Catalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 3 TEMMUZ 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B Krizden etkilenen şirketler, 2009 sonuna kadar ‘İşçi bana çalõşsõn, parasõnõ devlet ödesin’ diyebilecek NECDET ÇALIŞKAN İşçi çõkarmama koşulu ile çalõşan- larõnõn maaşõnõn işsizlik fonundan karşõlanmasõnõ isteyen şirketlere, hükümet 6 ay daha süre tanõdõ. Küresel kriz nedeniyle üretim ve sa- tõş yapmakta zorlanan firmalara “işçi çıkartmayın, gerekirse çalı- şanlarınızın maaşını biz öderiz” denilen kõsa çalõşma ödeneğinin uygulama süresi Bakanlar Kurulu tarafõndan uzatõldõ. Resmi Gazete’de yayõmlanan Ba- kanlar Kurulu kararõna göre, 31 Ara- lõk 2009 tarihine kadar uzatma baş- vurusunda bulunulmasõ, bir önceki kõ- sa çalõşma uygulamasõnõn sona ermesi, kõsa çalõşma uygulamasõ devam eden ve aynõ kişileri kapsayan uzatma ta- lepleri hariç diğer talepler için yeni bir uygunluk tespiti yapõlmasõ koşulu ile kõsa çalõşma süresinin 6 ay daha uzatõlmasõ kararlaştõrõldõ. İş-Kur’un verilerine göre bu yõlõn ilk 5 ayõnda 143 bin 235 kişiye toplam 57.1 milyon liralõk kõsa çalõşma öde- neği verildi. İşsizlik oranõnõn mart ayõnda, işsizlik ödeneğinden yararla- nanlarõn sayõsõnõn nisan ayõndan iti- baren düşüşe geçmesine karşõn kõsa çalõşma ödeneğinden yararlananlar hõzla arttõ. İşsizlik sigortasõ fonundan karşõlanan kõsa çalõşma ödeneğinden yararlananlarõn sayõsõ, ocak ayõnda 651 iken, nisanda 41 binin, mayõs ayõnda 66 binin üzerine çõktõ. 2005- 2008 döneminde sadece 278 çalõşana 97 bin TL’lik ödeme yapõlõrken, bu tu- tar 2009 Ocak-Mayõs döneminde 57 milyon TL’ye fõrladõ. Ocak-mayõs döneminde 70 bine yakõn özel sektör çalõşanõnõn 60 milyon TL’lik ücretini işsizlik sigortasõndan fonlayan hükümet, 6 ay daha şirketlerin ‘İşçimin maaşõnõ sen öde’ talebini kabul edecek. 6 ay daha ücretler devletten KEBAPÇI BİLE BAŞVURMUŞTU .Kõsa çalõşma ödeneğinden yararlanan işveren, hem işçilerin ücretlerini öde- mekten hem de işveren sigorta primi ve gelir vergisi ödeme yükümlülü- ğünden kurtuluyor. Eksik çalõşõlan kõs- ma ait ücreti devlet karşõlõyor. Ör- neğin bir şirket çalõşma süresini ya- rõ yarõya düşürecekse, 1000 TL ücret alan bir işçinin ücretinin 500 TL’si iş- sizlik fonundan ödeniyor. İş-Kur’a kõsa çalõşma ödeneğinden yararlanmak için 18 Kasõm 2008 - 28 Mayõs 2009 tarihleri arasõnda 4 bin 58 işyeri başvurdu. 1987 işyerinin ta- lebi kabul edildi, 358’inin talebi red- dedildi. Yõlõn ikinci çeyreğindeki ver- gi indirimlerin etkisiyle kõsa çalõşma ödeneği için başvuru yapan yaklaşõk 1000 işveren ödenek talebinden vaz- geçti. Ford Otosan, Oyak Renault, To- faş, Kordsa Global, Söke Çimento gi- bi Türkiye’nin en büyük firmalarõnõn yanõ sõra Erzurum’daki bir kebapçõ bi- le ‘müşteri sayõsõ düştüğü’ gerekçe- siyle kõsa çalõşma ödeneği için baş- vurmuştu. Kaliforniya’da olağanüstü hal Otomotiv sektörüne ilişkin destek paketlerinin oldukça geç çõktõğõna dikkat çekildi İkinci devredeki maçlara bakıyoruz Otomotivciler hükümetin üretim ve istihdam paketlerini bir