Catalog

5 EYLÜL 2020 CUMARTESİ AY’DAKİ PASLANMANIN NEDENİ DÜNYA Hindistan’da bi lim insanları gezegenimizin tek uydusu Ay’ın paslandığını ve bundan kısmen Dünya’nın sorumlu olduğunu keşfetti. Atmosferi bulunmasa da Ay’da, Dünya’nın manyetik alanı nedeniyle eser miktarda oksijen mevcut. Başka Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlanmıştır bir deyişle oksijen, Dünya’nın manyetik alanı üzerinde gezegenden Ay’a seyahat edebiliyor. Bu durum, Ay’ın Dünya’ya bakan yüzündeki pas olarak da bilinen hematit miktarının diğer yüzüne göre çok daha fazla olmasını açıklıyor. l Independent Türkçe l HANGI MASKE DAHA KORUYUCU? l KORUYUCULUĞU ARTIRAN FAKTÖRLER NELER? İşin sırrı kumaşında Açlık grevi başlattı Fitzgerald Başkent Bogota’da, hükümete sesini duyurabilmek için dudaklarını diken Kolombiyalı sanatçı John Fitzgerald, ülkenin içinde bulunduğu şiddet ortamını, ülkedeki kültür çalışmaları için ayrılan bütçeyi ve Iván Duque hükümetinin salgına ilişkin kararlarını protesto etmek için açlık grevine başladı. Eylem alanına gelerek plastik sanatçısına destek verenlerin sayısı artarken Fitzgerald, ülke için "barış" istiyor. l AA HAYATI DAHA ÇOK SORGULAR OLDUK Pandemi, Derleyen: REYHAN OKSAY Bilimsel araştırmalar yüz maskelerinin Covid19’un yayılmasını ciddi oranda azalttığını gösteriyor. Yeni yapılan bir araştırma ise maskelerin yapılmış olduğu tüm malzemelerin ay EN IYIDEN EN KÖTÜYE nı oranda koruma sağlamadığını gösteriyor. Peki, maskenin koruyuculuğunu artıran faktörler neler? Journal of Hospital Infection isimli bilim dergisinde yayımlanan yeni araştırma, farklı malzemelerden yapılmış maskelerin bir kişiyi en feksiyona karşı ne denli koruduğunu inceledi. Denekler, virüsün yoğun olarak bulunduğu ortamlarda bu maskeleri taktılar; 30 saniye ve 20 dakika sonra maskelerin koruyuculuğunu ölçtüler. Araştırmada kontrol amaçlı maske takmayan insanlar la virüse 30 saniye ve 20 dakika maruz kalan insanları karşılaştırdılar. Virüse maruz kalma süresine ve maskenin özelliklerin bağlı olarak maske takmanın yüzde 24 94 veya yüzde 44 99 oranında koruma sağladığını ortaya koydular. Covid19’un yayılmasını azaltmada en önemli unsurlardan biri de yüz maskeleri. Farklı kumaşlardan, farklı malzemelerden onlarca maske satılıyor. Ancak hepsi aynı oranda koruma sağlamıyor. sanatı başka boyuta taşıdı YELIZ BOZKURT Covid19 ile hayatımızdaki rutin değişti. Sanattaki “normal” kavramı da bundan nasibini aldı. Dünya genelinde birçok galeri kapandı, pek çoğu online olarak devam kararı aldı. Bu süreçte kuşkusuz sanatçılar hayatı daha çok sorguladı ve bunu eserlerine yansıttı. Sanatçı Hanefi Yeter, sanat danışmanı Müzeyyen Sanal ve koleksiyoner Nejat Türkmen ile konuştuk. Hanefi Yeter’in ‘Pandemi’ adlı çalışması Sanatçı, yaşadığı dönemin tanığıdır HANEFİ YETER (Sanatçı) Yaşamı ciddiye almak gerekli. Yaşadığın zamanın sorunlarını, sevinçlerini, kederlerini kendine özgü bir dille sanatına aktarmak çok kolay bir iş değil. Ve sanatçı ancak yaşadığı dönemi sanatına doğru bir şekilde aktarmayı başarırsa sanat tarihinde kalabilir. 