Catalog

2S MAYIS 2004 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA dishab(a cumhuriyet.com.tr 11 Erdoğan, Büyük Ortadoğu Projesi'nin ele alınacağı G-8 Zirvesi için haziranda ABD'ye gidecek Başbakan'a BOPdaveti• ABD'nin projesinde rol almak isteyen Erdoğan hükümeti, projenin şekilleneceği ilk uluslararası zirvede AKP'nin Türkiye modeliyle boy gösterecek. Mısır ve birçok Arap ülkesi. Erdoğan'ın kabul ettiği daveti geri çevirdi. AYHAN ŞİMŞEK ANKARA - ABD Başkanı George Bush, Başbakan Recep Tayyip Erdo- ğan'ı Büyük Ortadoğu Projesi'nin (BOP) görüşüleceği G-8 zirvesine davet etti. Erdoğan'ın daveti kabul ettiği ve 8 Haziran'da ABD"ye gide- cegi öğrenildi. Arap ülkeleri ise da- vete tepkı gösterdi. Mısır Dışişleri Bakanı Ahmed Mahir, ABD yöneti- minin Cumhurbaşkanı Hüsnü Mü- barek'ı davet ettiğini, ancak Müba- rek'in zirveye gitmeyeceğıni açıkla- dı. Mahir, Tunus ve Katar'ın da da- vete katılmayacaklannı açıkladı. ABD'nin Büyük Ortadoğu Proje- si'nde rol almak isteyen Erdoğan hü- kümeti. projenin şekilleneceği ilk zir- vede AKP'nin Türkiye modeliyle boy gösterecek. Sanayileşmiş 7 ülke ile Rusya'dan oluşan G-8'lerin 9 Hazi- ran'da ABD'de yapacaklan zirve, Bü- yük Ortadoğu Projesi'nin şekillene- ceği ilk uluslararası platform olacak. BOP, daha sonra îrlanda'da yapıla- cak ABD-AB zirvesinde ele alına- cak. 28-29 Haziran tanhlerinde ts- tanbul'da yapılacak NATO zirvesin- de BOP'un çerçevesinın somutlaş- ması bekleniyor. ABD'nin bugüne kadar aynntılarını açıklamadığı BOP, Afhka'dan Orta As- ya'ya uzanan ve Ortadoğu'yu içeren coğrafyada "modernleşme, fiberaDeş- me ve demokratikleşmeyi" öngörüyor. Genelkurmay Ikinci Başkanı Or- general İlker Başbuğ mart ayında ABD'ye yaptığı ziyaret sırasında. BOP'ta Türkiye'yi model olarak gör- mek isteyenleri eleştirmışti. Orgeneral Başbuğ, "Türkiye Cum- huriyetikunılduğutarih oian 1923'ten beri laik. demokratik. sosyal bir hu- kuk devleti oldu. Hem laiklik hem ıhmta İslam devleti bir arada olamaz" dıye konuşmuş, bu görüşlerinı ABD'lı yetkililere de aktardıklarını kaydetmışti. 'Türkiye'yi partner görüyoruz' ABD'li dıplomatik kaynaklar, G-8 zirvesi için Türkiye'yeyapılan dave- tin, Ortadoğu ülkelerine yapılan da- vetten farklı olduğunu vurgularken "ABD,Türkiye'\iBü>TİkOrtadoğuini- siyatifinde partner olarak görüyor. Türkiye önemli bir NATO müttefiki, AB'ye aday ülke. Türkiye, bir hedef ülke değiL Demokrasi konusunda ör- nek olabilecek ülke. Büyük Ortado- ğu çerçevesinde çabalara yardımcı olabilecek bir ülke" görüşünü kayde- dıyorlar. Arap ülkelerinin bırçoğu, BOP'a şüpheyle bakıyor. Bölgedeki temel sorunun tsrail-Fılistin ihtılafı oldu- ğunu savunan ülkeler. bu soruna çözüm bulunmadan dışandan re- formlann empoze edılmesinın da- ha büyük sorunlar yaratacağını ıfa- de edivorlar. HSSraporu 'Türkiye Müslüman komşulara dönebilir J • "AB umutlan söner ve Kürt milliyetçiliği nedeniyle ABD ile soğukluk yaşanırsa Ankara Müslüman komşulanna dönebilir." LONDRA (AA) - Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü tarafından hazırlanan 2004 yılı "Stratejik Araşürma" raporun- da, AB üyeliğinın gerçekleşme- mesı ve İrak'takı Kürt milliyet- çiliği nedeniyle ABD ile ilişki- lerinde soğukluk halinde Türki- ye'nin Müslüman komşulanna dönebileceğı öne sürüldü. 