Catalog

13 EYLUL 2005 SALI CUMHURİYET SAYFA DIZI 12 EYLUL DİSK davasında 1477 kişi yargılanmıştı 12 Eyliil cuntacüan, yeniden şekillendire- cekleri ülke için en büyük tehlikeyi işçi sen- dikalan olarak gördû. Devrimci tşçi Sen- dikalan Konfederasyonu (DtSK), 1980 ön- cesl olaylann sorumlusu olarak gösterildi. Darbenin hemen ardından bütün grevler askıya alınırken 500 bin üyeli DİSK kapa- ülarak varhklanna el konuldu. 5 bin 430 yönetici ve temsilci gözalüna alınarak ağır işkencelerden geçiıildi. Belki de dünyanın en büyük sendikal davalanndan biri olan DİSK davasında Istanbul Belediye Başka- nı Ahmet İsvan'ın da bulunduğu 1477 ki- şi yargılandu 84 DİSK yöneticisi ve işçi ön- deri hakkmda idam istendi. Dava sonun- da sanıklann tümü beraat etti. tstanbul Sı- kıyönetim Mahkemesi'nde idam istemiy- le yargılananlar arasında bulunan ve 1991 Aralık ayında yaşamını yitiren dönemin DtSK Genel Başkaru Abdullah Baştürk 4 yıl tutuklu kaldı. Askeri Yargıtay'uı Tem- muz 1991'de kapatma kararmı kaldırdıgı DİSK, Arahk 199 l'de genel kurulunu top- layarak çahşmalanna yeniden başladL 'Neunuturuznede affederiz'DİSK Genel Başkanı Süleyman Çelebi, DİSK yönetici ve önderlerinin sorgulandığı Otağı Hümayûny un gelecek nesillere ibret olması için emek müzesiyapılmasını istiyor DlSK Genel Başkanı Süleyman Çe- lebi, DtSK davasını, 1993 yılında ge- ncı faşıst güçlenn bombalı saldınsın- da yaşamını yıtıren gazetemız yazan Uğiır Mumcu'nun sozlenyle anlatı- yor. "DİSK davası bir sınınn başka bir sınıf üzerine sosyal tahakkümü- nün darbe yoluyla sağlanmasından başka bir şey değüdir.'" Dönemın Turkıye Işveren Sendika- ls»ı Konfederasyonu (TÎSK) Başkanı Halit Narin'ın "Bugıine kadar işçiler güldü. şimdi gülnıe sırası bizde" söz- len de bu düşünceyı dognduyor. Sü- leyman Çelebi de dığer DİSK yöne- tıcilen gıbı o ışkence günlerini yaşa- dı. 4 yıl tutuklu kaldı. Çelebı'nın 12 Eylül asken rejımı ve sonrasında sen- dikal örgütlenme konusundaki soru- lanmıza yanıtlan şöyle: - Darbecilerin, bildirileriyle açıkla- dıklarının dışmda amacı nevdi? ÇELEBİ -12 Evlül'un asıl amacı ışçı sınıfinın kazanılmış haklannı yok etmektı Bunu da başardılar. Üzenn- den 25 yıl geçmesıne rağmen hâlâ o dönemdekı haklanmızı elde edeme- dık Örgütlenme özgürlüğümüze in- dırdıklen darbeyle ışçı sınıfinın bağ- lannı kopardılar Yarattıklan sendı- kacılık anlayışıyla ışçılen, emekçıle- n değıl, patronlan kollayarak ışçı sı- nıfinın açlık suıınnın altında yaşama- sınanedenoldular tşverenlerın bütün t'Oeplennı yasallaştırdılar 12 Eylül c\neğe saldınnın adı oldu Bugün çı- ğırtkanlığı yapılan globalleşme, özel- leştınne fetışızmının temellen 24 Ocak 1980 ekonomık kararlannın bekçili- ğı ve uygulama rahatlığı için 12 Ey- lül faşıst darbesı yapıldı. Içınde yaşa- dığımız örgütlenme ozurlu yapı 12 Eylül'ün esendır. Sendlkaları yok ettller - 12 Eylül 1980 öncesi işçi sınıfinın