Catalog

Pazartesi 23 Kasım 2015 söyleşi SELİN ONGUN selinongun@cumhuriyet.com.tr TASARIM: ZARİFE SELÇUK 13 ‘Cemaat ile AKP savaşı yeni selefiliğe alan açtı’ uşen Çakır, İslamcı hareketler konusundaki uzmanlığına medyada kulak verilen ilk birkaç isimden biri. Gülen cemaati ve Milli Görüş geleneğini ‘gazetecilik mensubiyeti’ ile uzun yıllardır izleyen Çakır, İslami hareketlerin dünyadaki gelişimini de kıdemle izleyen bir gazeteci. Çakır’a IŞİD saldırılarını, yeni selefiliğin Türkiye’deki olası ‘serpilme alanlarını’, Gülen cemaati ile hükümet arasındaki savaşın Türkiye’deki İslami hareket manzarasını nasıl değiştirebileceğini sorduk. n IŞİD Suruç ve Ankara katliamını üstlenmedi, neden Fransa’yı üstlendi? Oradaki temel fark şu: Fransa’da Cumhurbaşkanı Hollande çıkıp bunu açıkça IŞİD yaptı, dedi. Türkiye’de ise öyle olmadı. Bizde de ülkeyi yönetenler Hollande gibi açıkça bunu IŞİD yaptı deseydi, bunu tartışmayacaktık. IŞİD için Türkiye halen çok değerli. Türk devleti ile alenen bir savaş halinde olmak ve Türkiye kamuoyunun tümünü karşılarına almak istemiyorlar. O nedenle Türkiye’de tanımlı yerlere saldırıyorlar. Paris’te ise rastgele insanları ve gündelik hayatı hedefliyorlar. IŞİD’in Türkiye’deki saldırılarının ikisi de Kürt hareketi ve onun müttefiklerine yönelikti. Paris saldırıları ile Suruç ve Ankara arasındaki en önemli fark bu. Bİ soRmak lazım Ruşen Çakır: Cemaatten boşalan alanı, siyasi olanın yani Erdoğan’ın ele geçirmesi ile Türkiye’de tamamen resmi bir İslam olur. Bu da devletle gelip devletle giden bir akım olur R Parti’nin iktidarı kaybetmesi ya da yeni gelecek iktidarın dindarları rahatsız edebilecek bir pozisyon benimsemesi durumunda ise Türkiye hızla bir cihat alanına dönüşebilir. n AK Parti ve cemaat arasındaki iktidar savaşının o kısmını da soralım. Cemaatin tasfiyesine diğer İslami gruplardan yükselen bir itiraz neredeyse yok. Cemaat için bu bir “hayatta kalma” süreci ise buradan ne çıkar? Cemaat hemen çözülmez. Şimdi öncelikli olarak “var kalma” derdindeler. Diğer İslami cemaatlerin Gülen cemaatine destek vermemesi ise çok anlaşılır. Çünkü cemaat yıllar boyunca kendisi dışındaki cemaatlere tepeden bakarken, onlar da cemaate imrenerek baktı. Dolayısıyla diğer cemaatler, hükümetin Gülen cemaatini tasfiye etme sürecinden şikâyetçi değiller. Şunu da hayal ediyor olabilirler: Onların boşaltacağı alanı acaba biz doldurur muyuz? n Mümkün mü? Sanmıyorum. Sosyal alandaki Gülen cemaatinin tasfiye edilerek onun yerine sosyal alandaki başka cemaatlerin konumlanmasından ziyade siyasi olanın, yani Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sosyal alanı da ele geçirmesi gibi çok acaRuşen Çakır, IŞİD ile El Kaide arasındaki farkları anlatırken “Boynuz kulağı geçti” diyerek not düşüyor: “El Kaide’nin IŞİD ve El Kaide'nin farkı yip bir durum söz konusu. Bu da Türkiümmetin intikamını almanın sonucunun nereye varacağına bir cevabı yoktu. IŞİD devlet ilan ederek buna vurgu yaptı.” n IŞİD ile El Kaide arasındaki en ye’deki İslami hareket için uzun vadede du, oluyor. Çok ihmal ediliyor ama altını İslamcı dalgaya tanık olabilir: Yeni sele statlardaki ıslıklamaları beklemek gerekönemli fark nedir? beter bir sonuç yaratacak. özellikle çizmek lazım. Suriye’ye sadece filik.” Yeni selefilik