17 sayfahk raporda Türkiye'nın değişim içinde bulunduğu ifade edildi. Türkıye'nın 2OO4'te güç- lü bir istikrar yakaladığına dik- kati çeken rapor yazarlan, Tür- kiye'nin Tahran ve Şam gibi baş- kentlerle olan ilişkilerinin Kürt millıyetçiliğine karşı oluşruru- lan ortak tavır çerçevesinde ge- liştiğini sav'undu. Washington'ın Türkiye'nin AB üyeliğine destek verdığine de dikkat çekilen rapor- da, bu desteğin ardında Türki- ye'nin îslam dünyasınuı laik bir demokrasisi olması ve örnek oluş- turacağı ınancının yattığı kayde- dildi Raporda. "Ancak Türki- ye'nin AB umutlan sönerve ABD ile ilişkilerinde de Irak'taki Kürt milüyetçiligi nedeniyle soğukluk yaşanırsa Ankara Müslüman komşulanna dönebilir" denıldi. AKP'nin yerel seçim başansı- nın. 12 aylık uygulamalannın mükafatı olduğunun belirtildiği raporda, bütün bu olumlu görün- tünun altmda hâlâ bazı sorunla- nn sürdüğüne, Kıbns'ın ve Tür- kiye'nin AB üyeliğinın bunlann başında geldiğine dikkat çekildi. Dini eğjlimlere hoşgörü Raporda, daha önemli bır so- run olarak da "İslam'm Türk top- lumyaşammdaki yerinin tam ola- rak beBrlenememiş olması" gös- terildı. Hükümet ile Sılahlı Kuv- vetler arasındaki ilışkilere de ge- niş yer veren raporda, "TSK'nin AB'yetam olarak güvenmemek- lebirükte Türkiye'nin AB ile tam üyelik görüşmelerine başlaması yolunda büyük bir istekKİik için- deokhığuna" dikkat çekildi. Ra- porda, TSK'nın bunu, Türkiye'de gelişme xe refahın artmasının ve Fslamı partılere olan ilginin azal- masının bır yolu olarak gördüğü iddiasına yer verildi. Türkiye'nin "Doğu ve Güney- doğu Anadolu bölgesinde dini eği- limkrin. bölücü akımlann önü- nü alabilecegi inancıyla bir dö- nem hoş görüvie karşilandığmı" öne süren IISS analıstlen. bunun ve işsizlikle fakirliğin bir sonu- cu olarak bölgede radikalizmin geliştiğini iddia etti. Bölgeden pek çok gencin Kafkaslar, Bal- kanlar, Pakistan ve Afganıstan gibi bölgelere gidip eğitim al- dıklannı da savıınan IISS yazar- lan, "2003'teki saldınlarda rol alan kişiler de bu bölgelerden gel- miş kjşilerdi" denıldi. Raporda, Türkiye ile ABD'nin artık "sev- gDJ" konumunda olmadıklan, an- cak hâlâ iyi bir arkadaşlığı sür- dürdükleri belirtildi. Afganistan'da Taliban rejimi de\Tİldi ama söz verilen istikrar ve güvenlik hâlâ çok uzakta. (Fotoğraf: AP) Herkesin unuttuğu savaş İngiltere'den Afganistan'a giden heyete göre ülke savaşm eşiğinde... Oysa Blair, Afganlara "Bu kez sizi bırakıp gitmeyeceğiz" sözü vermişti Dış Haberler Servisi - Ingiltere'de, Avam Kamarası tarafından hazırlanan ve yakında açıklanacak olan Afganıstan raporu, ülkenin unutulduğunu ve anarşinın eşiğinde olduğunu ortaya