durumuyla bugünü kryaslar mısınız? ÇELEBİ: 1980 öncesi küçük işlet- melerde bıle sendika varken bugün bınlerce ışçının bulunduğu fabrikala- ra, baraj nedenıyle sendıkalar gireme- mektedır İkı donem arasındakı fark- ları kıyasladığımızda ıse örgütlenme özgürlüğunün aldığı yaralan çok da- ha kolay gorebılıriz. Yüzde 10 işkolu barajı, ışletme barajL, sendıkaya üye ol- mada ve üyelıkten istıfada noter şar- tı. sendika yönencüiğı ıçın gennlen 10 yıllık ışçılık kıdemı şartı, sendıkala- nn kendı ıç ışleyışlennı, program ve tüziklennı serbestçe beluieme, yöne- ticılennı serbestçe seçmeye getirilen yasal sınırlamalar, toplu iş sözleşme- sı yapılmasını çok güçleştıren, adeta unkânsız kılan yetkı prosedürü, grev yapılmasını unkânsız ve etkısiz kılan gre\ engelleri ve yasaklan, hüküme- te tu konuda venlen geniş yetkiler sendıkalaşmanın önündekı cıddı engel- lerdır 12Eylul'un25.yıldönümunde hilâ ERDEMİR, Şışe- Cam, Lastik grevleri, mıllı güvenlik gıbı soyut bir eerekçeyle ertelenebılmektedır. - Vıllardır ber konuşmanızda mut- laiu 12 Eylülrejiminedeğiniyorsunuz. ÇELEBİ: Ozellıkle o dönemı yaşa- mayan gençlerimız bılsınler diye an- latmak ıstıyorum. Çünkü ülkemız nü- fusununyansı 25 yaşın altında Odö- nernde çocuk olanlan da bu sayıya ek- lerssk,şu anda ülkemız nüfusunun yüz- 12 Eylül'ün asıl amacı işçi sınıfinın kazanılmış haklannı yok etmekti. Bunu da başardılar. Üzerinden 25 yıl geçmesine rağmen hâlâ o dönemdeki haklanmızı elde edemedik. Örgütlenme özgürlüğümüze indirdikleri darbeyle işçi sınıfinın bağlarını kopardılar. de 7O'ı 12 Eyül dönemını yaşamayan ve bu dönemin farkında olmayan bir kesımden oluşuyor Çarpık eğıtım sıs- temıyle de o günlen kımsenın oğren- memesı sağlanmaya çabşıhyor Döne- min generallen. 12 Eylül'ü unutun mesajlanvenyorlar Hayır, 12 Eylül'ü unutmayacağız. unutturmayacağız ve affettemeyeceğız. Cuntacılar. Şılı'de- kı gıbı yargılanana v e mağdurlann za- rarlan gıdenlene kadar mucadelemı- ze devam edeceğız 12 Eylül'ün bu toplum üzennde yarattığı tahnbat gı- denlmeden demokratıkleşmeye ve da- ha ıyı bir yaşam düzeyıne ulaşabil- mek mümkün değıldır. Toplumsal mu- halefet örgütlen olarak sendıkalar, mes- lek bırliklen ve parlamento dışındakı sıyasal partıler bu* araya gelmelı ve so- mut konular etrafmda demokratıkleş- me ıçın güç birlığı sağlamalıdır. - Dava sürecinde yaşadıklannızdan aktarmak istedikleriniz var mı? ÇELEBİ- DlSK yonetıcı ve önderle- ri bugün Yıldız Teknik Unrversıtesi'nin kullandığı Davutpaşa Kışlası'nın ıçın- de bulunan Otağı Hümayûn'da sorgulan- dı ve ışkenceden geçtı Bugün gelecek nesillere ıbret olsun dıye Otağı Hüma- yûn'unbıze venlmesinı ve emek müzesi yapümasını isüyoruz. Gerekb başvurulan yaptık. cevap beklıyoruz Yarın: Barış yargılanıyor 24 Arahk 1981... DİSK davası, 24 Arahk 1981 günü mahkeme sa- lonuna dönüştürülen Atatürk Öğrenci Sitesi'nde başladı. Cumhuriyet