Catalog

Kardeş Kitaplar’dan başlayan yolculuk 1981 yılında Erdal Öz tarafından kurulan Can Yayınları bugün 25 yaşında. Erdal Öz, yayıncılık yaşamına, ülkemiz çocuk edebiyatına çağdaş boyutlar getiren Kardeş Kitaplar’la başladı. Daha sonra kurduğu Can Yayınları’nda, hem çocuk edebiyatının nerdeyse büyüklerin de okumadan edemediği önemli kitaplarını yayımlamayı sürdürdü, hem de başta Latin Amerika edebiyatı olmak üzere dünya edebiyatının çağdaş ve klasik yapıtlarını nitelikli çevirilerle Türkçeye kazandırdı. Can Yayınları, yalnızca Türk edebiyatının ustalarını yayımlamakla kalmadı, aynı zamanda genç yazarların ilk yapıtlarını yayımladıkları bir okul oldu. Can Yayınları, 25 yıl içinde toplam 2023 yapıt yayımladı. Bunun 294’ünü çocuk kitapları, 680’ini Türk yazar ve şairlerin yapıtları, 1049’unu da yabancı yazarların kitapları oluşturuyor. Yayımlanan toplam kitap sayısı ise 25 milyonu buluyor. Türkiye’de yaşayan her üç kişiden birine bir Can kitabı düşüyor dense yanlış olmaz. 1981’den günümüze Can Yayınları’nın 52 yazarı edebiyat ödülü aldı. Sait Faik Hikâye Armağanı 8 kez, Orhan Kemal Roman Armağanı 5 kez, Yunus Nadi Roman Ödülü 6 kez, Yunus Nadi Öykü Ödülü de 2 kez Can yazarlarının oldu. Can Yayınları, bütün bunları, Erdal Öz’ün yayıncılık anlayışı doğrultusunda, bağımsızlığını hep koruyarak gerçekleştirdi. Edebiyatı, nitelikli edebiyatı kuşaktan kuşağa taşıyarak, kendi ayakları üstünde duran bir "edebiyat uygarlığı" oluşturdu. Erdal Öz’ün geçen yıl düzenlenmesi düşünülen ancak ölümü üzerine bu yıla aktarılan Can Yayınları’nın 25. yılı için kaleme aldığı, Can Yayınları’nı anlatan yazısını sunuyoruz. ? Erdal ÖZ Y ıl 1980. Başında bulunduğum Arkadaş Kitaplar çocuk edebiyatı dizisinin en parlak yılı. Cirosu, neredeyse Cem Yayınevi’nin cirosunu aşmış durumda. Bir gün masamda bana ait ne varsa alıp yayınevini terk etmem emrediliyor. Böylece altı yıl süren Arkadaş Kitaplar serüvenim sona eriyor. İşsiz kalmış olmanın telâşı içindeyken, büromuzun bulunduğu hanın sahibi Ragıp Yazır (ki Görsel Yayınlar’ın da sahibi ve yöneticisidir) bana ortaklık öneriyor. %51 pay bana ait olmak üzere 1981 yılının hemen başında Can Sanat Yayıları Yapım, Dağıtım, Ticaret ve Sanayi LTD. ŞTİ’ni kuruyoruz. Tam yetkiyle işin başına geçiyorum. Görsel Yayınlar’ın ortaklarından kimsenin bana karışmama sözü veriliyor. Arkadaş Kitaplar’dan gelen alışkanlığımla önce çocuk kitaplarıyla yayın işine girişiyorum. Ankara’dan, Sergi Kitabevi’mden edinmiş olduğum bilgilerle, deneyimlerle, önce kitapçı raflarında yer alacak sayıda kitap çıkararak işe başlamanın doğru olduğunu düşünerek, otuz çocuk kitabı birden yayınlıyorum ve piyasaya 30 kitapla Can Yayınları olarak giriyorum. Diziye de Kardeş Kitaplar adını koyuyorum. Arkadaş Kitaplar’daki çizgimi sürdürüyorum. Çocuklara ideolojik amaçla, öğretmenlik taslayarak yazılmış kitaplar yerine, onların beğeneceği, onları eğlendirecek, onların hayal güçlerinin önünü açıp zenginleştirecek, Türkçe’ye aşırı özen göstererek yazılmış ya da çevrilmiş, resimlenmiş kitaplarla başlıyorum yayın hayatına. Arkadaş Kitaplar’da yaptığım gibi yine usta yazarlarımızı çocuklar için de yazmaları için kandırmaya, inandırmaSAYFA 10 ya çalışıyorum. Sonuç da alıyorum. Edebiyatımızın seçkin