Catalog

SAYFA CUMHURİYET 9 MART1992 PAZARTESİ EKONOMI BORSA*NÖTLARI 3 olay ve kıssadan hisse almak ABDURRAHMAN YILDIRIM Sermaye pıyasasının ıçınde bulunduğu durumu yansıtması acısından bu hafta da * size üç olay sunuyoruz ve sonucu bır yo- rumla bağhyoruz: Yatırımcıyı istismar Yıldınm Bender. Erdemir'den emekli edilmiş. Emekli ikramıyesinı borsada de- ğerlendirmek için İ6 Ağustos I99l'de İs- tanbul'agelmiş. Biraracı kuruma giderek4 hısse senedınden sıpariş vermiş. Ordınoya da "en iyi fıyattan" yazmış. Tabii bu fiyatın kendine göre en uygun, yani ucuz olacağını zannetmiş. Ama sonra piyasadaki fiyat seyrine göre olduğunu öğrenmiş. Kendisı- ne hisse senetlen 19 ağustosta ahnmış. His- selerinı teslim aldıktan sonra gazetelerdekı kapanış fiyatlanna bakmış. Arada büyük fark var. Çelik Halat'ı kendisine 3100 lıra- dan satmışlar. Kapanış fiyatı 2750 üra. Kepez Elektrik 6000 liradan alınmış kendi- sine. Halbuki kapanış fiyatı 5500. Seans içinde en yüksek fiyatlar bile Yıldınm Ben- der'e alınan fiyatlara yetişemez. Çelik Ha- lat'ın seans içinde en yüksek fiyatı 2900, yani 200 liralık bir fark var. Kepez Elekt- rik'in 5700, yani 300 lira fark var. Bu farkı gören Yıldınm Bender aracı kuruma baş- vurur, sonuçalamaz. Bunun üzerine duru- mu bir dilekçe ıle borsaya bıldirir. Borsa Yönetim Kurulu 18 şubattaki toplantısın- da, "Oluşan ıhtılafta anlaşmazlık konusu işlemlerin borsada oluşan kurallar çerçeve- sinde gerçekleştirilmiş" olduğunu belirtır ve şıkâyetın reddine karar venr. Bender. bunun üzerine bize geldi. Belgelerine ba- karken dilekçesinde işlem gününün 19 ağustos yerine 19 eylül olduğunu gördük. Bender şeker hastası, şikâyct dilekçesinde ışlem günü tanhınde bır aylık hata yapmış, ama 19 eylül tanhındeki fiyatlar daha da düşük. Bender"ı haklı çıkartıyor. Bender şı- kâyet dilekçesıne. alım yaparken seansı şöneten Berrin Hanım'ın bır soru üzerine Borsada alım satım yaptığını söyledığinı de belirtmiş. Araa üyelenn çahşanlan borsa- da oynarsa, şikâyet edilen de borsa yöne- tim kurulu üyesi çıkarsa müşteri Bender kazıklanır ve şikâyeti de reddedilir. Sftksa-Marko Haürlarsınız, Söksa'nın 1991'de 3.5 mil- yar lira kâredeceği yetkililer tarafmdan bir haftalık dergiye açıklanmca hisseler yüzde 64 oranında artmıştı. Sonra bu rakamın doğru olmadığı ortaya çıkanlmıştı. Söksa'- nınaçıklanan 1991 yıbbilançosundada5.2 milyar lira zarar ettiği daha sonra ortaya çıkmıştı. SPK olayı soruşturmuş. Dergiyi sorumlu buluyor. Şirketten yazılı bilgi ıs- tenmış, onlar da doğru yanıtlamışlar. ama hata dergiden kaynaklanmış. Alarko soruşturması ıse henüz bitme- mış. Ama bü iki olayda manipülasyon ol- duğu. yanlış bilgilendirmeyle kazanç sağ- landığı kanaati yaygın. Yalnız SPK'nın zorluğu hukukçulara bunu anlatabilmek. Aslında Ceza Yasası'nda 358. madde bu suçlan kapsıyor. Ama hukukçular, bilgi yanlışlığının ağır cezada nasıl suç olduğu- nu anlayamıyorlarmış. Açıkca bir kasıt bulamıyorlarmış. Ve o nedenle sorumlula- ra karşı 358. madde çalıştınlamjyormuş. Kepez Bektrik Antalya'da kurulu bu şirketin elinde 1 milyar liraya yalcın Çukurova Elektrik his- sesi vardı. Şirket yönetim kurulu başkanı