gazetesinin deneyimli foto- muhabiri Erdoğan Köseoğlu,fotoğrafin dilinikul- lanarak DİSK yöneticilerinin nasıl bir baskı al- tında olduğunu anlatan bufotoğrafı çekmiştL O dönemler Türk Haberler Ajansı muhabiri olan Deniz Teztel'in anlatımlanna göre, askerler bufo- toğrafa DİSK'liler demir parmaklıklar arasında gibi gösteriliyor diye çok sinirlenmiş, Erdoğan Köseoğlu 'nu aramışlardu Gazetecilerin bu fotoğrafın benzerini çekme çabasında olduğunu gö'ren sıkıyönetim komutan- ları, bu tarzda fotoğrafların yayımlanması duru- mundagazeteleri kapatacaklan tehdidinde bulun- dular. 12 EYLÜL İŞÇİ ÖRGÜTLENMELERİ 12 Eyül'ün ışçı örgütlenmeleri üzerindeh engelleri ve gunumüze yansıması sendıkaaların ıfade et- tıklenmnyanı sıra sayısal goster- geler ıncelendığinde açıkça anla- şılıyor. 12 Eylul 1980öncesi 6 mil- yona yaklaşan sendıkah ışçı sayı- sı bugun bir mılyona daha ulaşa- madı. ABD Doları 'nın yuksehşı de 12 Eylül 'ün temelınde ekonomık bir operasyon için ortam hazırla- dığını açitdaor. 23 Ocak 1980de bir ABD Doları 47.10 TL ıken 11 Ekım 1980'de 82 70 TL'ye ulaş- mıştı. Demokratik bir toplumun en onemlı gostergelerinden bıri olan örgütlenme özgurlügunun ış vaşa- mında hangi noktalara geldığını gösteriyor. 1980'de sendikah işçi sayısı: 5J21.074 1985 'te sendıkah işçi sayısı: 1.711.074 1979'da bir ışçinin günlük ücre- ti: 8.4 ABD Dolan... 1985 'te bir ışçinin günlük ücre- tı. 4.0 ABD Dolan... îstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. tzzettin Önder 'Türkiye kapitalizme hizmet etmiştir' Prof. Dr. İzzettin Önder. îstanbul Ümversıtesı iktisat Fakültesi öğretim uyelennden Prof Dr. İzzettin Ön- der'in 78'liler Girişımi'nın düzenlediğı "Yeni BirGelecekİçin GeçmişiAnlamak" konulu sempozyumda yapüğı konuşmadan "Türkhe ekononûsine 1920% Ierden iti- baren bakoğımızda çok ilginç zikzaklar görüyoruz. 1923-29 aşağıyukan überal dö- nemdir. 1930 devletçilik dönemidir. 1960 planlama dönemidir. 1980 dışa açınm B- beral dönemdir. 'Bu zikzaklar nıçın olu- yor' diye sadece Türkiye'ye baknğımızda anlamryoruz. Ama dünya kapitanzmine baknğımızda Türidye uyumlu hareket et- miştir. Dünya kapıtaüzmine hizmet etmiş- tir... 1950, Ğdnci Pa>laşım Sa\aşrnm bit- tiğj süreçtir, düm-a\a piyasa laamdır. Türk- ler 1948'de Marshall yardımını cebine koyduktan sonra açılmıştır. 8 sene daya- nabüdik ve ünlü 1958 moratoryumu. ya- ni iflas ettik. 1960'ta bize satarak kazık- ladıklan ürünkri bize yardnn ederek siz yapın dediler. Hammadde girdisi aldırdı- lar, kendi aralannda ülkeleri paylaşalar, montaj emperyalizmi bu da. 1979'da iflas, yine iflas ettik, 2 sente muhtaç ülke halinc geldik. Kıbns çıkart- malan. petrol şoklan vardı ama esas di- namiklere bakoğımızda planlama ile 2 senttik ekonomi \-aratmanm sonucunu > a- şadık. 1980'de borçlu bir şekilde dışa açıl- Htğımi7rfa doğnı dürüst satacak matımız ofanad^nu gördük. 