Catalog

20 MAYIS 2024 PAZARTESİ 6 SÖYLEŞİ Prof. Dr. Orhan Derman, çocuklara kötülük yapılmaması için uyarıda bulundu: ‘ Din eğitiminde sınır 14 yaş İyi ve kötü arasında: ocuk 14 yaşına kadar soyut “Biat” ile insan doğruya değil kişiye Ç İnsan daha zekiye kavramlarla tanışmayacak. Yoksa inanır. Siz meslek, unvan verirsiniz ama öğretene biat eder. Ondan sonra başınızı taşa hiçbir zaman kendi doğrularıyla bir şey boyun mu eğecek vurursunuz. Bir insana felsefe, din ve ahlak oluşturamazlar. Çocuklara, somut dönem ünyada yapay zekâ (YZ) düşüncesini o yaştan sonra verebilirsiniz. içerisinde bu kötülük yapılmamalı. üzerinde kıyamet kopuyor, biz Dise genellikle seyrediyoruz. ocuk ve ergen sağlığı uzmanı Prof. Bu alanda üretici değiliz, her Prof. Dr. o rhan Derman Dr. Orhan Derman Cumhuriyet’in zamanki gibi bilim ve teknolojinin Ç NECATİ 1964’te Kocaeli’nde doğdu. İstanbul sorularını yanıtladı. uç noktalarındaki araştırmalarla SAVAŞ Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’ni ilgilenmeyiz, bakarız ve bekleriz, n Çocukluğu, ergenliği, yetişkinliği bitirdi. 2000’de yardımcı doçent, uygulamaya yönelik elimize bir şeyler P yaşlarla net olarak çiziyoruz. Zihinsel 2006’da doçent ve 2010’da profesör geçsin (telefon gibi mesela) biz de gelişim olarak da bu kadar net mi? oldu. Araştırmacı Stecker Bursu ile Ohio parasını verip kullanalım. Columbus Children’s Hospital’ı, Fellow Bir yaşına kadar olan dönem bizim için 0 Yapay zekâ konusu, yeni versiyonu olarak Children’s Hospital of Pittsburgh bağlanma dönemi, çocuğun hayatı ağzıyla açıklanan ChatGPT-4o gibi genel Adolescent Medicine Unit’i, Araştırmacı tanıyabilmesidir. O dönemde çocuk güveni bilgi kumkuması olan ayrıca Fogarty Bursu ile Harvard School of Public R öğreniyor. İkinci dönem bir-üç yaşları bilgi aktarmakla yetinmeyip tüm Health’i ve Hacettepe Üniversitesi’nde problemlerinize ve sorunlarınıza aktif arası istenç, kural koyma dönemi. Çocuk öğrenci odaklı “Psikolojik Danışma yanıtlar da veren bir sohbet robotuyla mamasını kendi yemek istiyor, bırakın Birimi”ni kurdu. 2019’da International T sınırlı değil. Bilimin ve tıbbın tematik Chapter Award Northern Hemisphere yesin. Ağlamayı da bu dönem öğrenir. alanlarında çok uzmanlaşmış ve ödülünü aldı. Yüzün üzerinde SCI ve SCI n Neden ağlar çocuk? insan yeteneklerinin katbekat üzerine Expanded kapsamındaki uluslararası R Çocuk, her zaman kural bozucuya çıkarak insanoğlunun zor konuları dergilerde makalesi bulunan Derman, ağlar. Ağlama, hep yalancı ağlamadır. anlamasına yardımcı olan yapay zekâ ergen sağlığı ile ilgili yedi kitap editörlüğü programları da var. “Kural koyucuyu disipline et, benim yaptı. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi E üzerime gelmesin” diye, kural bozucuya Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ergen Sağlığı İnsani özellikler Bilim Dalı’nda öğretim görevlisi ve üyesi bakarak ağlar. olarak çalışıyor. OpenAI şirketinin GPT-4o yapay n Kural bozucu kimdir? zekâsı, artık üstelik görüntü ve ses Genelde babalar. Biz, “Ağlamaya teslim de kullanıyor. Teknoloji ve siber olmayalım” diyoruz. Çocuklar çok zekidir. uzay yazarı Tanol Türkoğlu bu Kendi çıkarları için her şeyi yaparlar. haftaki Herkese