Catalog

SAYFA 10 EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr CUMHURİYET 14 ŞUBAT 2015 CUMARTESİ Fitch, Türkiye’nin gelişmekte olan ülkeler arasında açıktaki büyüklüğüyle dikkat çektiğinin altını çizdi Fitch’e göre cari açıktaki dengelenme sürecinin sürdürülebilir olması kredi notunda büyük önem taşıyor. Cari açık notu etkiler Babacan Siyaseti Bıraktığında Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, seçime giderken kullanışlı bir “kum torbası”na dönüştürülmek istenen Merkez Bankası’na sahip çıktı çıkmasına ama geç kalarak. Haftalar süren sinir harbi sonrasında gelen açıklamanın, Erdoğan’ın yurtdışında olduğu döneme rastlaması da dikkate değer. Kapsama alanındaki her fani gibi, Babacan’ın da, Cumhurbaşkanı’nın gazabına uğrama endişesi ile uygun zamanlamayı kollama ihtiyacı arasında gidip gelen tereddüdü; Merkez Bankası’nın itibarı açısından, sadece bu dönem değil, seçime kadar geçecek olan süreyi de rehin alacak görünüyor. Bununla birlikte, açıklamanın; Latin Amerika seyahati öncesi, “Merkez Bankası eleştirilemez değildir” diyen Erdoğan’ın tehditkâr sözlerini de kavradığı varsayılırsa, Babacan’ın cesur bile davrandığı düşünülebilir. Gelin şimdi, Babacan’ın TRT’de yaptığı o açıklamadaki cümlelere; cümlelerde saklı “söylenmeyeler” ile birlikte bakmayı deneyelim. (İlk cümle söylenen, paranteze aldığım ikinci cümle, saklı anlam.) HHH l Kurla ilgili yetki ve sorumluluk Merkez Bankası’ndadır. (Ne Cumhurbaşkanı’nda, ne Başbakan’da, ne Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci gibi bakanlarda, ne de Yiğit Bulut gibi danışmanlarda. Hiçbirinin kurla ilgili yetki ve sorumluluğu yok.) l Bunun hükümet açısından günlük bir tartışma konusu olmaması gerekir. (Ama hükümetin bazı üyeleri sabah akşam Merkez Bankası diyor da başka bir şey demiyor.) l Kur konusu, bir ülkede günlük siyasi polemik haline gelirse, o ülkede risk primi ve faizler yükselir. (Siyasilerin kendi başarısızlıklarını örtmek için Merkez Bankası’nı günah keçisi kılması; Türkiye’nin hem risk primini artırır, hem de faizleri.) l Merkez Bankamızın birinci önceliğine bakıyoruz, fiyat istikrarı, yani enflasyonla mücadele. (Bazı siyasilerin sıkça vurguladığı gibi büyüme ve istihdam Merkez Bankası’nın önceliği olamaz. Onun için susmalılar.) l Şahısların kendine ait tahminleri, gönlünden geçenleri olabilir. Her bakanımıza sorsanız, “Senin gönlünden geçen kur nedir?” diye, her birinden ayrı ayrı cevap alabilirsiniz. Normalde hiçbirinin bir şey söylememesi lazım. (Ama gördüğünüz gibi kur seviyesi konusunda konuşmadan duramıyorlar.) HHH Peki, herhangi bir hükümet içinde bile, bir bakanın diğer kabine üyelerini açıktan suçlaması, sık rastlanan bir durum değilken; itaat kültürünün hâkim olduğu AKP hükümetinde bir bakanın, tek tek isimlendirmese bile, Merkez Bankası’na yüklenen “unsur”ları toplu eleştirmesi ne anlama geliyor? Bu sorunun yanıtı için, önce hafıza tazelemekte yarar var. 2012’nin son günleri... Resmi temaslar için gittiği Hollanda gezisinde izlediğim Babacan, sonraki seçim döneminde (2015) partide yer almayacağını kesin bir dille ifade ediyor: “İşi tadında bırakmak lazım. Siyaset beklediğimden uzun sürdü. Profesyonel bir işe dönüşmemeli” diyerek şu anekdotla da açıyor: “Ne iş yapıyorsunuz?