Catalog

Türkiye treni kaçırdı! Fed’in faiz artırımı, düşük faiz ortamında reform yapmak yerine tüketimle büyüyüp borçlanan Türkiye’yi vuracak. Sermaye kaçışı şimdiden 2 milyar dolara ulaştı başını çektiği riskli piyasalardan çıkıp ABD gibi daha güvenilir piyasalara yönelecek. Yani Türkiye’den sermaye kaçışı hızlanacak. Son bir ayda Türkiye devlet tahvillerinden 763 milyon dolar, hisse senetlerinden de 1 milyar 166 milyon dolarlık çıkış gerçekleşti. Uluslararası kuruluşlara göre Fed kararından en çok etkilenecek ülkelerin başında Türkiye geliyor. Brezilya, Rusya ve Güney Afrika diğer etkilenecek ülkeler olarak sıralanıyor. Türkiye’nin sıcak paraya bağımlılığı ve dış şoklar karşısında savunmasız görünümü en zayıf noktası olarak görülüyor. Diğer yandan büyümenin sürdürülebilirliğine dair de soru işaretleri var. Yapısal reformlardan da piyasalar beklediğini alamadı. Hükümet; yargı, eğitim sistemi, kaynak dağılımı, üretim ve istihdamla ilgili yapısal reformlar yerine anayasa değişikliği ve başkanlık sistemine odaklandı. Bütün bunlar ABD’de yükselen faizlerle birleştiğinde Fed şokunun etkisi daha da ağır olacak. Fed’in faiz artışı ile birlikte Türkiye bu kadar kolay borçlanamayacak. Kriz çanları çalmaya başlayacak. Ancak bu durum direkt olarak Fed’den kaynaklanmıyor. Faiz artırımı, Türkiye’nin yapmadığı ev ödevlerini daha da görünür kılacak. Türkiye, bol para döneminin avantajlarını sağlıklı büyüme ve yapısal reformlar için kullanamadı. Ekonomi düşük faiz ortamının da desteğiyle tüketerek büyümesini sürdürürken borçlar da dağı aştı. Şimdi ise tren kaçıyor. Yaklaşık 10 yıl önce hanehalkı borçlarının milli gelire oranı yüzde 2 civarındaydı. Şimdi ise yüzde 22’si civarında. Yani 11 katına çıkmış durumda. EKONOMİ 8 DOLAR AVRO FAİZ BORSA CUMHURİYET ALTIN ALTIN 24 AYAR 2.9560 3.5 kuruş TASARIM: SERPİL ÜNAY 3.2360 5.9 kuruş 11.20 0.05 puan 72.157 2848 puan 679.26 11.57 lira 101.25 1.75 lira EDİTÖR: ŞEHRİBAN KIRAÇ Çarşamba 16 Aralık 2015 TPAO ve bir ‘promosyon’ öyküsü iyasaların merakla beklediği ABD Merkez Bankası’nın Fed Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısı sonuçları bugün açıklanacak. Fed’in faiz artışı Türkiye ekonomisi için çok kötü bir döneme denk geldi. Bir yandan yapısal reformlarla ilgili soru işaretleri diğer yandan başkanlık tartışmaları ve Rusya ile artan jeopolitik riskler zaten yabancı yatırımcı için olumsuzluk teşkil ediyor. Buna ABD’nin faiz artışı da eklenince işler daha da karışacak. Çünkü faiz artışıyla birlikte yabancı yatırımcı Türkiye’nin P Döviz açığı 7’ye katlandı Şirketlerin döviz borcu 2007 yılında 129 milyar 705 milyon dolardı. En son açıklanan eylül ayında ise bu rakam 284 milyar 113 milyon dolara çıktı. Yani döviz borçları iki katından fazla arttı. Diğer yandan şirketlerin döviz açığı da kritik düzeylere ulaştı. 