koyuyor. Independent gazetesi raporla ilgili haberinde, Afganistan'ı "bütün dünyanm unuttuğu bir savaşm kurbanı olarak" tanımladı. Gazete. "Oysa Başbakan Tony Blair, savaşın başjangıcında 'Bu kez sonuca ulaştığımızdan emin olmalıyız' demişti. Ama raporda bunun tam tersi söyleniyor. Dış tlişkiler Komisyonu üyekri, 'Afganistan unutulmuş bir ülkedir' dedüer* ifadelerine yer verdi. Avam Kamarası Dış Ilişkiler Komisyonu üyelerinin Afganistan zıyaretine yer veren Independent. "Tümü, görüştükleri tanıklann sözleri karşısında şoke obnuş ve son derece rahatsız bir halde ülkeye döndüler" dedi. Acil önlem çağnsı Komisyon üyelerinin, yazdıklan raporda Afganistan için acil önlem çağnsı yaptıklannı vurgulayan gazeteye göre raporda aynca, "Batfnın umursamazhğı yüzünden ülkenin kargaşaya düşmesine izin verilmemesi gereldr'' uyansı yapıldı. Komisyon üyeleri, Irak'a yoğunlaşan ABD ile Ingiltere'nin Afganistan'ın kötü bir duruma sürüklenmesine neden olduklan görüşünde. Independent, en büyük sorumluluğun Afganistan 'daki savaşm ardından Afgan halkına "Bu kez sizi bırakıp arkamızı dönüp gitmeyeceğiz" sözünü veren başta Blair olmak üzere polıtıkacılara aıt olduğunu bıldirdi. Uyelerin, Blair'den, Istanbul'da düzenlenecek NATO zirvesinde diğer ülkelen Afganistan'a yardım etme çağnsında bulunmasıru isteyecekleri bildirildi. Işkence skandalının ardından Tuğgeneral Janis Karpinski de açığa alındı Pentagon Sanchez'içekiyorDış Haberler Servisi - Iraklılara işkence yapıldığının ortaya çıkması üzerine ABD ordusunda değişiklikler yapılacağı öne sürüldü. Amerikan güçlerinin komutanı Korgeneral Ricardo Sanchez'ın Irak'tan çekılmesi planlanırken cezaevlerinden sorumlu olan Tuğgeneral Janis Karpinski de açığa aluıdı. ABD Savunma Bakanlığı'ndan bir yetkili. Sanchez'in irak'takı görevinden alınması planıyla, Ebu Garib Cezaevı'nde yaşanan işkence olaylanmn ilgisi olmadığını savundu ve komutanlann belirli bir zaman sonra yer değiştirdiğıni söyledi. Washington Post, Sanchez'in işkence olaylanndan haberdar olduğunu yazmıştı. irak'takı cezaevlerinden sorumlu Tuğgeneral Karpinski de açığa aluıdı. Müfettişler, Karpinskı'yi komutasındaki askerleri disipline etmek için uygun şekilde davTanmamaktan kusurlu bulmuştu. Hz. Ali Tûrbesi'ne roket Irak'ta Necef'te ise çatışmalar bıtmiyor. Şii lider Mukteda el Sadr'uı temsilcisi, ülkenin en kutsal mekanlanndan Hazreti Ali türbesine 5 ya da 6 roket isabet ettiğini ve 10 kişinin yaralandığmı söyledi. El Sadr'ın, hasan görmek için türbeye gittiği belirtildi. Sadr milisleri olaydan ABD askerlerini sorumlu tuttu. ABD ordusu ise bir açıklama yapmadı. Necef ve Kûfe'deki çatışmalarda 9 kişi öldü. Bağdat'ta Avustralya Büyükelçiliği yakınlanndaki Karma Oteli'nin önünde, patlayıcı yüklü araçla düzenlenen saldında 5 kişı yaralandı. Bağdat'taki bir başka saldında bir ABD askeri öldü. Kerkük'te, Türkmen Birlik Partisi liderlerinden Ahmed Necm El Din vuruldu. Necef'teki saldında, Hazreti Ali'nin