/ Siyasetçiyim./ Ne zamandır?/ 37 yıl. İşte bu olmaz. Siyaset bu kadar uzun sürdüğünde, temsil ettiğiniz kitleyle de bağınız kopuyor.” Sonuca gelelim... 1725 Aralık operasyonlarındaki suskunluğu eleştiri konusu olan Babacan, Erdoğan’ın Merkez Bankası’nı son dönem giderek artan şiddette hedef tahtasına oturtması ve “koronun” kalabalıklaşarak, “ikbal” niyetlerini açık etmesi nedenleriyle, artık “tadı” iyiden iyiye kaçmış bir siyasetçidir. Dolayısıyla AKP grubunda “üç dönem”i tamamlamak üzere olan 73 milletvekilinden biri olan, Babacan, artık “gün sayıyor olmanın” rahatlığıyla konuşmaktadır. Arkası da gelebilir. Babacan’ın yer almadığı bir siyaset sahnesinde, yakın arkadaşı Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı’nın “gönül rahatlığıyla” kalması beklenmemeli. (Nitekim, bir önceki yazıda “duyum” olarak aktardığım “lojmandan taşınma” kulisini Hürriyet doğrulatarak sürmanşetine taşıdı. “Çocukların okulu” gerekçesi, “koptu kopacak” tansiyonunda seyreden yüksek gerilim havasında ikna edici değil.) “Kurfaiz” tartışması sürecek. Hazirana kadar “gün sayan” Babacan, daha farklı konuşmalar yapmak durumunda da kalabilir. Sebebi basit: Babacan’ın muhatap aldığı “unsur”ların, uyarılara kulak vereceğini, bundan böyle daha özenli olacaklarını beklemek büyük yanılgı olur; ondan. Ekonomi Servisi Türkiye’nin net sermaye girişine daha az dayalı sürdürülebilir bir büyüme sürecine doğru evrilmesinin kredi profilini destekleyeceğini belirten kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, “Ancak Türkiye gelişmekte olan ülkeler arasında cari açığın büyüklüğü ile öne çıkıyor. Yüksek brüt dış finansman gereksinimi ise (ülkeyi) yatırımcı güvenindeki değişimlere karşı kırılgan hale getiriyor” dedi. Kuruluş buna örnek olarak bu hafta dolar/TL’nin yeni tarihi zirveye yükselmesini gösterdi. Raporda, Türkiye’ye dış finansman akışının son yıllarda şoklar karşısında dayanıklı bir görünüm arz ettiği ve sermaye girişlerinde “ani duruş” görülmediği belirtilse de dayanıklılığın bu yıl sınavdan geçebileceği ifade edildi. Fitch, Türkiye’nin yatırımcı eğilimlerindeki ani değişikliklere hassasiyetini azaltan yeniden dengelenme sürecinin sürdürülebilirliğinin ve miktarının kredi notu değerlendirÖzelin mesinde önemli olacağını açıkladı. borcu arttı Raporda, Türkiye’de daha önÖzel sektörün yurtdışından ce cari açıkta görülen daralBahçeşehir Üniversitesi Ekosağladığı uzun vadeli kredi bormanın kalıcı olmadığına diknomik ve Toplumsal Araştırcu aralık sonu itibarıyla 2013 yıl somalar Merkezi (Betam) tarakat çeken Fitch, “Cari açıknuna göre 11.5 milyar dolar artarak ta daralma ve onu finanse 167.5 milyar dolar oldu. Merkez Ban fından hazırlanan rapora göcari açıktaki düşüş artmaeden net sermaye girişle kası, aralık ayı Özel Sektörün Yurtdışın re, yan enerji ve altın ithalatınrinde belirgin ve kalıcı bir dan Sağladığı Kredi Borcunu açıkladı. dan kaynaklandı. Sanayi üreBuna