Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
Özel Yüce Okulları’nın sahi-
bi ve Yönetim Kurulu Baş-
kanı Yücel Kalınyazgan, dün son
yolculuğuna uğurlandı. Borçları-
nı ödeyemediği gerekçesiyle inti-
har eden Kalınyazgan için dün
ilk tören Yüce Okulları’nda ya-
pıldı. Öğrenciler, öğretmenler ve
veliler ile Kalınyazgan’ın yakın-
ları, sevenleri ve bazı TSK men-
supları erken saatlerde okulun
bahçesinde toplandı. Aynı za-
manda emekli binbaşı olan Ka-
lınyazgan için Kocatepe’de askeri
tören de düzenlendi. Askerlerin
omuzlarında araca konan Kalın-
yazgan’ın cenazesi Cebeci Asri
Mezarlığı’nda toprağa verildi.
GÜNDEM MUSTAFA BALBAY
Baştarafı 1. Sayfada
Kurumu’yla (TÜİK) paylaşılması bir dizi soru işa-
retini beraberinde getirdi. Soru işaretlerini ortadan
kaldırmak için alınan hukuksal kararlar da çözüm
yerine düğüm oluyor.
Peşrevi kısa tutalım; Hükümet, Anayasa Mah-
kemesi, Danıştay, YSK dörtgeninde yaşananları
paylaşalım.
29 Mart 2009’da yapılacak yerel seçimlerde kul-
lanılacak seçmen kütükleri askıya çıkarıldığında
gördük ki, bir yılda seçmen sayısı 42 milyondan
48 milyona çıkmış. Bu yükselişte nüfus artışının
yanı sıra dağdaki teröristlerin, ölülerin, kümesle-
rin ve boş inşaatların da katkısının olduğunu gör-
dük! YSK, sayıya ilişkin soru işaretlerini gidermekte
zorlanıyor. Buldukları çözüm şu:
Seçmen kütükleri yeniden askıya çıkacak, her-
kes o zaman daha dikkatli kontrol eder!
Bu, sorunun yarısını çözüyor. Ya seçmen yazı-
lan ölüler. Onlar da, “Biz öteki dünyadayız, bura-
ya da sandık koyacaksanız mesele yok. Ama
koymayacaksanız, kaydımızı silin” mi diyecek?
AKP yerel seçim öncesi iki oyun oynadı:
1- Seçmen sayısıyla oynadı.
2- Belediye sayısıyla oynadı.
Seçmen konusu yukarıda aktardığımız biçimde
“askıda”... Belediye sayısı ise beklenenden daha
büyük kıyamet kopardı. AKP, rant alanlarının
belli merkezlerde toplanması için nüfusu 2000’den
az olan belediyeleri kapatma kararı aldı.
Konu Anayasa Mahkemesi’ne gitti. Mahkeme
dedi ki:
Yasa anayasaya uygundur. Mahkemeye baş-
vuran 120 belediye belediyelik hakkını korur.
Ötekiler kapanır.
Oysa bu kapsamda 740 belediye vardı.
Danıştay ise yapılan başvuruları değerlendirdi,
şu sonuca vardı:
Anayasa Mahkemesi’nin gerekçeli kararı 6 Ara-
lık günü yayımlanmıştır. Pek çok belediye kapa-
nacağına ilişkin kesin ve resmi bilgiye o gün ka-
vuşmuştur. Dava açma süresi 2 ay olduğuna gö-
re, 6 Şubat 2009’a dek dava açanlar, belediyelik
hakkını korur.
Böylece bütün beldelerin seçime girme hakkı
doğdu. AKP’nin beldeden aşağı oyunu bozuldu!
Başbakan bu karara çok bozuldu:
“Başımıza ikinci bir Anayasa Mahkemesi daha
çıktı.”
YSK, Danıştay’ın değerlendirmesi doğrultu-
sunda hareket edeceğini duyurdu.
Önceki gün, havanın aydınlık olduğu saatlerde
meydana gelen bu gelişmelere karşılık, akşam sa-
atlerinde Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kı-
lıç, y-azılı bir açıklama yaptı:
“Danıştay, anayasayı çiğniyor. Bizim kararımız
doğru!”
Başbakan’ın ateşlemesiyle olay, yüksek yargı-
nın kendi içinde kavgaya dönüştü. Anayasa Mah-
kemesi’nin içindeki kaynama da patlamaya dön-
üştü. Kılıç dün sabah, “Yazılı açıklamam mahke-
meyi bağlar” değerlendirmesi yapınca 8 üye kar-
şı açıklama yaptı:
“Kılıç’ın açıklaması bizi bağlamaz.”