70lerden itibaren dün- ya kapitaüzmi derin bir krize girnıeye baş- ladL Küreselleşme o zaman ortaya çık- ma> a başladı. Dünya kapitalizmi arnkbi- zim gibi çe\re$el konumdaki ekonomile- ri doğrfldan kendi içine alarak sömür- mek mecburi) etindedir. 1980'de iç burju- vazia^dünyaylabMeşerek>ıının]ğununıa- sayakm'mayabaşladL 1980'defimıalariçin 4 önenili girdi vardır. Döviz, 80'den önce kontroflüydü sonra serbest bırakıkh,>Tİk- seldi Faizler serbest bıraküdı çünkü ar- tik tekelci döneme geçihyor, para babala- nnın sözü geçmeye başhyor arnk. Serma- yenin öne çıkabilmesi için emek ve devle- tin baskdanması laznn. Ücretler basküa- nacak, bunun için bir kurum işte 12 Ey- lül iazım. Bunun için de olaylar lazun. 1980'de öyle bir mah operasyon yapıldı ki onun batakhğı içinde 20 sene sonra yüzü- yonız.Ama 20 sene önce mükafatmı Özal akh, 10 sene iktidarda kaldı. Bu batakb- ğın en bü>ük nedeni 1980 politikasıdır. Çünkü serma>« üzerindekivergi>1ikünün azaralması ya da kaknrümİsıdır.'' PROF, DR. GENCAY ŞAYLAN 'Demokrasi iükemizde hep sorunluydu' 12 Eylül dönemınde açılan Banş Derneği Davası'nda yargılanan .\nkara Üniversitesi Si- yasal Bılgiler Fakülte- si Öğretim Üyesı Prof. Dr. Gencay Şayüın, 12 Eylül darbesine yol açan sürece ilışkın so- rulanmızı şöyle yanıt- ladı: -Türki>e'yi 12 Eylül darbesine getirenkoşul- lar nedir? Amaç ger- çekten MGK'nin açık- iadığı gibi sokak kav ga- larmın önlenmesi, hu- zur ve gü\ en ortamuun sağlanması mıydı? ŞAYLAN: Sokak ça- tışmalanrun ve şıdde- tinyaygınlaşmasının 12 Eylül asken darbesmde belli bir rolü olduğu yadsınamaz. Bu şiddet ortamı, en azmdan top- lumun yığınsal olarak sıyasal özgurlüğune sa- hrp çıkarak darbeye kar- şı bır turum sergileme- sinı önlemiş gözükmek- tedir. Ancak sözü edı- len bu çatışma ve şid- det ortamını neden de- ğıl. belırtı olarak yo- rumlamak mümkündür dıye düşünüyorum. Ba- nagöre, 1970'lıyıllann özellikle ikinci yansm- da çok belırginleşen ka- pıtalızmm evrensel kn- zırun ana değişken ola- rak ele alınması gerek- mektedir.Ülkeyil2Ey- lül'e götüren süreç ül- kerun iç dinamıklenn- den çok değınılen knz- le ilgilidir. Buna karşın örneğm Şili'dekı aske- n darbe esas olarak ül- kenin iç dınamıklen ıle ilgıhdır; Şıh'de solun general ile sınırlı değil- dir. Dönemin siyasi kadrolan, liderleri ve gerçekten ilginçtir ki iş dünyası aym yetersiz- lilderi sergılemişlerdir. Bana göre 12 Eylül dar- besinin Türkiye'de de- mokrasmin gelişimini engelledığı görüşü tar- tışmalıdır. Kuşkusuz darbe ve sonrası askeri yönetim, son derece ka- tı faşizan bir çızgi izle- miştir. Ancak Türki- ye'deki demokrasi anla- yış ve uygulamasına, siyasi partilerin ideolo- jik ve sosyolojik özel- liklerine bakıldığmda darbenin sağlıklı ve güçlü bir demokratik- leşmenin önünü kesti- ğini söylemek hıç de kolay değildir. Türki- ye'de demokrasi hep so- runlu, daha yeni 6-7 Ey- lül tartışmalan yapıldı. Herhangı