Catalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 25 ARALIK 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 15 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Kuzeydoğulu İşsiz Göçüyor, Güneydoğulu İşsiz Göçemiyor… İşsizliğin coğrafi görünümü, birçok ezberci yorumcuyu şaşkınlığa uğratırken, öteden beri dikkat çektiğim “Güneydoğulu içe kapatılıyor” tezimi, bir kez daha desteklemiş bulunuyor. Ezber bozan olgu şuydu: 2008’in Türkiye ortalama işsizlik oranı yüzde 11 idi. Peki, nasıl oluyordu da, işsizlikten kavrulduğu bilinen Güneydoğu, yüzde 20’lere yaklaşan işsizlikle bunalırken hemen kuzeyindeki Doğu illerinde işsizlik yüzde 5-6’larda seyrediyordu? Sonuçta, iki coğrafya da tarım- hayvancılığı çökmüş, gelişmenin nimetlerinden mahrum bırakılmış bölgelerdi… TÜİK bu… Adı çıkmış 9’a, inmez 8’e… Hemen bir hata aranmaya başlandı… Ama, hayır yöntem hatası vs. yoktu... Gerçek ise başka olgularla birleştirilince anlaşılabilirdi: Kuzeyi ile güneyi ile bölge işsizlik üretiyordu üretmesine, ama Kuzeydoğu, işsizini batıya ihraç ediyor, dolayısıyla işsizlik oranı düşük görünüyor, buna karşılık Güneydoğu illeri bunu yapamıyordu. Detaya girelim… 2008 Adrese Dayalı Nüfus Sayımı sonuçlarına bakıldığında, en çok göç veren illerde işsizliğin de en düşük çıktığı görülüyor. Yani, işsizler, göçebildikleri illerden göçmüşler!.. Ama her ilde değil. Kuzeyde, Kürtler kadar Türk, Gürcü, Azeri, Lazların iç içe yaşadığı Ardahan, Kars, Iğdır, Erzurum, Erzincan’dan nüfusun durmaksızın göçtüğünü görüyoruz. Göçen, tabii ki işsizler… Öyle ki, bugün yüzde 3.7 işsizlik oranı olan Ardahan’da, il doğumluların yüzde 78’i Ardahan dışında yaşıyor. Erzincanlıların yüzde 71’i, Karslıların yüzde 66’sı Kars dışında. İşsiz kalan göçtükçe, işsizlik oranı da bu bölgelerde düşük çıkıyor. Çünkü geride kalanlar kırlarda ve tarım- hayvancılıkla uğraşıyorlar. Bu illerde kentleşme oranı da, yüzde 75 olan Türkiye ortalamasının çok altında, yüzde 35-40’larda. Öyle olunca haliyle, Kuzeydoğu Anadolu illerinde işsizlik oranı da yüzde 5-6 gibi düşük görünüyor. Kaynak; TÜİK, ADNS ve işgücü veri tabanlarından hesaplandı. Gelelim Güneydoğu’ya… Bu bölgenin illerinde, kırlar, “düşük yoğunluklu savaş” sonucu boşaldı, boşaltıldı. Geçim kaynağı tarım-hayvancılık çöktü, nüfus can havliyle il merkezlerine göçtü. Öyle ki, Diyarbakır, Van, Batman gibi illerin merkez ilçelerinde, toplam il nüfuslarının yüzde 55-60’ı barınıyor. Ama işsizlik, açlıkla pençeleşerek… Peki, bölgedeki işsizlerin göçü? Burada Kuzeydoğu’dan farklı olarak işsiz nüfusun, bölgeyi kolay kolay terk etmediğini görüyoruz. Örneğin Hakkâri’de yüzde 18’in üstünde işsizlik var ama Hakkârililer en az göçenler. Her 100 Hakkâriliden ancak yüzde 18’i il dışında. Van’da yüzde 13 