türbesine giden kapılardan birinin hasar gördüğü açıklandı. Haberin duyulması üzerine türbe önünde toplanan Şiiler, protesto gösterisi düzenledi. (RELTERS) Irak'ı anlattı Bush9 tan boş söder • Desteğini gittikçe yitiren ABD Başkanı, demokrasi sözü verdi, askerlerin gerektiği sürece kalacağını açıkladı, ancak Irak'ta işlenen hatalan es geçti. Dış Haberler Servisi - ABD ordu- sunun Irak'ta yaptığı ışkencelenn açı- ğa çıkmasınm ardından ülkesinde desteği yüzde 50'nin altına düşen ABD Başkanı George Bush. televiz- yonlardan canlı yayımlanan konusma- sında, 138 bin kişilik asken gücün "gerekü olduğu sürece" Irak'ta kala- cağını söyledi. Irak'ta kargaşa ve zor günlerolabileceği mesajı veren ABD Başkanı, ışgal güçlerimn bugüne ka- dar yaptığı hatalaraysa değınmedi. Bush'un, Pennsylvania eyaletınde- ki Kara Harp Akademısi'nde yaptı- ğı konuşmada 5 maddeli Irak planı- nı 30 Hazıran'da egemenliğın geçıcı Irak hükümetine tam devri; Irak'ta istikrar ve güvenliğin kurulmasına yardım: ül- kenin altya- pısının yeni- den inşası; daha fazla uluslararası desteği teş- vik etmek; Irak'ta özgür, ulusal seçim- lere doğru gi- dilmesi ola- rak özetledi. Bush ko- nuşmasında. Irak'ta ege- menliğin devn öncesi ve sonrası şiddet olayla- rında artış olabileceğine işaret ederek ABD askerlerinın Irak'ta gü\ enliğın sağlanmasına yardımı sürdüreceğini söyledi. îhtiyaç halinde ek asker de gönderebileceklerini vurgulayan Bush, ancak 30 Haziran'dan sonra ABD as- kerlerinin, **koaBsyongüçlerinedeğil Amerikan komutasına bağh" olaca- ğını kaydettı. Amerikalılann Irak'ı "kurtarmak" ıçın ülkede bulunduğu- nu kaydeden Bush, demokratik bir Irak yaratma sözü verdi. Tbu Garib yıkılaeak' Ebu Garib'e de değinen Bush. ye- ni bir hapishane ınşa edilerek bu ha- pishanenin yıkılacağını ve bunun "Irak'ın yeni başlangKuun sembohl" olacağını belirtti. Bush. gelecek ay tstanbul'da yapı- lacak NATO zirvesinde, Irak'ın gü- venliği konusunun da konuşulacağı- nı söyledi. ABD basını Bush'un, konuşmasın- da Irak için somut bir gelecek önere- mediği yorumunda birleşirken ülke- de son yapılan anketler. Bush'un, gö- reve geldiğinden bu yana en düşük destek oranına sahip olduğunu orta- ya koydu. Bush'un açıkladığı Irak planına pa- ralel olarak BM Güvenlik Konseyi'ne ABD ve tngiltere tarafından sunulan yeni Irak tasansı, daimi üyelerden Fransa ve Rusya ile daimı olmayan üye Almanya tarafından eleştinldi. Tasan, uluslararası gücün kesın ko- nuşlanma tarihinin belirtilmemesi, çokuluslu gücün kimlerden oluşaca- ğı, Iraklı asker ve polislenn komuta- sının kime bağlı olacağı gibi sorula- ra yanıt getirmiyor. AÇIKÇA Hafta sonunda Teksas'tald çiftliğinde bisikletten düşen Bush'un yüzündeki yaralar, konuşma için mak>ajla kapaülduAP) ŞÜKRÜ SİNA GÜREL Yakın Gelecek "Perşembenin gelişi çarşambadan belli olur" der- ler... Gerçekten, yakın gelecekte nelerle karşılaşaca- ğımızı, yakın geçmişte ve bugün ortaya çıkan gelış- melerle değerlendirmek mümkün. Aralık