an önce hayata geçirmesi gerektiğini belirterek “Şimdi yaralarõ sarmanõn ve kriz sonrasõnda başlayacak büyük maça hazõrlanmanõn zamanõ” dedi. Ekonomi Servisi - Otomotiv Endüstrisi Tanõtõm Komitesi (OETK) Başkanõ Cengiz Kaba- tepe, krizin otomotiv endüstrisini yaraladõğõnõ belirterek “Ancak biz ayaktayız ve ayakta kalma- ya devam edeceğiz. Şimdi ya- raları sarmanın ve kriz sonra- sında başlayacak büyük maça hazırlanmanın zamanı” dedi. OTEK’in düzenlediği basõn top- lantõsõnda konuşan Kabatepe, ÖTV indiriminin iç pazarõ hare- ketlendirse de bu tür önlemlerin üretime etkisinin kõsa vadeli ve sõ- nõrlõ olduğunu vurguladõ. Uludağ Taşõt Araçlarõ ve Yan Sanayi İh- racatçõlarõ Birliği Başkanõ Ferit Sünneli “Biz bu kıyameti son çeyrekten itibaren yaşamaya başladık” diyerek otomotiv en- düstrisinin krizden nasibini faz- lasõyla aldõğõnõ söyledi. İstihdam kaybõndan en fazla Bursa ve Ko- caeli illerinin etkilendiğini ifade eden Sünneli, vergisel teşviklerin pansuman tedbiri olmanõn ötesine geçemediğini dile getiren Sün- neli, endüstride orta ve uzun vadeli somut önlemlere ihtiyaç duyul- duğunun altõnõ çizdi. Sünneli, “Teşvik vaadinin somut hal al- masını bekliyoruz” dedi. Ekonomi Servisi - ABD’de eko- nomik krizin en sert etkilediği eya- letlerden biri olan Kaliforniya’da, gelecek mali yõl bütçesinin 1 Tem- muz’da sona eren döneme kadar onaylanamamasõ üzerine olağan- üstü mali durum ilan edildi. Eyaletin bütçesindeki muazzam bütçe açõğõ nedeniyle olağanüstü mali durum ilan ettiğini açõklayan Terminatör filminin yõldõzõ, Kali- forniya Valisi Arnold Schwarze- negger, “Herkesin nakdimizin tükendiğinin farkında olması önemli” diyerek alacağõ sõkõ ön- lemleri açõkladõ. Eyaletin 24.3 mil- yar dolar tutarõndaki bütçe açõğõna çözüm bulmaya çalõşan Schwar- zenegger, birçok kamu kurumunun Haziran 2010’a kadar her ay üç gün çalõşmamasõ talimatõ verdi. Bazõ ka- mu kurumlarõ, Haziran 2010’a ka- dar her ayõn ilk, ikinci ve üçüncü cuma günü kapanacak, bu günler- de çalõşanlara ücret ödenmeyecek. Kamu kurumlarõnõn kapalõ olaca- ğõ günlerde çalõşanlara ödeme ya- põlmayacak. Otomotivci uzun vadeli çözüm istedi Konya ve Zonguldak’õ fabrika heyecanõ sardõ Ekonomi Servisi - Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Yönetim Kurulu Üyesi ve Konya Ticaret Odasõ Başkanõ Hüseyin Üzülmez, Dõş Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanõ Zafer Çağlayan’õn Çinli bir firmanõn Konya’da otomobil fabrikasõ ku- rabileceği yönündeki açõklamasõ- nõn, Konyalõ sanayiciler arasõnda heyecan yarattõğõnõ söyledi. Üzülmez’in, AA’ya yaptõğõ açõklamaya göre, “Çin, Suriye, Ürdün, Mısır ve Irak pazarına Konya’dan açılmak istiyor. Konya bu iş için ideal şehirdir. Çünkü Konya’nın otomotiv konusunda ciddi altyapısı var” diye konuştu. Öte yandan, Zonguldak Vali- si Erdal Ata, Peugeot Türkiye Genel Müdürü’nün Türkiye’de pazar payõnõ arttõrdõğõ ve yeni ya- tõrõmlarõn gündeme gelebileceği açõklamalarõnõ okuyunca, Peu- geot Türkiye Genel Müdür Yar- dõmcõsõ ile görüştüğünü ve yatõ- rõm