Catalog

SAYFA CUMHURİYET 1 KASIM 2008 CUMARTESİ 10 DIŞ HABERLER dishab@cumhuriyet.com.tr CMYB C M Y B Petraeus terfi etti Dış Haberler Servisi - Irak’taki ABD askerlerinin eski komutanõ Orgeneral David Petraeus, ABD Merkez Kuvvetler Komutanlõğõ (CENTCOM) görevine getirildi. Görevi dün devralan Petraeus, Ortadoğu’nun yanõ sõra Orta Asya ve Afganistan’daki ABD askerlerinden de sorumlu olacak. Petraeus’un gündemindeki öncelikli konularõn Irak ve Afganistan olacağõ sanõlõyor. CENTCOM’un başõnda, bu görevden mart ayõnda ani şekilde istifa eden Oramiral William Fallon’õn yardõmcõsõ Korgeneral Martin Dempsey vekâleten bulunuyordu. Fallon’un, ABD Başkanõ George W. Bush’un İran politikasõna karşõ çõktõğõ için görevden ayrõldõğõ yorumlarõ yapõlmõştõ. Kaddafi’nin çadırı Rusya’da Dış Haberler Servisi - Libya Devlet Başkanõ Muammer Kaddafi, 23 yõl aradan sonra dün Rusya’yõ ziyaret etti. Kaddafi’nin Rusya yönetimiyle iki ülke arasõnda Soğuk Savaş dönemindeki askeri ittifakõ yeniden tesis etmek amacõyla görüşmeler yürüteceği bildirildi. Rusya Başbakanõ Viladimir Putin’le bugün bir araya gelmesi beklenen Kaddafi’nin gündeminin başõnda silah anlaşmasõ ve nükleer enerji işbirliğinin yanõ sõra Libya’da Rus donanma üssü kurulmasõ konusunun da yer aldõğõ belirtiliyor. Rusya’ya çadõrõyla birlikte giden Kaddafi’nin Moskova’dan sonra Ukrayna ve Belarus’u da ziyaret edeceği açõklandõ. Libya liderini İtalya kurtarmış ROMA (AA) - Libya lideri Muammer Kaddafi’nin, 1986’da ABD tarafõndan düzenlenen bombardõmandan kurtuluşunu İtalya’ya borçlu olduğu ortaya çõktõ. Roma’da Libya Dõşişleri Bakanõ Muhammed Abdurrahman Şalgam tarafõndan açõklanan ve İtalyan basõnõna da yansõyan bilgilere göre, ABD’nin 15 Nisan 1986’da Trablus’taki askeri hedeflere ve Kaddafi’nin ikametgâhõna yönelik bombalõ saldõrõ düzenleyeceği bilgisi, bir gün önceden dönemin İtalya Başbakanõ Bettino Craxi tarafõndan Kaddafi’ye sõzdõrõlmõştõ. Rabin’in katili tartışma yarattı Dış Haberler Servisi - Filistin’le yürütülen ve 2000’de başarõsõzlõkla sonuçlanan Oslo barõş görüşmelerini protesto için 1995’te İsrail Başbakanõ İzak Rabin’e suikast düzenleyen Yigal Amir’in televizyona röportaj vermesi ülkede tartõşma yarattõ. Müebbet hapse mahkûm olan Amir, hapishane yöneticilerinin izni olmadan özel televizyon kanallarõna telefonla yaptõğõ açõklamada, eski Başbakan Ariel Şaron ve diğer bazõ aşõrõ sağcõ yöneticilerin etkisiyle suikast kararõ aldõğõnõ söyledi. Açõklamalarõn büyük tepki yaratmasõ üzerine Amir’in güvenliğin daha sõkõ olduğu bir cezaevine nakledildiği bildirildi. İki aday da politikalarının rakibinden çok farklı olduğunu savunuyor, ancak öncelikler değişmiyor Başkanlõk seçimleri için geri sayõm sürerken, hem seçmen hem Washington, her iki adayõn iç ve dõş politikalarõnõ inceden inceye karşõlaştõrõyor. Cumhuriyetçi ve Demokrat Parti kampanyalarõnõn merkezine oturan ekonomi, seçim gününün belirleyici unsuru