Catalog

SAYFA CUMHURİYET 25 NİSAN 1997 CUMA 10 DIŞ HABERLER Rusya'nın Türkiye Büyükelçisi Kuznetsov, Çin'le yakınlaşmayı Cumhuriyet 'e değerlendirdi: 4 Tek kııtuplu dünya ohnaz'ANKARA (Cumhuriyet Biirosu) - Rusya Federasyonu'nun Ankara Büyükelçisi Vadim İgoreviç Kuznetsov. ülkesinin Çin'le yaptıgı işbırliğinin NATO"ya karşı bir tutum olmadıgını belirterek "Tek kutuplu bir diinya olmaz. Rusya'nuı bir sının Norveç, öteki Japonya. Bu dengeyi saglamak dunnnunda\ız" dedi. • Rusya'nın bir ucunun Norveç'e, diğer ucunun Japonya'ya dayandığını hatırlatan Kuznetsov, Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından dünyanın henüz tam olarak biçimlenmediğini belirtti. NATO'nun doguya doğru genişlemesine tepkı olarak Iran ve Çin ile ilişkileri geliştirme kozunu oynayan Rusya'nın Türkiye Büyükelçisi Kuznetsov, TBMM'nin 77. yıldönümü resepsiyonunda Cumhuriyet'in sorulannı yanıtladı. Kuznetsov, SSCB'nin dağılması ve Soğuk Savaş döneminin sona ermesinin ardından. dünyanın henüz tam olarak "biçimlenmediğiııi" vurgulayarak, şu görüşleri dile getirdi: -Bugün ABD'nin etkin olduğu yeni bir yapı oiuşuyor. Ancak biz dünyanın tek kutuplu oimasına karşmz. ÜsteBk görünüyor ki, tek kutuplu Rusya, Çin. Kazakistan, Kırgızistan ve TacikLstan arasında sınırlarda askeri indirim anlaşnıası dün Moskovada imzalancu. Çok kutupluluğa ikinci adım Çin ve eski Sovyet komşulan, sınırdaki asker sayısını azaltıyor MOSKOVÂ(AA)-Çin'in Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacıkistan ile arasındaki sınırda karşılıkiı asken ındirime gidilmesini ve güven arttıncı önlemler alınmasını içeren anlaşma, Moskova'da dün imzalandı. Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Çin lideri JUngZemin, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev ve Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahmanov arasında imzalanan anlaşma, Çin ve karşısındaki eski SSCB cumhuriyetleri arasmdaki sınırda bulunan asker sayısının ve silah gücünün düşürülmesini öngörüyor. 7 bin kılometrelik bu sınırda. her iki tarafta 100'er kilometrelik bir şeridin "şefFaf bölge" ılan edilmesini da içeren anlaşma, böylece bu bölgede bir tarafin yaptığı askeri hareketlerin karşı tarafça aynntısıyla bilinmesinı sağlayacak. Anlaşma stratejik fuze güçleri, donanma güçleri, hava kuvvetleri gıbi alanlan kapsamıyor. Bu anlaşmanın ılk girişimleri, eski SSCB dönetninde, Haziran 1990'dabaşlamıştı. dünyada sorunlar da çözülmüyor. İstenen banş ortamı sağlanamıyor. Rusya'nın Çin'le yapüğı işMrüği başta NATO olmak üzere öteki oluşumlara karşı seçenek oluşturma amacı taşunamaktadır." Doğu-Batı dengesi Kuznetsov. Rusya'nın yönünü tümüyle doğuya çevirmesi gibi bir dunımun da söz konusu olmadığını belirterek "Bizün bir komşumuz Norveç, öteki komşumuz Japonya. İki