yazarları böylece çocuklar için de yazıyorlar. Dünya çocuk klasiklerini usta çevirmenlerimize yeni baştan çevirtip eksiksiz baskılarını yapıyorum. Derken 12 Eylül askeri darbesi. Darbenin medyadaki alkışçıları. Tercüman Gazetesi’ne köşe yazıları yazan Ahmet Kabaklı adlı biri, haftada bir, yayınladığımız çocuk kitaplarından birini seçip bizi komünizm propagandası yapmakla suçluyor. Askeri yönetim döneminde bizi ihbar eden yazılar yazıyor. Tabii hemen soruşturmalar başlıyor. Andre Maurois’nın yazdığı Şişkolar ve Sıskalar, Çetin Öner’in yazdığı Gülibik, Antoine de Saint Exupèry’nin yazdığı Küçük Prens, Sven Wernström’ün yazdığı Benim Küçük Üçkâğıtçım, bu ihbar edilen kitaplardan aklımda kalanları. Duruşmalar birbirini izliyor. Durum basına da yansıyor. Sonuçta 1927 yılında kabul edilmiş, ama iki üç yıl sonra işlevini yitirdiği için bir kenara atılıp unutulmuş bir yasayı bulup çıkarıyorlar, tozlarını silkeleyip birkaç da yeni madde ekliyorlar ve Özal döneminin başımıza belâ ettiği ‘Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu’ yeni biçimiyle karşımıza çıkıyor. Mahkeme, adı geçen kitaplarda, Ahmet Kabaklı’nın öne sürdüğü gibi, ko münizm propagandası yapıldığına uygun hiçbir ipucu bulamayınca, bu kitapların çocuklara zarar vereceğini düşünerek, üzerinde ‘Bu kitap 18 Yaşın altındaki çocuklar için zararlıdır,’ yazısı bulunan poşetlere konularak, kapalı olarak satılmasına karar veriyor. Bu durumda, üstelik de o baskılı, yasaklı sıkıyönetim döneminde, Millî Eğitim Bakanlığı, bütün Can Yayınları’nın okullara sokulmasını yasaklıyor. Böylece Kardeş Kitaplar ne dağıtımcılara, ne de kitapçılara girebiliyor. Hayır, kitapları, mahkeme kararına uyarak torbalar içine koymuyoruz, ama piyasaya da vermiyoruz, veremiyoruz. Can Yayınları’nın ortağı olan Görsel Yayınlar, özel kutular yaptırarak Çocuk Dizisi’ni kapıdan kapıya taksitli satışlarla satmaya başlayınca önümüz açılıyor. Bu arada gazetelerde yüzümüzü kızartan bir haber okuyoruz: Antalya’da bir okula Millî Eğitim müfettişleri geliyor. Sınıflara giriyorlar, çocukların çantalarını karıştırıyorlar. Çantalarda bulunan 1015 kadar Can Yayınları, okulun bahçesinde törenle yakılıyor, o kitapların bulunduğu sınıfın öğretmenleri de Antalya’dan sürülüyorlar. Çocuk Kitapları dizisi bu ağır yarayı alınca, Gençlik Kitapları başlığı altında 25 kitap yayınladık. Görsel Yayınlar, bu diziyi de kutuların içinde kapıdan kapıya pazarlamaya çalıştı. Bu kitaplar, çocuk kitaplarını okuyup bitirmiş çocukları, büyükler için yazılmış kitaplara alıştıracak, kolay okunur, ama gerçek edebiyat değeri taşıyan kitaplardan oluşuyordu. Bu dizide dünyanın seçkin yazarları yer alıyordu. Juan Rulfo, Dostoyevski, Mark Twain, Gogol, Maksim Gorki, Puşkin, John Steinbeck, Edita Morris, Anton Çehov, Hrabal, Salinger, Jack London, Henri Bosco, Dürrenmatt, Panait İstrati, Heinrich Böll, Alphonse Daudet gibi dünya edebiyatının klasikleşmiş yazarlarından seçtiğimiz, oldukça yalın bir dille yazılmış, kısa ama vurucu kitaplardı. Bu kitapları hiç kısaltmadan usta çevirmenlere çevirtmiştik. Bu dizinin pek tuttuğu söylenemez. İşte bu sırada, gerek çocuk kitaplarına, gerekse gençlik kitaplarına ara ve ? Erdal Öz 70. yaş gününde Turhan Günay ve dostlarıyla... CUMHURİYET KİTAP SAYI 894