olacak. ‘HAZIR DEĞİL’ Palin güven vermiyor MCCAIN GÜÇLÜ Teksaslılara göre Obama Müslüman ABD’nin Teksas eyaletindeki seçmenlerin yüzde 23’ünün halen Demokrat Partili başkan adayõ Barack Obama’nõn Müslüman olduğuna inandõğõ bildirildi. Teksas Üniversitesi tarafõndan eyaletteki 550 seçmen arasõnda yapõlan araştõrmaya katõlanlarõn yalnõzca yüzde 45’i, Chicago’daki bir kiliseye devam eden Obama’nõn, ABD’deki en yaygõn mezhep olan Hõristiyanlõğõn Protestanlõk mezhebine üye olduğunu bilebildi. Senatör Obama’nõn “Müslüman olduğu” ve “teröristlerle işbirliği yaptığı” söylentileri, Cumhuriyetçi rakibi Senatör John McCain’i destekleyenler ve sağcõ medya kuruluşlarõ tarafõndan yayõlmõştõ. ABD genelinde yapõlan anketlerde seçmenlerin yalnõzca yüzde 5’i ile yüzde 10’unun benzer söylentileri ciddiye aldõğõ ortaya çõkarken, muhafazakâr eyalette bu oranõn iki kattan daha fazla olmasõ dikkat çekti. Bush artık sevilmiyor Teksas eyaletinde yüzde 51’lik desteğe sahip olan McCain’in, yüzde 40’ta kalan Demokrat Partili rakibine karşõ üstün durumda olduğu kaydedildi. 15-22 Ekim günleri arasõnda yapõlan araştõrmadaki yanõlma payõ yüzde 4,2 olarak tahmin edildi. Şu anki ABD Başkanõ George Bush’un daha önce valilik yaptõğõ Teksas’ta hiç sevilmediği de araştõrmada ortaya çõktõ. Amerikalõlarõn yüzde 59’unun Cumhuriyetçi başkan yardõmcõsõ adayõ Sarah Palin’in bu göreve hazõr olmadõğõnõ düşündüğü bildirildi. New York Times gazetesi ile CBS News kanalõnõn ortak olarak düzenlediği ankete göre, katõlõmcõlarõn yüzde 41’i Palin hakkõnda olumsuz duygular beslerken, olumlu düşüncelere sahip olanlarõn oranõ yüzde 36, kararsõzlarõn oranõysa yüzde 24 olarak açõklandõ. Bu ay başõndan beri Palin’in başkan yardõmcõlõğõna hazõr olmadõğõnõ düşünenlerin oranõ da yüzde 50’den yüzde 59’a yükseldi. Demokrat Parti başkan yardõmcõsõ adayõ Joe Biden’õn göreve hazõr olduğunu düşünenlerin oranõysa yüzde 74 oldu. Ankete katõlanlarõn yüzde 65’i de başkan yardõmcõsõ adaylarõnõn verecekleri oylarõ etkilemeyeceğini belirtti. Cumhuriyetçi Parti başkan adayõ John McCain’in ağustos ayõnda başkan yardõmcõsõ olarak siyasi arenada fazla tanõnmayan Alaska Valisi Sarah Palin’i seçmesi, bazõ kesimlerce McCain’in kampanyasõna zarar verecek bir adõm olarak nitelendirilmişti. Palin’in Cumhuriyetçi Parti’de heyecan yaratmasõna karşõn bağõmsõz seçmenleri partiden uzaklaştõrdõğõ belirtiliyor. Obama McCain Irak - Irak savaşõna başõndan beri karşõ çõktõ. Göreve geldikten sonra 16 ay içinde ABD askerlerini geri çekmeyi ve 2010’da geri çekilmeyi tamamlamayõ hedefliyor. Irak ile Kuvvetler Statüsü Anlaşmasõ’nõn yapõlmasõnõ ve bölgede istikrar sağlanmasõ için İran ve Suriye de dahil olmak üzere bölge ülkeleriyle diplomatik çabalarõ destekli- yor. ABD’nin Irak’ta kalõcõ üs kurmasõna karşõ. İran - İran’la doğrudan, katõ ve önkoşulsuz üst düzey görüş- meleri destekliyor. İran’õn nükleer programõnõ bõrakmasõ durumunda Dünya Ticaret