Catalog

10 TEMMUZ 2005 PAZAR CUMHURİYET SAYFA |\, 1 1 I j I U J \ kultur@cumhuriyet.com.tr 15 KULE CANBAZI SUNAYAKIN Buz ve gergedan!..Kuzey Kutbu'na yakın sularda seyreden bir gemı, 1924 yılının 16 Ocak günü kütüp- haneye dönüşmüştür. Nasıl mı?.. Buzlara saplanan geminın yolculan, kaptanın "Yenl kömür aldık, erzak zaten üç dört hafta yetecek kadar var" sözleriyle rahatlayıp ki- tap okumaya başlarlar. Yolculardan bin, ka- marotun "Napoleon'un Leipzig Önündeki Muhaberatı"nı, kaptanın Oscar Wilde'ın 'Salome'sini, birinci makınistın polisiye bir romanı, mürettebattan çoğu denizcinin Tols- toy'un kitaplannı okuduğunu görünce şaşı- nr. Swanhild adlı geminin ateşçilerinin el- lerinde de, Marx ve Engels'in 'Komünizm Programı' vardır. Şaşkın yolcu, şunlan ya- zar günlüğüne o gün: "Swanhild, Swanhüd! Ben seni; Danzig'den Kopenhag'a beni gö- türecek vapur zannetmiştim. Meğer sen, Baltık Denizi ortasında bir okuma salonu imişsin." ikl voicu... 1959 yılında da, aynı sularda bir buzkıran, buzlar arasında sıkışıp kalan bir geminin Önünde yol açmaktadır. Yolculardan biri, pal- tosunun yakası kalkık olarak oturduğu gü- vertede, eldivenlerini bır anlık çıkanp şu di- zelerle başlayan bir şur yazmaktadır: önde buzkıran vapurumuz peşısıra sarsılarak. Baktım kamaramın lumbarından, deniz donmuş kaskatı ak. Istanbulluyum, denizin tuzlu sıcak hyısında büyüdüm. Kuzey Denizi'nde, bırbirinden 25 yıl aray- la buzlar arasında sıkışıp kalan her ikı yolcu da, Türk sinemasının önde gelen isimlenn- dendır. llkı Muhsin Ertuğrul, ikıncisi ise onun birçok filmının senaryosunu yazan Mümtaz Osman'dır. Ama siz Mümtaz Os- man'ı gerçek adıyla 'Nâzım Hikmet' olarak tarursınız!.. Her ne kadar Nâzım, îstanbul kıyılannı 'sıcak' olarak tanıtsa da, Boğaz'ın kımı za- manlar, Karadeniz'den gelen buz parçalany- la kapandığı bilınır. Bu doğa olayının en yo- ğun olarak yaşandığı tarih, 1621 yılmın ocak ayıdır. Bostanzade Yahya Efendi. 'Fi Be- yan-ı Vak'a-i Sultan' adlı eserinde, ocak sonu, şubat başlannda, Haliç ve Boğaz'ın buzlarla kapandığını anlatır: "Üsküdar ve Beşiktaş arası kara gibi olup, adamlar ge- zip l skidar'dan tstanbul'a yürüyerek ge- lürler idi." Tarihçi Na'ima da, "tncimad-ı Halic-i Konstantiniyye" başlığı altında, tstanbullu- lar ıçın eğlence kaynağına dönüşen bu ilginç doğa olayını anlatırken, on beş gün hiç dur- madan kar yağdığıru belirtir. Dönemin şair- lehnden Neşati, "Be meded dondu bin Musa KART otuzda soğukdan derya Üsküdar ile Sı- tanbul arası dondu kamu", Haşimi Çele- bi de "Yol oldu Üsküdar'a bin otuzda Ak- deniz dondu" dizeleriyle buzlan günümü- ze kadar taşımışlardır. Havalann ısınmaya başlamasıyla birlikte, buzlann başına neler geldiğini biliyoruz. lyi de, Pablo Neruda'nın şu sorusuna yanıt ve- nlebilır mi: Daha ne kadar yaşar bir gergedan Yumuşamak zorunda kaldığında? Batan bir gemi, Boğaz'ı kapatan buzlar derken, şimdi de gergedan!.. Şaşırdınız de- ğil mi? Kitabın bu son yazısında, gergeda- nın boynuzunu konular arasuıda bir dikiş iğ- nesi olarak kullanmaya kararlıyım. Gerge- dan, çünkü; Boğaz'ın