Catalog

ekonomi ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: BAHADIR AKTAŞ 1112 MART 2019 SALI Ekonomi 2018 dördüncü çeyrekte yüzde 3 daralarak 9 yılın en kötü performansını gösterdi BÜYÜK ÇÖKÜŞ l Türkiye ekonomisi 2018’de yüzde 2.6 büyüdü. Üst üste iki çeyrek daralan ekonomi ‘teknik resesyondurgunluk’ sürecine girdi. İç talepteki sert daralma büyümeyi aşağı çekti. l 2017’de 851 milyar dolar olan milli gelir 2018’de 784 milyar dolar oldu. Türkiye 67 milyar dolar fakirleşti. Kişi başına gelir ise 10 bin 602 dolardan 9 bin 632 dolara geriledi. Türkiye ekonomisi TL’deki sert değer kaybı ve finansal de 2.4 azaldı. Geçen yılın ilk çeyreğin de GSYH bir önceki yılın koşullardaki sıkılaşma aynı dönemine göre yüzde nın iç talep ve yatırımları olumsuz etkileme ŞEHRİBAN 7.4, ikinci çeyrekte yüzde KIRAÇ 5.3 büyürken, üçüncü çey siyle 2018’in son çeyre rekte büyümede yavaşlama ğinde önceki yılın aynı döne belirginleşerek yüzde 1.8 oldu. mine göre yüzde 3 daralarak 2009 yılının ikinci çeyreğin İç talep sert düştü den bu yana en fazla daral Büyümedeki zayıflamanın mayı kaydetti. en önemli nedenlerinden biri Türkiye ekonomisi 2018’de si, geçen yılın son çeyreğinde yıllık bazda yüzde 2.6 büyüdü. iç talepte yaşanan sert daral Analistler ekonominin bu yılın ma oldu. TÜİK verilerine göre ilk yarısında 2018’in son çeyre hanehalkının tüketimi 2018’in ğine kıyasla azalsa da daralma son çeyreğinde yüzde 8.9 da ya devam etmesini bekliyor. ralırken, iç talep 2018’in ge Yeni Ekonomi Programı nelinde ise sadece yüzde 1.1 (YEP) ve son Orta Vadeli Prog büyüyebildi. ramda 2018 yılı için büyüme Yatırımlardaki daralma ise tahmini yüzde 3.8’di. Geçen dördüncü çeyrekte yüzde 12.9 yıl özellikle ağustos ayında olarak gerçekleşti. Büyümeyi TL’de yaşanan sert değer kay destekleyen kalemler ise ka bıyla birlikte ekonomide sert munun harcamaları ve dış ti iniş endişeleri artmış, Merkez caret dengesi oldu. Kamu har Bankası’nın para biriminde camaları dördüncü çeyrekte ki hızlı değer kaybını ve enf yüzde 0.5 arttı, 2018 genelin lasyondaki yükselişi önlemek de ise yüzde 3 büyüdü. Dör adına politika faizini yüzde düncü çeyrekte ithalat yüzde 24’e çıkarmasıyla birlikte eko 24 daralırken, ihracatta yüzde nomik büyümenin yerini da 10 büyüme kaydedildi ve böy ralmaya bırakacağı beklentile lece dış ticaret dengesi büyü ri güç kazanmıştı. meye olumlu katkı yaptı. Teknik resesyon Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre mevsimsellikten arındırılmış gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) iki çeyrek üst üste daralarak Türkiye’nin teknik resesyona girdiğine işaret etti. Durgunluk anlamına gelen resesyon, ekonomik faaliyetteki daralmanın bir çeyrekten uzun sürmesi halinde kullanılan bir terim. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 1.6 daralmasının ardından dördüncü çeyrekte yüz Berat Albayrak En kötüsü geride kalmış! Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, veri sonrası yaptığı açıklamada, iktisadi faaliyette en kötünün geride kaldığını, büyümede en kötü beklentilerin gerçekleşmediğini, sürecin çok kısa sürede başarılı bir şekilde atlatıldığını söyledi. Albayrak, “Son dönemde finansal piyasalarda gözlenen olumlu gelişmeler, enflasyondaki düşüş trendi, öncü göstergelerdeki iyileşmeler, finansmana erişimde atılan adımlar ve istihdam seferberliği sayesinde 2019’da büyümenin YEP’te öngördüğümüz şekilde seyredeceğine inancımız tamdır” dedi. YEP’te 2019 yılı GSYH hedefi yüzde 2.3 seviyesinde bulunuyor. Finans çakıldı Sektörler