2007’de 53 milyar 573 milyon dolar olan döviz açığı eylülde 175 milyar 323 milyon dolara çıktı. Döviz açığı üçe katlandı. Kur artışı da eklendiğinde borçlardaki artış daha vahim bir hal alıyor. Dolar kuru 2007’de ortalama 1.3 TL civarındaydı. Şu sıralar ise 3 TL’ye yakın seyrediyor. Buna göre TL bazında döviz açığı 2007’den bu yana 456.3 milyar lira artış kaydetti. Bu rakam yüzde 655 artışa denk geliyor. Döviz borçları ise TL olarak 2007’den bu yana 683.7 milyar lira yani yüzde 405 arttı. Riskli ülkeler arasında gösterilen Rusya ve Brezilya ihracatçı konumunda olduklarından düşen enerji fiyatlarından oldukça olumsuz etkilendi. Türkiye ise bir enerji ithalatçısı olarak bunu fırsata çeviremedi. Aksine jeopolitik gelişmeler nedeniyle bir enerji kriziyle karşı karşıya. Diğer yandan düşen emtia fiyatları ve Çin’deki yavaşlama Avrupa’yı etkiliyor. Bu, en önemli ticari partneri ola MOODY’S UYARDI Moody’s’e göre Fed kararından en çok ülkelerin başında Brezilya, Rusya, Türkiye ve Güney Afrika olacak. Moody’s raporunda “Bu ülkelerin büyümeyi sürdürmek ve dış şoklar karşısında korunmak açısından dar bir politika alanları bulunuyor” denildi. Morgan Stanley de 2016 yılının Türkiye için daha zorlu geçeceği yolunda bir değerlendirme yaptı. Morgan Stanley, hükümetin GSYH’nin yüzde 0.7’si kadar açık hedefine karşın beklentilerinin oranın yüzde 1.5 seviyesinde olduğunu belirtti. Kolay borç hayal Jeopolitik riskler rak Türkiye’yi de olumsuz etkileyecektir. Diğer yandan Merkez Bankası’nın enflasyon karşısında faiz artışı için harekete geçmemesi de ekonominin bir diğer yumuşak karnı olarak karşımıza çıkıyor. Merkez’in faiz indirimi baskısı altında elindeki para politikası araçlarını kullanmayışı döviz kurlarını daha da yükseltiyor. Bu da şirketlerin döviz borçlarının katlanmasına yol açıyor. Eğer Merkez, Fed’in faiz artırımının ardından harekete geçmekte gecikirse kur artışı kaçınılmaz olacak. Bu da borçlarını ödeyemeyecek duruma gelen şirketlerin kapanmalarına yol açabilir. eni Sayıştay raporlarına TPAO (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı) ile devam ediyoruz. Petrol arama, üretme ve rafine etmek amacıyla kurulan TPAO, 61 yaşında bir kurum. Sayıştay’ın 2014 yılı denetim raporu iç açıcı değil. Rapordaki veriler, bu köklü kurumun döviz kuru dalgalanmalarına eklenen kötü yönetim nedeniyle hızla baş aşağı gittiğini belgeliyor. Rapordan bazı tespitleri özetleyerek paylaşacağım: Veriler hızla bozuluyor: Net satış hasılatı geçen yıla göre yüzde 8 düştü. Satış maliyeti yüzde 34; faaliyet gideri yüzde 40 arttı. Faaliyet kârı ise geçen yıla göre yüzde 90 azaldı. Rekabet şansı düşük: Son 5 yıllık operasyon verileri, dünyada petrol ve doğalgaz arama ve üretim sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin verileri ile karşılaştırıldığında kurumun çok gerilerde kaldığı görülüyor. Güçlü mali yapıya sahip olmadığı takdirde, uluslararası piyasada rekabet edebilme şansı düşük. Mali yapı riskli: Şirket kârlı görünüyor. Ama bu kârlılık, üretim artışından değil, dış piyasalardaki petrol fiyatının ve döviz kurunun yüksek seyretmesinden ileri geliyor. Bu durum da kurumun kârlılığı ve mali yapısı üzerinde her zaman risk oluşturuyor. Sermaye arttırımına veto: 2014 Ağustosu’nda sermayesini 5 milyar TL’ye yükseltmek üzere Hazine ile Enerji Bakanlığı’na başvuruyor. Ancak teklif uygun bulunmuyor. Nakit açığı: Mevcut yatırımları karşılamak için, 20152015 döneminde önemli bir finansman açığı oluşuyor. Yüzde 10 TOTAL hissesinin alımının yanı sıra, süren projelerdeki yükümlülükleri yerine getirmesi için toplam kredi borç miktarının 