işsizlik var ama, 1.2 milyona yaklaşan Van doğumlulardan göçmüş olanlar yüzde 25’ten ibaret. Hele Şırnak… İşsizlik yüzde 22 ama göçmüş Şırnaklı yüzde 27’den ibaret… Diyarbakır’da işsizlik yüzde 16 ama 1.7 milyon Diyarbakır doğumlu nüfustan, göçmüş Diyarbakırlı yüzde 29’dan ibaret… Keza, işsizlik Batman’da diz boyu ama göçmüş Batmanlılar yüzde 36… Güneydoğu insanı, işsizlikten kavrulduğu halde bölgesini terk edip göç etmiyor. En fazla geleneksel olarak Çukurova illerine göçüyorlar… Oradan da her an ricat edebiliyorlar... Peki, neden? Neden ekmeğinin peşinden gidemiyor Güneydoğulu Kürtler? Hem iş anlamında hem de barınma, hayat kurma anlamında. Güneydoğu’nun Kürtleri, batı illerinde linç eylemlerine varan hoşgörüsüzlükten, şiddetten yıldıkları için, aç da kalsalar, sefil de olsalar Diyarbakır’ın, Van’ın, Batman’ın varoşlarına tutunmayı, batıya tercih eder duruma gelmişler. Lafa gelince, bin yıllık kardeşlikten, etten tırnaktan söz ediyoruz, ama bakın ne duruma getirdik, nasıl içe kapattık insanlarımızı… Bu sayıların dilinden de bir uyarı alınmaz, ders çıkarılmaz ise sözün bittiği yere gelmişiz demektir… mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr DOĞU VE G.DOĞU’DA GÖÇ VE İŞSİZLİK 2008 İL İl Doğumlu Göçen il Göçen il işsizlik Nüfus doğumlular doğumlu,% oranı,% Ardahan 467.538 365.779 78.2 3.7 Erzincan 576.489 411.667 71.4 6.1 Kars 811.937 534.146 65.8 4.1 Erzurum 1.580.743 872.080 55.2 6,2 Malatya 1.203.866 607.578 50.5 11.5 Muş 709.099 336.048 47.4 13.2 Ağrı 884.459 392.379 44.4 6.5 Iğdır 279.352 120.484 43.1 6.7 Elazığ 801.612 347.002 43.3 15.5 Adıyaman 924.959 373.744 40.4 16.5 Batman 609.489 221.145 36.3 14.3 Diyarbakır 1.761.255 515.384 29.3 15.7 Ş.Urfa 2.011.840 574.253 28.5 12.8 Şırnak 501.485 134.621 26.8 22.1 Van 1.163.941 292.293 25.1 13 Hakkâri 268.030 48.185 18.0 18.3 Tunceli 240.310 177.549 73.9 17.9 Siirt 613.613 356.504 58.1 17.9 Bitlis 627.734 334.287 53.3 14.2 Bingöl 471.979 243.842 51.7 14.8 Mardin 1.282.272 603.832 47.1 17 DOĞALGAZA EN AZ YÜZDE 5 ZAM Doğalgaza zammõn ilk sinyalini veren Enerji Bakanõ Taner Yõldõz, oran açõklamak- tan kaçõnsa da, BOTAŞ’õn ocak ayõ için yüzde 5, Şubat ayõ içinse en az yüzde 10 ora- nõnda zam talebinde bulunduğu öğrenildi. Nakit akõşõnõ çevirmekte zorluklar yaşayan BOTAŞ, çareyi doğalgaz fiyatlarõna zam yapõlmasõnda görüyor. Yüksek planlama ku- rulundan da onay almasõ halinde yapõlacak zamla- rõn ocak ve şubat aylarõnõn ilk haftalarõ içinde açõk- lanmasõ bekleniyor. Doğalgaza bu yõl beş kez zam, iki kez de indirim yapõldõ. Doğal gaz fiyatlarõ ocak ve ha- ziranda yüzde 7.4, ağustos’ta yüzde 16.88, ekimde yüz- de 4.55 ve kasõmda yüzde 22.5 arttõ. Şubatta yüzde 17, mayõsta ise yüzde 25’lik indirime gidildi. ŞİKÂYET EDEN KRİZDEN