için kente davet ettiklerini söyledi. Ata, Zonguldak’õn üçün- cü teşvik bölgesinde olduğunu hatõrlatarak umutlu olduklarõnõ belirtti. Otokar 12 metrelik ‘Kent’le liderliğe göz dikti Ekonomi Servisi - Koç Topluluğu şirketi Otokar, 9 metrelik Doruk ve 7 metrelik Sultan markalõ küçük otobüs sõnõfõndaki ürünlerine, 12 metrelik ‘Kent’ serisini ekledi. Kent otobüs- leriyle şehiriçi otobüs pazarõnda lider olmayõ he- deflediklerini söyleyen Otokar Genel Müdürü Serdar Görgüç, “2009’da ciro hedefimiz yüzde 14.8 artışla 550 milyon lira” dedi. Şehiriçi otobüs pazarõnõn yõllõk yaklaşõk 650 adetten oluştuğunu belirten Görgüç, 1980’li yõl- larda bõraktõklarõ 12 metre otobüs sõnõfõnõ tek- rar doldurarak ürün yelpazelerini tamamladõk- larõnõ söyledi. Görgüç, askeri araç tasarõmõndan öğrendikleri deneyimleri Kent’te uygulamaya çalõştõklarõnõ belirterek sõnõfõnda yakõt tüke- timinde iddialõ olan Kent’in piyasaya ilk sürülecek modelinin 290H olduğunu ifade etti. Aracõn en önemli özelliği- nin düşük işletme maliyeti olduğunu söyleyen Görgüç, “Kent aracıyla, halk oto- büsü alanında pazar lideri olmayı he- defliyoruz. Farklı modellerle, Avrupa’da birçok ülkede başarılı olacağız” dedi. Görgüç, Kent’in temmuz ayõ içinde ba- yilerde görülebileceğini ve fiyatõn o zaman belirleneceğini de sözlerine ekledi. Otokar 2008’de yüzde 12 büyüme ile 479 milyon li- ra ciro elde etti. Endüstrinin rekabet gücünün sürdürülebilir olmasõ için kalõcõ teşvik paketlerinin bir an önce hayata geçirilmesini bekleyen otomotivcilerin talepleri şunlar:  Uzun vadeli stratejik bir plan çerçevesinde verilecek benzer desteklerin ülkemizi bir cazibe ve üretim merkezine dönüştürerek ekonomik kalkõnmamõza ve refahõmõzõn artõşõna çok büyük katkõlarõ olacağõna inanõyoruz. Şimdi yaralarõ sarmanõn ve kriz sonrasõnda başlayacak büyük maça hazõrlanmanõn zamanõ.  Sadece ÖTV indirimi uzun vadeli çözüm getirmiyor. Sektörün vergi indirimlerinin yanõ sõra hurda ile desteklenmesi gerekir.  Ticari araçlar Türkiye’de hâlâ yatõrõm malõ kabul edilmiyor. Diğer yatõrõm mallarõna getirilen destek, ticari araca da uygulanmalõ. Ticari araç da yatõrõm malõdõr, KDV’sinin düşürülmesi şart.  Özellikle yan sanayiyi güçlendirecek navlun desteği bekliyoruz. Birçok firma lojistik giderlerinden dolayõ rekabet şansõnõ yitiriyor. Gerekli altyapõ yatõrõmlarõyla kara ve deniz taşõmacõlõğõnõ üretim bölgelerini esas alacak şekilde koordine etmeliyiz. İlave 40-50 milyon dolarlõk navlun desteği ile 1 milyar dolarlõk ihracat geliri elde edilebilir. TÜRK ŞİRKETLERE ‘ALTIN DÜNYA’ ÖDÜLÜ Eczacõbaşõ Topluluğu ile Türk Telekom ve Bersay Uluslararasõ Halkla İlişkiler Derneği tarafõndan verilen “Altõn Dün- ya Ödülü”ne layõk görüldü. Eczacõbaşõ, “Eczacõbaşõ Hijyen Projesi” ile kurum- sal sorumluluk dalõnda ödül alõrken Türk Telekom ve Bersay, “E-fatura kul- lan, binlerce ağaç kurtar” projesiyle çev- re dalõndaki ödüle değer bulundu. Ec- zacõbaşõ’ndan yapõlan açõklamaya göre, “Eczacõbaşõ Hijyen Projesi”, İpek Kâ- ğõt tarafõndan Türkiye genelinde 5.5 