farkh yapının ülkeleridir. Biz bu dengeyi sağlamak durumundayTz" dedi. Rusya'nın bu tür oluşumlan sürekli, "üretime dönük" plandığını belirten Kuznetsov, Çin'le işbirliğinin gelecek dönemde daha da güçleneceğini söyledi. Türkiye ile işbirtiği Rusya Büyükelçisi, Türkiye'nin bir komşusunun Yunanistan, öteki komşusunun Iran olduğunun anımsatılması üzerine, "Türldye'yle de işbirliği yapabiliriz. Bunun temeu" de var. Doğu-Batı ekseni içinde komşulannın yapısı bakunından iki ülkenin benzerükleri var" diye konuştu. Alternatifarayışı Diplomatik kaynaklar, eski Varşova Paktı üyesi ülkeler Polonya, Macaristan ve Çek Cumhuriyeti'nin NATO'ya alınması planlanna karşı, Çin ve lran'la işbirliği kozunu oynayan Rusya'nın, ABD ve Avrupa Birliği ile kurulan oluşuma altematif yaratma çabalannda olduğuna dikkat çekiyorlar. K. Kore'de nükleer bomba• Güneye kaçan Kuzey Kore Komünist Partisi Sekreteri Hwang Cang Yop'un bir makalesinde ülkesinin elinde Gûney Kore ve Japonya'yı yerle bir edecek güçte nükleer silahlar bulunduğunu yazdığı öne sürüldü. Dış Haberler Servisi - Kuzey Kore'den gü- neye iltica eden en üst düzey devlet yetkilisi unvanını alan Hvvang Cang Yop'un bir ma- kalesinde kaleme aldığı iddia edilen K Kuze\' Kore'nin elinde Günc%"itamamentahrip ede- cek güçte nükleer silahlar var" sözlen ortalı- ğı kanştırdı. Gûney Kore'nin önde gelen gazetelerinden The Chosun Ubo gazetesı öncekı gün Kuzey Kore Komünist Partisi Sekreteri Hvvang'ın ağustos ayında iltica hazırlıklannı yürütürken kaleme aldığı bir makaleyi yayımladı. Yazı- da "Kuzey Kore. nükleer ve kirmasal silahia- n ve fuzeleri ile Güney Kore'ji tamamen yok edecek güce sahiptir" deniyor. Makalede ay- nca bir savaş durumunda ABD'nin müdaha- le ederek Güney Kore'ye yardım etmesi ha- linde Kuzey Kore'nin Japonya'yı küle cevı- receği de iddia ediliyor. Uzun bir süreden be- n Pyongyang rejiminin atom bombası üretı- minde kûllanılan plütonyuma ve gerekü tek- nolojıye sahip olduğu tahmin edılıyordu. Hvvang'ın bu açıklamalan Batı'da da bü- yük ılgi dogurdu. tngiltere'de yayımlanan In- ternational Herald Tribune gazetesi Hvvang'ın bu makelesınde yazdıklannın tahmınleri doğ- ru çıkardığını ve yeni korkulara gebe bırak- tığmı yazdı. Yıne de Batılı uzmanlann bu ye- ni habere şüpheyle yaklaştıklan ileri sürülü- yor. Uzmanlar her şeyden önce bu belgenin güvenilırlıği üzerindekı şüphelerini iiâde edi- yorlar. Zira Güney Kore istihbarat servisi ile yakın ilişkisı olduğu bilinen The Chosun II- bo gazetesi makeleyi nereden aldığını yazmı- yor. Kuşlcu uyandıran diğer bir nokta da Ku- zey Kore'nin en önemli ideologu sayılan Hvvang Cang Yop'un askeri sırlan nasıl bil- diği. Makalede silahlar hakkında aynntıh bil- giler yer almıyor. Aynca yine yazırun başka bir yerinde Kuzey