72 yaşındayım ve ilk defa böyle bir süreç yaşadım. Hepimiz evlerimize hapsolduk. Ölüm ilk defa bu kadar net bir şekilde bize kendini hissettirdi. Pandemi bizleri eve hapsettiğinde hayatımızın ne kadar değerli olduğunu anladık. İnsanoğlunun kendini sorgulaması ve kendisiyle hesaplaşması gerekiyordu. Mesela şu sıralar Bodrum’a yerleşen çok kişi tanıyorum. Çünkü evde kalmak doğaya olan ihtiyacımızı ve özlemimizi artırdı. NEJAT TÜRKMEN (Koleksiyoner) Menajerlik önem kazanacak Pandemi ile her şey gibi sergiler ve müzayedeler de durma noktasına geldi. Bildiğiniz bir sanatçının eserlerini online almak kolay. Ama tanımadığınız sanatçı için bu zor. Eserle duygusal bağ kurmanız, ona yakından bakmanız, düşünmeniz önemli. Bu sürecin yönetiminde menajerlik “art consultancy” sistemi önem kazanacak. Sanatçı koleksiyoner buluşması menajerler tarafından sağlanacak. Ve yeni dönemde Türkiye’de sanat sektöründe eksik olan kurumsal ve bireysel menajerlik sisteminin gelişeceğini düşünüyorum. Müzeyyen Sanal (Sanat Danışmanı) Milyonlar müze gezdi Galeri çalışanlarının büyük çoğunluğu işsizliği yaşadı. Bazı sanatçılar üretimlerine ara vermek zorunda kaldı. Uluslararası sanat pazarları uçuşların iptali ile tamamen durdu. Ama sanat da diğer sektörler gibi bir çıkış yolu ile dijital platformda yerini aldı. Müzeler koleksiyonları nı dijital ortama taşıdılar. Dünyada hiç müzeye gitmemiş, gidememiş kişiler önemli sanat eserlerini görme fırsatını yakaladılar. Ve bu sayede milyonlarca kişi müze gezdi ve sanatla tanıştı. Dünyanın önemli sanat fuarlarından Art Basel, dijital ortamda fuar düzenledi ve yeni alıcılara ulaştı. Arizona Üniversitesi’nden araştırmanın başyazarı Amanda Wilson maskeleri en iyiden en kötüye sıralıyor: n N99 maskeleri havada asılı duran parçacıkları yakalamada N95’lerden daha etkili; ortalama riski 20 dakikalık ve 30 saniyelik sürelerde yüzde 94 99 oranında azaltır. Ne var ki bu maskelerden edinmeye çalışmak etik değil, zira mevcut stokları sağlık çalışanlarına bırakmak gerekiyor. Bunu N95’ler ve ameliyat maskeleri izliyor. n Bir sonraki en etkili seçenek kumaş maskelerin içine yerleştirilen elektrik süpürgesi filtreleridir. Süpürge filtreleri enfeksiyon riskini 30 saniye için yüzde 83 azaltıyor. n Boyun atkıları ve fularlar 30 saniyelik sürede yüzde 44 koruma sağlar. Tişörtlerini zorda kalınca ağızlarına burunlarına bağlayanlar bilsinler ki, bu hiç maske takmamaktan çok az daha iyi. NE KADAR SIKI DOKUNDUYSA KORUYUCULUĞU O KADAR ARTAR Maskelerin koruma yeteneklerini bilgisayar modelleri üzerinden araştıran Wilson, virüse yakalanma riski ile şu faktörler arasında doğrudan bir bağlantı olduğunu söylüyor. n Virüse maruz kalma süresi n Çevrenizdeki insan sayısı ve aranızdaki mesafe n Virüs taşıyan damlacıkların boyutu Hapşırık, öksürük, konuşma, kahkaha atma sonucu ağzınızdan havaya karışan dam lacıkların boyutları çok farklıdır. Daha iri, daha ağır damlacıklar yere daha hızlı çöker. Bu nedenle mesafe önemlidir. n Aerosol boyutları ve havanın nemi Eğer hava kuru ise aerosoller daha hızlı bir şekilde küçülür. Hava nemli ise aerosoller havada daha uzun süre kalır ancak yere daha hızlı iner. Sanki olumlu bir gelişme gibi görünse de bu aerosoller yüzeylere bulaşır ve bu yüzeyler yeni bir enfeksiyon alanı yaratır. n Pamuklu kumaşlardan, antimikrobiyal yastık kılıflarından yapılanlar da koruyucu. Kumaş malzeme konusunda geçerli olan ilke şu: Kumaş ne kadar sıkı dokunduysa koruyuculuğu o kadar yükselir. ÖNEMLI BIR UYARI “Maskeler virüse yakalanma riskini sıfıra düşürmez” diye konuşan Wilson, “Bir bara gidip dört saat boyunca ‘Nasılsa maskem beni korur’ düşüncesiyle arkadaşlarınızla oturmayın” diyor. https://www.weforum.org/agenda/2020/07/covid19coronavirusinfectionprotectionmaskmaterial Deniz Kuvvetle ABDri Deniz Memelileri Programı’ndan araştırmacıların Yaşlanmayı Proceedings of the National Academy of Sciences’taki çalışmasına göre tüm yunuslar aynı hızda yaşlanmıyor. yavaşlatmanın gizi ABD Deniz Kuvvetleri Deniz Memelileri Programı kapsamında yunuslar evcilleştiriliyor ve bu yunuslar hayatlarının ço yunuslarda mı ğunu koruma altındaki alanlarda