ayında şu "tarih alma" işi sonuçlanıncaya kadar Türk dış po- litikasının, içerdeki siyasal gelişmeleri de yakın- dan ilgilendiren önemli sorunlan olacak... Gelecek ay Istanbul'da yapılacak NATO doruk toplantısının sıradan bir durum değerlendirme top- lantısı olmayacağı çoktandır belliydi. ABD'nin bu toplantıya ilişkin iki temel amacının bulunduğu da bi- liniyordu: Kısa dönem için amaçlanan, Irak bata- ğının sorumluluğunu NATO'ya yaymak; orta dö- nem için ise Büyük Ortadoğu Projesi'nin ilk adım- lan için NATO'da "görevdağılımı"n\ gerçekleştir- mek. Bu ıkı amaç için de Türkiye'nin kilit rol oyna- yacağı belli oluyor. NATO toplantısında ve bu top- lantı için gelecek olan ABD Başkanı Bush'un resmi temasları sırasında Türkıye'den ıstenecek olanlar da artık ete kemiğe bürünüp somutlaşmaya başladı. Haziranda başlannda Başkan Bush olmak üzere 26 devlet başkanını Istanbul'da bir araya getirecek olan NATO doruğunu şimdıden Eurovısion yarışma- sı şovu gibi algılayanlar var. Ya da böyle algılatmak isteyenler... Işın "şov"yanınınöneçıkarılacağına, bu toplantının Istanbul'da "büyük bir organizasyonye- teneği kanıtlanarak" yapılmasının Türkiye'ye kazan- dıracaklanndan söz edenlerın ekranları ve sayfalan kaplayacağına şimdiden bahse girebılırsinız. Oysa, bu toplantının Türkiye'ye "getireceklerinden" çok, Türkiye'den "götürebilecekleri" olacağını da şimdi- den kestırmek mümkün. Çoktandır ışaretlerı verilıyordu: ABD ve Ingiltere, artık Irak ve Afganistan'daki "sorumlulukları"nı paylaşmak, yaygınlaştırmak istiyorlar. Bu, işga- le başkalannı da katmak, işgal sırasında kendi- leriyle işbiriiği yapan "yerli" unsurian, "bölgesel" nitelikteki kuvvetlerin korumasına almak demek. Başka "çıkışlan kalmadı! Bu, ABD'nin ışın başın- da yaptığı planların iflası ve değıştirilmesı anlamına gelıyor. işte bu yüzden bu revızyonla eşzamanlı ola- rak ABD'de kimın Irak batağından sorumlu olduğu tartışması yapılıyor. Cheney, Wolfowitz ve Perle emekli generaller tarafından suçlanıyor; Irak'taki mu- temet adam Ahmed Çelebi, "yanlış istihbarat top- lamak ve Iran'a bilgi sızdırmakla suçlanıp aşağıla- narak "görev"der\ alınıyor; New York Tımes'ın "de- ringazeteci"s\ VVilliam Safire, "Irak'ı denetleyen üç rakip grubun açık bir savaş eşiğinde olduğunu" ya- zıyor ve ekliyor: "Bunlar ilk bakışta sanılacağı gibi Kürtler, Şiiler ve Sünnilerdeğil, Pentagon, (ABD) Dı- şişleri Bakanlığı ve CIA'dır"... Bu gelişmelerin Türkiye'ye yansımaları da son günlerde çok açık bır bıçım aldı. Artık dış politika ya- zarlan, Kuzey Irak'taki Kürt gruplann Türkiye ile ilgili tutumlannda bir "U dönüşû" yaptıklannı, es- kiden Irakta bir tek Türk askeri bile istemeyen- lerin, hatta "Türk askeri gırerse savaşırız" diyebi- lenlerin şimdi "Türkiye korumasında bir Kürt dev- tef/"nden söz etmeye başladıklannı yazıyor. Ker- kük'te Türk asken "çuvallatıldık"lan sonra ne asker, ne de sivıl Türkiye'den anlamlı bır tepki verilmediği için yalnız bırakılmış