Kore'nin nükJeer silah "ge- liştırmekte olduğu " yazıyor. ABD'li ve Güney Koreli yetkililer, Pyong- yang yönetiminin elinde nükleer silah olsa bi- le ülkenin içinde bulunduğu ekonomik kri- zin bir savaşın başlatılmasına imkân tanuna- dığını savunuyorlar. İran 2 yıl içinde üretebilecek Kuzey Kore füzesi İsrail'i endişelendiriyor KUDÜS(AFP)- Kuze> Kore'nin tran'a. ka- radan karaya fuze yapımını içeren bilgisayar yazılımı sattığı ileri sürüldü. İsrail'de yayım- lanan Haaretz gazetesi, lran'm yapacağı fii- zelerin İsrail'i vuracak yetenekte olacağını be- lirtti. Gazetenin üst düzey tsrailli diplomatlann verdigi bilgilere dayanarak yayımladığı ha- bere göre îsrail ABD'den. gelecek ay başla- ması tasarlanan Kuzey Kore - ABD görüşme- leri sırasında füze konusunun gündeme geti- rilmesini ıstedı. Habere göre Kuzey Kore ile Iran, Kuzey Kore'nin elinde bulunan Nodong fuzelerinin 1200 kilometre menzilM ^elişti- rilmiş bir modeli üzerinde işbirliği yapıyor. îsrail istihbarat servisınin Iran'ın iki yıl içinde nükleer başlık taşıyacak bıçımde tasar- lanan Nodong fuzelerinin üretımıne başla- yabileceğini öngördüğü bildırildi. Gazete, Rusya'nın Iran'a füze teknolojisi satmayı sür- dürmesi durumunda bu sürenin daha da kı- salabileceğini belirtti. Rusya ıse Iran'a füze teknolojisi sattığını yalanlıyor. tsraıl Başbakanı BenyaminNetanyahu, ge- çen ay Moskova'ya yaptığı ziyaret sırasında Rusya'nın Iran'a balistik füze teknolojisi sa- tışı konusunu gündeme getirmiştı. Netanya- hu. geçen hafta yaptığı basın açıklamasında, Moskova'nın Iran'ayaptığı saüşian durdur- -flıası durumunda karşılacağı losa dönemli J3yıplarTgıdermek amacıyla savunma işbir- liği yapmaya hazır olduğunu açıklamıştı. DELTA PLASTIK ENDUSTRISIANONIM ŞIRKETI 31ARALIK1996 VE 1995 HESAP DÖNEMLERİNE AİT BAĞIMSIZ DENETÇİ RAPORU Delta Plastik Endüstrisi Anonim Şirketi nın ıŞirket) 31 Aralık 1996 ve 1995 tanh^eri ıtıbariyle duzenlennnış bilançojarını ve bu tanhlerde sona eren hesap dönemlerıne ait gelir tablolarını ıncelemiş bulunuyoruz. incelemelenmiz. genel kabul gormüş denetleme iike, esas ve standartlanna uygun olarak yapllmış ve dolayısıyla hesap ve ışlemlerle ılgili olarak muhasebe kayıtlarının kontrolu ıle gereklı gorduğümüz dığer denetleme yöntem ve teknıklennı. aşağıda belirtılen husüslardışmda, ıçermıştır. Şırket, 31 Araiık 1995 tarihi ıtibariyte. ortaklardan Demırer Holdıng Anonim Şirketi nden olan vadeli aiacağını reeskont işlemine tabı tutmamıştır bahsedilen ım Şirketı'mn, Gorüşûmuze gore söz konusu mali tablolar, yukarıdakı paragrafta! hususun yaratabıleceği etki dışında, Delta Plastik Endüstrisi Anon 31 Aralık 1996 ve 1995 tarihlenndeki gerçek mali durumunu ve bu tanhlerde sona eren hesap dönemlerine aıt gerçek faaliyet sonuçlannı, bir öncekı hesap dönemi ile tutartı olarak uygulanan Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayımlanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçinnde yansıtmaktadır. An Affiliated Firm of Emst & Young International Denver Yemınlı Mali Müşavirtik Anonim Şirketi H. Alp Bayülken Yeminli Mali Müşavir DELTA PLASTİK ENDÜSTRİSİ A.