geçiriyor. Beslenme ve sağlık durumlarına dikkat edilen bu yunusların ömrünün doğal ya? şamdaki yunuslara kıyasla iki ABDokkleoauktrşrlolaedfankesunupdshılşiauiitllzeba,mendniltedeemycıtnureyeıivnpzıkdelullmgeaersere,rladaiberyrıivikrılnaeüeiçpllzcmaacmeerlaaıırşkansidnılnuıyeadsoreir. kat uzun olabildiği belirtiliyor. Tüm yunusların aynı yerde yaşıyor, aynı besinleri tüketiyor ve aynı faaliyetlerde bulunuyor olmasının uzun vadeli yaşlanma etkilerini gözlemlemede araştırmacılara önemli bir avantaj sağladığı ifade ediliyor. Ybljllaiaeiknynrdouiunnanıbneknysuekçauıslllaleidirlrzaldrtaalireennerdç)rdğaybbei(nışyluuaeyaulubndalnınnşieuybdlağsaoinuylibaişolkvgriemlaeoiyllinirayotdşöaerörpaçrıt nlylıakıanrşgıinlçöaiynsnumtaenayrundhsıilığazoiırlnnmaiınrvaaedtsüııdğnmoıdnlayıauoyfnarstruıyaksllaıyinasAkaronaylşadtrıaurm.oaldcuılkaçr,aybuennuzselamrıen slsmoaiüclnaaralheebaktdcirtlçeipegnascnied:le/ıiyolşy/iğapşmllpeivhtnhai,ayriinlsyşmad.olumraüerntigaşnluaem/üicnsnnmyealaümawkaryşllssüualo/aamy2ryng0g.akem2upü.0hlanıat0m8l 10 MADDEDE DİJİTAL KÜLTÜR TANOL TÜRKOĞLU EN ŞİŞKİN 10 BITCOIN CÜZDANI n 255.502 BTC (2 milyar 947 milyon $) n 96.857 BTC (1 milyar 117 milyon $) n 94.506 BTC (1 milyar 90 milyon $) n 79.957 BTC (922 milyon $) n 70.000 BTC (807 milyon $) n 69.370 BTC (800 milyon $) n 68.102 BTC (785 milyon $) n 65.237 BTC (752 milyon $) n 62.135 BTC (716 milyon $) n 60.001 BTC (692 milyon $) Kaynak: BitInfoCharts.com Mars ve Ay’da sığınak arayışı Bilim insanları Ay ve Mars’taki lav mağaralarının hem astronotlara hem de istasyonlara mükemmel bir koruma sunacağını düşünüyorlar . Astronotlar yakında yeniden Ay’a çıkarak orada bir istasyon kuracak ve uydumuzu daha yakında tanımaya başlayacaklar. Komşu gezegenimiz Mars için de insanlı uçuş planları ve Mars kolonisi planları yapılıyor. Fakat bu gökcisimlerinde hayatta kalabilmek için astronotların kendilerini şiddetli ışından, meteorit çarpmalarından ve aşırı sıcaklıklardan korumaları gerekiyor. En iyi korumayı ise yeraltındaki mağaralar sunabilir. Araştırmacılar birkaç yıl önce Ay’ın üzerinde gerçekten de dev lav mağaraları bulmuş Ay’daki lav mağaraları dünyamızdakilerden 1000 misli daha büyük olabilir. lardı. Yerçekimi ölçümleriyle bu mağaraların bir kilometre genişliğinde ve elli kilometre uzunluğunda olabilecekleri anlaşılmıştı. Ya Mars’taki durum Mars’ta bir zamanlar yoğun bir volkanizmanın yaşandığı biliniyor. Bunlar Olympus Mons gibi sönmüş yanardağlardan anlaşılıyor. Mars’ta da Ay’da olduğu gibi lav mağaralarının bulunup bulunmadığını ve ne şekilde oluşmuş olabileceklerini Bologna Üniversitesi’nden Francesco Sauro araştırdı. Uzay sondalarının verilerini değerlendiren araştırmacı, Dünya, Ay ve Mars’taki lav mağaralarının ortak yönlerini belirleyebilmek için jeofiziksel modellerden yararlandı. Sonuca göre hem Ay’da hem de Mars’taki uzay sondası görüntülerinde, yeraltında dikkat çekici çukur zincirleri ve yuvarlak delikler var. Ay ve Mars’taki bu “sığınakların” büyüklükleri ne kadar? Uzmanların jeofiziksel modellerle hesapladıkları gibi Ay ve Mars’taki lav mağaraları Dünyamızdakinden çok daha büyük olabilirler. Bunun sebebi hem düşük yerçekimi hem de bir zamanlar yaşanan yoğun volkanizma. Bu da Ay’daki lav mağaralarının dünyamızdakilerden bin misli daha büyük olabileceği anlamına geliyor. Araştırmacılar Ay’daki lav mağaralarının toplam hacminin bir milyar metreküpten fazla olabileceğini düşünüyor Avrupa Uzay Ajansı (ESA), bu tür mağaraları yakından incelemenin planlarını yapıyor. Lava tubes on Mars and the Moon are so wide they can host planetary bases, Science, 5.8.2020.