Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
8 TEMMUZ 2024 PAZARTESİ
6 SÖYLEŞİ
Prof. Dr. Mustafa Şen: İşçi işini, halk kentini yitirdiğini söylüyor
Ekonomik krizle
Suriye: Kaybedilen
onlarca yıl ve
hayal olan rüyalar
umhurbaşkanı, Beşşar Esad
çatışma riski artıyor
ile görüşme hazırlığında.
C Kaç yıl önce, Üsküdar’dan
Şehir Hatları vapuruna bineceğim.
ığınmacılara tepki iki noktada erleşikleşme ve ekonomik kriz, gerilimi
rof. Dr. Mustafa Şen Cumhuriyet’in
Derken tanıyan bir görevli laf
sorularını yanıtladı. atıyor: “Orhan Bey TV’lerde
Sdüğümleniyor. Bir, işçi işini kaybettiğini Yve çatışma potansiyelini artıran unsurlar.
Suriye’den çekilmeliyiz, Suriye’nin
P n 22 yıllık AKP iktidarında
söylüyor; iki, halk kentini kaybettiğini Bu, provokasyon ve fiziksel saldırı için
toprak bütünlüğünü savunmalıyız,
gözlemlediğiniz en belirgin değişim
düşünüyor; vatandaş, “Vergimle besliyorsun” de uygun bir zemin hazırlar. Ajitatif ve
diyorsunuz. Girdiğimiz yerler artık
nedir?
diyor. Bunlar yakıcı ve yanıcı problemler. provokatif değerlendirmelerden kaçınılmalı. bizim, orada Ankara idari teşkilat
Daha önce başlayan ve AKP döneminde
bile kurdu, PTT hizmeti veriliyor,
değişen en önemli şey kentleşme. Bu
Türkiye ile entegrasyon sürüyor,
sürede köyler neredeyse tamamen boşaldı.
prof. dr. mustafa şen
görmüyor musunuz? Artık boş
Şu anda nüfusun yüzde 93’ü il ve ilçelerde
şeyler konuşmayın, tam tersine
P
1962’de Sivas’ta doğdu.
topraklarımız genişliyor teşekkür
yaşıyor. Bu çok büyük bir dönüşüm.
Ankara Üniversitesi Siyasal
edin...”
Köyden kente göçün Türkiye’de artık
Bilgiler Fakültesi İktisat
Ben de hiçbir ülke çağımızda
bittiğini söyleyebiliriz.
0
Bölümü’nden mezun oldu.
kendi toprağını başkasına
n Kentleşmenin toplumsal yapıya
Doktora derecesini ODTÜ
yedirmez, yüzyıl kavga konusu
etkisi ne oldu?
Sosyoloji Bölümü’nden
olur ve geri alır, ayrıca görmüyor
R
Şehir, her açıdan çeşitlilik ve konformist aldı. Kent-Kır Sosyolojisi,
musun ABD ülkeyi üçe bölüyor...
Ekonomik Sosyoloji ve Din
yaşam demektir. Kent, orta sınıf yaşam
Sosyolojisi alanlarında
biçimidir. Ekonomideki en küçük T
‘Ulus Yıkıcılığı
çok sayıda çalışması olan
kırılganlık dahi sizi doğrudan etkiler.
Zamanları’
Şen; İngiltere, Almanya,
Kent; geniş hane, akrabalık, hemşerilik
Evet, Erdoğan’ın Türkiye’yi
Rusya ve Kazakistan’daki
R
bağlarının zayıflamasını getirir.
büyütme politikası, bir imkânsızı
üniversitelerde misafir
denemeydi. Bunun için cihatçı
n Akrabalık ilişkilerinin zayıflaması bilim insanı olarak
E
gruplar mı desteklenmedi, ÖSO
bulundu. ODTÜ’de öğretim
yardımlaşmayı da etkilediği için mi
üyesi olarak çalışıyor. komik şekilde Milli Suriye Ordusu
kırılganlık artıyor?
mu yapılmadı, hâlâ maaşları
Kentli nüfus, ekonomik değişiklikler
ödeniyor. Onlar da Türk düşmanlığı
karşısında çok kırılgan oluyor. O nedenle
yapıp bayrak yakıyorlar. Sözde
kent yönetimi çok ön plana çıkıyor. Yerel
bu “milli” ordu ve Türk ordusu ile
seçimle, genel seçimin bu kadar birbirine
herhalde Şam işgal edilecekti!
