Catalog

Pazar 3 Eylül 2017 TASARIM: ZARİFE SELÇUK ekonomi@cumhuriyet.com.tr Tütüncü için için yanıyor T üketimi aynı olmasına karşın üretici sayısı sekizde bire inmiş durumda. Tekel’in özelleştirme sürecinde 480 bini aşkın olan aile sayısı bugün 55 bin. T ütün üreticileri var olma mücadelesi veriyor. Vaktiyle kilosunu 70’lik rakı fiyatına sattığı tütün bugün 16 liraya giderse mutlu sayıyor kendisini. Artık ne tütünle ilgili türküler, leme Kurumu verilerinden anlaşılıyor. 2002’de 159.521 ton olan tütün şiirler ne de hayatı alımı 2008’de 74.584 tona mızın bir dönemine geriledi. damga vurmuş ‘fabrika kızı’ var. Hazır Virginya bahane ladıkları tütünler gibi yandıktan sonra içilmese de tükenen sigaralar gibi tütün OBülcyaüyktaş Derler ki, aslında bizde üretilen tütün çok kaliteli değil, Virginya tütünü var yurtdışında üreti üreticileri de gün len bizim topraklarda tü den güne azalıyor. Çok değil 13 tün üretimi biraz da bundan et 15 yıl önce bir 70’lik rakı fiyatı kilendi. Ancak üretici ve uz na sattığı tütünü bugün 1618 li manlar bu görüşü doğru bulmu raya satarsa sevinen üreticinin yor. Zira, Şark tütünü de deni emeği gibi kötü tarım politikası len oriental tütün, aroma ve ka ve piyasa ekonomisine kurban lite açısından en iyi tütün. Hat gidiyor duygular da... ta damarlı ve elfaylı olduğu için ‘Yazsanız da yasak olsa’ diyen virginya tütünü pek de makbul Yusuf’un bu kadar dert yandığı değil. Hatta Şark tütünü, içer tütünde durum nedir diye bakıl diği aroma nedeniyle tüm siga dığında, annebabalarının da ne ralara konulması neredeyse zo redeyse Yusuf kadar dertli oldu runlu bir tütün. ğu görülüyor. Tütün üretimine asıl darbeyi Sayıları her geçen gün azalan vuran Tekel’in özelleştirilmesi... üretici aileler, piyasanın tama Zira köylere kadar organize ol mına hâkim bir kaç şirketin be muş Tekel, hem piyasayı regüle lirlediği fiyatlara mahkum. İs ediyor, hem gerekli yerlere ge temese de çalıştırmak zorunda rekli fabrikaların kurulmasını kaldığı çoluk, çocuk, eşle gece sağlayarak tarım üretimi kadar nin biri yarısı topladığı, kırdığı sanayide istihdam sağlıyor hem tavladığı tütünü neredeyse ma de fiyat düzenlemesi ile üretici liyetinin bir tık üstüne satmak ye ciddi bir katkı sağlıyordu. zorunda kalıyor. Şikâyet ede Mesale, içki ve tütünü bünye cek olsa sözleşmesi iptal edili sinde birleştiren Tekel, anlaşılır yor. Birbirinden haberli şirket bir denge kuruyordu. ler kendi aralarında anlaşıyor Genellikli bir kilo tütün bir ve aile bir daha üretim yapamı 70’lik rakı fiyatına yakın ya da yor. Tütün üreten aileler her ge az biraz düşük oluyor. Ama as çen gün tütünden kopuyor. la bugünkü gibi bu kadar yoğun Sekizde bire düştü bir emeğin karşılığı olmayan 1518 liralar değil... Çiftçi Sen Başkanı Abdullah Aysu, TütünSen, Tütün ve Al Pazar kaybedildi kol Piyasası Düzenleme Kurulu Tekel’in 2001’deki pazar payı (TAPDK) ve üreticilerden edin yüzde 70 civarında iken 2008’de diğimiz bilgilere göre, Tekel’in yüzde 30’lara düştü. Yaşı uygun özelleştirme kapsamına alındığı olanların hatırlayacağı Birinci, 2001’de 477.829 tütün üreticisi İkinci, Yenice, Harman, Yeni Har vardı. Tütün Kanunu‘nun yürür man, Samsun, Bafra, Maltepe, son lüğe girdiği 2002’de üretici sa yıllarda 2000 ve hatta askerlere yısı 402.899’a geriledi. 