Örgütü’ne üyeliğin yanõ sõra ekonomik teşvikleri önerecek. İran’õn politikasõnõ değiştirmemesi durumunda ise eko- nomik yaptõrõmlarõ arttõrma uyarõsõnõ yapõyor. Askeri seçeneği ma- sadan kaldõrmõyor. Afganistan - En az iki muharebe tu- gayõnõ daha Afganistan’a yollayacağõnõ ve NATO ülkelerinden daha fazla destek is- teyeceğini söylüyor. Yolsuzluğu önle- mek ve yatõrõm için yõllõk ek 1 milyar do- larlõk askeri olmayan yardõm sağlamayõ planlõyor. Pakistan’daki terörist kampla- rõnõ yok etmeyi hedefliyor. El Kaide lideri Usame bin Ladin’i yakalama ve öldür- me sözü veriyor. İsrail-Filistin - İki devletli bir çözü- mü destekliyor. Bu çözümün “İsrail’in Ya- hudi devleti”, Kudüs’un bölünmeden İsrail’in başkenti olarak kalmasõnõ öngörmesi gerektiğini savunuyor. ABD’nin Filistin halkõna doğrudan yardõm çabalarõnõ des- tekliyor. İran’a İsrail’e yönelik teditlerini bõrakma çağrõsõ yapõyor. Rusya - ABD’nin ve AB’nin Rusya’yõ eylemlerinden ötürü so- rumlu tutmasõ gerektiği kanõsõnda. Gürcistan savaşõnõn ardõndan Rusya’nõn G8’den çõkarõlmasõnõn bir hata olacağõnõ düşünüyor. Gür- cistan ve Ukrayna’nõn NATO üyeliğini destekliyor. Küba - Siyasi mahkûmlarõ bõrakmadõğõ, özgür medyaya izin vermediği ve adayõ demokratikleştirmek için adõm atmadõğõ sürece Küba’ya ambargoyu kaldõrmayacağõnõ söylüyor. Küba’daki liderlerle “ön koşulsuz ancak hazırlıklı” bir biçimde görüşmeye açõk. İliş- kilerin normalleştirilmesinden yana. Irak - 2002’de Irak savaşõ için destek verdi. Irak’tan geri çekilmenin belli bir takvime bağlanmasõna karşõ. Bir konuşmasõnda Irak sa- vaşõnõn 2013 yõlõnda bitmiş olacağõnõ söyledi. Ocak 2007’de Irak’a ek asker gönderilmesini destekledi. Irak’taki savaşõ ABD’nin ka- zandõğõnõ ve askerlerin zaferle döneceğini savunuyor. İran - İran’õ “haydut ülkeler” arasõnda sayõyor. İran’õn “te- röre destek verdiğini ve Irak’ı istikrarsızlaştırmaya çalıştığı- nı” savunarak, nükleer silahlara sahip olmasõnõ kabul edilemez bu- luyor. İran’la alt düzey görüşmelere karşõ değil. Askeri müdaha- leyi bir seçenek olarak görüyor. Afganistan - Ek olarak üç muharebe tugayõnõ gönderme ve Afganistan ordusu- nu ABD finansmanõ ile 160 bin askere çõ- karma sözü veriyor. Irak’ta kullanõlan isyan bastõrma tekniklerini kullanmayõ ve doğ- rudan başkana bildirecek özel bir temsilci atamayõ planlõyor. Ülkedeki uyuşturucu tra- fiğini bitirmeyi ve Pakistan sõnõrõnda terörle mücadele edeceğini vaat ediyor. İsrail-Filistin - Kendisini “gururlu bir İsrail yanlısı” olarak tanõmlõyor. ABD’nin İsrail’e askeri ekipman ve teknoloji deste- ğini sürdürmesinden yana. İsrail ve Filistin arasõnda barõş çabalarõnõn sürdürülmesi ve Hamas’õn izole edilmesi gerektiğini düşünüyor. Rusya -Rusya ile iyi ilişkiler kurulmasõnõ des- tekliyor, ancak “saldırgan” eylemlerin de sonuçlarõ olmasõ ge- rektiği kanõsõnda. Rusya’nõn enerji piyasasõndaki etkisini “siya- si silah” olarak kullandõğõnõ düşünüyor. Gürcistan