Bir mahkeme başkanı, üyelerinin salt çoğunlu-
ğu tarafından yalanlanıyor!
Kılıç, adeta AKP avukatlığına soyunuyor.
Devlet kurumlarını partisinin yan organları gibi kul-
lanmaya çalışan Erdoğan, yüksek yargıyı da hem
kurumlar arasında hem kendi içinde çatlattı.
Adeta siyasal bir korku filmi izliyoruz!
GÜNCEL CÜNEYT ARCAYÜREK
Baştarafı 1. Sayfada
haklılık kazandıracak bir açıklama yapıyor.
Üstelik kişisel görüşünü yansıtan bu açıklama-
yı Anayasa Mahkemesi’nde görüşülmüş, kabul
edilmiş gibi sunuyor.
Kılıç’ın “usule uyarak salt çoğunlukla alınmayan
bir kararı açıklamasını mahkeme görüşü olarak ka-
bul edemeyen” Anayasa Mahkemesi’nin 8 üye-
si; başkan tarafından kapatılan belediyelerin da-
va açma süresine ilişkin yapılan açıklamanın
Anayasa Mahkemesi’nin görüşünü yansıtmadığını
yazılı bir açıklamayla kamuoyuna duyurdular.
Anayasa Mahkemesi tarihinde ilk kez 8 üye, baş-
kanın -tabii iktidar yanlısı tutumuna- karşı çıkıyor.
11 üyenin 8’ince dışlanan başkan kimliğiyle Kı-
lıç, koltuğunda oturmaya devam ediyor.
En azından istifa diye bir kurum olduğunu bil-
mezlikten gelerek...
Kılıç’ın Anayasa Mahkemesi’ni bağlayan dav-
ranışları bir değil iki değil.
AKP’yi kapatma davasında kararı açıklarken ik-
tidar partisi lehine kimi yorumlar yaptı. Yüksek
Mahkeme’nin on üyesi, AKP’nin laikliğe aykırı ha-
reketlerin odak noktası olduğuna karar verirken tek
karşıoy Haşim Kılıç’a aitti.
Karara o kadar karşı çıktı ki; Anayasa Mahke-
mesi’nin kapatma davalarına bakmasını engelle-
yen anayasal düzenlemeler isteyecek kadar ileri
gitti.
Şimdi de diğer hukuk kurumlarına karşı iktidar
yanlısı bir davranış gösteriyor.
Yargı organları arasında ayrı bir yeri olan Ana-
yasa Mahkemesi gibi bir kurumun başında, Ha-
şim Kılıç gibi dinci bir parti koşutunda eğilimleri-
ni açığa vuran birinin bulunması, hukuk devleti-
nin ayıbı!
Yerel seçim öncesi patlak veren, 29 Mart
2009’daki seçime şaibeli damgası vurması olası
gelişmelerin nereye varacağını bugünden kestir-
mek olanaksız.
Anayasa Mahkemesi’nde Başkan’a karşı dire-
niş patlak verdiği sırada partiler kütük rezaletini ön-
lemek amacıyla birbirleriyle yarışarak Danıştay’a
başvuruyor.
Yargı adeta savaş alanı! Yargıda kargaşa!
Başvuru furyasında İşçi Partisi öncelik alıyor.
DSP de onu kovalıyor. CHP de katılırsa kervana,
başvuru sayısı üçe çıkacak.
Danıştay’dan çıkacak karar, birden her sorunun
önüne geçiyor. Önem kazanıyor.
Örneğin İşçi Partisi’nin başvurusuna hak vere-
cek olursa Danıştay; nüfus kaydına göre bu se-
çim için askıya çıkarılan kütüklerin iptal edilmesi
ve… 2004 referandumundaki kütüklerle seçine gi-
dilmesi olası.
Bu ise 6 milyon yeni seçmen sorununu çöz-
meyecek.
Nedense bir başka olayın üzerinde fazla durul-
muyor.
YÖK’ün ve Çankaya’daki AKP’linin hukuksal ti-
tizlikten ne denli uzak oldukları kanıtlanıyor.
Ankara 15. İdare Mahkemesi YÖK’ün ikinci sı-
radan alıp ilk sıraya koyarak Çankaya’ya gön-
derdiği listedeki Prof. Mehmet Füzün’ün rektör
olamayacağına karar veriyor.