Bilim Teknoloji Bilmeyen karar veriyor “Siz mi yoksa çocuk mu kural koyuyor” dergisindeki makalesinde, GPT- 4o’nun bazı insanı özellikler de diye bakarız. kazandığını şöyle belirtiyor: n Peki üçüncü dönem? Terbiyeli bir kişi konuşanın sözünü Üç ile altı yaşları oyun çağı. Çocuk kesmez; ama birisi sözünü keserse oyuncaktan ziyade oyun arkadaşı arar. bilenin ise yetkisi yok hemen susup onu dinler. GPT-4o Soru bankası gibidir. Bu dönemde cinsel da öyle yapıyor! Dahası gülüyor, kimliğinin farkına varır. Erkek çocuk boğazını temizliyor, yeri geldiğinde n Özdeşimde ilk anne ve baba, değerlendirdiğimiz. Diyelim ki çok sporcularımız var. Yurtdışından spor anneye hayran, kız çocuk da babaya âşık. lafı ağzında geveliyor. Kendisi ile burslarını gösterdik. İyi şartlarda peki sonra? çalıştı, çabaladı ama bir puanla iletişim kuran kişinin yüz ifadesini ve Böylelikle cinsellik bir şekilde yapılanır. sporcu bursuyla okuyabilmek, Latans dönemde iki; öğretmenler. kaçırdı. “Bisikleti alalım” olmamalı. ses tonunu analiz edip onun ruh halini n Çocuklar istismarı ne zaman anlar, o dereceleri tutturabilmek için Bu dönemde çocuk “Öğretmenimi Çocuk bir mücadele ile bir şeyin anlama ve ona uygun ses tonuyla aileler şüphelendiklerinde ne yapmalı? yüzüyorlar, birbirleriyle değil, kendileri sevmiyorum” diyorsa, öğretmen alındığını ve hak edildiğini öğrenmeli. cevap verme becerisine sahip. Bu yaş aralığında cinsel istismar için yarışıyorlar. değiştirin. Çocukların yüzde Telefon kamerasından bina gösterip vakalarında oyun arkadaşı oluruz. Faili ‘Miş’ gibi hayat bozar’ 90’ı “Öğretmen olacağım” der. bilgi alabiliyorsunuz, çözemediğiniz ‘Spor yapan zamanı yönetir’ çocuğa oynatırız. Mağduru biz oynarız. Aile Tercih ettiği meslek öğretmenlik n 1 puanla kaçırılmış bir hedefte, geometri problemi, şipşak önünüzde. n Üniversiteye hazırlık döneminde bir şeyden şüpheleniyorsa tacizi anlamak değil, öğretmenin kendisidir. emeğine karşılık olarak bisiklet İngilizce öğreniminden tutun aynı çocuk müzik, spor yapılıyorsa zamanda dertleşecek bir sırdaş... Özdeşimde üçüncü etken arkadaşlar. alınmamalı mı? için çocuğu ile oyun oynamalı. Paniğe bırakır. Bunun için yorumunuz Genelde öyle düşünüyorlar. Ama kapılmamalı, pekiştirici davranmamalı. Ailede iyi-kötü arkadaş kavramı nedir? Varoluşsal felaket mi? sizin net bir çizginiz olsun. Diğer vardır. Çocuğunuzun iyi ve kötü Çocuk eylemi anlamaz, sadece kaydeder. O kadar hatalı ki. Çocuğun belli bir Yapay zekâ konusunda bilim türlü hak edilemeyen bir şey, hak arkadaşlarının kim olduğuna karar Söyleneni değil, yapılanı yapar. Onun için süreden sonra sınav kaygısı inanılmaz dünyası parçalanmış durumda. İyi edilmiş gibi oluyor ve “miş” gibi hayat vermeden çocuğunuzla beraber bu dönem içerisinde bir istismar varsa artıyor. Aileler de çocuklarına “Hiçbir tarafları ve kötü tarafları... Önümde başlıyor. O ödül, o çocuğu o anda onu tanımaya çalışın. Yoksa sizin çocuk yalan söylemez. şeyle oyalanma, test çöz” diyor. bir makale duruyor: Yapay zekâ için bozuyor. kötü diye isimlendirdiğiniz arkadaşa n 6 yaş sonrası dönemde peki? Okul dışında ekstra yapılan şey varoluşsal felaket riski diyor. Yani n Bu dönemde maddi talepleri ile çocuğunuzu