buzlarla kapandığı 1621 'den iki yıl önce, 29 Eylül günü, Ömer Hayyam'ın elyazması şürleri ve kocası Le- sage'yla birlikte Atlas Okyanusu'na gömü- len Şirin'in atalanndan Iran Şahı Abbas'ın elçisi Yadigâr Ali, dönemin padışahı II. Os- man'a armağanlar sunmuştur ki, armağan- lar arasında bir de gergedan vardır! En soğuk kışlardan birinin yaşandığı 1621 yılında, Îstanbul gergedamnm yaşıyor olma olasılığı yüksektir. Neruda'nın sorusuna ya- nıt veremediğimiz gibi, sıcak iklim hayvanı olan gergedan için soracağımız şu sorunun karşısında da, suskunluğumuzu bozamayız: "Daha ne kadar yaşar bir gergedan / Bo- ğaz sulan donmaya başladığında?" Bakırköv'dekl Flldamr Îstanbul gergedanı hakkında yeterli bilgi- ye sahıp değiliz. Bilinen yalnızca gergeda- nın Il.Osman'a, 100 yük ipek, dört fil ve pek çok değerli eşyayla birlikte sunuldugudur. Osmanlı dönemınde, Bizanshlardan kalan bazı binalar hayvan bannağı olarak kullanıl- mıştır. Bizans Sarayı'na zürafa gibi, padişa- ha armağan edilen hayvanlann konuldugu- nu yazmıştık. Filler de, eski Bizans yapıla- nnda yer bulurlar kendılerine. Bunlar arasın- da günümüze dek ulaşanlardan biri Bakır- köy'deki 'Fildamı'dır. Istanbul'daki dört açık sarnıçtan biri olan bu dev yapıda, sara- ya ait filler koruma altma alınmıştır. Gerge- dan, armagan edilen dığer birçok hayvan gi- bi bir zamanlar Bizans krallannın saltanat sürdüğü saraya mı kondu, yoksa Topkapı Sa- rayı'nın dışbahçesi olan Gülhane'de bir yer mi buldu kendine, bilemiyoruz!? Lizbon gergedanı hakkında biraz daha faz- la bilgiye sahibiz: Gujarat Krah Sultan II. Muzaffer'in, Dom Manuel'e armağan etti- ğı gergedan, 1515 yılının 20 Mayıs günü Liz- bon limanına yanaşan 'Nostra Senora da Ajuda' adlı gemiden karaya çıkar. Portekizlilerin başına üşüştüğü gergedan, bir yıl sonra Papa'ya sunulmak üzere gemi- ye bindirilir yeniden. 1516 yılmın ocak ayın- da yola koyulan gemi büyük birfirtmayaya- kalanır. Akdeniz'de batan gemi nice insana ve gergedana mezar olur. Dönemin ünlü res- samlarından Dürer'in, Lizbon'daki bir ar- kadaşının gönderdiği taslak çizimlere baka- rak Lizbon gergedanının resmini yaptığmı da, yazımızın boynuzuna asmış olalım. Fellini, 1983 yılında çektığı'Ve Gemi Gi- diyor' adlı filminden sonra, yakasını bir da- ha hiç bırakmayacak olan şu soruyla karşı- laşır: 'Neden gergedan?' Filmin son sahnesinde, başrol oyuncusu Freddie Jones, batan bir gemiden indınlen filikayla denizm ortasında kürek çekerken görülür. Jones yalnız değildir; geminin am- barında bulunan, Fellini'nin deyışiyle 'aşk acısı çeken' gergedan da filikadadır!.. nedik ressamına büyük ilgi Sanatçımn 11.4 milyon sterline ahcı bulan yapıtı 'Bucintoro at the Molo on Ascension Day'. KÜLTUIt * SANAT LONDRA (BBC) - 1697-1768 yıllan ara- sında yaşayan îtalyan ressam Canaletto Ve- nice'nin iki ayn tablosu birer gün arayla re- kor fiyatlara satıldı. Doğduğu kent Venedik'le özdeşleşen Veni- ce'nin 'Bucintoro at the Molo on Ascensi- on Day' adlı yapıtı, Londra'da yapılan bir açık arttırmada 11.4 milyon sterlıne ahcı buldu. Tabloda Venedık