Catalog

8 PAZAR1 JYAZjLAR Laz Kapital, Das Kapital'i Karadeniz ağzıyla anlatıyor 28 KASIM 2010/SAY11288 ^ ^ ^ ^ ^ H ZÜLAL KALKANDELEN Büyük laf mı, ufak eylem mi? rs ayram haftasını Amsterdam'da D geçirme şansım oldu. Içinden kanallar geçen bu güzel kent, ilk göreni hemen etkileyecek birçok özellige sahip. Arabaya karşı egemenligini ilan eden bisiklet, geceleri sokakları saran romantik ışıklar, köprüler, kışın bile cıvıl cıvıl meydanlar, kanallar boyunca dizilen birbirinden güzel binalar... Hepsi Amsterdam'a ayrı bir kişilik kazandırıyor. Ama işin gerçegi, bu kentte beni en çok bir sergi etkiledi. Bir öğleden sonra ünlü Direniş Müzesi'ne (Verzetsmuseum) gittim. Daha kapıdan içeri girer girmez siyah duvar üzerinde büyük beyaz puntolarla yazılan şu sözler dikkatimi çekti: "Direniş, büyük laflarla degil, ufak eylemlerie başlar. Kendlnize sorduğunuz blrsorudur direnişi başlatan. Ve ardından o soruyu bir başkasına sorarsınız." Hollandalı gazeteci, yazar ve şair Remco Campert'e ait bu satırlar... 2. Dünya Savaşı sırasında Nazi işgali altındaki Hollanda'da yaşanan korkunç yılları anlatan bir sergi var müzede. Yahudilerin teker teker yakalanıp kamplarda katledildigi dönem, defalarca filmlerde anlatıldı. Dolayısıyla fazlasıyla işlenmiş bir konu. Ancak Direniş Müzesi'ndekl sergi, 194045 döneminden kalma eşyalar ve çeşitli belgelerle Nazi işkencesini ayrıntısıyla ortaya koyuyor. Bir koridordan digerine geçerken sanki bir zaman tüneline girip o yıllara gitmiş gibi oluyorsunuz. içinizde bir ürperti hissediyor, insanlık adına utanıyor, gördüklerinizin yaşanmış oldugu gerçegiyle bir kez daha sarsılıyorsunuz... *** Serginin özellikle bir bölümü gazeteciler açısından çok ilginç. Nazi işgali sırasında Hollanda Direniş Hareketi'nin ana unsurlarından birisi olan, izinsiz yayımlanan gazetelerin öyküsü anlatılıyor bu bölümde. Işgalin devam ettigi süre içinde, Alman propagandasına karşı halka moral verip direnişi sürdürmek amacıylai 300 kadar yeraltı gazete faaliyet göstermiş. Bunlar arasında, yerel haberleri yansıtanların yani sıra, çeşitli siyasi ve dini gruplara ait olanlar da var. Baskı ve dagıtım sırasında yaşanan sıkıntılar, direnişe destek verenlerin her türlü tehlikeyi göze almasıyla aşılmış. Gazete kâğıtlan gizli yerlere saklanmış, taşınması zor agır baskı kalıplarının yerine mukavvadan kalıplar yapılıp gazetelerin birkaç farklı yerde basılması sagianmış. 1943'te baş gösteren kâgıt sıkın'tısı yüzünden basılacak her türlü malzeme için izin alınması gerekince, kâğıtlar çalınarak bulunmuş. *#• Bütün bu zorluklar aşılmış. Ancak bir olay var ki, insanın kanını donduruyor... Wlm Speelman adlı bir ögrenci, VriJ Nederland ve Trouw adlı iki gazetenin çıkarılmasını örgütleyenlerden biridir. Alman istihbarat Servisi tarafından da kimllgi bilinmektedir. Alman lar, 1944 yılındaSpeelman'a bir teklif yapar. Trouvv'un yayınını durdurursa, gazetenin ölüme mahkum edilen 23 çalışanının hayatının bağışlanacagı söylenir. Ancak bunun için bir belge imzalayacaktır... Speelman, bunun, Trouvv'un direnişe teşvik ettigi Hollandalıların sırtına bıçak saplamak olacağını düşünür ve "Devam edeceglz" der... 23 idam gerçekleşir; altı ay sonra da Speelman tutuklanıp öldürülür... Müzeyi gezdiğim günden beri bu olayı düşünüyorum. Kendisini direnişe böylesine adamış bir