2 milyar dolara, 2016 sonunda da 33.5 milyar dolara ulaşması bekleniyor. (Kurumun sadece Şah Deniz ve SCP projeleri kapsamındaki hissesi oranına tekabül eden yükümlülüklerinin 20162018 yılları arasında toplamda 3.2 milyar USD olacağı planlanıyor.) Sermaye arttırım talebi Hazine’den dönen, mali yapısındaki riskleri artan TPAO raporunda bir de ibretlik “promosyon” öykümüz var. Malum, kamu kurumlarındaki maaş ödemeleri bankalar için önemli kaynak. Kamu bankaları kamu kurumlarının maaşlarını bünyelerine alabilmek için, o kurumlara “promosyon” adı verilen maddi olanaklar sunuyor. Vakıfbank’la imzalanan protokol ile TPAO’ya 3 milyon 211 bin TL tutarında promosyon verilmiş. Bu tutarın yüzde 70’i personele eşit dağıtılmak üzere, personel hesaplarına aktarılmış. Yüzde 30’u da (yani 963 bin 300 TL’si) yine protokole göre genel müdürlük kullanımına tahsis edilmiş. Ancak... Yapılan inceleme ve denetimlerde ortaya çıkmış ki, genel müdürlük, sözlü talimat vererek “Bu tutarı kurum hesaplarında izlemeyin” demiş. Ve bu tutardan yapılan harcama faturaları banka adına düzenlenmiş. Ödemeler de kurum hesaplarıyla ilişkilendirilmeden banka tarafından yapılmış. Teftiş Kurulu başkanı bu kullanımın promosyonla ilgili Başbakanlık Genelgesi’ne uygun olmadığını saptamış ve soruşturulması için kurulun yetkilendirilmesini istemiş. Sonra ne mi olmuş? Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür Vekili “Banka promosyonları bundan sonra tamamen personele dağıtılacağından artık bir sorun yaşanmayacağı dikkate alınarak bir işlem tesis etmeye gerek yoktur. Harcamalar genel müdürlük oluru ile yapılmıştır” diye bir “derkenar notu” yazmış. Yani “harcanan harcandı, işlem yapmayın. Bundan sonra dikkat ederiz” mealinde bir cevap. Sayıştay “Emniyeti suiistimal suçu işliyorsunuz” demese öyle kalacak. Israrlı uyarılar sonucu Vakıfbank nihayet Ağustos 2015’te bir belge düzenleyip fotokopileri gönderiyor. Zahmet olmuş aslında. Bu kadar “köklü” bir kurumda 963 bin TL’nin lafı mı olur? Y Ve promosyon... Faizsiz finansa ilk adım Hande Tibuk Hükümet faizsiz finans sistemini geliştirmek ve yaygınlaştırmak amacıyla Faizsiz Finans Koordinasyon Kurulu oluşturdu Net Holding, MP için ortak arıyor G eçen günlerde iptal edilen Milli Piyango (MP) ihalesini yakından izlediklerini söyleyen Net Holding Yönetim Kurulu Murahhas Üyesi ve Genel Koordinatör Hande Tibuk, “Yeniden açılacak ihalede en güçlü ve iddialı grup olacağız” dedi. 2014’te en yüksek teklifi vererek kazandıkları MP ihalesine stratejik ortakları Scientific Games’le girdiklerini ve kur artışının finansman çalışmalarını uzattığını söyleyen Tibuk, doların sürekli arttığı bir ortamda ‘hatching’ (riskten korunma işlemi) maliyetlerinin tekrar tekrar hesaplanması nedeniyle zamanın yetmediğini kaydetti. aizsiz finans sistemi için adım atan hükümet, sistemi geliştirmek ve yaygınlaştırmak amacıyla Faizsiz Finans Koordinasyon Kurulu’nu kurdu. Başbakan Ahmet Davutoğlu, “Faizsiz Finans Koordinasyon Kurulu” ile ilgili genelge yayınladı. Genelgede, faizsiz finans sektörünün, son yıllarda ulaştığı büyüklük ve yüksek potansiyeli nedeniyle uluslararası kuruluşların ve 2015’te G20’nin önemli gündem maddeleri arasında yer aldığı