savaşõnõn ar- dõndan Rusya’nõn G8’den çõkarõlmasõndan yana. Gürcistan ve Uk- rayna’nõn ve diğer eski Sovyet devletlerinin de NATO’ya üye ol- masõnõ ve gerektiğinde müttefikler tarafõndan korunmasõnõ istiyor. Küba - Küba’ya ambargonun kaldõrõlmasõna ve ekonomik yar- dõm gönderilmesine karşõ. Küba’nõn tüm siyasi mahkûmlarõ ser- best bõrakmasõ, siyasi partileri, sendikalarõ ve özgür medyayõ ya- sallaştõrmasõ ve uluslararasõ gözetim altõnda seçim düzenlemesi- nin ardõndan ambargoyu kaldõrabileceğini söylüyor. ELÇİN POYRAZLAR WASHINGTON - ABD’de 4 Kasõm’daki başkanlõk seçimleri mali krizin patlak vermesiyle beklenmedik bir dönemece girdi. Cumhuriyetçi başkan adayõ John McCain “deneyim ve değerlerle” her türlü zorluğu aşacaklarõnõ söylerken Demokrat başkan adayõ Barack Obama ABD’ye “değişim” getirme sözü veriyor. Şimdilik sorunlar büyük, çözümler belirsiz görünüyor. Her iki aday da kendi politikalarõnõn rakibinden çok farklõ olduğunu savunmasõna karşõn yöntem farklõlõklarõ dõşõnda öncelikler değişmiyor. Beyaz Saray’õn yeni ev sahibini bekleyen Washington ise her iki adayõn iç ve dõş politikalarõnõ inceden inceye karşõlaştõrõyor. Son yapõlan kamuoyu yoklamalarõndan New York Times-CBS anketi, Obama’nõn McCain’in 11 puan önünde gittiğini, anketler de farkõ 3 ile yedi puan arasõnda gösterdi. Ancak Cumhuriyetçi aday McCain, Demokrat rakibi Obama’ya yetişeceğini savunuyor. Ohio eyaletinde kampanya yapan McCain, “daha önce de defalarca yaptıkları gibi gözlemciler bizi sildiler. Birkaç puan gerideyiz, ancak yetişiyoruz” dedi. Uluslararasõ çapta yapõlan anketler, Türkiye dahil dünyada pek çok ülkenin Beyaz Saray koltuğunda Obama’ya görmek istediğini ortaya koyuyor. Peki adaylarõn Türkiye’ye ve dõş/ iç politikada diğer başlõklarõna bakõşõ nasõl? Türkiye’ye bakış  Obama: Ermeni tezlerinde Ankara’ya uzak bir tutum izliyor. Fener Rum Patrikhanesi’nin ekümenik statüsünün tanõnmasõ ve Heybeliada Ruhban Okulu’nun açõlmasõ gerektiğini savunuyor. Bush yönetiminin Irak politikasõ yüzünden bozulan Türkiye-AB ilişkilerini onarma sözü veriyor.  McCain: Ermeni tezlerini destekleyen güçlü mesajlardan uzak duruyor. Fener Rum Patrikhanesi’nin ekümenik statüsünün tanõnmasõ ve Heybeliada Ruhban Okulu’nun açõlmasõ gerektiğini savunuyor. Ekonomi - Mali kriz için hazõrlanan 700 milyar dolarlõk kurtarma paketini destekliyor. Mali sektöre sõkõ denetim getirilmesinden yana. Ko- nut sahiplerini korumaya yönelik bir tasarõ öneriyor. Zenginlerin vergi indirimlerini kesmeyi, orta gelir- li ailelere ve yaşlõlara vergi indirimleri, küçük iş- letmelere teşvik vaat ediyor. İşsizlik sigortasõnõn kriz- den etkilenen aileleri de kapsayacak şekilde geniş- letilmesinden yana. Enerji - 10 yõl boyunca temiz enerji için 150 mil- yar dolarlõk yatõrõm yapmayõ ve 5 milyon yeni iş ya- ratmayõ hedefliyor. ABD’nin petrol rezervlerinin acil durumlarda kullanõlmasõndan yana. Denizde petrol ara- ma çalõşmalarõna soğuk ama karşõ değil. 