Toplumda gerilim var
yaklaşması, canlılık ve rekabet açısından
Davutoğlu’nun teorisi gereğince
iyi bir gösterge. Çünkü artık Türkiye Suriye Osmanlı bakiyesiydi.
Osmanlılık, Osmanlıcılık
kentli bir toplum. Bu kentli toplumun da
n Sığınmacılara yönelik tepki n Çözüm ne olmalı?
problemlerden biri bu.
politikası da bu teorinin zeminini
belirli istekleri var. Biz buna genellikle
neden büyüyor? Çözümü kolay bir problem değil. n Peki kalış süresinin uzamasının
oluşturuyordu.
kent hakkı diyoruz.
İzmir’de yapılan bir çalışma var. Bunların sınırda veya sınıra yakın toplumsal etkisi için yorumunuz
Ahmet Bey imparatorluk çağında
n Nedir kent hakkı?
Tepki iki noktada düğümleniyor. bölgelerde tutulması gerekiyordu. nedir?
yaşıyor ve 1700-1800’lerden
Sağlıklı, sürdürülebilir, güvenli, adil
Bir, işçi işini kaybettiğini söylüyor ki Şehirlere dağılınca içinden Süre uzadıkça bu tür gruplarla
itibaren ulus devletler çağına
bir şehir isteği. Ankara, İstanbul, İzmir bu anlaşılır bir tepki. Suriyeliler çıkılmaz oldu. Başta bir kayıt ilgili sorun artabilir. Çünkü
geçildiği olgusunu bilerek ve
ucuz işçiliği kabul ediyor.
ve diğer kentlerde zaten bunu görüyoruz. sistemi yoktu. Kontrolsüz yerleşikleşmeye başlar. Bu da
isteyerek atlıyordu. (Eleştirel
İki, halk kentini,
şekilde geldiler. Şimdi günlük hayatta çok karşılaşma anı
Halkta doğrudan etkin bir tepki olmasa bakışım için bakın: Ulus Yıkıcılığı
mahallesini, sosyal
öncelikle Suriye ile getirir. İhmal etmememiz gereken
Zamanları, ulusalcılık üzerine yeni
bile sürekli bir gündem oluyor.
alanını kaybettiğini
Türkiye ilişkilerinin bir konu da evlilik. Türkiye’de bir deneme, Cumhuriyet Kitapları)
n Kent deyince akla rant da geliyor...
Olağandışı
düşünüyor. Bunlar
düzelmesi gerekiyor Suriyelilerle evlilik ikinci sırada. Rusya orada, ABD orada; ve boş,
AKP dönemindeki önemli noktalardan biri
tabii ki yakıcı ve
ki kalıcı bir çözüm ayrıca tamamen yanlış bir politika.
de kentsel rantın yaratımı ve dağıtımı. Bu, bir göçmen
yanıcı problemler. Düşmanlaşma riski
Türkiye için alt emperyalist; süper
bulunsun. İki,
Türkiye’deki sermaye birikimi açısından çok
Bu her ülke devlet masalları bile dolaşıma
Türkiye’de bununla n Tüm çıkan olaylara
olgusu
kritik. Kentsel rant, sermaye birikiminin en
için zor. Şeffaf sokuldu.
ilgili rasyonel bir baktığınızda Türklere karşı
önemli alanlarından biri durumuna geldi.
olmak çok önemli. Cumhurbaşkanı, yurtta barış
yaşıyoruz tartışma olmalı. düşmanlaşma ihtimalleri var mı?