Neden? YÖK’ün kayırdığı profesörün “YÖK
kurallarına aykırı olarak, üniversitede (5 Ağustos’ta)
yarım zamanlı çalıştığı, mesaisinin diğer yarısını
muayenehanesinde geçirdiği” saptanıyor.
İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi yasal bu aykırı-
lığa karşın 3 Eylül’de Prof. Füzün’ün rektörlük baş-
vurusunu onaylıyor. Birinci hata! Sonra bu hata-
sını düzeltmeye çalışıyor YÖK. İkinci hata!
YÖK, üniversiteden gelen üç adaylı listeyi hu-
kuksal açıdan incelemiyor. Listede 564 oy alan
Prof. Dr. Sedef Gidener yerine ikinci sıradaki 181
oy alan Prof. Füzün’ü birinci sıraya alarak Çan-
kaya’ya gönderiyor. Üçüncü hata!
Onca hukuk danışmanı olan Çankaya’daki
AKP’li, atayacağı kişinin durumunu araştırmadan,
incelemeden, gözü kapalı, hukuksal açıdan sa-
kıncalı Prof. Füzün’ü rektörlüğe atıyor. Dördüncü
hata!
Bu hukuksal başıbozukluk karşısında YÖK so-
rumlu. Çankaya sorumsuz!
Son rektör olayı Çankaya’nın (özellikle Çanka-
ya’daki AKP’linin) sorumsuzluk sınırına sorgula-
ma yolunu açıyor.
Üniversite rektörlerini Çankaya’nın atamasını ön-
leyecek anayasa değişikliği yapılacaksa…
Cumhurbaşkanlarının sorumluluğunu da hemen
her konuda gözden geçirmek gerekmiyor mu?
ankcum@cumhuriyet.com.tr
SAYFA26 ARALIK 2008 CUMA CUMHURİYET
17HABERLERİN DEVAMI
İstanbul Y 8
Edirne B 5
Kocaeli Y 8
Çanakkale B 7
İzmir PB 11
Manisa PB 9
Aydın PB 10
Denizli PB 8
Zonguldak Y 7
Sinop Y 6
Samsun Y 7
Trabzon Y 8
Giresun Y 6
Ankara S 2
Eskişehir S 3
Konya S 1
Sıvas S - 5
Antalya PB 13
Adana PB 12
Mersin PB 14
Diyarbakır PB 7
Şanlıurfa PB 10
Mardin PB 7
Siirt PB 5
Hakkâri PB - 1
Van PB 0
Kars PB - 7
Oslo B - 1
Helsinki PB 2
Stockholm PB - 1
Londra PB 4
Amsterdam PB 1
Brüksel PB 2
Paris PB 5
Bonn B 1
Münih B - 4
Berlin PB - 1
Budapeşte B 3
Madrid Y 10
Viyana K 0
Belgrad PB 2
Soyfa K 2
Roma K 11
Atina Y 12
Zürih B 1
Moskova PB - 5
Aşkabat B 14
Astana B 13
Taşkent B 14
Bakû B 8
Bişkek PB 3
Tiflis B 8
Kahire B 18
Şam B 14
Yurdun kuzey ve doğu
kesimleri çok bulutlu,
Karadeniz kıyıları ile
İstanbul, Tekirdağ,
Kırklareli, Yalova, Ko-
caeli, Kakarya, Bolu,
Düzce ve Karabük
çevreleri yağışlı, diğer
yerler parçalı bulutlu
geçecek. Hava sıcak-
lığında önemli bir de-
ğişiklik beklenmiyor.
CMYB
C M Y B
Şehitler için törenler düzenlendi
Yurt Haberleri Servisi -
Şõrnak’õn Cizre ilçesinde terö-
ristlerce düzenlenen saldõrõda
şehit olan 3 asker için Cizre’de
tören düzenlendi.
Nusaybin Caddesi İpek Yolu
Camisi civarõnda, önceki gün te-
röristlerce düzenlenen silahlõ sal-
dõrõda şehit olan askerler Emrah
Karataş, Zeki Yolcu ve Turan
Damgacı’nõn cenazesi ambu-
lanslarla Cizre Devlet Hastane-
si’nden alõndõ. Tank taburunda
düzenlenen törene Şõrnak Valisi
Ali Yerlikaya, Cizre Kaymaka-
mõ Cihan Demircan ve askeri
yetkililer katõldõ. Cenazeler, he-
likopterle önce Diyarbakõr’a, ora-
dan da memleketlerine gönderil-
di. Saldõrõda ağõr yaralanan ve Di-
yarbakõr Asker Hastanesi’ne sevk
edilen erler Bilal Levent, Musa
Çapur, Ahmet Akyürek ve Fer-
hat Fırat’õn tedavilerinin sürdü
Saldõrõda şehit olan Piyade Çavuş
Emrah Karataş’õn Nevşehir’in
Derinkuyu ilçesine bağlõ Kuyu-
lutatlar Köyü’nde yaşayan aile-
siyse acõ haberle yõkõldõ. 7 aylõk
asker olan Karataş’õn Kurban
Bayramõ’nõ ailesiyle birlikte ge-
çirdiği, yaklaşõk 1 hafta önce
birliğine teslim olduğu belirtildi.