Ş. 31 ARALIK 1996 - 31 ARALIK 1995 KARŞILAŞTIRMAU ÖZET BİLANÇO AKTIF (VARLIKLAR) l-CONESVRKLAfl A-ttaDğste B*sa VadelTeai NacHar |Net) C-Oner Kea Vadei AlacateıKe« O-SötaıNetı 1-Skfaar î Veriten Sparç Psvarsian E-CğerDönenMarMdar fi-DURANVAPlMAR k-uçBoan m n x m { m \ B-Fnarsal Duran Vark4ar (Nöî C-MaödDuranVanlaar 1-Bnafeı 2-MafoeTessveCtezlar 3-Taş.t Araç ve Gereçlen 4Döseme w Denrbaş^r S-MrçAratsratarH 6-Veriai SçansAvans^n AICTIF (VARÜKURITOPLAM 31 '2.-996 353894 85468 143,423 6971 97930 51D77 16 853 202C2 51i io 90494 39632 769997 22.982 23956 (774057) 7,964 3.21 447.310 (MILTl 31 -21995 21-372 £5557 86994 36165 T558 49925 7633 90$ 32272 120 31925 21754 413162 1320$ 13345 [430.010) 428 227 249,644 >N IL.) WOEJ33flÇJR A-îcanBaçıarıNet, B Enğer Ktsa Vadeü Bon^ar C-*Jtaı5çar^A*an*r KaşRStaKarçifer II-UZUN VADEU BORÇLAfl M-ransa Dcrçsar ll-OZSBMAYc A-Setraye B-YemdenDeğerCTEDegsArtş 1-Cıraı ;a1 ıK»d*B Değ Artş tftdttr i-tasai v ecteWer 2-OtacarOstû Yeöetlet D-tet Dönec Ksı PAST(KAYftAKLARI TOPUHI PASIF 31121996 228.463 •41 «2 26604 1S0C sas? 34162 c'.vJ 26162 18535 64 000 23.121 2163 6615 15 036 87783 (11272; 447510 (KAYNAKLAR) 3i 121995 H2338 6İ074 9112 628 «524 fiıYıT oÜIXı 12 :ec 45000 19705 19705 21,653 2,395 19254 33442 (2554) 249*44 DELTA PLASTİK ENDÜSTRİSİ A.Ş. 31 ARALIK 1996 • 31ARAUK1995 KARŞILAŞTIRMALI ÖZET GEÜR TABLOSU (MİLYON TL.) A- ERÛT SATIŞLAft B-. SATIŞLARCANINDIRIMLER j-( C-ıNETSATIŞLAR D-l SAT1ŞLARIN MALİYETÎ BRÜTSATlŞKAfllvçyaZAP.ARI E-» FAAUYET SCEHLERI (-1 ESAS FAALİYET KARI veya ZARARt F-ı DIĞER C AALIYETLEROEN GRİRIER VE KARLAH G-) C1CE= FAAJVETlERDEN 3IGEGLER VE ZARAPLAfl (•; H-) FirJANSMAN GIDERLEF FAALIYET KARI veya ZAWîl l-ı 0LA6ANÛSTÛ GaiRLER VE KARLAR W J-'-OLAGANÜSTÛ GBERLER VE ZARABLAR ı-t K | DÖNEU KAPi veya 2ARAFB ODENECEK VER6I VE D1ĞE8 YASAL Y1JKLMJLLKLER NETDĞNEM KARI veya ZARARl 31121996 889960 (10226ı 879734 (645.634) 234100 1112 439} 121661 41164 (8.2811 ı10,909) 143635 978 144,613 156,833' 8"53 31111995 578034 ı5554! 571480 1416851) 154629 [75 060) 79569 •1301 '6513) 17366) "64S1 (4 552) -1899 .38.45"' 33442 ÖZET GELffl TABLOSU DIPNOTUB 1- Dö'«™ 'ym amcıfsnan ıte ı"fa ve aj Amortsman Griefter aa] Nonra) kmeım gderien: abj Yendendegeıiematen doğan amoteraa" gıceten b) Hfa ve tûkenme paylan 2- Dönetn.n 'eeskont ve karşıi* oderien Reeskort . <ıopnT azn»na1) : TaMFaızKarşılığ! 