bır demokra- sıde bu olur mu. olursa hemen solcular mı tu- tuklanır, toplum hıç mi tepkı göstermez. Top- lıım da demokrasiye hiç sahıp çıkmadı. Cunta anayasası da yüzde 92 ıle geçti. Değlşlkllkler baskılarla gerçekle$tt - Bugün değerlendi- rirsek- ŞAYLAN:Türkhalkı şimdi bile bir anayasa yapmak için kurucu meclıs seçse, acaba ya- pılacak anayasa bugün- künden ne kadar farklı olur? Unutmayahm son yıllardaki değişiklikler • Sokak çatışmalannın ve şiddetın yaygınlaşmasının 12 Eylül asken darbesınde belli bır rolü olduğu yadsınamaz. Bu şiddet ortamı, en azından toplumun yığınsal olarak siyasal özgürlüğüne sahip çıkarak darbeye karşı bır tutum sergılemesüıı önlemiş gözükmektedır. ıktıdar olduğunu ve çok geniş halk yığınlannın desteğıni kazandığını unutmamak gerekır. Bımakarşılık, 1970'li yıllann ikinci yansmda iyice derinleşen kapi- talizmın e%Tensel knzi her yerde, ama özellik- le çevre kapitalist ülke- lerde brr "yönetilemez- Kk" sorununu ortaya çı- karmıştır. Kuşkusuz buna dün- yamn ıkı kutupluluğu ve knz koşullan altm- da ABD'nin çevre- müşteri ülkelerde katı bir biçımde solu ezme programlannı eklemek gerekir. ABD'nin 12 Eylül darbesindekı ro- lü ve "bizim çocuklar'' bağlantısı artık herkes tarafından bılinmekte- dir. 12 Eylül Türklye açısından çok llglnç -12 Eylül'ün Turki- ye'nin siyasal yaşamın- da sonuçlan ne ohnuş- tur? ŞAYLAN: 12 Ey- lül'ün Türkiye açısın- dan ilgınç ve özgün ka- rakteristiğı, siyaset bi- liminin geleneksel ter- minolojisi içinde, bir "seçkinler'' sorunu ola- rak değerlendirilebılır. Bunu, kısaca seçkinle- rm dünyada yaşanan de- ! ğışım ve dönüşümü kavTamada sergıledikle- n inamlmaz yetersizlik olarak tanımlayabiliriz. Ancak bu yetersizlik sa- dece darbeyi yapan 5 dış baskılar ıle gerçek- leştı. Darbeden çeyrek yüzyıl sonra Türkiye'ye bakıldığında siyasi par- tiler ve demokrasi hâlâ sorunludur. 1970'li yıllarda dün- ya sistemi olarak girdi- ği kriz sonrası yeniden yapılanan kapıtalizmin bır dünya sıstemı olarak sergıledıği özellıklenn, örneğin küreselleşme olarak tanımlanan ol- gunun, temsılı. liberal demokrasi açısından çok derin ve köklü bir krize yol açtığını unut- mamak gerekir. 1980 sonrası yaşanan bütün değişimler de krizden sonrakı yeniden yapı- lanma olarak yonımla- nabilır kanısındayım. -12 Eylül askeri reji- rninin AKP'nin iktida- nna kadar nyanan 'İs- lamcı düşüncenın' yay- gırüaşmasında ve ku- rumsaDaşnıasnıdaetki- si ohnuş muduT? ŞAYLAN: 12 Eylül askeri yönetimi ile siya- sal yaşamın îslamlaştı- nlrnası arasmda sıkı bir bağıntı olduğu söyle- nebihnektedir. Asken yönetimin ba- şındaki generallerin bel- li bir toplumsal destek gereksinmesi, ezip yok etmek istedikleri sola karşı ideolojik bir den- ge arayışlan ve bunlar- dan çok daha önemlisi ABD'nin Müslüman toplumlarda sola karşı toplumsal ve siyasal ts- lamiyeti çıkarma prog- ramı buradarol oynamış gözükmektedir. *