fare Ölüsü, Hoppalacık ve Z adlı öykülerden oluşan kitap, kendi içinde bir bütünlük oluşturmuş. Her bir öykü kahramanını aynı kasabadan ve birbirleriyle ilişkili insanlar arasından seçmiş Eren. İronik anlatımın ağır bastığı ama bir o kadar da somut durum B.Nihan ların betimlendiği ki Eren tapta, kahramanlarının hayal kırıklıklarını elle tutarcasına görünür kılmış yazar. “Kasabalılar hep uzaklarda olan, özlenen, hasretle beklenen, başka diyarlarda dolanışına hasetle bakılan, gecikmiş gelişi şenlikle karşılanan panayırın varlığı fazlasıyla uzamış, bir yenilik olmaktan çoktan çıkmıştı. Kasabalının panayırla arasındakiler, bir zamanlar tutkuyla sevilen ama sahip olundukça değersizleşen kadınlara benzemişti artık. Oradaydılar işte, gitseler de olur, gitmeseler de…” Yavaş BİR SABAH TANK SESLERİ Ataerkil kültürün yanı sıra yaşadığımız topraklara özgü kadınlık gerçeğini ana tema olarak kitabında öne çıkaran Eren, kadın ve erkek arasında karşıtlık oluşturmaktan özellikle kaçınmış. Kadın cinsini adeta budayarak onları paketlenmiş bir nesne durumuna indirgeyen ve kasabalarda tutunan değerlerin üzerine giden yazar, ‘evde kalmış’lık durumuna düşenlerin psikolojik sosyal süreçlerini takip etmiş. Kasaba yaşa mından yola çıkarak aslında bir Türkiye anlatmış Eren: “Her sabah andımızı okuyan çocukların ülkesiydi Türkiyemiz, bir sabah alacasında tank sesleriyle temizlenerek ak pak edilen ama unutulan mecraları kanayan Redkit’in Başşehir’deki öğretmen halası, ona Atatürkümüz kitapları, Türkiyemiz şiirleri gönderir, üzerinde Başşehir beton binalarının, havuzlarının olduğu, doğruluk, çalışkanlık öğütlü kartpostallar atardı.” Kasabanın erkek çocukları “saldırgan, yaramaz, huysuz, öfkeli, kavgacı, kuduruk, açık, halledici, işbitirici, müdahaleci, iktidara muktedir”dir. Kızları ise, “nanemolla, nazlı, sinsi, kötü niyetli, kindar, küsçü, dedikoducu, kulağı kesik ve güce tapan, itaatkâr”lardır. Her gün yeniden üretilen değerlerin egemenliğinde aradan sıyrılan farklılıkları hazmedemeyen kasaba halkı, söz konusu farklılıkları bir sıfatla yaftalayarak hızla izole etmesinin yanı sıra, kendi bünyesinde ürettiği “bahtsızları”, “talihsizleri” de bir çeşit aynı yöntemle bir kenara atacaktır. Eren’in öykü kahramanları da aynı bahtsızlar olacaklardır. Bir kasaba yaşamı anlatımı gibi görünen Yavaş, aslında tüm yaşama egemen olan toplumsal davranış tarzına doğru genişlemiş. Karakterlerini betimlerken onları genel süreçlerden ve hâkim değerlerden soyutlamayan yazar, geniş ve sorgulayıcı bir perspektif oluşturmuş. ? Yavaş/ B. Nihan Eren/ Yapı Kredi Yay./ 2008/ 171 s. ¥ CUMHURİYET KİTAP SAYI 978 SAYFA 23