ve Türkiye, diyerek miyordu. Cumhuriyet’in başından bu yan Gülen cemaatinden boşalan yerleEn önemli fark; bir kere boynuz kulasavaşçılar gitmiyor. Orada bir hilafet iladevam edelim? na inşa edilen sistemin ve ona alternatif re diğer İslami cemaatlerin değil Erdoğı geçti. El Kaide’nin devlet ilan etme gibi nı var. IŞİD aynı zamanda bir yaşam tarzı Alıntı yaptığınız bu yazıyı, Türkiye’de olarak çıkan İslamcı hareketlerin hatalağan’ların geçtiği resim, Türkiye’de nasıl bir amacı yoktur, doğrudan küresel sisteöneriyor ve insanları “buraya gelin” diye İslam denilince akla gelen iki temel yarından dolayı, radikalizmin burada tababir İslami hareket fotoğrafı çıkarır? me meydan okumayı tercih eder. El Kaide çağırıyor. Kendi ülkesinde İslamı gerektinı hep oldu. Radikal İslam zamanla tüm Bu tamamen resmi bir İslam olur. O sesempatizanlarına sürekli olarak, ümmetin pı, Milli Görüş’ün devamı olan AK Parti ği gibi yaşayamadığını düşünen birtakım ile Gülen cemaati arasındaki savaşın başdünyada yeni selefiliğe evrildi. İslami halefi grupların dışında pek bir şey kalmaintikamını önerdi. Ama ümmetin intikainsanlar da oraya sadece savaşmaya değil langıç günlerinde yazmıştım. Yeni selefireket, “AKPcemaat iktidarının” sağladımış olur. Türkiye’de özellikle son üç yılda mını almanın sonucunun nereye varacağı aynı zamanda yaşamalik, İslami hareketlerin içindeki krizlerğı imkânlar sayesinde geliştikçe aynı zayaşananların orta ve uzun kısmına bir cevabı yoktu. ya gidiyor. den de çıkan bir akım. İslami hareketlerin manda sistemin hantal bir parçası haline vadede İslami harekete etn IŞİD, ümmetin intikamı nereye van Bütün bunların tıkandığı yerlerde çaresizlikten, öfkeden de geldi. Bundan rahatsız olanların durakkisi son derece olumsuz racak, sorusuna ne cevap verdi? AKP’nin iktidarı ortasında AK Parti’nin de doğan bir hareket. Aynı zamanda içinlardan biri de yeni selefilik. Kısa vadeli iktidar Musul’u aldı, Rakka’da devlet ilan etti. kaybetmesi ya da olacak. iktidarda olması mı, tutkusu ve iktidar savaşYayınlarında sürekli devlet vurgusu yaptı. den doğduğu İslami harekete de kini ve iktidarı kaybetmesi itirazı olan bir akım. Gülen cemaati ve AK Suriye’deki hilafet ilanı ları Türkiye’deki İslamcıHilafeti de ilan ederek teritoryal bir nokyeni gelecek iktidami Türkiye’deki yeni Parti çatışmaya başladıkları andan itiban Bu tabanın filizlenme kısmında lığın altını oyuyor aslında. taya ulaştı. Fakat sınırları ilan ettiği nokrın dindarları rahatselefilik dalgasını büren Türkiye’deki “son İslami büyü” de bodindar orta sınıfın çocuklarına işaret n Nasıl oyuyor? talarda saldırılara uğradı. Yerel olarak yayütür? zuldu. Görüldü ki aslında İslam yok, ortaediyorsunuz. sız edebilecek bir poÇünkü ortada bir dava şadığı bu tıkanıklığı aşmak için de küAK Parti’nin iktidada bir iktidar savaşı var. İslamcılık sahipGeçen 13 yılda Türkiye’de İslami hareve İslami bir dinamik bıresele yöneldi. Paris saldırısı da gösterizisyon benimsemesi rı kaybetmesi yeni selesiz kaldı ve bu yeni dalket büyük bir meydan okuma ile iktidarı rakmıyor. Devletle berayor ki, Batı’da “Bize dodurumunda Türkiye filik dalgasını büyütür. ganın önünde büyük bir ele geçirdi. İslami hareket sonunda devlet ber gelip devletle berakunmasınlar da Suriye İslami