Eski mekânların yenilenmesi, yıkılıp yerine
Kamu kaynağı dünyada barış politikasını
Tartışmaların önemli Tabii ki var, çünkü toplumdan
pasif buluyor ve biz bunu aktif
yenisinin yapılması, boş bir arazinin tümden kullanıyorsunuz. Zaten
kısmı, sonuca varmak için tepki geliyor.
uyguluyoruz diyordu.
tepkilerin bir kısmı da bu
imara açılması... Son 30 yılın en önemli yönü,
değil fikrini kabul ettirmek için n En son Kayseri olaylarını
nedenle geliyor. Vatandaş, “Benim
çok büyük bir kent rantının yaratılması oldu.
yapılıyor. Bu, hepimizin geleceğini yaşadık. Bu kadar çok sığınmacının
Bölme politikası
vergimle besliyorsun” diyor. Bu,
etkileyen bir konu. Hele ekonomik ve onlara yönelik tepkinin olması
Suriye’nin bölünmesi için çalışan
çatışma ve gerilim yaratıyor. Öte
İç bitti dış göç arttı
gidişatın iyi olmadığı dönemlerde Türkiye’yi provokasyon ve iç
ABD ile aynı paralelde politikanın
yandan bir kısmı özellikle tarımdaki
bunlar çok daha tehlikeli. Şu çatışmalara açık hale getiriyor mu?
n Kentleşme; yaş ortalamasının
gölgesinde yürüyor ve “ABD nasılsa
işgücü açığını kapatıyor.
anki durum bugüne kadar bizim Kesinlikle. Kayseri ve diğer
yukarı çıkması, doğurganlığın
Suriye’yi bölecek, biz de kendi
n Bu açığı biz neden
bildiğimiz bir göçmen olgusu değil. şehirlerdeki olaylar korkunç ve
azalmasının nedenlerinden mi?
payımızı alırız” diye düşünülüyordu.
kapatamıyoruz?
Olağandışı bir göçmen olgusu kabul edilemez. Kime karşı olursa
Kentleşmeyle bağlı olarak demografik
TV’lerde AKP’nin düşünce
Göçmenler kendi yaşam seviyesini
yaşıyoruz. olsun ve ne nedenle olursa olsun
yapı ciddi bir değişikliğe uğradı. Doğum kuruluşlarında çalışan okumuşları
çok daha aşağı çekebilirler. Ama
n Neden olağan dışı? şiddete karşı durmalıyız. Ayrıca
da bunu dile getiriyordu.
hızı binde 1.1 oldu. Bu, nüfusun azalma
20-25 yaşındaki birini çobanlık
Örneğin Halepçe katliamından bu bir suç. Bir; yerleşikleşme, iki;
Her şeyin ötesinde, orada
eğilimine girdiğini gösterir.
yapmaya, yılın birkaç ayını
sonra 1 milyondan fazla sığınmacı ekonomik kriz gerilimi, çatışma
Suriye’nin bütünlüğünü savunan
n Kentleşme nedeniyle nüfus azalma dağlarda bayırlarda geçirmeye
geldi ve hemen hepsi birkaç yıl içinde potansiyelini artıran unsurlar. Bu
Rusya var, İran var demenizin
ikna edemezsin. Para versen bile
trendine girerken demografiyi etkileyen
döndü. 80’lerde Bulgaristan’dan aynı zamanda provokasyon, fiziksel
de bir anlamı yoktu, çünkü ABD
gitmiyor. Fransız dili ve edebiyatı
bir başka unsur da sığınmacılar değil mi?
gelen Türkleri düşünün, aynı dili saldırı ve çatışma için de uygun bir
hepsinden büyüktü! ABD’nin
profesörü kâğıt topluyor. Belki
Çok çeşitli kaynaktan nüfus geliyor.
konuşuyoruz. Yani o da başka bir zemin hazırlar. Bu nedenle herkesin
artık dediğini yapacak bir
Suriye’de kalsaydı bunu asla
Ama Suriyeli ve Afganistanlılarla ilgili durum. Yine 90’larda eski sosyalist ajitatif ve provokatif değerlendirme
güçten giderek düştüğünü de
yapmayacaktı. Mühendis bir
ülkelerden geçici göç aldık. Bu da ve tartışmalardan kaçınması gerekir.