KURTULMAZ Saran Holding Yönetim Kurulu Başkanõ Sadettin Saran, “oturup şikayet etmektense krizi fõrsata çevirmeliyiz” diyerek şikâyet etmeyen insan- larõn krizden rahatlõkla çõkabileceğini söyledi. Saran, Eskişehir Sa- nayi Odasõ’nõ ziyaretinde yaptõğõ açõklamada, sağlõk, madencilik ve enerji sektöründe yatõrõmlar yaptõklarõnõ kaydederek şöyle konuştu: “Enerji sektöründe büyük atõlõmlar yaptõk. Krizden en az etkilenen şirketlerin başõnda geliyoruz. Yurtdõşõndakilerin Türkiye’ye bakõş açõ- sõ bizim ülkeye bakõş açõmõzdan çok daha iyi. Türkiye’deki potan- siyeli iyi göremiyoruz. İspanyollar Türkiye’deki potansiyelin far- kõnda. Önümüzdeki 6 yõl içinde bizimle 1 milyar dolarlõk enerji an- laşmasõ yaptõlar. Madencilikte de ortak bulmakta zorlanmõyoruz.” Bütün hukuki yardõmlarda avukat ile iş sahipleri arasõnda ge- çerli ücret sözleşmesi yapõlmadõğõ veya avukatlõk ücretinin ka- nun gereği karşõ tarafa yükletilmesi gereken durumlarda uy- gulanacak avukatlõk ücret tarifesi yeniden belirlendi. Yeni tarife şöyle: Büroda sözlü danõşma (ilk bir saate kadar) 140 TL, takip eden her saat için 70 TL. Çağrõ üzerine gi- dilen yerde sözlü danõşma (ilk bir saate kadar) 275 TL, ta- kip eden her saat için 140 TL. Yazõlõ danõşma için 275 TL. Her türlü dilekçe yazõlmasõ, ihbarname, ihtarname, protesto düzen- lenmesinde 175 TL. Tüzük, yönetmelik, miras sözleşmesi, vasi- yetname, vakõf senedi ve benzeri belgelerin hazõrlanmasõ 825 TL. Organize Sanayi Bölgeleri Derneği, Kamu Alõmlarõ Yasa Taslağõ’nõn AB’nin isteğiyle hazõrlandõğõnõ ileri sürdü Türk şirketlerinin idam fermanõ Ekonomi Servisi - Organize Sanayi Bölge- leri Derneği Başkanõ Hüseyin Kutsi Tuncay, Kamu İhale Kurumu tarafõndan hazõrlanan “Kamu Alımları Yasa Taslağı” ile yabancõlarõn eşik değerin altõndaki ihalelere de girebilmele- rine olanak sağlandõğõnõ belirterek “Bu du- rumda Türk firmaların idam fermanı imza- lanmış olacak” dedi. Avrupa Birliği’nin (AB) kamu ihalelerinde yerli firmalara fiyat avantajõ sağlayan hüküm- lerin kaldõrõlmasõnõ istediğini hatõrlatan Tuncay, yazõlõ bir açõklama yaparak, “Kamu Alımları Yasa Taslağı’nda yabancı firmaların bü- yük-küçük tüm ihalelere katılmasının önü açıldı. Yürürlükte olan kanuna göre yaban- cılar ancak, eşik değerin üzerindeki kamu iha- lelerine katılabiliyordu. Şimdi, eşik değerin altındaki ihalelere de girebilecekler. Böylece Türkiye’deki firmaların idam fermanı im- zalanmış olacak” dedi. 2007’de yürürlüğe giren “Mevzuat Hazır- lama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre herhangi bir kesime muhte- mel etkisi 10 milyon lirayõ geçen kanun tasarõ- sõ taslaklarõ için “Düzenleyici Etki Anali- zi”nin hazõrlanmasõ gerektiğini hatõrlatan Tun- cay, “Çıkarılacak yasanın muhtemel etkile- ri