itersiniz. Ergenlikte sizin 6-12 arası, sorumluluk alma dönemi. başarıyı artırır. Çocuk, kendi kendini insan neslini tehlikeye atacak bir ilgili ne yapılmalı? iyiniz onun için kötü sizin güzeliniz denetlemeyi, zamanını yönetmeyi çok gelişme. Dr. Roman V. Yampolskiy Ergenlik dönemine kadar ailelerin Erken ve orta ergenlik döneminde onun için çirkindir. Bireyselleşme, iyi öğrenir. yapay zekâ üzerine bilimsel literatürü çocuklarını yetiştirirken yapacakları iki en önemli kavram grup arkadaşları. çatışma ve karşı gelme ile olgunlaşır. kapsamlı bir şekilde incelemiş ve n Mevcut eğitim sistemi önemli ödev var. Kurallı yaşamı öğretmeleri Grup arkadaşlarının dinamiği çok sert. n Aileler çocukları yapay zekânın güvenli bir şekilde çocukları gerçek hayata ne kadar ve sorumluluk verebilmeleri. Ama biz Gruba uymazsanız, gruptan kontrol edilebileceğine dair hiçbir ergenlikteyken çok sıkıntı hazırlayabiliyor? ödevlerini yapıyoruz, çantasını taşıyoruz... çıkartırlar. Çocuğun özgüveni kanıt bulamamış: yaşıyor. Bu dönemin Eğitim hep bir arayış Çocuk İnsanlar zorluklarla karşılaşacaklar. Küçük “Varoluşsal bir felakete yol açma ve kendini kabul ettirme olayı nedir? içerisinde. Modeller bu kadar sık zorlukları yenebilenler büyük zorluklara potansiyeli olan neredeyse garanti bir süreci, cep telefonu ile Latans dönemden 14 yaşına değiştirilmemeli. Okulöncesi eğitim olayla karşı karşıyayız. Pek çok kişinin da göğüs gererler. Biz çocuklarımızın çok ilgili. Eğer çocuğunuz sonra, ergenlik çok önemli. Orada verilmek istenen kadar ölümü bunu insanlığın karşılaştığı en önemli hayatlarını çok kolaylaştırdığımız için kendini, arkadaş döneminin ilkinde davranışsal ağırlıklı bir eğitim sorun olarak görmesine şaşmamak çocuklar hayatta kırılıyorlar. grubuna cep telefonsuz ikinci bireyselleşme anlamaz olabilmeli. gerek. Sonuç refah ya da yok oluş kabul ettiremiyorsa n Ceza ve ödülün eğitimdeki yeri nedir? başlıyor. Fiziksel ve olabilir ve dünyanın kaderi dengede öğretene biat gruptan atılacaktır. cinsel gelişimlerinde ‘Bilmeyen karar vericiler’ Verdiğimiz cezalarla, ödüllerle çocuğun duruyor.” Ama sizin doğrunuz, epey bir mesafe alınıyor n Eğitimi sil baştan yapsalar, sizi eyleminin anlamını yitirmesine neden eder kullandığınızdan daha pahalı ama psikososyal gelişim de fikrinizi almak için davet etseler, oluyoruz. Çocuk ceza almamak için Daha zekiyi kontrol bir telefonu almamak. Bu ikilemi aynı hızla olmuyor. “Akılları ne dersiniz? savaşıyor, yalan söylüyor veya ödül edemezsin çok iyi dengelemek lazım. Eğer grupta bir karış havada” diyoruz. Anneye İşi ehline verdiğinizde, iş zaten için sadece sonuç temelli düşünüyor. Ve YZ için güvenlik sistemlerine kalabilsin diye üst kalitede telefon babaya patlamalar, laf söylemeler, yörüngesiyle devam eder. Bilmeyen Sebebi bizleriz. büyük fonlar sağlanması gerektiğini alıyorsanız, o çocukla daha çok karar vericilerle, bilen yetkisizlerin kapı çarpmalar, acayip jargonlar... belirterek devamla: “Yapay zekânın n Şımartmadan özgüven nasıl çalışacağınız süreç var. yaşantısıdır Türkiye. Karar vericiler n Ailelerin tavrı ne olmalı? yanıtlarını açıklama olmadan kabul yükseltilir? çalışanlardan olacak. Çocuk 14 yaşına Onaylamadığınız hiçbir