Bülent Eyilik ve bir kişi daha hisselerin sa- tılması konusunda yönetim kurulundan yetki alırlar. Ama hisseleri kime satüklan, kaça satüklan belli değıldir. Beyanettıkleri rakamlar borsa fıyatlannı tutmaz. Borsa dışında sattık derler. SPK., olaya normal yollardan değıl, KOİ ıle ilişkı kurarak e! koyar. Yü^zde 32.75 hisseye sahıp KOİ, ağırlığını koyarak yönetim kurulu başka- nını görevden abr. Bununla iş bitmemiştir. SPK'nın bir de 'örtülü kazana" ortaya çı- karması gerekmektedir. Normal koşullar- da SPK'nm Hazine'ye başvurması ve hukukı işlerini bu yolla halletmesi gerek- mektedir. SPK bunun yerine şirketin orta- ğı KOİ ile direkt savcıbğa gider. Ellindeki bütün delilleri verir. Şimdi mahkemenin sonuçlanması bekleniyor. Kepez Elektrik KOİ ortaklığı olmasaydı, acaba SPK ne yapabilecekti, doğrusu merak ediyorum? Ve kanunu engeleyenler Yukanda anlatılan örneklerin çözümleri Meclis'e sunulan yeni sermaye piyasası ka- nun tasansında var. En başta güvene daya- nan sermaye piyasasmda, bunu denetimle- nyle sağlayacak kamu otontesı SPK'nın güçsüzlüğü ortada. Yeni kanun, SPK'yı güçlendıriyor. bu alanda bankalann ayn- calıklanna son veriyor. Bankalar Ka- nunu'ndan ilen gelen ve yatınmanın zara- nyla sonuçlanan uygulamalar ortadan kaldınlıyor Kanun yasallaşırsa, sermaye piyasası gelişmekte olan bir piyasadan, yerleşik, gelişmiş bir piyasa düzenine gire- cek. Ama bu yolda bir engel var. Yeni mali kurumlann kendilerine rakip olarak çık- masını ıstemeyen tekel konumundaki ban- kalar yenıden harekete geçtiler. 1960'tan 1981'e kadar 20 yıl süreyle Sermaye Piya- yası Kanunu'nun çıkmasını engellediler ve bunun sonucunda bankerlık facıası yaşan- dı. Sermaye piyasası mevzuatının günün koşullanna uyarlanması için yeni bır ban- kerlik faciasının yaşanması mı gerekıyor? Devlet, ülkenın kıt kaynaklannı . teİcelci bir yapı içindeki sektöre kullandınp onlan hantalJaşüracağına, rekabet ortamının içi- ne atmalı ve ekonomiye yük olmaktan kur- tarmalıdır. Bağ-Kur'u kurtarmak gelir artışından geçer ANKA (Ankara) - Bağ-Kur'u kurtarmak amacıyla hazırlanan yasa taslağı tamamlanarak ilgili kurum ve kuruluşlara gönderildi. Taslak, çeşitîi gelirlerde öngörülen kesintiler nedeniyle Maliye ve Gümrük Bakanlığı tarafmdan ihtiyatla karşılandı. Bağ-Kur Yasasf nda değişiklik öngören taslağın en önemli maddelerinden biri ku- rumun gelirlerini düzenleyen madde oldtı. Bu madde ile kurumun primleri. taşıror ve taşınmaz mallann sağlayacağı gelirler, ge- nel bütçeden yapılacak yardımlar, iştirak ve kuruluşlann gelirleri ile gerçek \e tüzel kişiler tarafmdan yapılacak bağışlardan oluşan gelirlerine yeni kaynaklar ekleni- yor. Buna göre televizyon yayını yapan ku- rumlardan yasal ya da iş merkezi Türkiye'- de bulunanlann reklam gelirlerinin yüzde 30'u kuruma aktanlacak. Bunun yani sıra Milli Piyango İdaresı tarafmdan düzenle- nen talih oyunlanndan elde edilecek hası- latın yüzde 5'i ile Maliye ve Gümrük Ba- kanlığı Tasfiye İşleri Döner Sermaye İşlet- meleri'nin yıllık gayri safi saüş haalaUnın yüzde 30'luk kısmı kurumun geliri olacak. Taslak uyannca PTT'nin verdiği hertür- lü hizmet karşılığında alınan