3- Ust YoneHcıfere can dönemde safenan ûcret topıamı, (MIYON TL) 37057TL 322721 4 f86TL 71TL 20.4STL 17 94TL 2,506 T 14102 TL 2IFTL 6129'T. ÖZET BİLANÇO DİPNOTLARI: (MİLYON TL) 1- Işletmenın Fııli Faaliyet Konusu, PVC Folyo ve Fılm üretimı. 2- Sermayenın %1O ve daha fazlasına sahıp ortakların; Adı _ PayOraru PayTutar^ DemirefHoidingA.ş" 76,79%" " 49143 Electrogear Incorporatıon 19,21% 12 297 3- Yıl içinde yapılan sermaye arflırımları ve teynakları. Artırım Tarihi Artırım Tutarı Gayn Menkul Satış Karı YDDAF 24.12 96 19,000 19000 4- Işletmenın onaklarjştırakiaı ve bağlı ortaklıklarta olan boç ve alxak ılışkısı Ortaklardan alacak bakıyesı (5 5O2'1 Demırer HokJıng A Ş ne finansman amaçlı verılen avansa karşılık alınan 31 Mart 1997 vadeli çek tutarından oluşmaktadır OrtaMara borçlar bakıyesı (8 100) 1995 yılı karı ıle ıkjıli olarak belirienmış kar paylatımn 31 Aralık 1996 tarihi ıtıbarı ıle yabancı ortağa dağıiıimamış kısmından oluşmaktadır 5- Stoklar. "elde etme maliyetı" ile değerlendınlmiş, stok malıyetinin hesaplanmasında "ağıriıklı ortalama malsyet" yöntemı uygulanmıştır Finarsal Duran Varlıklar 'elde etme malıyetı" ıle değertendırilmıştır Maddi Duran Varlıklar, Amortısmanatabı maddi duran varlıklar "elde etme malıyetı" artı yenıden değerleTie artışlarıyta gösterılmektedir Bınalar dışında. amortısman duran varlıkların yenıoen değerlenmış tutariarı üzerınden 'azalan bakıyeler" yontemi kullanılarak, binaiar ıçın %4 ve dığer maddı duran varlıklar tçın ıse 1994 yılı sonuna kadar %50.1995 ve 1996 alımları ıçın ise %40 oranında ayrılmıstır Dığer Bilanço kalemlen esas kayıtlı değerlerıyle yansıtılmıştır 6-Bılarço tarıhınden sonra ortaya çıkan hususlar 1 Ocak 1997 tarıhınden ıtıbaren kıdem tazmmatı tavanı 77 2 TL na yüksettılmıştır 2288 belge numaralı ve 10 Ocak 1996 tanhlı yatırım teşvık belgesiyle ılgılı 9 907TL. tutarındakı Katma Değer Verg>sı desteğı alacağı ıçin T C Merkez Bankası'na 29 Ocak 1997 tarihinde mijracaat etmıştır 31 Aralık 1996 tarihi itibarıyle işçılefle yapıimış olan Toplu ış sozleşmesı sona ermiştir Yeni sözleşme •çın sendıka ıle görûşmeler devam etmektedir. 7-Şarta bağlı zarariar ıle her türiü şarta bağlı kazançlar S.S K 1992 yılında Osmaneli Fabnkada meydana gelen ış kazasında ölen ışçınin hak sahiplerine ölüm aylığı bağlamış ve daha sonra bu nedenle şırket e 525TL tutarında rücu davası açmıştır Dava devam etmekte olup sonuç aleyhte gerçekleşırse toplam tazmınat tutan ve gecikme zamlarının ne kadar olacağı henûz belli değildir 8- AktH değerler üzerindekı toplam ıpotek mıktap 1OO.0O0TL dır 9- Aktif değerierin toplam sıgorta tutan 274 435TL 'dır. 10- Pasıtte yer almayan taahhûtler 31 Aralık 1996tanhnteiyie, vetılentemrvatmektubututar!, H2.9t4TL.dir Şirket almış olduğu 10 Ocak 1996 tanh ve 2288 belge numaralı yatırım teşvık beigesine ıstınaden sermayesını 30 Haziran 1997 tarıhıne kadar 88 200 TL sı tutarında arttırma taahhüdünde bulunmuşiur. 