davranışa, etmeye alışırsak yanlış mı yoksa Tek bir cümle söyleyeyim; çocuğunuz ‘Özgüvenin sınırı vardır’ kadar ölümü anlamaz. Öğretene eyleme devam etmek zorunda manipülatif yanıtlar mı vermeye sizin yaşam standartınızdan daha yüksek n Çocuk özdenetimi nasıl biat eder. Ondan sonra başınızı taşa değilsiniz. “Sen bunu bana nasıl başladığını söyleyemeyiz. Kapasitesi düzeyde yaşamamalı. öğrenecek? vurursunuz. Çocuk o yaşa kadar arttıkça özerkliği de artacak” diyor ve yaparsın? Sen kim oluyorsun?”... Buna Yoksa ilk beğenmeyeceği, ilk tenkit Özdenetim şu: Özgüvenin de çok önemli bir noktanın altını çiziyor: soyut kavramla tanışmayacak, çünkü hiç gerek yok. “Kusura bakma, ben edeceği, ilk feda edeceği insan siz Daha az akıllı kalan insanlar daha bir sınırı olduğunu bilmek. “Küfür anlamıyor. seninle bu şekilde konuşamayacağım” etmeme, şiddet uygulamama gerek akıllı etmenleri kalıcı olarak kontrol olursunuz. n “Biat” dediniz. Bazı çocuklar dersiniz. Bu kadar basit. Yüz göz edemezler. yok. Kendimi ifade edebilirim” erken yaşta Kuran kurslarına n Neden? olmayın. O dönemde çocuk; İnsanların nasıl karar verdiğini diyebilmeli. Onun için sohbet önemli veriliyor. Okullarda ders anlatan Çünkü çocuk soyut değil somut düşünür. hormonların, inanılmaz bir fiziksel inceleyen psikoloji profesörü Joe ama sohbette pozisyonunuz asla imamlar var. Böyle bir eğitimde Örneğin aybaşı oldu, çocuğun bir masrafı gelişimin etkisi altında ve bütünden Árvai, makul kararlar söz konusu değişmesin. Anneyseniz anne, sonuç ne olur? var ve aile bütçesinde önemli bir kalem kopma telaşı var. olduğunda “Yapay zekâ, insanları teyzeyseniz teyze kalın. Saygınlığı İmama biat eder. Ben inançlı bir tutuyor. Ailenin yaptığı hata, “Senin şu n Nedir bütünden kopma? daha da az disiplinli ve daha az muhafaza edin. insanım. Fakat inanca en büyük zarar Çocuklar anneleriyle, babalarıyla, okulun olmasa biz bunları çoktan hallederiz. becerikli hale getirmekten sadece bir n Üniversiteye hazırlıkta aileler bu. Çünkü o zaman insan doğruya ergenlik döneminde çok az zaman tık uzakta” diyor. (HBT sayı 420) Bu fedakârlık senin için”. sınava kendileri girecek gibi değil kişiye inanıyor, çok tehlikeli. geçiriyorlar. Niye? Birey olabilmek Árvai, bizim yerimize düşünüp n Nedir doğrusu? stresliler. Bu süreçte doğru tavır Esas inananlara en büyük zarar bu karar vermesine izin verdiğimiz için. Ama aile ortamları, masa başı Çocuğun hayatta etkilendiği en önemli nedir? olaylardan geliyor. Ölümü bile 14 sürece düşünme yetimizi kaybetmeye sohbetleri çok önemli. Fikir vermeyin, konu anne ve babanın söylemeden Ben sporcu sağlığıyla da yaşında kavrayan bir insana felsefi başlarız ve boyun eğme riskiyle karşı alın. Öğretmeyin. Öğrenin. hissettirebildiği mağduriyetidir. “Sen uğraşıyorum. Aileler, çocuklarını düşünceyi, din, ahlak düşüncesini o karşıya kalırız görüşünde. bundan sorumlu değilsin. En son feda yüzme havuzuna getiriyorlar. yaştan sonra verebilirsiniz. Bu konuyu arada sırada ‘Çocuğunuzun arkadaşı Türibünde çocuklarını seyrediyorlar. edeceğimiz, senin okul masrafın” olmalı. sürdüreceğim, YZ araştırmaları n Bu, çocukların geleceklerini nasıl olmayın’ Kim kimi geçiyor, önde mi yoksa ülkemiz için de önemli. n