kraliyet teknesi Bucinto- ro'nun Isa'nın göğe yükseldiği gün Molo Lı- manı'na vanşı tasvır edılıyor. Tablonun rekor bir fiyatla satılmasından bir gün sonra, îtal- yan ustanın bir başka tablosu 18.6 milyon ster- line satıldı. Venedik'in dünyaca ünlü kanal- larını resmeden sanatçının 'View of the Grand Canal from Palazzo Balbi' adlı yapıtı da bir kanal tasviri. Tablonun ilk sahıbi Ingiltere'nin ilk başba- kanı Sir Robert Walpole'ydi. 1730'dan gü- nümüze kadar Robert Walpole'in Londra'da- ki evinde asılı duran tablo en pahalı Canalet- to çalışması oldu. ESİNTtLER ZEYNEP ORAL Kente, Kentliler Sahip Çıkarsa... îstanbul Dünya Mimarlık Kongresi sona erdi a- ma.. ben hâlâ kongre günlerinın yoğunluğunu ya- şıyorum. Dilerim sizlere de öyle olur ve kongre bit- se bile hâlâ Istanbul'un dört bir yanında sürmek- te olan sergileri gider görürsünüz. Kongrenin ana teması kentlerdi ya... Kimileri sanıyor ki, dünyanın dört bir yanından sekiz bin katılımcı, mimar ve planlamacı, akademisyen ya da öğrenci, Istanbul'u 'kurtarmaya' geldi! Nere- den çıkardılar bunu, anlayan varsa beri gelsin. Yok böyle bir şey! Istanbul'u ya da ister kasaba ölçeğindeki ister megakent ölçeğindeki kentleri dünyanın neresin- de olursa olsun, 'kurtarmak'sa söz konusu, bu- nu yapacak olan o kentte yaşayanlar. Kent ancak, kentliler ona sahip çıkarsa ayakta durur. Ne nostalji girdaplarına kapılıp, ah nerde o es- ki günler, eski mahallem diye sızlanmak; ne de akın akın köylerden göç edip kentimizi istila etti- ler, gelmesinler diyefeveran etmekfayda etmez. Yeryüzünde hiçbir şey aynı kalmıyor, her şey değişiyor; elbet kentlerımiz de değişecek... Insanlara doğdukları yerde, köylerinde, kasa- balarında, Anadolu'nun en uzak kentlerinde ya- şama, çalışma, çocuklarını yetiştirme, emeğinin karşılığını alma hakkı tanıdık, sağlık, eğitim hiz- metleri sağladık da mı, onlar bunları tepip büyük kentlere akın ettiler! Hiç kuşkunuz olmasın her- kes doğduğu yerde, kök saldığı, anılannı, biri- kımlerini çoğalttığı yerde yaşamak ister. Eğer ya- şayabılirse! Istanbul'a gelmesinler demek yeri- ne, Istanbul'da kentli gibi yaşayabilmenin önko- şullarını, altyapısını oluşturmaya bakalım! Kent, ancak kentliler ona sahip çıkarsa yaşa- nılır bir yer olur. Istanbul'a kimilerinin birsimge aramakla meş- gul olduğu şu günlerde, onlar semazen mi olsun, semaver ya da ıbrik mi derken, ben amman do- kunmayın yeter diye haykırıyorum. Istanbul'un simgesi, Istanbul'un siluetidir. Tepeleri tıraşlayıp, üzerlerine çelik kuleler dikmeyin, o silueti boza- bildiğiniz kadar bozdunuz.. daha çok bozmayın, sakın başka simge falan aramayın diye çırpınıyo- rum! Şu sıralar Istanbul'un bağrına saplanmış iki önemli tehdit var: Biri şehir vapurlarını kaldırıp, yerlerine deniz otobüsleri koymak... ötekiTarihi Haydarpaşa Ga- rı, limanı ve çevresıni kapsayan kamusal alanı gökdelenlerle donatıp orayı 'Dûnya Tıcaret Mer- kezi ve Kruvaziyer liman'a dönüştürüp halka ka- pamak... Benim için ikisi de katliamdan farksız! Eğer kentinize sahip çıkmak istiyorsanız, bu katliamlara izin