bulunan Türkmenler bu konu- da ne dıyor? Bunu da Türkmenlerin ABD'deki tem- silcisi Orhan Ketene'nın sözlerinı Akşam'da akta- ran Güler Kömürcü'nün köşesinden bulalım: "ABD'nin karar vericileri Türkiye'nin korumasında Ku- zey Irak'ta bir Kürt devleti kurdurmaya çalışıyoriar. Türklere ağabeylik ve ekonomik işbirliği yapma gö- revi düşecekmiş. Kürtler de güya hazırladıkları kal- kınma projelerinin ihalelelenni Türk firmalara vermek istiyorlarmış. Bu planda tek engelin Türkmenler ol- duğuna kamuoyunu inandırmak istiyorlar. Pekişim- dı soralım, son zamanlarda Türk Hükümeti neden Türkmenlere soğukbakıyor, acaba Kürt devletine alış- ma politikalan başka nasıl hazııiıklar ıçehyor?" Mustafa Balbay. Cumhuriyet'te ABD'nin Savun- ma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması (SEİA) çerçeve- sinde Türkiye'den hangi yeni üslenme kolayhklan is- tediğıni açıkladı. Bu, işın BOP hazırlığı tarafı... Peki Ingiltere Başbakanı Blair Ankara'ya yaptığı hızlı "fe- mas" sırasında, Türkiye'den Irak'a asker yolla- masını istedi mi? Bunun hangı bölgeler ıçın ve han- gi büyüklükte olmasını beklediklerinı iletti mi? Bu kuvvetin bir BM Barış Gücü değil, tıpkı Afganis- tan'daki gibi bır "NATO Tepki Gücü" olabileceği ve bunun NATO Istanbul toplantısında kararlaştınlabi- leceğini söyledi mi? Buna Türkiye, en üst siyasal ve askeri düzeyde nasıl bir yanıt vermeyi düşünüyor? Afganistan'da uygun bulduğumuz bölgede mi ko- nuşlanacağız, yoksa onların uygun buldukları bir "görev"i mi üstleneceğiz? Bu sorulara yakın gelecekte verilebilecek ya- nıtlar, yalnızca Türkiye'nin bölgesel konumunu değil, iç dengelerini de temelden etkileyebilecek kadar önemli olacaktır. Yakın gelecek, NATO top- lantısından sonra da içerde önemli sonuçlar ya- ratacak başka dış politika gelişmelerine gebe ola- caktr. Temmuz ve ağustos, bir yandan bölgede- ki, öte yandan da AB ile ilgili konumumuzu be- lirleyecek gelişme ve kararlann, içeride denge- leri tayin edici olabilecektir. Gelecek, önümüzde bır bılmece gibi duruyor. Ama ipuçları da yıne önümüzde... Düğümler çözüldükçe yakın gelecekte birlikte değeriendiririz... ssinagurel@cumhuriyet.com.tr tnsan HaHarı izleme Örgütü. Işgalci statüsü devam edecek NE\\ YORK (A.\) - însan Hakları fzleme Örgütü, ABD ve Ingıl- tere'nin 30 Haziran'da yapmayı planladıklan "egemenlik de\Tİnden" sonra da Irak'ta güven- lik ve insan haklanndan sorumlu otaıaya de\ am edeceklerini bildirdi. Örgüt Başkanı Ken- neth Rotiı. yaptığı açık- lamada, BM Güvenlik Konseyi'ne önceki gün sunulan karar tasansıy- la. Irak'ın yönetilmesi konusunda Irak geçici hükümetine tam yetki verilmeyeceğinin anla- şıldığmı kaydetti. 'EgemenHk hamileliğe benzer' Roth, "Böyle bir şe- ye egemenlik denemez. Egemen olmak hamile olmaya benzer, ya öyle- sinizdir ya da değilsi- nizdir. Eğer yeni Irak hükümeti Irak halkı- nın güvenüği için nihai yetki ve sorumluluğa sahip olmayacaksa, o zaman gerçekten ege- men de ohnayacaktır" dedi. • .j