göre, borcun yüzde 60.9’u doiyileşme görülmesi halinde timindeki artış, ortalama delar, yüzde 31.5’inin Avro’dan oluştu. ğişimi pozitife çekmeye yetTürkiye’nin dış finansman Özel sektörün yurtdışından sağlamedi. açısından sürdürülebilirliği dığı kısa vadeli kredi borcu (tica2015 ilk çeyrek görünümüartacaktır” dedi. ri krediler hariç), 2013 yıl sonunün zayıf olduğununun belirtilFitch, Türkiye’nin kredi notuna göre 3 milyar dolar artadiği raporda, 2015 genelinde de rak 44.5 milyar dolar nu yatırım yapılabilir seviye olan yüzde 4’lük büyümeye ulaşmanın oldu. BBB, görünümü ise durağan olagittikçe zorlaştığına dikkat çekilrak değerlendiriyor. Açık ithalatla düştü di. Geçen yılın 4. çeyreği için büyüme tahminimiz yüzde 0,2, yıldan yıla büyüme tahminimiz yüzde 1,5 olarak belirleyen merkez, yıllık büyüme tahmini de yüzde 2.8 olarak açıkladı. Dr. Zümrüt İmamoğlu ve Barış Soybilgen tarafından hazırlanan rapora göre, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (SÜE) aralık ayında bir önceki aya göre yüzde 1.2 oranında arttı. İhracat miktar endeksi yüzde 0.8 artarken, ithalat miktar endeksi yüzde 7.2 oranında azalış gösterdi. Aralık ayında sanayi üretiminde görülen artış çeyreklik ortalama değişimi pozitife çekmeye yetmedi. İthalatta da çeyreklik artış ihracat artışından daha yüksek gerçekleşti. 12 aylık cari açık toplamı kasım ayında 47.4 milyar dolar iken aralık sonunda 45.8 milyar dolara indi. Düşüş, altındaki gerilemenin yanında ithalattaki durgunluktan kaynaklandı. Enerji ve altın hariç ithalat 2013’den bu yana hiç artmadı. Cari açığın GSYH’ye oranının yıl sonunda yüzde 5.8’e düşmesi bekleniyor. Petrol 100 bin kişiyi işinden etti Ekonomi Servisi Petrol fiyatı Aralık 2014’ten bu yana ilk defa 60 doları görse de 7 aydır fiyatların düşmesi nedeniyle 100 bin kişi işinden oldu. İş bulma ajansı Swift Worldwide Resources’a göre enerji sektöründe 100 bin çalışan işten çıkarıldı. Swift Üst Yöneticisi (CEO) Tobias Read, “Sektörde neredeyse kimse işe alım yapmıyor” dedi. Öte yandan Ukrayna’da ateşkes anlaşması ve Yunanistan konusunda son açıklamaların pozitif algılanmasıyla hızlı bir şekilde yükselişe geçen Brent petrolün varil fiyatı, dün 60.51 doları gördü. Akaryakıtta indirim Türkiye’de akaryakıt dağıtım şirketleri, benzinde litrede ortalama 5 kuruş indirim yaptı. Ankara ve İzmir’de litresi 95 oktan kurşunsuz benzin 4.39 lira oldu. İstanbul’da benzinin litresi 4.354.36 liraya düştü. Bağımsız kurum kalmadı Ekonomi Servisi Dünya Bankası, “Türkiye’nin Dönüşümü: Entegrasyon, Kapsama, Kurumlar” başlıklı raporunda, hükümetin ekonomi üzerindeki baskısının giderek arttığı, yerli ve yabancı yatırımcıların “tanıdıklar vasıtasıyla” iş yapabildiği eleştirilerini yöneltti. Raporda, “Türkiye’deki yerli ve yabancı yatırımcılar işlerinde başarılı olmak için halen, ‘nasıl yaptığının değil, kimi tanıdığının’ daha önemli olduğunu bilirler” denildi. Birçok ekonomik kurumun bağımsızlığının tartışmalı olduğu vurgulanan raporda, “Hükümetin devlet kurumlarının büyük kısmı üzerinde denetimi sürüyor, özellikle de yerel kurumlarda. Tanıdıklar