gazetecinin o kararı alırken içinde bulunduğu atmosferi düşünüyorum... Remco Campert'in sözlerinden esinlenirsek, Nazi kamplarında milyonlarca insanın katledildigi bir dönemde, direnişi örgütlemek için gazete çıkarmak ufak bir eylem midir? Ya da 23 kişinin ölümünü engelleyebilecekken "devam" demek; çok büyük bir laf mıdır?.. • www.zulalkalkandelen.com kzulal@yahoo.com Marks Trabzon'da doğsaydı... ESRAAÇIKGÖZ as Kapital, sol literatürün başucu kitaplarından' biri. Ancak okunması çok kolay degil. Manga olarak anlatılması, Das Kapital'i okuma kitaplan çıkması da bundan. Yılmaz Okumuş'un "Laz Kapital"i de Das Kapital'i anlamaya yönelik kitaplardan biri. Üstelik şimdi "Laz Kapital 2" de yayımlandı. Hamsiyle, Trabzanspor'la, Fadime'yle Das Kapital nasıl mı anlatılır? Yanıtı yazarından... SizinKapital'leilk lllşkiniz ne zaman kuruldu? 80'li yılların ilkyarısıydı... Yaşadıgımız kapitalist üretim ilişkisinin bütün defolarını anlatan en önemli Kitabın adını ögrenmiştim; Das Kapital. Ancak gerekli donanımı saglamadan okumaya kalkıştım, sindiremedim. Gerçi Marks bu kitabı işçiler için yazmıştı ama Das Kapital'i okurken felsefeden bilime, sanattan ekonomiye, tıptan teolojiye bir sürü bilmediğiniz yeni kelimelerle karşılaşıyorsunuz. En azından benim için böyleydi. ilk karşılaşmam pek mutlu sona ermemişti yani. Laz Kapital flkrinl doguran bu mutsuzluk oldu. Evet, o mutsuz karşılaşmadan sonra 35 yıl beni Das Kapital'e taşıyacak, daha kolay anlaşılır kitaplar okudum. Marksist ekonomi politiği çizgiylekarikatürle anlatanlar da vardı. Hayattan örneklerle anlatılan şeyler aklımda kaldıyordu. Karadenizli oluşumun verdiği avantajla Karl Marks, Trier'de degil de Trabzon'da doğsaydı ne olurdu, dlye düşündüm. Isim için ses uyumundan faydalandım; Das Kapital Laz Kapital. Marx'ın kapitalist üretim süreclni Karadenizli mantıgıyla yorumlayan Laz Kapital 1'den sonra, daha güncel sorunlan anlatan Kapital 2 çıktı. Marksist termlnolojinin bu açıdan anlatılması slzce nasıl biryararsağlıyor? D Bu yararı ölçebilecek bir aygıt yok. Ancak zaten Marksizmi bilenleri dışında tutarsak, sola ilgi duyan ya da yaşadıgı hayatın daha iyi bir. alternatifi olabilecegini düşünenler için eğlenceli bir ön hazırlık olabilir. Laz Kapital kitaplarına ve ilk kitaptan uyarlanan Laz Marks oyununa gelen eleştiriler de buna cevap sayılabilir. Yaklaşık 15 yıldır, "Emek sermaye çatışması kalmadı, tarihin sonu geldi, ideolojiler öldü" diye bombardımana tutulan bir çalışan sınıf var. Kitabı okuyan ve oyunu seyredenlere şunu söylüyoruz, "Evet, ilk yarıyı yenik kapattık ama bu maçın ilk yarısının sonucudur. Bir de maçın ikinci yarısı \ var. Şimdi çıkacagız sahaya ve bu maçı alacağız." Çünkü kapitalist meta üretimi sürdükçe emek ve sermaye arasındaki maç devam edecektir. Ya bu maça sırtımızı dönecegiz ya da tribündeki yerimizi alacağız. Laz Marks oyununun Avrupa turnesinde, yetişkinler; ağabeylerini, babalarını suçluyorlardı, "Yıllardır size sömürüyü, kapitalist üretim ilişkilerini sorar, anlayacagımız bir cevap alamayız. Adam hamsiyle, Fadime'yle, takayla, Trabzonspor'la her şeyi anlattı işte" diye. Niye Karadenizli mantığını seçtiniz anlatmak için, neden sadece Karadenizli olmanız degil herhalde? Karadenizli Rizeli oluşum, Marks'ı Karadenizli olarak düşünmemde çok belirleyici tabii. 