belirtildi. Onuncu Kalkınma Planı ve 64. Hükümet Programı’nda Türkiye’de faizsiz finansın geliştirilmesi ve gerekli koordinasyonun sağlanmasının hedeflendiğine dikkat çekilen genelgede, “Faizsiz finansın, finansal sektörün derinleşmesine ve finansal istikrarın güçlendirilmesine katkı sağlaması beklenmektedir” denildi. Genelgeye göre kurul Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu bakanın başkanlığında Kalkınma Bakanlığı Müsteşarı, Maliye Bakanlığı Müsteşarı, Hazine Müsteşarı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Başkanı, Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı, Borsa İstanbul A.Ş. Genel Müdürü, Türkiye Katılım Bankaları Birliği Başkanı ve Katılım Sigortacılığı Derneği Başkanından oluşuyor. l ANKARA F Sektör derinleşecek Koç Holding, Autobest’ten çifte ödül aldı. Koç Holding ve Tofaş Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Koç, Egea projesinin Tofaş için yeni bir dönüm noktası olduğunu söyledi. Fiat Egea yılın otomobili vrupa’nın en büyük uluslararası otomotiv ödülleri arasında gösterilen Autobest’te Koç Grubu iki ödüle layık görüldü. Koç Holding’in açıklamasına göre, Fiat Egea yılın en iyi otomobilini belirleyen Autbest 2016’nın sahibi olurken, Koç Holding Otomotiv Grubu ise Companybest 2015 (En İyi Şirket) Ödülü’nü almaya hak kazandı. Söz konusu ödül bu yıl ilk kez bir otomotiv markasına değil, bir otomotiv grubuna verildi. Tibuk, yeni ihalede Scientific Games ile ortaklıklarının süreceğini ve üçüncü bir ortağa da açık olduklarını söyledi. Otel ve casino piyango işletmeciliği dallarında da büyüyeceklerini söyleyen Tibuk, özellikle Balkan ülkelerini yakın takibe aldıklarını, Hırvatistan, Karadağ, Bulgaristan ve Ukrayna’da Merit markası ile faaliyete geçeceklerini belirtti. l Ekonomi Servisi Hedef, Balkanlar A Avrupa ülkeleri nüfusunun yüzde 91’ini temsil eden jüri üyelerinden bin 492 puan alan Fiat Egea, tasarım, sürüş konforu, teknoloji, geniş iç hacim, yakıt tüketimi, dağıtım, yedek parça ve fiyat gibi 13 ayrı parametrede değerlendirildi. Koç Holding ve Tofaş Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa V. Koç, otomotiv sektörüne yaptıkları katkının saygın bir kurumdan çifte ödül ile ödüllendirilmesinden memnuniyet duyduklarını belirtti. Yılın 9 ayında topluluk şir ketlerinin otomotivde toplam üretimin yüzde 45’ini, toplam ihracatın yüzde 43’ünü gerçekleştirdiği bilgisini veren Koç, ödülle ilgili, “Egea Projesi, Tofaş tarihi için yeni bir dönüm noktası oldu. 40’ı aşkın ülkede satılacak olan projenin ilk modeli Fiat Egea Sedan pazara öncelikle sunulduğu Türkiye ve İtalya’da büyük ilgi görüyor. Bu ödülleri topluluğumuz ile buluşturan tüm çalışma arkadaşlarıma teşekkür ediyorum” dedi. l Ekonomi Servisi Emekli’ye 100 TL zam komisyondan geçti Ocak ayından itibaren SSK ve BAĞKUR emeklilerine ayda 100 lira zam yapılmasını içeren düzenleme Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edildi. Önerge, Gelir Vergisi, KDV ve bazı kanunlardaki uygulama sürelerini uzatan yasa tasarısının görüşüldüğü Plan ve Bütçe Komisyonu’nda milletvekillerine dağıtıldı. Komisyonda kabul edilen düzenleme önümüzdeki günlerde Meclis Genel Kurulu’nda görüşülecek. l ANKARA / Cumhuriyet C M Y B