2003’te hatta erlere ve subaylara ayrı ol sözleşmeli üretim yapan üreti mak üzere iki farklı markada üre ci sayısı 334 bin iken 2008’de tim yapılırken bugün piyasada 194.282 kişiye gerilediği Tü ezici bir şekilde yabancı tütün te tün ve Alkol Piyasası Düzen kellerinin ürünleri söz konusu... Satışı da olaylı olmuştu Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun (ÖYK) 2001/06 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınan Tekel’in sigara bölümünün özelleştirilmesi için 2003’te ihaleye çıkılmıştı. Hisselerinin yüzde 65’i Japon devletine ait olan Japan Tobacco International (JTI) tarafından verilen 1 milyar 150 milyon dolarlık teklif yetersiz bulunmuş, ilk ihaAbdullah Aysu le iptal edrilmiş ve aynı yı lın sonlarında iptal edilmişti. 2005’te yeniden ihale yapılmış bu kez hiçbir şirket teklif vermemişti. Hükümet bu işten vazgeçmedi, 2007’de üçüncü kez ihaleye çıktı. 22 Şubat 2008’de en yüksek teklifi veren BAT firmasına 1 milyar 720 milyon dolara satılmıştı. Özelleştirme programına alındığında 110 yaprak tütün işyeri, 6 sigara fabrikası, 19 alkollü içki tesisi, 84 pazarlama müdürlüğü, 10 tuz işletmesi, bir kibrit fabrikası, bir ambalaj fabrikası ve bir suni ipek, viskoz fabrikası olan Tekel, 2009’da 57 yaprak tütün işyeri, 2 tuz işletmesi ve bir ambalaj fabrikası olan işletmeye döndü. İftarlık Gazoz filminden bir sahne. 48 milyar liralık pazar, 8 şirket Şubat 2008’de Tekel Sigara’nın British American Tobacco’ya (BAT) satılmasının ardından Türkiye’deki sigara pazarı 5 yabancı şirketin hâkimiyetine geçmiş durumda ise de pazarda 8 şirket faaliyet gösteriyor. Philip Morris Sabancı (Philsa), Japan Tobacco International (JTI), British American Tobacco (BAT), European Tobacco ve Imperial Tobacco. Koreli KT&G firması da İzmir’de fabrikasını kurdu. Söz konusu şirketlerin dı şında TAPDK verilerine göre ayrıca Boğaziçi Sigara ve Tütüncülük, Imperial Tobacco Sigara ve Tütüncülük ve Royal Tobbacco Sigara ve Tütüncülük şirketleri faailyet gösteriyor. Tekel’in tütün kısmının özelleştiği 2008 yılında 18 milyar 342 milyon liralık bir iç satış büyüklüğü olan sigara pazarı geçen yıl itibarıyla 47 milyar 950 milyon liraya çıkmış durumda. TAPDK verileri bir başka ilginç noktayı da gözler önüne seriyor. Özelleşti rilen yıl 2008’de iç satışı 107 milyar adet olan sigara satışı geçen yıl itibarıyla 105 milyar adete düşmüş durumda. Ancak yükselen fiyat ve vergiler aynı miktar satışa yaklaşık üç kat bedel ödendiğini gösteriyor. Diğer yandan söz konusu oyuncuların ihracat verileri de kayda değer. 