vermeyin! İkisi üzerine de çok yazıldı. Ben yalnızca şimdi direnmek için tam zamanıdır diye anımsatmak istiyorum. www.vapurumuistiyonım. cvy adresin- den ve TMMOB Mimarlar Odası îstanbul şube- lerinden, îstanbul Çevre Konseyi'nden daha ge- niş bilgı alıp direnişe katılabilir, kentinize sahip çı- kabilirsiniz. www.zeyneporal.com faks:0 212 257 16 50 IlKTAŞl GÛNAHS1Z 01AN1NIZATSIN. »«nU* MOVIEPL£X CAPTTOL SPCCmUM U CINEMAXX ^ûıkft> KADtKÛY 2*22190960 216 661 33 30 2*6 339 85 B5 2*6 337 74 33 1215 -4C0 1546 17» 1930 21 15 1120 '330 1540 1750 2C-00 22 10 •345 1615 18» 2145 1100 '300 1500 1'X 1900 2100 (021 2) 2*3 S9 7« • KüLTÜK • S A N H 10212) 2*3 S* 7» KARSU TEKSTİL GALERİSİ YAZ KARMASI IŞIL OZIŞIK FUNDA GULAY GÜNAYDIN CEYLAN MUTLU NÜZHET KUTLUĞ GÜVEN ZEYREK SAİT GÜNEL HULYA GÜNEL CEYLAN İNSEL 1 Temmuz - 19 Ağustos'05 Gazetecıler Sıtesı Yazartar Sk No 26 Esentepe / ÎSTANBUL Tel 212 288 33 89 / Faks 0212 267 24 44 e-maıl sanatgalensıSkarsu com tr www karsu com tn"tr/galerı/lndex html llanlarınız İçin (0212)293 89 78 perareklam@perareklam.com.tr perareklam@superonline.com www perareklam.com.tr ENKA KÜLTÜR VE SANAT 17.YIL YAZ ETKİNLİKLERİ 24 HAZIRAN • 25 AİUSTOS 2005 ENKA AÇIKHAVA TIYATROSU fazıl say konseri 11 temmuz 2005 21.15 buluşma dostlar tiyatrosu 13 temmuz 2005 2115 ilhan şeşen konseri 15 temmuz 2005 21.15 ENKA VAKFI SADİ GULÇELİK SPOR SlTESİ. İSTİNYE ÎSTANBUL T 0212 276 2214-15 / 209 F 0212 Vf> 22 98 £ er*a*ultun**n«axojr W" «ww*nkasanaLorg Ed McBain yaşamım yitiPdi • LONDRA (BBC) - Amerikalı polisiye roman yazan Ed McBain yaşamım yitirdi. 78 yaşında kansere yenik düşen romancının kitaplanmn yüz mılyonun üzerinde sattığı bildiriliyor. Yazar '87. Bölge' dızisiyle ulııslararası üne kavuşmuştu. Yazdığı televizyon dizisi senaryolanyla polisiye dizilerin önünü açan yazann, 100'ün üzerinde roman ve senaryosu var. Alfred Hitchock'un 'Kuşlar' fılminm senaryosu da bunlar arasında. Istanbul'da sirtaki şenliği • Kültür Servisi - îstanbul Teknik Ünıversıtesi (ITÜ) Mimoza Kültür Sanat'ın yaz etkinlilden kapsamında düzenlenen 1. îstanbul Sirtaki Şenliği dün başladı. Taksim'de ITÜ Taşkışla Park Mühendishane'de, Mimoza Kültür Sanat'ın özel sahnesinde yapılacak atölye çalışmasıyla açılan şenlik, bugün saat 20.00'de başlayacak sirtaki gecesiyle son bulacak. Yunanıstan'ın en ünlü sirtaki hocalanndan Yıanms Elefthenou'nun katılacağı şenlığnı bilet fiyatlan 15-25 YTL. TÛPk süsleme sanatları • ANKARA (AA)- Kültür ve Tunzm Bakanlığı,'U.Devlet Türk Süsleme Sanatlan Yanşması'na başvurular başladı. Katılan sanatçılar hat, tezhip, minyatür, çini ve ebru dallannda yanşacaklar. Yanşmayla, Türk süsleme sanatlanna çağdaş ve güncel boyut kazandınlması amaçlanıyor. Konunun serbest olduğu yanşmanm katılım formlan ve şartnameler valiliklerden ilgili fakülte ve derneklerden sağlanabilir. Ödüllü yanşmaya katılmak isteyenlerin yapıtlannı, 15 Ağustos - 5 Ekim 2005 tarihleri arasuıda Ankara ve Istanbul'da Devlet Güzel Sanatlar Galerisi Müdürlüğü'ne, Izmir'de ise Resım Heykel Müzesi Müdürlüğü'ne teslim etmeleri gerekiyor.