aracılığıyla sağlanan anlaşmalar, hukuki zorunlulukların getirdiği uygulamaların önüne geçiyor. Böylece inovasyon yaparak gelirlerini artırmak yerine, çeşitli arazilerin kullanım haklarından ve kazançlı ihalelerden daha fazla gelir elde ediliyor” eleştirisi getirildi. Ekonomi Servisi Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s’in Kıdemli Türkiye Analisti Alpona Banerji, dolardaki yükselişle ilgili olarak “Kur oynaklığını korumaktadır ve ülkenin dış şoklara karşı hassasiyetini yansıtmaktadır” dedi. Türkiye’de dolarda yaşanan yükselişi yorumlayan Banerji, kurdaki oynaklıklığın Türkiye’nin geniş cari açığını yansıttığını ve kırılgan yatırımcı güveninden etkilendiğini gösterdiğini dile getirdi. Türkiye’nin önümüzdeki döneme ilişkin en önemli risklerinin dışsal kırılganlıklardan kaynaklandığını belirten Banerji, “Yüksek cari açık da dahil olmak üzere, dış kırılganlıkları artıran yerel ve jeopolitik türbülanslara dair geçmişi Türkiye’nin önündeki zorluklar içerisinde yer almaktadır” diye konuştu. Banerji, basında “Merkez Bankası üzerindeki baskı” yönündeki ifadeleri doğrulamazken yeni bir açıklama yaparak “hükümetin bir seviyede Merkez Bankası politikasına ilişkin karar almasının” mevcut kredi notu içerisinde değerlendirildiğini söyledi. Oynak kur tehlikeli menin itici gücü yüzde Ekonomi Servisi Turkcell’in 2014 net İş yaptığı ülkelerdeki 34 artış gösteren mobil internet ve yüzde kârı 1 milyar 865 milmakro ekonomik 35 artan fiber internet yon lira olarak gerçekgelirleri oldu. Açıklaleşerek bir önceki yıla veriler, Ukrayna maya göre, Turkcell göre yüzde 20 düştü. ve Belarus’taki Türkiye 2014’te yakŞirketten Kamuyu Aylaşık 1 milyon 200 bin dınlatma Platformu’na devalüasyon ve faturalı abone kazan(KAP) yapılan açıklamada, kârın önce ‘bir defaya mahsus dı ve abone sayısı 34.6 milki yıla göre düşmesigiderler’ Turkcell’i Türkiye’de yon olurken faturanin nedenleri arasınlı abonelerin toplam da iş yapılan ülkelerzarara soktu. abone bazındaki padeki makro ekonomik yı yüzde 43.9’a yükveriler gösterildi. 2014 seldi. Turkcell Grup’un 9 ülkedeki kârının önceki yıla göre düşük oltoplam abone sayısı da 71.5 milmasında Ukrayna ve Belarus’taki yona ulaştı. Turkcell Genel Müdür devalüasyonun yanı sıra “bir deVekili İlker Kuruöz, “2015’te lifaya mahsus giderlerin” de etsans bedelleri hariç 2.5 milyar kili olduğu bildirildi. liradan fazla altyapı yatırımı yapTurkcell 2014’te konsolide mayı, 4G’ye geçişte liderliğimigelirini bir önceki yıla gözi ve güçlü büyümemizi sürre yüzde 6.0 artırarak 12.0 dürmeyi hedefliyoruz” dedi. milyar liraya çıkardı. Büyü Turkcell’in kârı yüzde 20 düştü İlker Kuruöz Kasaplar isyanda anında kıyma ve et karışımı hazırlanabilecek. Bu tebliğin amacının 4 büyük et karışımı yapan sanayiKuşbaşı 3745 ciyi korumak için yüzlerKıyma 3236 ce esnafı yok etmek olKöfte 28 duğunu söyleyen TürkiSucuk 5161 ye Kasaplar, Besiciler, Et Hindi Salam 33 ve Et Ürünleri Esnaf ve Sanatkârları Federasyonu Dana Salam 52 Başkanı Fazlı Yalçındağ, Tavuk Kanat 12 “Müşteri ne isterse 20Tavuk 5.56 AYŞEGÜL ALTIN 30 bin kasap olarak