konusunda bir değerlendirme yapılmış mı- dır? Özel sektörün rekabet gücünün nasıl et- kileneceği belirlenmiş midir? Bu konuda açıklama yapılmasını bekliyoruz” dedi. Yasanõn hazõrlanmasõ sürecinde KOBİ’lerin görüşlerinin alõnmasõ gerektiğine de dikkat çe- ken Tuncay şöyle devam etti: “Kamu satın almacıları, yasada kendileri- ne verilen tercih hakkını daha avantajlı ve ekonomik olduğunu düşündükleri diğer tek- lifleri tercih ederek kullanıyor. Dolayısıyla mevcut yasadaki yerli firma lehine yüzde 15 fiyat avantajının fiili olarak hiçbir anlamı kal- mıyor. Oysa, milli gelirin yüzde 10’unu oluş- turan kamu alımlarında yerli firmaların desteklenmesi, ekonomiyi de canlandırıcı bir etkiye sahiptir.” 20 MİLYAR DOLAR Citigroup borç ödedi Ekonomi Sevrisi - Citigroup ve Wells Fargo, Sorunlu Varlõklarõ Kur- tarma Programõ’ndan (TARP) aldõk- larõ kurtarma parasõnõ ödedi. Citig- roup, ABD hükümetinden aldõğõ 20 milyar dolar tutarõndaki kurtarma parasõnõ ödediğini açõkladõ. Citigro- up daha önce, borcunu ödemek için 17 milyar dolarlõk adi hisse ihracõ ve 3.5 milyar dolar sermaye yerine ge- çen menkul kõymet ihraç edeceğini bildirmişti. Citigroup, 700 milyar dolarlõk TARP’tan 45 milyar dolar almõştõ. ABD Hazinesi elinde bulunan yüzde 34 oranõndaki Citgroup hissesini ge- lecek yõl satmayõ planlõyor. Fargo’dan ödeme Bu arada Wells Fargo bankasõ da hükümete olan 25 milyar dolar tuta- rõndaki borcunu ödediğini açõkladõ. Wells Fargo, 12.25 milyar dolarlõk hisse satõşõ yaparak, hükümete olan borcunu ödeyeceğini bildirmiş ve hisse satõşõnõ 18 Aralõk’ta tamamla- mõştõ. Bankalar TARP’tan aldõklarõ paralarõ ödeyerek, yöneticilere yap- tõklarõ ödemelere ilişkin kõsõtlama- lardan kurtulabilecekler. Bank of America da bu ay başõnda hükümet- ten aldõğõ 45 milyar dolarõ ödemişti. MERSİN İnovasyon liderlerine ödül MERSİN (Cumhuriyet) - Türki- ye’nin ilk inovasyon yarõşmasõ ‘Mer- sin İnovasyon Yarışması’nõn üçün- cüsü dün düzenlenen ödül töreniyle ta- mamlandõ. Yarõşmada ürün inovas- yonu dalõnda Savaş Avşar ile Ab- dulhalik Katar ödüle değer görüldü. Mersin Ticaret ve Sanayi Oda- sõ’nca düzenlenen ve dört farklõ ino- vasyon başlõğõ altõnda toplam 20 fir- manõn katõldõğõ yarõşmada; Velnut Gõda Sanayi’den Savaş Avşar ile Al- fa Jüpiter Metal Sanayi’den Abdul- halik Katar ödüle layõk görüldü. Av- şar ve Katar, MTSO’da düzenlenen tö- renle ödülünü aldõ. MTSO Başkanõ Şerafettin Aşut, birçok konuda olduğu gibi inovas- yonda da konuşulan ve örnek alõnan bir kent olduklarõnõ söyledi. Aşut, “Çocukluğumuzdan beri büyükle- rimiz bizi; ‘Başõmõza icat çõkarma’ veya ‘Eski köye yeni âdet getirme’ di- yerek büyüttüler. Artık Türki- ye’nin icat çıkaran, fikri olan in- sanlara ihtiyacı var. ‘RIS Mersin Projesi’ ile bir bakıma eski köye