durum başka bir şey. Çünkü Suriyeliler görmüyorlardı. Her ne kadar orada
Türk de başka bir ülkede tuvalet
tamamen başka bir şey. Kolay bir çözümün olmadığını kabul İsrail’in yanına kardeş bir Kürt
geçici koruma altındaki nüfus. Afganları
temizleyebilir. Ayakta kalması,
n Özellikle Suriye ve Afgan edip sorunu soğukkanlı ve rasyonel devleti kurmaya çalışıyor olsa bile.
literatürde düzensiz göç ya da kayıtsız göç
yaşaması lazım. O yüzden ne iş olsa
Hem böyle bir oluşuma karşı
nüfusa baktığınızda ne dersiniz? bir şekilde ele almak ve kalıcı
dediğimiz kategoriye sokabiliriz. Bunun
yapıyorlar, geçici görüyorlar. Kimisi
çıkacaksın hem de Şam’a karşı
Suriye’de iç savaşın bir çözümler üretmeye çalışmaktan
dışında da bir sürü kategori var. Türkiye, fırsat bulursa Avrupa’ya gidiyor.
savaşacaksın. Bu kadar birbirini
sonucu olarak; Afganistan’dan başka bir çare yok.
90’lara kadar göç veren ülke olarak
reddeden politikaların peşinde
da Amerika’nın çekilmesinin n Sorunun çözümü için
‘Göze en çok onlar batıyor’
tartışılıyordu. 90’dan itibaren göç alan
koşulan 13 yıl!
sonucunda gelenler var. İkisi bile “rasyonel tartışma” yapılmadığına
n “Yakıcı ve yanıcı” dediniz, biraz
ülke olarak tartışılmaya başladı. Son 22
aynı değil. Çünkü Afganlar başka dikkat çektiniz. Şu an nasıl
daha açar mısınız?
yılda köyden kente göç bitti, dış göç arttı. Rüyanın sonu
bir ülkeyi geçerek planlı bir şekilde tartışılıyor?
İki kişi bir konudan tartışsa,
Cumhurbaşkanı diyor ki Almanya
Birbiriyle uyuşmayan iki süreç.
geldiler. Ama Suriyelilerin statüsü Burada iki görüş var. Bir; “Bunlar
bu onların tartışması olur. Ama
dönüşünde: “...Biz dün Suriye ile
n Hem düzensiz göç hem de farklı, geçici koruma altındalar. gitmez, kalacak, alışalım” diyenler.
tartışanlardan biri Suriyeli olursa,
düşman değildik ki. Biz Esed ile
Sayıyı bilmiyoruz. Kamuoyu, İki; “Tümünü göndereceğiz”
sığınmacıların doğum oranlarına
adı “Suriyelilerle kavga” olur. Yanıcı,
ailece görüşüyorduk. Biz davetimizi
söylenen sayılara ikna olmuyor. diyenler. Ben ikisini de gerçekçi
baktığınızda bunun Türkiye’nin yakıcı dediğim kısmı bu.
yapacağız. İnşallah bu davetle
Afganlarla ilgili sayıyı da tam olarak bulunuyorum. Yani geçici sığınmacı
n Yanıcı ve yakıcılığın önüne
geleceği açısından tehlikesi nedir?
birlikte de Türkiye-Suriye ilişkilerini
bilmiyoruz. İkincisi; bu nüfusun olduğu için statüleri belirsiz.
nasıl geçilir?
Tehlike diye tartışmak o kadar doğru değil.
geçmişte olduğu gibi aynı noktaya
birleşimini bilmiyoruz. Ancak vatandaşlık alanlar da
Toplumda bir kaynama ve
Bu böyle gitmeyecek. Onların çocuklarına
getirelim istiyoruz. Davetimiz her an
n Bunun anlamı nedir? oldu. Eğitim sürecine girdiler.
gerilim var. Bu, ekonomik kriz
bakmak lazım. Çünkü onların çocukları beş olabilir. Türkiye’de görüşme olması
Afganların çoğunluğu için “genç Burada doğmuş, büyümüş, okula
dönemlerinde daha da tehlikeli
konusunda ise Sayın Putin’in
çocuk yapmayacak. Muhtemelen birkaç
olur. Çünkü insanlar bir günah erkek” deniyor. Ama Suriyeliler çok hatta mesleğe başlamış olanlar
yaklaşımları var...” diyor.