hareket, alan açıldı. İşaret ettiğim oldu. Cemaat ile AK Parti savaşı ise İslami 1 Kasım sonuçları da gidecek bir akım yave Irak’ta ne yaparlarsa hızla bir cihat alanına ber gösterdi ki, toplumdaki buydu. hareketin birikimlerini tamamen sıfırlaratıyor. Şu anda bu süyapsınlar” diyen bir ka‘AKPCemaat’ ikdönüşebilir. dindarların büyük kısn Bu noktada size dı. Şu anda cemaat kaybediyor, hükümet reç Tayyip Erdoğan’la gimuoyu yaratmayı da hetidarının imkânları mı AK Parti’yi ciddi bigelen itiraz şöyle idi: kazanıyor gibi gözüküyor ama aslında debilir ama yarın Erdoğan defliyor. Dikkat ederse“Nakşibendilik, Kadiher iki taraf da kaybediyor. Burada dikkat çimde sahipleniyor. Şu ve AK Parti kaybederse niz, IŞİD’in Paris saldıgeliştikçe, sistemin anda selefilik adına örgütlenen ya da eyrilik gibi tarikatların, çektiğim meselenin temelinde şu var. Nine olacak? Bu devletin finansmanı ve prorısı El Kaide’nin saldıhantal bir parçası ha Süleymancılık, Nurlem yapmak isteyenler, AK Parti’ye halel hayetinde AK Parti’den ya da cemaatten, mosyonuyla var olan İslami vakıflar, devrılarına benzemiyor. El gelmesini istemeyen dindarlar arasında bu insanlar geçen 13 yıl boyunca bir kuletin başındakiler değişip, o musluklar kaKaide Londra’da metro, line de geldi. Bundan culuk gibi ekollerin barınamazlar. Örnek verecek olursak, cive devlete itaat geleşağı, yani çocuklarını sürekli belli bir İspanınca ne olacak? Mesele aslında çok soMadrid’de trenlere bomrahatsız olanların du neğinin güçlü olduğu hat isteyene rahatlıkla “Ne cihadı! Tayyip lami söylemle büyüttüler. Fakat yaşananrunlu bir yere gidiyor. Normalde bu cemaba koymuştu. Paris’te ise Erdoğan zaten mücahit” yanıtı gelebilir. Türkiye’de yeni selefilar bu söyleme denk gelmedi. AK Parti ikraklarından biri de at yapılarının hepsi insanların katkılarıyIŞİD’in ellerinde silahn Bu yoruma “AK Parti’yi selefi anlalik marjinalliğin ötesitidarı bu gençlere geniş maddi imkânlar la vardı. İnsanlar verirdi. Şimdi insanlar larla insanları katlettiyeni selefilik. yışla aynı kefeye koyamazsınız” algısıy alıyor, devlet veriyor. Zaten AK Parti’nin ne geçemez!” sundu ama onları manevi açıdan büyük ğini gördük. Bu Irak’ın, Bu marjinal meseleölçüde yoksun da bıraktı. Bu gençlerin bir la karşı çıkanlar olursa? geçmişten farkı ve en önemli sorunu da Suriye’nin olduğu giTayyip Erdoğan’ın ya da AK Parti’nin si her seferinde öne sükısmı Gezi’de de alenileştiği gibi İslamcıbu. Mesela Refah Partisi yıllarında insanbi Batı’ya da taşınmasıyIŞİD ile özdeşleştirilmesi kadar saçma rülür. El Kaide Türkiye’de güçlü bir şekillığın solcu yorumlarına yöneldi, bir kıslar partisi için zamanını, parasını, her şedı. Çok daha büyük bir meydan okuma ve bir şey olamaz. Söylediğim belli: Normal de var, dediğimde de “ama marjinal” dermı İslami tüketim toplumuna dahil oldu, yini verirdi. Ve sadece partinin başarıdehşet var burada. şartlarda IŞİD’e bir şekilde empatik babir kısmı ise “yok kardeşim İslam bu desını beklerdi. O seçim olmadı, diğerinde n Burada projeksiyonu Türkiye’ye çe ler. Ben de şunu söylerim: 1) Türkiye 70 kan insanlar, Tayyip Erdoğan’a sempamilyon ise ve o 70 milyonun bin kişisinğil” diyerek annelerininbabalarının dibeklerdi. Ama şimdi insanlar bir şey vervirerek filmi biraz geriye saralım. 