bazında bakıldığın da dördüncü çeyrekte en sert daralmanın yüzde 16.2 ile finans ve sigortacılık alanında gerçekleştiği görülüyor. İnşa at sektörü yüzde 8.7 küçülme kaydetti. Böylece üçüncü çey rekteki yüzde 5’lik daralmanın ardından sektör iki çeyrek üst üste daralmış oldu. Sanayide de dördüncü çeyrekte yüzde 6.4’lük bir küçülme yaşandı. TÜİK 2018 yılının üçün cü çeyreği için daha önce yüzde 1.6 olarak açıkladığı büyü meyi yüzde 1.8, birinci çeyrek için yüzde 7.2 olarak açıkladığı büyümeyi ise yüzde 7.4 olarak revize etti. Öte yandan JP Morgan, Aşağıya yuvarlanıyor Türkiye’de zayıf büyüme nede niyle nedeniyle 2019 büyü me tahminini yüzde 0.2’den eksi yüz Fakirleşti ABN Amro ekonomisti Nora Note ligden düştüde 0.9 düşürdü. Ekonomist Mahfi baum, verinin Türkiye ekonomisinin Eğilmez kişisel bloğunda yaptığı analizde, “Türkiye’nin, 2018’in son çeyreğinde 20E1b48kk5i’onTidşbÜnei6oiİbn3KGma24vSşi6desıYnt3orHaiMllTaeG3Lrar.iS,7hondY0fleaioH1rEgmlaağcökriailrlychmreiaienfer2sisz0yTai’naL1ep8tdlo’lgadealnödrenldrua9eı..,Yılkyayuyrölavıçinlaroeıetrklyedlltriaruakeennğkkdbut,aıienğr“şİıyuaunlüğkybaızae ki ortalama ortası dolar/TL kuru olan 4.72 ile bunu de 2.5 daral yüzde 22.4 dolara çevirirsek dolar cinsinden 2018 ma bekliyo enflasyon GSYH’si 784 milyar dolar ediyor. 2017’de ruz. Asıl so ve yüzde 3 küçülmeyle birlikte slumpflasyona girmiş bulunuyor. Slumpflasyon (enflasyon içinde küçülme) bir GSYH 851 milyar dolardı. 2018’de GSYH 67 milyar dolar düştü. Eğilmez’e göre, bu durumda Türkiye 2017’de dünya sıralamasındaki 17’ncilik sırasını Hollanda’ya kaptırarak 18’inci sıraya geriledi. 2018 yıl ortası nüfusu 81.4 milyon olarak hesaplanıyor. Bu durumda kişi başına gelirimiz 9 bin 632 dolara iniyor. Bu tutar 2017’de 10 bin 602 dolardı. Bu da kişi başı gelirin bir yılda 970 dolar düştüğünü gösteriyor. Türki ru ekonomi tekrar toparlanacak mı yoksa uzun süreli bir resesyon mu olacak? Öncü göstergeler uzun süreli bir ekono ülkede yüksek ye 2017 yılında kişi başına gelir mik yavaşlama enflasyon ol ile dünyada 64’üncü sıraday olacağına işa gusuyla birlik ken 2018 verisiyle dünya sı ret ediyor. İnşa te ekonomik küçülme de yaşanma ralamasında 71’inci sıraya gerilemiş oluyor. at sektörü, perakende satışlar hepsi sı halini anlatan bir sert bir şekilde aşağı kriz durumudur” dedi. gitti. Bu yılın ilk üç çey reğinde negatif büyüme bekliyoruz. Son çeyrekte belki hafif pozitif büyüme görebiliriz” dedi. Bu yıl ABD ile ilişkiler, Fed ve Avrupa Merkez Bankası’nın adımlarının büyüme rakamlarında belirleyici olacağını aktaran Notebaum, “Türkiye’nin ucuz krediden ziyade teknoloji, işgücü gibi büyümenin başka yollarını bulması gerekiyor” diye konuştu. Yatırımlar durdu İş Yatırım Ekonomisti Muammer Kömürcüoğlu, ekonominin geçen yılın son çeyreğinde iç tüketim ve yatırımda görülen sert düzeltme ile daraldığını ifade ederek, “Geçen yılın ikinci yarısında finansal piyasalarda görülen sert dalgalanmanın, enflasyondaki keskin yükselişin ve parasal sıkılaşmanın finansal koşullar üzerinde yarattığı olumsuz etkinin yansımasını tüketim ve yatırımda görüyoruz” ifadesini kullandı. Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Başkanı Orhan Turan son 20 yılda hizmetler ve inşaat sektörü odaklı bir büyüme gerçekleştirildiğini anlatarak, “Bu büyümenin sürdürülebilir olması mümkün değildi. Ülkemizin sürdürülebilir büyümesi için katma değerli üretim ve katma değerli ihracatı teşvik edecek sanayi odaklı; kalkınma odaklı bir ekonomik modele geçmesi gerekiyor. Ekonomide yeniden bahar havası yaşamak istiyorsak, 31 Mart yerel seçimlerinin ardından, hemen 1 Nisan sabahından başlamak üzere, yapısal ve ekonomik reformlara ağırlık vermeliyiz” dedi. Harcama düştü Hanehalkı nihai tüketim harcamaları 2018 yılı dördüncü çeyreğinde yüzde 8.9 azaldı. 