ye- ni âdet getirdik. Mersin’in gelece- ğinin; tarım-gıda, lojistik ve tu- rizmde olduğunu tespit ettik. Dün- ya hızla değişiyor ve artık kaybe- decek zamanımız yok. Potansiyeli- miz olmayan şeylerle oyalanacak lüksümüz hiç yok. Hedefi olmayan gemiye hiçbir rüzgâr fayda etmez derler. Mersin’in artık bir hedefi var” diye konuştu. Hisarcıklıoğlu (ortada), “Bize düşen, karşılaştığı- mız sorunların çözümü için harekete geçerek hü- kümetlerimizi yönlendirmek olmalıdır” dedi. TOBB’nin gündeme getirdiği modelle hõzlõ mal geçişi ve transferlerinin yapõlmasõ amaçlanõyor Gümrüklerde Ortak Kapı’ya doğru Ekonomi Servisi - Ekonomik İş- birliği Teşkilatõ (ECO) Ticaret ve Sanayi Odasõ ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanõ Rifat Hisarcıklıoğlu, önümüzdeki dönemde Sarp Sõnõr Kapõsõ’nõn Gürcistan tarafõnõ modernize et- meyi ve işlemleri hõzlandõracak bir “Ortak Kapı Modelini” hayata ge- çirmeyi planladõklarõnõ, bu konudaki deneyimlerini ECO bölgesindeki dostlarõyla da İpek Yolu Projesi kapsamõnda paylaşmaya her za- man hazõr olduklarõnõ açõkladõ. Türkiye, İran, Pakistan, Afga- nistan, Azerbaycan, Kõrgõzistan, Tacikistan, Özbekistan, Kazakistan ve Türkmenistan’õn üye olduğu ECO’nun Ticaret ve Sanayi Oda- sõ’nõn TOBB Plaza’da yapõlan ge- nel kurulu ve yürütme kurulu top- lantõsõnõn açõlõşõnda konuşan Hi- sarcõklõoğlu, ülkeler arasõndaki eko- nomik işbirliğinin geliştirilmesi, ticaret hacminin arttõrõlmasõ, tica- retin önündeki engellerin kaldõrõ- larak bölgesel işbirliğinin güçlen- dirilmesinin, yaşanmakta olan kü- resel ekonomik kriz ile daha da bü- yük bir ihtiyaç haline geldiğini söyledi. Hisarcõklõoğlu, ECO Ticaret An- laşmasõ’nõn hem bölge içi ticaretin arttõrõlmasõnda önemli roller üstle- neceğini hem de ticaretin ortak bir kurallar zemininde yapõlmasõnõ sağ- layacağõnõ dile getirdi. Hisarcõklõoğlu, ortak kapõnõn ger- çekleştirilebilmesi için “Ancak bunun önkoşulu olarak sınırın her iki tarafındaki ülke mevzu- atlarının benzeri uygulamalara imkân sağlayacak şekilde dü- zenlenmesi şarttır. Bize düşen, karşılaştığımız sorunların çözü- mü için harekete geçerek hükü- metlerimizi yönlendirmek olma- lıdır” diye konuştu. Tasarõ Çaykur’u işlevsiz kõlõyor RİZE (AA) - Türkiye Mimar ve Mühendis Odalarõ Birliği (TMMOB) Ziraat Mühendisleri Odasõ Rize Şube Başkanõ Muhammet Pertek, hazõrlanan çay yasa tasarõsõnõn Çaykur’u işlevsiz bõraktõğõnõ, oysa kurumun varlõğõnõ sürdürecek düzenlemelerin yapõlmasõna gereksinim duyulduğunu söyledi. Rize Gazeteciler ve Muhabirler Derneği’nde yönetim kurulu ile birlikte düzenlediği basõn toplantõsõnda, Çay Kanunu hazõrlanmasõ amacõyla yaklaşõk 50 kişilik bir grubun 30 saatlik çalõşmasõ sonucunda bir taslak hazõrlandõğõnõ anlatan Pertek, kendilerinden de kanun