milyon ilköğretim öğrencisine kişisel hijyen eğitimi verilmesinin yanõ sõra yatõlõ ilköğretim bölge okullarõnda (Yİ- BO) tuvalet ve õslak zeminlerin VitrA ve Artema markalõ ürünlerle yenilenmesi- ni kapsõyor. Proje ayrõca, Birleşmiş Milletler Özel Ödülü’ne aday gösterilen beş finalist arasõnda da yer aldõ. ÖĞRETMEN AKADEMİSİ’NE 2 BİN BAŞVURU Garanti Bankasõ’nõn kurduğu Öğret- men Akademisi Vakfõ’nda (ÖRAV) kõs- mi zamanlõ eğitmen olarak görev al- mak için başvuranlarõn sayõsõ, Türkiye genelinde 2 bine ulaştõ. İstanbul, Ada- na, İzmir ve Ankara’da gerçekleştiri- lecek mülakatlarda seçilen eğitimciler, Garanti Bankasõ ve Milli Eğitim Ba- kanlõğõ’nõn işbirliğiyle başlatõlan ve vakfõn ilk projesi olan “Öğretmenin Sõnõrõ Yok”ta kõsmi zamanlõ görevlen- dirilecek. ÖRAV Genel Müdürü Kay- han Karlõ, “Kadromuzdaki 12 uzman eğitmenimize, 80 kõsmi zamanlõ eğit- menin de eklenmesiyle kadromuzu güçlendireceğiz. Eğitmen kadromuza her sene 80 ila 100 kadar kõsmi za- manlõ eğitmenin daha eklenmesiyle, 5 yõlda 100 bin öğretmene eğitim verme hedefimize ulaşacağõz” dedi. YARGITAY CNR’NİN TAHLİYESİNİ REDDETTİ İstanbul Ticaret Odasõ (İTO) iştiraki olan İstanbul Dünya Ticaret Merkezi tarafõndan kiracõsõ CNR Holding’e açõlan son tahliye davasõ Yargõtay tarafõndan reddedildi. Yargõtay’õn verdiği ‘tahliyeyi ret’ kararõ üzerine Ceyda Erem’in Yönetim Kurulu Baş- kanõ olduğu CNR Holding’den yapõ- lan açõklamada, “Şirketimize haksõz- ca açõlan son tahliye davasõ da red- dedilmiş oldu” denildi. Açõklamada, bu kararla küresel anlamda yürüt- tükleri fuarcõlõk faaliyetlerine eski- sinden daha hõzlõ ve daha güçlü de- vam edeceği belirtilerek, “Bu sonun- cu dava ile CNR aleyhine yürütülen haksõz ve mesnetsiz propaganda Türk adaleti tarafõndan en sert ve kesin şekilde cevaplandõrõlmõştõr” ifadesi- ne yer verildi. PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Devlet Kapısında ‘Sıfır’ İş... mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr Yüzde 14’e yakın daralma yaşanan ilk çeyrekte, sonuç daha vahim olabilirdi, eğer devletin cari ve ya- tırım harcamaları artmış olmasaydı... Harcamalara baktığımızda, ailelerin harcamaları- nın yüzde 9 daralmasına karşılık ilk çeyrekte, yerel seçim ikliminin de etkisiyle devletin tüketim harca- malarının yüzde 6’ya yakın arttığını görüyoruz. Ger- çi devletin küçültülmesiyle devletin toplam tüke- timdeki payı ulusal gelirin yüzde 9’una kadar düş- müş durumda, ama yine de her şey büzülürken ka- munun yüzde 6 harcama arttırması önemli. Aynı şekilde, ilk çeyrekte özel sektör yatırımları yüz- de 36 gerilerken, yine yerel seçimlerin etkisiyle, dev- letin yatırım harcamaları yüzde 25’e yakın artmış. Devlet, ilk çeyrek yatırımlarında yüzde 17 pay sahi- bi. Bu yatırımların tabii ki ağırlığını yol, tünel vb’den oluşan inşaat yatırımları oluşturmuş. Devlette kriz ortamında yaşanan bu “genişleme- ci” yaklaşıma karşılık, tüketen ve yatırım yapan dev- let, iş-istihdam yaratmış mı? Maliye Bakanlığı’nın ka- mu çalışanları verileri devletin “sıfır” istihdam” ya- rattığını ortaya koyuyor. Kamu istihdam verilerinden anlıyoruz ki, 2008 Mart’ından 2009 Mart’ına KİT’lerde ve özelleştirile- cek KİT’lerde 30 bin dolayında kamu çalışanı işini kaybetmiş. Ayrıca belediyelerde de 10 bine yakın is- tihdam kaybı yaşanmış. KİT’lerde ve belediyelerde yaşanan istihdam kayıplarına karşılık, genel bütçe- ye bağlı kuruluşlarda (eğitim, sağlık, emniyet vb.) is- tihdam artışları olmuş. Buradan anlaşılıyor ki, devletin cari ve yatırım harcamaları toplamı 2 milyon 948 bin olan istih- damda artışa yol açmamış. Hele ki, resmi işsiz- liğin artık yüzde 15-16, tarım-dışı işsizliğin yüzde 20’lerde seyrettiği koşullarda devlet işsize hiç umut vermemiş. Peki istihdam yaratmayan bu görece kamu ge- nişlemesi kime yaramış? Devletin cari harcamalarına baktığımızda, ilk çey- rekte maaş ve ücretler yüzde 54 pay alırken mal ve hizmet alımı yüzde 46 pay almış. Kamu istihdamı artmadığına göre, yüzde 6 büyüyen kamu harca- maları, devlete mal ve hizmet satan firmalara yara- mış demektir. Yine sürdürülen inşaat yatırımları da taahhüt kesiminin yaralarını sarmış... Özet olarak, kriz koşullarında, küçülmeyi görece azaltan (yerel seçim ikliminin de etkisiyle) AKP hü- kümetinin cari ve yatırım harcamaları, kamuda mevcut çalışanlara ve devlet kapısından iş umanlara değil, devlete mal ve hizmet satana, inşaat faaliye- tini yürütenlere yaramış. Bu politikanın bütçede önemli açıklara yol açtığı- nı, ilk 5 ayda 21 milyar TL’lik açık yarattığını da bi- liyoruz. Yaratılan açığın, 302 milyar TL’ye ulaşan bir iç borç stoku oluşturduğu da bu köşede birkaç kez gösterildi. Kamu çalışanlarına pek reel gelir artışı sağ- lamayan, devlet kapısında iş bekleyenlere umut ver- meyen, istihdam dostu olmayan AKP’nin bu ma- liye-yatırım politikası, IMF kontrolüne girerse “mali disiplin”le büzülecek. Ama IMF oyalanır, bu har- camalar sürdürülürse, kaynakların çoğu, her zaman olduğu gibi, yandaş sermayedara aktarılacak. An- cak bu kaynak da yüksek faizli iç borçlanmayla ya- ratılacak. Bu da gelir bölüşümünü emek aleyhine bi- raz daha bozan bir siyaset... BÜTÇE TÜRÜ 2009 Mart 2008 Mart Fark % Genel Bütçe 2.062.365 2.040.176 1.1 YÖK Üniversiteler 170.481 166.324 2.5 Özel Bütçeli Kur. 55.181 53.745 2.7 Düzenleyici Kurumlar 5.553 5.006 10.9 SGK 26.334 27.032 -2.6 Döner Sermayeler 53.244 47.671 11.7 Diğer Kamu İdareleri 4.775 6.741 -29.2 2.377.933 2.346.695 1.3 KİT’ler 149.340 161.199 -7.4 Özelleştirilecek KİT’ler 51825 64.232 -19.3 Kamu Bankaları 36005 34.165 5.4 Özel Kanunlu Kur. 8.042 7.966 1.0 245.212 267.562 -8.4 İl Özel İdareleri 44.348 43.489 2.0 Belediyeler 260.338 269.777 -3.5 Belediye İktisadi T. 20.630 20.894 -1.3 325.316 334.160 -2.6 Genel Toplam 2.948.461 2.948.417 0.0 Konya Ticaret Odasõ Çinli bir firmanõn kuracağõ otomobil fabrikasõnõn Suriye, Ürdün, Mõsõr ve Irak’a pazarlama yapacağõnõ açõklarken, Zonguldak Valisi Peugeot’yu yatõrõma çağõrdõ. ‘Kent’ ile 1980’li yıllar- dan sonra tekrar 12 metre- lik otobüs sınıfı geri döndü. TERMİNATÖR DE PES ETTİ