2008’de 25 milyar adet sigara satan şirketler 228 milyon dolarlık ihracat yaparken, geçen yıl bu miktar 50 milyan adete, karşılığı da 506 milyon dolara yükselmiş görünüyor. Klimanın ÖTV’sini dolar soğuttu Eylül sonuna kadar sıfırlanan ÖTV, klimalarda istenilen satışı sağlamadı. Fiyatları 100 lira düşen klimalar, yurttaşın beklentisini karşılamadı. Gamze Bal Beyaz eşyada şubat ayında başlatılan vergi indirimlerinin eylül ayı sonuna kadar uzatılması, iklimlendirme sektöründe canlılık yaratmadı. Klimalardan alınan yüzde 6.7’lik ÖTV’nin (Özel Tüketim Vergisi) sıfırlanması, son bir yılda yüzde 17 artan dolar kurunun gölgesinde kaldı. Türkiye genelinde geçen yılın yaz aylarında ortalama 1795 TL olan klima fiyatları, bu yılın temmuz ayı sonunda 1977 TL’ye dayandı. Piyasayı canlandırmak için ÖTV’nin sıfırlanmasına karşın, döviz kurlarına bağlı artan maliyetler nedeniyle klima fiyatları bir yılda yüzde 10 zamlandı. Yurttaş, klima fiyatlarının cep yakmasından dolayı şikâyet ederken; İklimlendirme Soğutma Klima İmalatçıları Derneği (İSKİD) Yö netim Kurulu Başkanı Taner Yönet, şikâayetleri doğrular nitelikte fiyatlarda geçen seneye göre artışlar yaşandığını söyledi. Yönet, ÖTV indi riminin fiyatlarda indirim yaratmadığını, zamlanan fiyatları bazı bölgelerde geçen yıl seviyelerine gerilettiğini söyledi. “ÖTV, dövizdeki artışın kurbanı oldu” görüşünde birleşen sektör temsilcileri gibi Yönet de, pazarın bir milyon satış potansiyeli olmasına karşın yıl sonuna kadar ancak 750 bin900 bin satış adedi planladıklarını aktardı. Pazarın 2016’daki iç satış büyüklü ğü ise, 839 bin 371 satışla 1. 4 mil ÖTV’nin kalkması beklenen indirimi sağlamadı Normal Fiyatı (TL) A+ sınıfı klimalar 1.799 4.374 A++ sınıfı klimalar 1.890 4.399 Duvar tipi klimalar 2.720 6.270 ÖTV İndirimli Fiyatı (TL) 1.699 3.999 1.799 4.199 2.499 5.599 yar Amerikan Doları (USD) olmuştu. ÖTV serinletmedi Yönet’e göre, zamlanan klima fiyatları, ÖTV’nin sıfırlanmasıyla ancak geçen yıl fiyatlarına kadar gerileyebildi. Bir milyon satış potansiyeli olan sektörün, 750 bin civarlarında kaldığını aktaran Yönet, pazarın canlandığını ve istedikleri satış rakamlarına ulaşabildikleri yerlerin ise, Şeker Bayramı öncesi bastıran aşırı sıcakların etkisiyle Ege, Antalya, Çukurova, Diyarbakır ve Urfa olduğunu dile getirdi. Yılın başındaki satış adedi beklentilerinin 750 bin 900 bin bandında olduğunu söyleyen Yönet, mevsim normallerinin üzerindeki sıcakların etkisiyle Türkiye genelinde 900 bin üzerinde bir pazar rakamı ile karşılaşmayı umduklarını kaydetti. ‘UCUZLUK YOK’ Bu yıl yaşanan vergi indiriminin satış fiyatlarına 100 lira indirim sağladığını aktaran klima satıcısı bir esnaf, “Fiyatlar geçen seneyle hemen hemen aynı seyrediyor. 100 lira gibi bir oynama oldu. Yurttaş aşırı sıcakların etkisiyle klimalara rağbet gösteriyor; fiyatlar ucuzladığı için değil” dedi. Aynı yerde konuştuğumuz klima alıcısı bir müşteri ise, ÖTV’nin sıfırlanmasına rağmen uygun fiyatta klima almanın güçlüğüne dikkat çekerek, “Fiyat araştırması yaptığım için biliyorum. Bu yıl bir ucuzluk yok” diye konuştu. Ekimde zam var Ekimde klima sektörünün yavaşlayacağını belirten Taner Yönet, yüzde 68 arasında zam yaşanacağını söyledi. Ancak kasım ayında sahil kesimlerinde ısıtma amaçlı klima kampanyaları düzenleneceğini aktaran Yönet, “Tüketicilerin, bu kampanyaların etkisiyle uygun fiyatta klimalara ulaşabileceklerini düşünüyoruz” dedi. 6 dakikada şarj oluyor. ekonomi 11 Rus üretimi elektrikli otobüs Türkiye’de Rus şirketi Drive Electro tarafından Türk Otokar için