Anne ve babalar kendi aralarındaki etkiler? n Arkadaş gibi mi? arkada mı kalıyor... dengeyi nasıl sağlayacak? Siz meslek verirsiniz, unvan Hayır. Bizim istediğimiz “yetkin” n Çocuklar da birinci olabilmek verirsiniz, bir yerlere getirirsiniz. Belki Çocuk eğitirken koordineli ilerlenmesi ebeveyn olabilmek. “Hiçbir şeyini için mi yüzüyor? de size hizmet ederler. Ama hiçbir gerekiyor. Eşlerden biri konuşuyorsa diğeri 11 yılda 2 bin 500 kaçırmam, her şeyin farkındayım”. Evet. İkinci, üçüncü olunca yüzmeyi zaman kendi doğrularıyla bir şey susacak. Onaylamadığını çocuğun olmadığı Çocuklar bu dönem ailelerinden bırakıyor. Bir gün çocuklar bana oluşturamazlar. Çünkü biat öyledir. bir ortamda tartışacak. Tartışırken olumlu genç işçi can verdi çok ekstrem şeyler isterler. Bir şey geldi. Aynı yaş aralığında yüzüyorlar. Biat; devamlı arkasına dönüp onun ve olumsuz yönleri ortaya koyacak. Hepsinin hedefi birinci olmak. Ben istiyorsa bunun bedelinin olduğunu sesini, soluğunu, nefesini alabilecek İşÇİ Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG n Uzlaşamazlarsa? de “Olamaz ki” dedim. İçlerinden bilmeli. Örneğin bisiklet istedi. Siz şekilde davranış gerektirir. Hiçbir Meclisi) 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik Uzlaşamazlarsa fatura çocuğa çıkar. Bazen biri “Birinci olmayacaksam niye de dediniz ki “Takdir getir, bisiklet çocuğa, somut ve Spor Bayramı’nda “Genç İşçi” raporunu ailelerde eşler çocuğa daha iyi görünebilmek ıslanayım” dedi. Islanmayı düşünüyor. alacağım”. dönem içerisinde paylaştı. Rapora göre son 11 yılda en ‘ için iyi polisi oynuyorlar. İstediğimiz iyi n Bu tutum nasıl kontrol altına alınır? n Ödül olmuyor mu o zaman? bu kötülüğün az 2 bin 500 genç işçi yaşamını yitirdi. ve kötü polisteki rollerin değişimi. Çünkü Hedefi sadece birincilik olarak Zaten hayatımız hep ödüllerle yapılmaması İSİG tarafından yapılan açıklamada, koymazsanız kontrol edilir. Başarılı kural, mutlaka kötü polislik gerektirir. geçiyor ama soru; ödülü nasıl lazım. “Raporumuzu, öldürülen Ata Emre Akman şahsında tüm kaybettiğimiz genç işçilere adıyoruz” dendi. Raporda ölümlerin pandemide azalma Boşanmada en uzak ‘bir sokak öte’ olmalı gösterse de 2021 yılı eylül ayı ile beraber derinleşen yoksulluk ve ekonomik zorluklar n Boşanma sürecinde çocuk nasıl sağlıklı Ayrıldınız diyelim. Eşiniz bir sokak öteye ediyor. Ama çocuklar, anne veya baba nedeniyle hızla arttığı kaydedildi. Raporda kalır? taşımalı. Çocuk bu boşanmadan, yaşantısının hasretiyle büyümemeli. Adam ya da kadın 2013-2024 yılları arasında, en az 656 genç Çocuk, kendi hayatının boşanma sürecinden olumsuz etkilenmediğini hissetmeli. yok oldu. Aileden sevdiği birisi baba işçinin inşaat sektöründe, 424’ünün tarım en az etkilenmesine odaklanır. Odasının n “Çocuk şu yaşlardayken boşanmayı rolünü alabilir. Yerini doldurulabilecek sektöründe ve diğerlerinin taşımacılık, değişmesini, imkânlarının azalmasını istemez. erteleyin” denilen bir dönem var mı? birinin çocuk için çok sağlıklı olduğunu metal, madencilik gibi sektörlerde yaşamını Anne ve babasına her an erişmek ister. Bazı evlilikler çocukları çok travmatize görüyoruz. Orhan Derman yitirdiği belirtildi. l Haber Merkezi ‘ ‘