2014 tik bakıyorlar. Dolayısıyla o insanlar Tayden biri El Kaideci olsa, bu epey bir raninden uzaklaşıp kendine başka bir “yer” miyor, alıyor. İktidarın nimetlerinden yayılında, 17 Aralık sonrası hükümet ve yip Erdoğan’a ya da AK Parti’ye zarar gekam eder. Hele bu yapılar küçük hücreler aradı, arıyor. Zaten İslamcılık bir yanıyrarlanmaya başlıyor. Hâlâ İslamcı olma cemaat arasındaki savaşı analiz ettiğileceğini düşündükleri bir şeye izin verla hep budur; atalarının dinine karşı çıkiddiasındalar. Ama davada önemli olan niz bir yazıyı şöyle noktalamıştınız: “İs halinde çalışıyorsa, bunun marjinal olmamezler. Sonuç olarak, AK Parti iktidarı maktır. Bu esnada hemen yanı başımızda vermektir. Oysa verilen bir şey yok. Allami hareketin yaşadığı bu büyük hayal sı tehdit algısını zaten ortadan kaldırmaz. Türkiye’nin cihat alanına dönüşmesinin 2) Kaldı ki radikalizmin tabanı Türkiye’de Irak’ta, Suriye’de ve dünyanın dört bir tamanın öne çıktığı bir dava da dava olkırıklığı ve bozgunun ardından Türkikoşullarını bir anlamda zorlaştırıyor. AK hep olmuştur. Bunun farkına varmak için rafında İslam adına birtakım hadiseler olmaktan çıkıyor. ye, tarihinde görmediği ölçüde sert bir İslamcılığın altı oyuluyor ‘Hükümetin cemaat stratejisinde yeni bir akıl ve kumanda merkezi var’ n “Erdoğan’ın cemaat stratejisinde bir yenilik var” diyorsunuz. Nedir o yeni olan? Bundan önce cemaate yönelik operasyonların büyük bir kısmı can havliyle yapılan, vaziyeti kurtarmaya yönelik adımlardı. Sistematik değildi. Elimde somut bir veri yok. Ancak şunu söyleyebilirim; şu anda hükümetin cemaate yönelik stratejisinde yeni bir akıl var sanki. Özellikle Kozaİpek Grubu’na yapılan baskın, kayyum atamasına bakıldığında yeni bir strateji hayata geçiriliyor, cemaatle mücadele stratejisinde birileri olaya müdahil olmuş gibi. Bir kumanda merkezi gibi bir şey var ve buraya da etkili birileri dahil olmuş sanki. Onların yönlendirmesi ile birtakım işler yapılıyor gibi. n Cemaati iyi bilen birileri mi? Olabilir ya da savaşmayı iyi bilen birileri. Cemaatle ilgili akla ne geliyor ise teker teker ellerinden alıyorlar. Gazeteler, televizyonlar alındı. Şimdi sıra üniversitelerde, yarın belki kolejlerde. n “Olay hükümetcemaat savaşı değil hukuk mücadelesi” kısmı için görüşünüz? Cemaat, demokrasi, basın özgürlüğü, temel hak ve özgürlükler için mücadele etmiş bir yapı değil. Şimdi kendileri zora düşünce bu değerleri öne çıkarıyor olabilirler. Meseleye dışarıdan bakan insanlar olarak, bu yapılanların hukuka aykırı olduğunu söyleyebiliriz. Ama bizim bunu söylememiz cemaatin demokrasi ve hukuk mücadelesi verdiği anlamına gelmiyor. Hiç kimse bana Zekeriya Öz’lerin hukuk mücadelesi veren savcılar olduğunu söylemesin. Zira kaçış biçimleri de nasıl bir yapılanma içinde olduklarının tezahürü. ‘ ‘ n “Amerika cemaatin arkasında mı” faslına nereden bakıyorsunuz? Karşısında olmadığını biliyoruz. Ama arkasında durmaya daha ne kadar devam edecek, bu şüpheli. Kârzarar hesabında bir yerden sonra cemaati eskisi kadar destekleme yoluna gitmeyeceklerdir. n Gülen’in Türkiye’ye iadesi? Gülen’in Türkiye’ye iade edileceğini sanmıyorum ama ABD’yi terk etmeleri ya da başka bir ülkeye gitmeleri telkin edilebilir. Ve bu artık hiç de uzak bir ihtimal değil. C M Y B ‘ ‘