11- Yabancı paralaria temsıl edilen ve kut garantısı olmayan alacak ve borçlar ıle aktflde mevcut yabancı paraların ayrı ayrı tutariarı ve TL na dâıüştürülme kuriarı: Yabancı Para Tutarı Değerleme Kuru(TL) • Toplam Tırtar Yabancı Para Borçlar DM 407,900 69,073 28,175 Doviz Kasası $ 718.000 107 182 76.957 Döviz Tevdıat Hesapiarı $ 100 107,182 11 DM 357 69.073 25 Amerikan Doları cınsınden bakıyelerm TCMB eiektıi alış kurundan TL. sına çevnlmesinın ilışikteki mali tablolar üzerindekı etkisi onemsızdır Türkiye'nin laiklik anlayışıTürkiye de, Iran gibı. neredeyse bütü- nûne yaİam Müslüman olan bir ülkedir. Üstelik, Osmanlı devleti olarak yüzyıl- larboyu Islam âlemınin önderligini de üst- lenmiştir. tslamla büyümüş, ona inanç ve maharetle hizmet etmiş, onun adına bü- yük uygarhk yapıtlan yaratmış ve Isla- mı daha da yüceltmiştir. Haçlı Seferleri 'ni durduran. Moğol ıstilasından sonra İsla- mı yeniden canlandıran, Islamı Hindis- tan'da da yerleştiren, Bizans lmparator- lugu'nu sona erdiren, Mısır'a iki Müslü- man hanedan veren ve lslamı Avrupa'nın ortasına götüren Müslüman Türklerdi. Osmanlılarla Iran'ın din ideolojisi çer- cevesinde çatıştıklan da oldu. Biri 16'ncı yüzyılın en güçlü Sünni. öteki de Şıi de\ - letiydi. Yavuz Suhan Setim'ın Şah tsma- O'e karşı Doğu'ya yönelişiyle Osmanlı devleti içindeta Müslümanlar, kurulu- şundan sonra 215'inci yılda ilk kez ço- ğunluğa geçıyorlardı. Avrupa'da yüz yıl süren din savaşlanndan sonra her ülke y ö- T\ ürkler, Cumhuriyet döneminde laikliği seçtiklerinde İslamı kaynağından uzaklaştıran din otoritelerinin müdahalelerine bir son verdiklerine de inanmışlardır netiminin kendi din ve mezhebini seçmede özgür olması gerek- tiğini anlaması gıbi. Sünni Osmanlılarla Şii Iranlılar da birbirle- rine dinsel ınanç ihraç etmemeyi kendı çıkarlan ve değişen dün- ya düzeninin bir gereği olarak kabul ettıler. Dının dış politikada çok daha önemli olduğu geçmiş yüzyıllarda hem tüm dünyada hem de Türk-Iran ılişkilerinde görülen bu eğilim; bir deneyimın, biribmin ve olaylardan çıkanlan derslerin sonucudur. Bu ilkeye bugün de bağlı kalmması ancak daha doğal sayılabilir. Kaldı ki. Türkler dinle de kendilerine özgü bir deneyım geçir- mişlerdir. Hıristiyan âlemin kendilerini aştığını ve Müslüman topluluklann ilenye götürûcü iradelerini kaybettiklerinı görerek daha Osmanlı döneminde yenilikler peşine düşmüşlerdir. Bu ara- yışın bir parçası olarak tslamm yeri ve biçimı üstüne de kafa yor- muşlar ve cumhuriyet döneminde laıklığı seçtiklerinde lslamı kaynağından uzaklaşüran din otoritelennin müdahalelerine bir son verdiklerine de inanmışlardır. Kimi başka Islam topluluklan. Türklenn bu yönde 