Bakkal olan babasõ Adnan Ka-
rataş’a yardõm eden şehidin as-
ker dönüşü kendi işini kurmak is-
tediğin anlatan eniştesi Bayram
Karasu, “Askerlik bitiminde
işi genişletmeyi düşünüyordu,
ama nasip değilmiş. Vatan sağ
olsun” dedi. Şehidin babasõ Ad-
nan ve annesi Şehriban’õn şeker
hastasõ olduklarõ ve oğullarõnõn şe-
hit düştüğü haberini aldõktan son-
ra fenalaştõklarõ öğrenildi. Şehit
askerin bugün düzenlenecek tö-
renin ardõndan toprağa verilece-
ği açõklandõ.
Terhisine 46 gün kala şehit
düşen Piyade Er Zeki Yolcu’nun
ailesiyse acõ haberi televizyondan
öğrendi. Muş’un Bulanõk ilçesi-
ne bağlõ Sarõpõnar beldesinde ko-
ruculuk yapan baba Abdulcab-
bar Yolcu, “Televizyon izlerken
bölgede teröristlerin askeri ara-
ca saldırdığını duyunca içimi-
ze ateş düştü. Daha sonra da şe-
hit olduğu haberini aldık. Tez-
keresine 46 gün kala şehit olan
oğlum yaşasaydı evine döndü-
ğünde ona düğün yapacaktım”
diye konuştu. Şehit erin 4 ay ön-
ce İstanbul’da oturan halasõnõn kõ-
zõyla nişanlandõğõ ifade edildi. Şe-
hit er ikindi namazõnõn ardõndan
beldede toprağa verildi.
Aynõ saldõrõda şehit olan Nev-
şehirli er Turan Damgacõ’nõn bu-
gün İstanbul’da düzenlenecek
törenin ardõndan toprağa verile-
ceği belirtildi.
Kalınyazgan toprağa verildi
2. CUMHURBAŞKANI
İsmet İnönü anõldõ
Haber Merkezi - Ata-
türk’ün silah arkadaşõ, Tür-
kiye Cumhuriyeti’nin 2.
Cumhurbaşkanõ ve ilk Baş-
bakanõ, Lozan Antlaşma-
sõ’nõn mimarõ İsmet İnönü,
ölümünün 35. yõldönümün-
de törenlerle anõldõ.
İnönü, Ankara’da gömü-
tü başõnda düzenlenen tö-
renle anõldõ. Anõtkabir’deki
törene, Cumhurbaşkanõ Ab-
dullah Gül’ü temsilen
Cumhurbaşkanlõğõ Genel
Sekreter Yardõmcõsõ Nadir
Alparslan, CHP Genel Baş-
kanõ Deniz Baykal, Spordan
Sorumlu Devlet Bakanõ Mu-
rat Başesgioğlu, Kara Kuv-
vetleri Kurmay Başkanõ Or-
general Aslan Güner, An-
kara Valisi Kemal Önal,
Türk Silahlõ Kuvvetleri
(TSK) mensuplarõ, İnönü
ailesi üyeleri, CHP’li bazõ
parti yöneticileri ve yurt-
taşlar katõldõ.
Cumhurbaşkanlõğõ adõna
Genel Sekreter Yardõmcõsõ
Alparslan, Başbakanlõk adõ-
na Devlet Bakanõ Murat
Başesgioğlu, Türk Silahlõ
Kuvvetleri adõna Kara Kuv-
vetleri Kurmay Başkanõ Or-
general Aslan Güner ve ai-
lesi adõna İnönü’nün kõzõ
Özden Toker, İsmet İnö-
nü’nün gömütüne çelenk
koydu ve saygõ duruşunda
bulunuldu.