onu Kuzu 33 yapmaya devam edeceEt ve et ürünlerine iliş46 ğiz. Kimse de bunu enkin yeni tebliğ kasapları Pirzola 55 gelleyemez” dedi. ayağa kaldırdı. Zira, Gı Antrikot Tüketicinin, büyük pada, Tarım ve Hayvancı İstanbulda kasap fiyatları (1kilo/1lira) ketler halinde tavuk yerilık Bakanlığı’nın Et ve Et ne kasaptan istediği kadar tavuk almaya Ürünleri Tebliği’nde yaptığı değişikliyöneldiğini söyleyen Yalçındağ, “Sanağe göre, perakende işletmelerde kıyma, yicinin çıkarı için esnafı yakıyorlar. hazırlanmış kırmızı et karışımları ve hazırlanmış kanatlı et karışımlarının üre Biz bu tebliğlerle nasıl ayakta kalatimi yapılamayacak; yani kasaplarda, cağız?” dedi. Et fiyatlarında enflasyomarketlerde hazır köfte, mangallık şiş, nun yüzde 30 üstünde artış yaşandığıtavuk gibi ürünler hazırlanıp satılama nı belirtten Yalçındağ, artışın süreceyacak. Ancak vatandaşın talebi üzerine ğini de söyledi. Büyüme borsada rekor getirdi Ekonomi Servisi Almanya yüzde 1.6’lık kuvvetli büyüme performansının ardından borsa rekor kırdı. Almanya ekonomisi 2014’ün son çeyreğinde yüzde 0.7, yılın tamamında yüzde 1.6 büyüdü. Kuvvetli büyüme performansını DAX endeksinin 11 bin puanı geçerek rekor kırması izledi. Avro Bölgesi de 2014’te 2013’e göre yüzde 0.9 büyüdü. Avro Bölgesi ekonomisindeki büyüme, geçen yılın dördüncü çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 0.3 ile beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Yeni tebliğe göre, kasaplarda ve marketlerde köfte, mangallık şiş, tavuk gibi ürünler satılamayacak. 4 sanayici korunurken 30 bin kasap ekmeğinden olacak. Et fiyatı yüzde 30 arttı Meclis’te ‘koç’lu protesto CHP Ardahan Milletvekili Ensar Öğüt, AKP’nin hayvancılık politikasını protesto etmek üzere Meclis’e koç getirdi. 2011’de bir kamyonetle Meclis’e getirdiği boğayı polis engeli nedeniyle Meclis’e sokamayan Öğüt bu kez koçu otomobil bagajında saklayarak getirdi. Meclis bahçesinde basın toplantısı düzenleyen Öğüt, Türkiye’de bir kişinin yılda ortalama 12 kilo et yediğini ve bunun yetersiz olduğunu belirterek, “Ülkemizde 5 yıldan beri ithalat yapılıyor. 2010 yılında başlayan et ve hayvan ithalatına yaklaşık 5 milyar dolar para ödendi. Tarım ürünlerine AKP döneminde 80 milyar dolar civarında para ödendi. Köyde hayvancılık bitince insanlar göç ediyor. Büyükbaş Türkiye’de yok olma durumuna geldi” dedi. Öğüt, daha sonra basın açıklaması esnasında koçun pislediği yerleri eline aldığı fırça ile temizledi. MERKEZ BANKASI CİNSİ 1 ABD DOLARI 1 AVUSTRALYA DOLARI 1 DANİMARKA KRONU 1 EURO 1 İNGİLİZ STERLİNİ 1 İSVİÇRE FRANGI 1 İSVEÇ KRONU 1 KANADA DOLARI 1 KUVEYT DİNARI 1 NORVEÇ KRONU 1 S. ARABİSTAN RİYALİ 100 JAPON YENİ 14 ŞUBAT 2015 DÖVİZ ALIŞ SATIŞ 2.4677 1.9070 0.37786 2.8171 3.7909 2.6501 0.29181 1.9693 8.3097 0.32400 0.65774 2.0703 2.4722 1.9194 0.37971 2.8222 3.8106 2.6671 0.29483 1.9782 8.4184 0.32618 0.65892 2.0840 ALIŞ 2.4660 1.8982 0.37760 2.8151 3.7882 2.6461 0.29161 1.9620 8.1851 0.32377 0.65281 2.0626 EFEKTİF SATIŞ 2.4759 1.9309 0.38058 2.8264 3.8163 2.6711 0.29551 1.9857 8.5447 0.32693 0.66386 2.0919 C M Y B