üretilen ilk elektrikli otobüs Türkiye’ye geldi. Elektrikli otobüs için Otokar ile Drive Electro, Aralık 2016’da anlaşma imzalamıştı. Bu kapsamda ilk elektrikli otobüs Moskova’dan İstanbul’a ulaştı. Açıklamaya göre, sipariş veren şirketin planları arasında elektrikli otobüsün fabrika denemelerinin düzenlenmesi ve daha sonra İstanbul’a gönderilmesi yer alıyor. Elektrikli otobüs, 12 metre uzunluğunda üst sınıf segmentte ve şarj kapasitesi 4050 kilometre. Şarj işlemi 610 dakika sürüyor. Drive Electro, Novosibirsk’de 2012’den itibaren Rosatom’un siparişi üzerine elektrikli otomobil ve elektrikli otobüs üretiyor. Tula’da 2014’de dünyadaki ilk şarjlı troleybüs hizmet vermeye başladı.Aynı zamanda Doğu Avrupa piyasasına da çıkan Drive Electro ve Belkommunaş’ın ortak projesi olan troleybüsler 2016 sonunda Belarus yollarında hizmete başladı. l Ekonomi Servisi BDDK’nin kararı eticarete yaradı BDDK’nin internetten kartla alışverişe onay süreci ni 10 Ağustos’tan 31 Aralık’a uzatmasının eticaret pazarına olumlu bir etki yarattığını söy leyen Bankalararası Kart Mer kezi (BKM) Genel Müdürü So ner Canko, “Yaklaşık 56 mil yon yetişkin nüfusunun yüzde 40’ının cüz danında bir ya da birden fazla kredi kartı bulunuyor ve bu oran giderek artıyor” dedi. Soner Canko Haziran 2017 sonu itibarıyla, son bir yıl lık dönemde, 25 milyon adedi kredi kar tı, 6 milyon adedi banka kartı olmak üze re toplam 31 milyon adet kartla en az bir kez eticaret işlemi yapıldığını belirten Can ko, “Türkiye’de kredi kartları ve banka kart ları ile yapılan ödemelerin tutarının geçen yıl 587 milyar lira olmuştu. Yeni uygulama ya geçiş tarihine kadar, talep toplama sevi yesinin iyi bir noktaya geleceğini öngörüyo ruz” diye konuştu. l Ekonomi Servisi Almanya’daki fuara katılacak 14 hazır giyim firması, Almanya’daki birinci tedarikçi olmak istediklerini belirtti. Hazır giyimciler Almanya yolcusu Almanya’daki ‘Munich Apparel Source’ fuarına katılacak hazır giyim ihracatçıları, ülke pazarında konumlarını güçlendirip birinci tedarikçi olmak istediklerini belirtti. Türk hazır giyim ihracatçısı 14 firma Almanya’nın Münih kentinde 57 Eylül’de düzenlenecek Munich Apparel Source fuarına katılarak koleksiyonlarını tanıtacak. Sektörün Almanya’ya yıllık ortalama 3 milyar 200 milyon dolarlık ihracat yaptığını aktaran Ege Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Emre Kızılgüneşler, Almanya’nın hazır giyim ithalatında Türkiye’nin Çin ve Bangladeş’ten sonra üçüncü sırada yer aldığını kaydetti. l Ekonomi Servisi AKP, Kanal İstanbul Projesi’nde ısrarlı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 2011’de kamuoyuna “çılgın proje” olarak açıklanan Kanal İstanbul Projesi’nin güzergâhının netleştirilmesi ve kesitlerinin ortaya konulması için etüt proje sözleşmesinin imzalandığını açıkladı. Bakan Arslan, Kanal İstanbul Projesi Etüt, Proje ve Danışmanlık Hizmetleri Teknik Şartnamesi’nin hazırlanması için izlenecek yöntem/strateji, görev, yetki ve sorumluluklar, mühendislik çalışmaları, diğer faaliyetler ve bu faaliyetlerin iş planlamasının bu şartnameyle belirlendiğini ifade etti. l Haber Merkezi C MY B