2018’de devletin nihai tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 14.4 olurken, sabit sermaye oluşumunun payı yüzde 29.7 oldu. Bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre, devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 3.6 arttı, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 1.7 azalış gösterdi. GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde, 2018’in dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak, tarım sektörü toplam katma değeri yüzde 0.5, sanayi sektörü yüzde 6.4 ve inşaat sektörü yüzde 8.7 azaldı. 813 milyon dolarlık açıkCari işlemler dengesi dört ay fazla verdikten sonra aralıktan sonra ocakta da açık verdi Merkez Bankası’nın Ocak 2019 dönemine ilişkin ödemeler dengesi verilerine göre, cari işlemler açığı söz konusu dönemde bir önceki yılın ocak ayına göre 6.2 milyar dolar azalarak 813 milyon dolar oldu. Beklenti 650 milyon dolar olacağı yönündeydi. Bir önceki ay 1.44 milyar dolar cari açık kaydedilmişti, 1.52 milyar dolara aşağı revize edildi. 12 aylık cari işlemler açığı 21.6 milyar dolar oldu. Merkez Bankası’ndan yapılan açıklamada, “Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 6.24 milyar dolar azalarak 1.57 milyar dolara gerilemesi ve hizmetler dengesi kaynaklı girişlerin 221 milyon dolar artarak 1.27 milyar dolara yükselmesi etkili olmuştur” denildi. Cari açık, TL’deki sert değer kaybının ithalatta yüzde 20’ler civarında daralmayı beraberinde getirmesi ve ekonomideki yavaşlama ile birlikte 2017’deki 47.1 milyar dolardan 2018’de sert düşüşle 27.63 milyar dolara gerilemişti. Cari işlemler dengesi dört ay fazla verdikten sonra aralıktan sonra ocakta da açık verdi. Ekonomistler cari işlemlerin ocak ayında da açık vermesine karşın bir önceki yıla kıyasla iyileşme trendinin sürdüğüne de dikkat çekiyorlar. l Ekonomi Servisi AVM’lerin gezginleri Eminönü’nü taşırdılar İstanbul’a hafta sonu gelen bahar yalancı çıkarsa, iklimler karmaşasında keskin soğuklar yeniden bastırırsa İstanbul meyvesiz bir yıla daha gebe olabilir. Sıcak havanın ikinci gününde, İstanbul’un içinde geç açacak manolyaların keskin kokusu rüzgârla uzaklara kadar ulaşıyor, her renkten baharla donanmış ağaçlar İstanbulluları sokaklara döküyordu... Kadın haftası etkinliklerinde verilmiş sözün geri dönüşü olamayacağına göre, bağrıma taş basıp Bostancı’daki DİSK’e bağlı Birleşik Metalİş Sendikası’nda İlerici Kadınlar Derneği’nin Emekçi Kadınlar Kurultayı’nda, günümüzün sendikalı olmayı unutun, kayıtsız, kölelik düzeninde ucuz emekçiler olarak çalıştırılan kadınlarının, kendileri için düş gibi gelse de, çocukları adına, vermekte oldukları örgütlü savaşım çabalarını, kararlılıklarını saygıyla dinledim... Dönüş yolunda olsun sokaklara taşanları yakından görmeyi kafaya takmıştım ya... Pazar günü için tıklım tıklım metroyla Kadıköy, yine 10’ar dakika aralıklı karşılıklı kalkan, yine dolup taşan vapurla Eminönü’ne ulaştım. Bayram kalabalıklarından deneyli olmama karşın, birbirine yapışmış gibi yürümeye çalışan, kaybolma kaygısı içinde ele ele tutuşmuş kalabalıklarla yüzleştim... HHH İstanbul’un özel zamanlarda uzak varoşlarından Eminönü’ne koşturan yoksullarının bildik kalabalıklarına aykırı görüntüleri, meydanı, geçiş yollarını geçilmez kılan taşkın kalabalığı