kuşak sonra onlar da bu noktaya gelecek.
keçisi arar. Günah keçiliği, en zayıf daha geniş bir spektrumda. Zengini var. Bu durum geçici koruma
Cumhurbaşkanı çok geç
Aynı şey 90’lı yıllarda Kürt nüfus için de
gruplara yönelir. Şu anda da en de fakiri de iç savaşta yer alan statüsünün çok ötesine taşıyor.
kalınmadı mı?
tartışıldı. Kürt nüfusun doğum oranları
zayıf grup ne olursa olsun yoksul cihatçı grupları da geldi. Yani bu Oturup araştırıldığında birçok farklı
Onca şehit verdik. Hâlâ veriyoruz.
çok yüksekti. Şimdi değil. Çünkü hepimiz
Suriyeliler. O nedenle gözümüze en kadar büyük bir nüfusun homojen kategori çıkacak ortaya. O nedenle
aynı ekonomide yaşıyoruz. çok onlar batıyor. olmasını bekleyemeyiz. Ciddi iş çok karmaşık.
Düşmanlık, büyük
kayıpların adı
Rusya ile kapıştık, uçak
düşürdük, düşürüldük, 33
askerimiz İdlib’te öldürüldü.
Sorunlardan biri de aidiyet Putin’in kapısında bekletildik.
Dostluk her şeydir, düşmanlık
n Kalanlar da gidenler de olacak mı n “Kalsın” diyenlerin “insan hakları” vatandaşlık, ümmet olabilir.
hiçbir şey, sadece büyük kayıpların
yani? açısından yaptıkları açıklamalar ne n Peki vatandaşlık alanlar?
adıdır düşmanlıklar.
Bir kısmı kalacak, bir kısmı muhtemelen kadar doğru? Vatandaşlık en dikkatli olunması Rüyadan, hayalden uyanmak ve
gidecek. Bu, ülkelerindeki duruma bağlı. “Geldiler, başımız gözümüz üstüne, gereken konu. Çünkü vatandaş reel politikaya dönmeye başlamak,
n “Gitsin” diyenler ırkçılıkla suçlanıyor, kalacaklar” demek de ayrı bir uç. Bir yandan olduğunuzda eşit haklara sahip şüphesiz iyi bir şey.
“gitsin” demek ırkçılık mıdır? tırnak içinde hümanizma, insan hakları, oluyorsunuz ve o sizin siyasi birliğinizin Peki bu bize kaça patladığı,
maliyeti ne oldu?
Bunu söylemek yanlış. Göçmen adı altında bunu diyorlar. Haklı oldukları bir parçası haline geliyor. Parti kurabilirler.
İktidardan bekleyemeyiz ama
karşıtlığı ile ırkçılık aynı şey değil. Irkçı yönler var ama burada ortaya başka bir Diğer partilerle pazarlıklar olabilir.
iktisatçılarımız, grup olarak bir
olup da söyleyen, ırkçı olmadan da sorun çıkıyor. O da aidiyet problemi. Biz Vatandaşlık için başka ülkelerde birçok
maliyet denemesi yapabilirler mi?
söyleyen olabilir. Irkçılık başka bir şey. Türkiye Cumhuriyeti’ne vatandaşlık bağıyla kriter var. Şu an bile Türkiye’den Suriye’ye
Yoksa bunu hesap edecek bir
Kendi ırkını diğerlerinden üstün tutup, bağlıyız. Bunlar öyle mi? Bağlılıkları, gidip gelenler var. Mesela Almanya, gideni
gücümüz de mi yok...
yönetme hakkınız olduğunu söylerseniz, aidiyetleri nereye, bilmiyoruz. Üç tane geri almıyor. Ama Türkiye’ye baktığınızda
ırkçısınız. bağlılık şekli söyleyebiliriz. Millet, insanlar da mallar da gidip geliyor.