30 yıllık profesyonel mizah yazarı, karikatüristlik , meslegimde 10 binlerce ürün verdim. Ama 80'lerin başında Gırgır'da yarattığım Tursun'un Iskelesi, 90'larda televizyon için yazdıgım Hamsiye ve 2000'lerde Küstah mizah dergisinde yazdıgım Laz Kapital'in birbiriyle baglantısı var. Üçü de Karadenizli. Trabzonlu. Birbirlerinin biraz daha gelişmiş hali. Marks'tan bir mizah kahramanı yaratacaksam, bu en iyi bildigim dili, yani Karadeniz mizahını kullanarak olacaktı. Laz Kapltal'den yola çıkarak, Laz Marks oyununu da sahneye koydunuz. Nasıl gidfyor oyun? Leman Dergisi yöneticisi arkadaşım Tuncay Akgün bir gün beni arayıp, "Laz Kapital kitabını sahnelemek isteyen bir hemşerin var" dedi. Bahsettiği Rizeli, usta tiyatrocu Haldun Açıksözlü'ydü. Buluştuk, konuştuk ve Haldun'un bu işin altından ideolojik olarak da kalkacagına inanıp kitabı teslim ettim. Bugün Avrupa'da 200. oyunu gerçekleştiren uzun bir yolculuk başladı. Kitaplar nedenlyle hakkınızda açılmış davalar var. Hangi gerekçelerle hakkınızda dava açıldı, şu anda durum nedlr? Rize'de, Rizeli yazarın yazdığı, Rizeli oyuncunun oynadıgı, Rizeli Başbakan'ın açtıgı soruşturma nur topu gibi bir davaya dönüştü. Şubatta Rize'de bir duruşmamız daha var. Bu arada her yerde söyledigim bir şey var; bu oyun bir eylerin de aynı zamanda. Türkiye'nin girmediği köşesi, kasabası kalmadı Laz Marks'ın. Nice anlı şanlı politikacının giremediği, nice partinin örgütlenemedigi Türkiye'nin her yerinde sahne kuruldu ve Laz Marks Emice sömürüyü, emperyalist kapitalizmi, metanın degişim ve dolaşımını, faşizmi Trabzonspor'la, hamsiyle, Fadime'yle, Fenerbahçe'yle, popüler figürlerle insanlara anlattı. Bu başlı başına bir eylemdir, ödülsüz kalmadı! Rize'de açılan davadan sonra şimdi üç tane daha soruşturmamız var. Ancak Laz Kapital 1, Laz Kapital 2 kitaplan da, Laz Marks oyunu da yoluna devam ediyor. Laz Kapital 3 de gelecek mi? Yazma disiplinim çok gelişmiş olmadıgı için düzenli yazamıyorum ama kafamda tasarladım. İki yıl içinde Das Kapital 123'te oldugu gibi, Laz Kapital 3'le seriyi bitirecegim. • HukümBtCemaat Kuşatmasim CÜPPELİ ADALET Bİr MASKESİZ SOYGUN AKP'Belge'seli SAĞ OLSUN llhan Taşcı, en küçüâü 12 yaşında olan "girişimci çocukTar"ın öyküsünü yazdı. Ancak yazdıkları öykü değil gerçek; Recep Tayyip Erdoğan'dan Abdullah Güi'e, Kemal Unakıtan'dan Binali Yıldırım'a "büyükler"imizin çocuklarının inanılmaz servetini belgeledi. ..(,»• Cemaatleri soruşturan Cumhuriyet başsavcısı tarikatlara tuzak kurmaktan, devletin istihbarat elemanları cemaatleri fişlemekten, askerler terörist olmaktan tutuklanınca llhan Taşcı da devleti. ele geçiren yobaz takımını belgelere dayanarak yazdı. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sokak No: 2 Şişli Tel: 0 212 343 72 74 Ahmet Rasim Sokak No:14 Çankaya Tel: 0 312 442 30 50 H. Ziya Bulvarı 1352. Sokak No: 2/3 Pasaport Tel: 0 232 44112 20 İKİ A (0212 272 45 46), Alfa (0212 513 53 03), Final (0212 444 35 90) kitap. cumhuriyeti. com.tr Merkez: Ankara Şube: IzmlrŞube: Dağıtım: oc llhan Taşcı'nın araştırmacı kaleminden çıkan, Tayyip Erdoaan'ın milyon dolarlara ulaşan maTvarlığının belgesel öyküsüne "tarikatsiyasetticaret" üçgenindeki çocuklar, damatlar, kardeşler, enişteler, yandaşlar, hükümet üyeleri eşlik ediyor. Cumhuriyet Kitaplan KİTAP OKUDUĞUNUZU BİLİYORUZ