ile sınırlı değildi... Ne yapıp eder, Eminönü’ne gelmişken çocukları için olsun bir şeyler aldıkları torbaları ellerinde yoktu. AVM’lerde alışveriş yapamadan başıboş gezdikleri aylar öncesinde hiç değilse keselerine uygun bir hazır yiyecek yeri keşfeder, çocuklarıyla birlikte yemek yerlerdi. Eminönü’de bu kez onu da yapamamış olmalılar ki, yanında ayran, peynir satışı da pek görülmeyen sayısız simitçi arabası kalabalığı katlanmıştı. Büyükler, çoluk çocuğun ellerinde en çok susam kokuları yayılan simit torbaları, itiş kakış yürünür otobüslerin kuyruklarına koşturulurken, acıkılmış, iştahla ağızlara gömülüyordu... Mısırların 4 liralık etiketlerine karşın, haşlanmış, pişmiş cazibesine kapılanlar için satış arabaları da az değildi. Kestaneciler çok daha az 3. sıralamada yer kapmışken, Eminönü’nün olmazsa olmazı, kokusu yanında pişmesiyle meydanı duman altı yapan balıkçıları Sirkeci sahil tarafında hiç görülmeden, Haliç tarafında birkaç kayık içinde sıralanmışlardı. Önlerinde çoğunlukla, yine Haliç’in en içlerine kadar sahil kordonu boyunca bildik, alışık olduğumuz; Boğaz’a, Adalar’a tur yapan vapurların sayısı iyice seyrelmiş olarak, besbelli mevsimine uygun sayılardaki turistler ağırlıklı müşterileriyle dikkat çekiyorlardı, İstanbul’daki kent nüfusu patlaması ile çelişkili olarak, katlanmış yoksullaşmanın fotoğrafını çekmek istiyorsanız bir zahmet Eminönü Meydanı’na uzanıverin... Temiz havanın, güneşin kokusunu çekmiş insanlara kıyamadığım için kimselere tek soru soramadım. O sıkışıklıkta, itiş kakış, kaybolmamak için bağrışanlarla isteseniz de konuşamazsınız. Otobüs kuyruklarındaki uyanıkların yer kapma kavgalarının bağrış çığrışları cabası... İleri teknolojiler sayesinde çekilebilecek film karelerine uyarlarsak, en çok dünyanın en yoksul, otantik ülkelerinde çekilmiş belgeselleri çağrıştıran filim karelerinin havasını, tadını veriyorlar. Yakın plan karmaşa, kaos sahnelerinde, en azı turist grupları, baskın Suriye, Irak, Afganistan, Afrikalı sığınmacıların nerede ise tek tip giysileri, renkleriyle, birlikte yürümeye çalışan kalabalık gruplarıyla iç içe, el ele tutuşmuş aile boyu bizimkiler, ancak sıraladığım seyar satış arabalarının geleneksel kimlikleriyle de, İstanbul’da, Emiönü’nde olduğumuzu anımsatıyorlar... Ülkemizdeki yoksulluğun fotoğrafı başka nasıl çekilebilir ki?.. Yine de yüz yüze, teke tek soru sorabilsek, isim, fotoğraf vermelerini isteyebilsek, içlerindeki fırtınaları yansıtacak cümleler kurmayı göze alabilecekleri kuşkulu. Ama çocuklarını oturtabilme uğruna, yaşlıları kolaylıkla yerlere düşürebilen öfkeleriyle, sandıkta kullanacakları oyların renkleri beklenmedik sürprizlere gebe gibi geliyor. Hele de yoksulluğu yok sayan, tanzim satışlarını “zenginliğin kuyruğu” olarak açıklayan söylemler karşısında?.. KISA... KISA... l Benzine bugünden geçerli olmak üzere 15 kuruş zam geldi. İstanbul’da benzinin litresi zamdan sonra 6.55 6.60 TL arasına çıkacak. l Aksu Enerji, yabancı ortak görüşmeleri çerçevesinde, Amerikan menşeli yatırım şirketi ile “tahsisli hisse satışı ile alakalı niyet mektubu” çerçevesinde görüşmelere başlandığını duyurdu. l Fed Başkanı Jerome Powell Fed’in yavaşlayan küresel ekonominin ABD’de yerel koşulları nasıl etkilediğini izlerken faiz oranlarını tekrar değiştirmek için “acele etmediğini” belirtti. l Hazine finansman araçlarının çeşitlendirilmesi amacıyla 364 gün vadeli avro cinsi sabit kuponlu devlet iç borçlanma senedi (DİBS) ihraç edeceğini duyurdu. Kupon oranı yüzde 1.1. Talep 13 Mart’ta toplanacak. C MY B