4 yõl içinde ABD’nin enerji ihtiyacõnõn yüzde 10’unu yenilenebilir enerji kaynaklarõndan sağlama sözü veriyor. Temiz kö- mür ve güvenli nükleer enerjiyi destekliyor. Petrol şir- ketlerinin kârlarõna vergi getirmeyi planlõyor. Sağlık - İşverenlerin sağladõğõ sağlõk sigortasõn- dan yararlanamayanlar için ulusal sigorta programõ ya- ratacak. Tüm çocuklarõn sağlõk sigortasõ kapsamõna alõnmasõnõ zorunlu kõlmayõ planlõyor. 25 yaş altõna ve velilerine sağlõk sigortasõ sağlayacak. Eğitim - Erken okul programlarõnõ teşvik edi- yor. Fen ve matematik eğitimini öncelik olarak görüyor. Her öğrencinin üniversiteye gidebilmesi için mali ko- laylõklar öneriyor. Ekonomi - 700 milyar do- larlõk paketi destekliyor. Mali sis- teme reform getirilmesi ve krizi çözmek için kamu har- camalarõnõ dondurmak gerektiğini savunuyor. Konut sahiplerinin mortgage borçlarõnõ devletin satõn alma- sõ ve ailelere düşük faizle borçlarõnõ geri ödemesi öne- risini getiriyor. Bunun için kurtarma paketinden 300 milyar dolar kullanmasõ gerektiğini savunuyor. Giri- şimcilere ve şirketlere vergi indirimi sözü veriyor. Enerji - Yerel endüstriye dayalõ ulusal enerji stra- tejisi geliştirilmesinden yana. ABD’nin petrol re- zervleri için yabancõ kaynaklõ petrol satõn alõnmasõna karşõ. Denizde petrol arama çabalarõnõ destekliyor. 2030’a kadar 45 yeni nükleer elektrik santralõ inşa edil- mesinden yana. Temiz kömür teknolojileri için yõllõk 2 milyar dolar fon ayõrmayõ öngörüyor. Petrol şirket- lerine ek vergi getirilmesine karşõ. Sağlık - Ulusal bir sigorta programõna karşõ. Sağ- lõk sisteminin rekabetçi kalmasõndan yana. Düşük ge- lirli aileler için sağlõk sigortasõna yönelik vergi indi- rimi vaat ediyor. Çocuklara yönelik sağlõk sigorta prog- ramlarõnõ ve sağlõk merkezlerini genişletmeyi planlõ- yor. İlaç piyasasõnda daha büyük rekabetten yana. Eğitim - Eğitim sisteminde reformu savunuyor. Okul seçiminde eşitlikten, velilerin ve öğretmenlerin daha etkin kõlõnmasõndan yana. İnternet üzerinden eği- timi teşvik ediyor. Düşük gelirli öğrencilere burs va- at ediyor. Mali krizin gölgesinde yapılacak başkanlık seçimlerinde öncelik ekonomi oldu. Ülkede mortgage sisteminin çökmesiyle evsiz sayısı giderek artarken iki aday da kampanyalarında konut sahiplerini koruyucu önlemler açıkladı. Göç politikalarına gelince, iki aday da sınır güvenliğine öncelik veriyor. Seçmenlerin tercihlerinde belirleyici başlıklardan birisi ise kürtaj. Obama, kadınların kürtaja yönelik seçme haklarının korunmasından yana. İstenmeyen gebelikler için önleyici hizmetler öneriyor. McCain, kendisini “yaşam yanlısı” olarak tanımlıyor ve kürtaja karşı çıkıyor. İstenmeyen gebelikler sonucu doğan çocukların evlat edinilmesi önerisini getiriyor. DIŞ POLİTİKADA YOK ASLINDA BİRBİRİNDEN FARKLARI OBAMA MCCAIN eyazSarayyenisahibinibekliyorB Amerikalı seçmen ekonomiye bakıyor Irak’ta “zafer” bir baş- kan daha eskitecek gibi.