'fazla ileri' gittiklerini de düşünebiliıier. Türklenn yaptıklannın değişik olu- şu. yanlış olduğunu göstermez. Yalnız Islam değil, tüm dınler de- ğişen koşullara ayak uydurma çabası içindedır. Eski kilise anla- yışını "•protesto'" için ortaya çıkan Protestanlık, Hınstıyan dün- yasına bir "reformasyoır, yanı bir bıçim ve içerik değişikliği ge- tirmiştır. Islam dünyasında da Seyjid Ahmed Han'dan Ernir Ali'ye, Cemrieddiıı MganOı'den AB Şeriati'ye çok sayıda düşü- nür, lslamı modemleştirmek için birbinyle ujnşan ya da uyuş- mayan düşüncelerde ısrar ettiler. Cumhuriyet Türkiyesi'nin laiklik anla>nşı. bazı yabancılann gö- zünde Türklerin lslamın çağdaşlaşma arayışına bir katkıdır. lsla- rrun rönesansı diyebileceğimiz ilk yıllannda. Türk kökenli tbu-i Sinada dahil olmak üzere, birçok Müslüman bılımci. çağdaşlaş- mayı bizzat yaratan kişilerdi. Türkiye 'de 1930"larda üniversıte du- vanna çakılan "En haldld mürşid ilündir" anlayışı, yalnız tüm dünyanın geçirdiği bir evrenin sonucu değıl. Islam tarihinin en büyük düşünürlerinden olan El- Kindu EKRazL İbn-i Sina, İbn- ürRüşdve İbn-i HaMungibı bilimcılerin açtıklan çığınn son hal- kasıdır. Cağdaşımız sayılabilecek Hintlı Müslüman düşünür ve ozan Vtuhammed tkbal (Ö. 193 8) "İslamda dinci düşüncenin >'e- niden yapılanması" başlıklı kitabında Türklerin cumhunyet de- neyimi üstüne şu yargıya veriyor: "tslamda biryenidendoğuş ola- caksa -ve ben böyle bir \-eniden doğuşun bir gerçek olduğuna üıa- nryorum- biz de bir gün, Türkler gibi, kendi entelektüel mirasııro- a yeni baştan değerlendirmek zonındayız. Şahsen, Türk görüşü- nün bürünüyle sağtıklı olduğuna inanrvonım. Modern Türk, de- ğişik koşullarda yaşamış ve düşünmüş skolastik din ululannın mantığında değil. dene> imin kazandırdığı gerçeklerde ilham kav- nağı bulu>or. Gerçek şu ki, günümüz İslam uluslan içinde yalnız Türkler, dogmatik uviışukluğu üstlerin- den atmışve kendiijiUnçlerint varmışlar- dır. Yalnızonlar entelektüel özgüıiük hak- kına sahip olmavı istemişler. yalnız onlar büyük bir düşünsel ve moral bir savaşnn vererek kafadaki idealden gerçeğe ulaş- mavı başa rabil mtşJerdir.Türkleryeni de- ğerler yaratma peşindedir." Bü>ük devleflerden kuşku tran da yeni değerler yaratma peşin- dedır. Büyük devletlerden kuşkusunu, özellikle çağımızda Amerika'nın ulusla- rarası polıtıka sahnesinde hegemonya kurma gırişimlerine karşı çıkışını ben bu çercevede yorumluyor ve destekliyorum. Büyük devletlere karşı bu haklı tavnnın kuşkusuz geçmişi vardır. Iran, Rusya'ya Kafkasya'da en çok toprak vermek zo- aında kalan Asya ülkelerinin başında ge- lıyor. Iran üsründe lngilız-Rus rekabeti, bu ülkenin parçalanmasını engelleyen belkı de en önemli öğeydi. 