‘Casusbilgisayarlar’ve
‘casusklavyeler’edikkat
TÜREY KÖSE
ANKARA - TBMM
“Telekulak” araştõrma
komisyonuna bilgi ve-
ren Gazi Üniversitesi
Bilgisayar Mühendisli-
ği Bölüm Başkanõ Prof.
Dr. Şeref Sağıroğlu,
“hediye bilgisayarlar”
konusunda uyarõlarda
bulundu. “Casus bil-
gisayarlar” ve “casus
klavyeler”e dikkat çe-
ken Sağõroğlu, “Bura-
da temizliği yapan bir
kişi bilgisayarınızın
arkasına küçük bir
parça takarak bilgi-
sayarınızı ele geçire-
bilir” dedi.
Prof. Dr. Şeref Sağõ-
roğlu’nun araştõrma ko-
misyonuna bilgi verdi-
ği toplantõnõn tutanak-
larõ sanal ortamda iz-
lenmenin boyutlarõnõ
ortaya koydu. “43
farklı grupta kötücül
yazılım olduğunu”
vurgulayan Sağõroğlu,
bu yazõlõmlarla ilgili
şu bilgileri verdi:
“Bilgisayarı ilk aç-
tığımızda aslında bil-
gisayara şifre giriyo-
ruz. Eğer tabii ki par-
mak izi okuyucu veya
başka bir kart siste-
miyle bilgisayara eriş-
miyor iseniz ilk bas-
tığınız şey sizin şifre-
niz. Dolayısıyla klav-
yeyi okuyan, dinle-
yen yazılımlar var,
bu yazılım sizin ilk
etapta şifrenizi elde
edebilecek bir yapıda.
Şifrenizi elde ettiği
anda zaten sistemini-
zi ele geçirmiş anla-
mına geliyor. Gönde-
rilen, alınan e-posta-
lardan tutun,
MSN’de yazdığınız,
klavyeye dokundu-
ğunuz her türlü me-
sajı toplayan, hangi
programı çalıştırdı-
ğınıza kadar rapor-
layan, internette han-
gi web sitelerini gez-
diğinize kadar ra-
porlayan, o sitelerin
görüntülerini kopya-
layıp yazılımlar. İlk
üç saniye çalışsa ya-
zılım kendini silip
kaybolabiliyor, gidi-
yor. Varlığını anla-
manız için gerçekten
ileri düzeyde çalışma
yapmanız gerekiyor.
İşyerindeki bir pat-
ron çalışanlarını izle-
yebilir. Türkiye’de
casus yazılımlar po-
püler hale geldi. Eşi
aldatıyor mu, başka
şeyler mi yapıyor ca-
sus yazılımlarla eşini
dinliyor.”
Füzün’den ‘kısmi’ savunma
İZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosu) - Dokuz
Eylül Üniversitesi’nde gerçekleştirilen rektör ata-
masõnõn Ankara 15. İdare Mahkemesi’nce yürütme-
sinin durdurulmasõnõn ardõndan yapõlan istifa çağrõ-
larõ, Rektör Prof. Dr. Mehmet Füzün tarafõndan iti-
bar görmedi. Rektörlükte toplantõ yapan Füzün,
“İdare mahkemesi oybirliğiyle değil, oyçokluğuyla
böyle bir karar aldõ. Yürütmenin durdurulmasõna
karşõoy kullanan üyenin oyu benim için daha geçer-
li. Kaldõ ki, yargõ süreci henüz bitmiş değil. Bölge
İdare Mahkemesi’ne itiraz hakkõm var. Orasõ alt
mahkemenin kararõna uyarsa, bu kez Danõştay yolu
açõk. Görevimin başõndayõm” dedi.
CHP’li Güvel’den kirlilik sorusu
ADANA (Cumhuriyet Bürosu) - CHP Ada-
na Milletvekili Hulusi Güvel, Çevre ve Orman Ba-
kanõ Veysel Eroğlu’nca yazõlõ yanõtlanmasõ istemiy-
le hava ve gürültü kirliliğini soru önergesiyle
TBMM gündemine taşõdõ. Güvel önergesinde şu so-
rularõ yöneltti. Cumhuriyet, Zaman, Yeni Adana ga-
zeteleri ve Kanal A televizyonunda yayõmlanan ha-
berlerde belirtildiği gibi kalitesiz kömür kullanõ-
mõndan kaynaklõ olarak sabah ve akşam saatlerinde
hava kirliliğinin yoğunlaştõğõ şikâyetleri konusunda
bakanlõğõnõzca alõnan herhangi bir önlem mevcut
mudur? Kömürlerin denetimi yapõlmakta mõdõr?”