taslağõ ile ilgili görüş istendiğini ifade etti. “Gördüğümüz eksiklikleri ve eklenmesi gerektiğini düşündüğümüz maddeleri ekleyerek biz de bir tasarı oluşturduk. Bu tasarıyı Ulusal Çay Konseyi’ne vereceğiz” diyen Pertek, dünyada çay üreticisi başlõca ülkelerde sektörün en aktif kurumlarõndan olan borsa eksenli bir yasal düzenleme yapõlabileceğini belirtti. AVUKATA SORMANIN ÜCRETİ 140 TL Birlik kõsa bir süre sonra Sarp Sõnõr Kapõsõ’nõn Gürcistan tarafõnõ modernize etmeyi ve işlemleri hazlandõracak bir kapõ modeli hayata geçirmeyi planlõyor. Ekonomi Servisi - TMMOB Maden Mühendisleri Odasõ Yö- netim Kurulu, maden ocaklarõnda meydana gelen kazalarõn oluşmasõna neden olan etkenlerin; ilgili kurum ve kuruluşla- rõn koordinasyonu ile birlikte en kõsa zamanda masaya yatõ- rõlmasõ ve çözümlenebilmesi için acil olarak bir eylem planõ hazõrlanmasõ gerektiğini açõkladõ. Odanõn yaptõğõ öneriler şöyle:  Kazalarõn oluşmasõna neden olan etkenlerin; ilgili kurum ve kuruluşlarõn koordinasyonu ile birlikte en kõsa zamanda ma- saya yatõrõlmasõ ve çözümlenebilmesi için acil olarak bir ey- lem planõ hazõrlanmasõ gerekiyor.  İş güvenliği denetiminden birinci derecede sorumlu olan Çalõşma ve Sosyal Güvenlik Bakanlõğõ ile Enerji ve Tabii Kay- naklar Bakanlõğõ tarafõndan oda görüşleri dikkate alõnmadan çõkarõlan mevzuat, yeniden gözden geçirilerek madencilik sek- törünün özellik arz eden sorunlarõ da göz önünde bulundu- rulmalõ ve sektöre özgün olarak yeniden düzenlenmeli.  Üretim, çalõşan sayõsõna bakõlmaksõzõn dai- mi olarak istihdam edilen yeterli sayõda maden mü- hendisi nezaretinde yapõlmalõ. Her vardiyada mü- hendis bulundurmayan işletmeye izin verilmemeli.  İş kazalarõnõ değerlendirmek üzere bir çalõşma grubu oluşturularak kazalarõn nedenleri araştõrõlmalõ, sonuçlar rapor haline getirilerek benzer nedenlerden dolayõ iş kazalarõ yaşanmamasõ için gerekli çalõşmalar yapõlmalõ.  Bakanlõk, denetim kadrolarõnõ deneyimli maden mühendisleriyle güçlendirilmeli, bunlarõn yanõna yeni elemanlar katõlarak deneyimlerin aktarõlmasõ sağ- lanmalõ.  Her işletmede risk değerlendir- mesi yapõlmalõ, güvenli çalõşma ortamõnõn oluşturulmasõna en- gel olan tehlikelerin ortadan kaldõrõlmasõna yönelik ça- lõşmalar yapõlmalõ. Tehli- keler ortadan kaldõrõla- mõyorsa faaliyet durdu- rulmalõ. TMMOB: Bakanlõk uyarõlarõmõzõ dikkate almadõ ama bizi sorumlu gösterdi Madende acil eylem planõ şart Maden Mühendisleri Odasõ, iş kazalarõnõ değerlendirmek üzere bir çalõşma grubu oluşturularak nedenlerin araştõrõlmasõnõ önerdi. Dernek Başkanõ Tuncay, “Şimdiye kadar belli bir eşik değerin altõndaki ihalelere yabancõlar giremiyordu. Şimdi girecekler. Böylece ipimizi çekecekler. Üstelik taslak hazõrlanõrken KOBİ’lerin görüşü de alõnmadõ” dedi.