1907'de gö- rüldüğü gibi, bu iki geleneksel rakibin güçlenen Almanya karşı- smda uzlaşnklan ve Iran'ı etki alanlanna böldükleri de vakidir. Bolşevık rejimi. Iran'ı ve Türkıye'yı parçalayan gızli antlaşma- lan açıklamışsa da, Kızıl Ordu 1920'de Hazer Denizi kıyılannda Kiiçük Han'm Gilan Sov^et Cumhuriyeti'ni desteklemiş, 1941 'de gene tngilizlerle birlikte Iran'ı bir kez daha iki etki alanına böl- müştu. Kuzeyde süren Sovyet işgalinden yaralanarak 1945'te hem Azerbaycan'da hem de Mahabad'da birer kukla cumhunyet de kurdurmuştu. Iran'a karşı Sovyet tavnndadeğişıklik, 1960'lar- da yer alabilmiş. ancak şah, devleri çoktan Amenkan desteğıyle sılahlandırmış, hatta bölgede her türlü sola karşı jandarma göre- vını üstlenmişti. Bugünkü Iran'ın gözünde Amerika, emperyalist baskının ana kaynağıdır. Humeynı'nin de\imiyle, "büyükşeytaıT odur. yani, kötülüklerin anasıdır. Yakın Iran tarihındekı müdahaleleriyle bu ülkeye büvük zarariar vermiştir. Şah otokrasısinin koruyucusu ola- rak ülke halkının benzeri az bulunan acılannda en büyük parmak onundur. Bugün de, körfez ve çevresindeki en büyük yabancı as- keri varlık da odur. Iran'ın bir hedefi Amerika'yı körfez güven- lık düşüncelennin dışında tutmaktır. Bu anlamda, Iran'a rekabe- tıni sürdürmektedir. Aynca Amerika yabancı bir kültürün simge- sidır. Doğu-Batı ideolojik çatışmasuıın Sovyetler'in dağılması ve Doğu Avrupa'daki radikal değişikliklerle sona ermesi sonucu, Amerika yeni hedefler edinmiş ve Islam (Suudi Arabistan'da de- ğil, ama Iran'daki yorumuyla) "düşmanlann" arasına daha be- lırgın bir biçımde sokulmuştur. Yalnız müttefıke değıl, dallı-bu- daklı savaş endüstrisinin sürüp gitmesi ıçin düşmanlara da gerek- simm duyan Amerika'da, dışişlerinden sorumlu bakanlık, hatta onunla yakın ilişkide olan birtakım kuruluşlarla da bağlantılı, sö- zümona "itibarlı" Harvard Oniversıtesi profesörlerinden Samu- el Huntingston '•uygarhktarcaüşrnasr teonsi gehstırmektedir. Ame- rikan hükümetiyle yakın işbirliği çerçev esınde geliştiğı anlaşılan bu teon, bir ülkenin silahlı kuvvetlerini ya da toprağını değil, tüm kültürel varlığını hedef aldığı için daha yıkıcı birtehdittır. Iran'da- ki iktidann ağırlık merkezi ileride değişse bıle, yerlı değerlerle yabancı ölçülerin farklılığı dışandan da desteklendiğıne göre, söz konusu rekabet giderek şiddetlenecektır. Bu nedenle Iran. Amenka ıle ilişkileri ıyi olan bazı ülkelerle banşık değildir. Örneğin îsrail, Suudi Arabistan, hatta bir ölçü- de Mısır. Ama Amerika ile yakınlıklan olan Türkiye. Oman ve Pakistan gibi ülkelerle dostluğunu bozmamıştır. Dünya politika- sınm iki kutupluğunu kaybetmesi ve Rus etkisinın gerilemesiy- le tran çevresınde Japonya, Batı Avrupa, Cin, Türkiye ve Hindis- tan gıbi bazı ülkelerin ağırlıklan artmakta, Tahran siyaseti de bu değışıklikleri dikkate almaktadır. Yarın: Körfez ekseni