ücretlerden aynca alınacak yüzde 5 oranındaki tutar, Bağ-Kur'a aktanlacak. Aynca devlet tah- Bütçe maratonu başkyor AA (Ankara) -1992 Mali Yıh Bütçe Yasa Tasansı'nmTBMM Genel Kurulu'nda görüşülmesine bu hafta başlancak. Bütçe Yasa Tasansı'run tümü üzerinde 10 mart sah günü yapılacak görüşmeler televizyondan naklen yayımlanacak. TBMM Danışma Kurulu karan uyannca Bütçe Yasa Tasansf nın tümü üzerindeki görüşmeler salı günü saat 09 OO'da başlayacak. Maliye ve Gürük Bakanı Sümer Oral tarafmdan sunulacak tasan üzerinde parlamentoda grubu bulunan siyasi partiler görüşlerini acıklayacaklar. Gruplaradına sırasıyla RP Genel Başkanı Necmettin Erbakan. DYPGrup Başkanvekilleri Güneş Müftüoğlu ile TuranTayan, ANAP Genel Başanı Mesut YılmazveSHPGrupBaşkanvekilı Aydın Güven Gürkan konuşacaklar. Gruplar ve hükümet adına yapılacak konuşmalar 1.5 saalle, kişısel konuşmalar da 15'erdakıkayiasınırlı olacak. Görüşmelerden sonra Başbakan Süleyman Demirel eleştirileri cevaplandıracak. Bütçenin tümü üzerindeki görüşmeler tamamlandıktan sora tasannın maddelerine geçılecek. Bütçe tasansının görüşülmesi sırasında, genel kunıl, resmi talıl günleri dedahil olmak üzere her gün 10.00-13.00 ve 14.00-20.00 saatleri arasında çabşacak. Bütçe görüşmelen 25 mart çarşamba günü tamamlanacak. Son günkü görüşmelerde de gruplara ve hükümete yine 1.5 saat süre ile söz verilecek. Kişisel konuşmalar ise lOdakikaylasınırb olacak. Anayasanın 162. maddesi uyannca bütçenin genel kurulda görüşülmesi sırasında gjder arttıncı veya gelirleri azalücı önerilerde bulunulamıyor. \ ılı. hazıne bonosu ve gelır ortaklığı senedi gıbı kamunun çıkardığı menkul kıymetler karşılığında faiz veya kâr payı ödemelerini yapan kurumlar bu ödemelen üzerinden tevkif yoluyla alacaklan yüzde bırlik tutar- lan Bağ-Kur'a aktaracaklar. Bağ-Kur'a elektrik tüketiminden de kaynak sağlana- cak. Bağ-Kur üyesi olduğu öngörüsünden yola çıkılarak 3 bin kilovatsaatin altında elektrik tüketen ışyerlerinden aynca yüzde 5 kesinti yapılacak. Bu kesıntı elektnk da- ğıtım kuruluşlannca Bağ-Kur'a aktanla- cak. Bağ-Kur yasa taslağında prim ödemele- rini kolaylaşurmak amacıyla da yeni bir düzenleme öngörüldü. Taslak uyannca Katma Değer Vergisi mükellefı olan sigor- talılar prim borçlannı Katma Değer Vergi- si Beyannamesf nin verildiği süre içerisin- de, bağlı bulunduklan vergi dairesine be- yan ederek ödeyecekler. Bunun için KDV beyannamelenne bir sütun ekJenecek ve si- gortalılar bu sütunu dolduracaklar. KDV mükellefı olmayan sigortalılar ise prim borçlarmı Bağ-Kur'a ödemeye devam ede- cekter. Bağ-Kur tarafmdan hazırlanan yasa de- ğişiklik taslağı ilgili kurum ve kuruluşlara gönderildi. Bu kuruluşlar arasında Bağ- Kurlulann önemli bir bölümünün örgütlü olduğu Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Kon- federasyonu (TESK) tasanyı olumlu karşı- ladı. TESK, hükümet üyelerine gönderdiği mektuplarla taslağın çok önemli olduğunu ve bir an önce yasalaşması için destek ver- melerini ıstedi. Buna karşıhk Maliye ve Gümrük Ba- kanlığı'nın taslağa temkınli yaklaştığı öğ- renıldi. Maliye uzmanlannın ıncelemeleri özellikle taslağın gelır maddesi üzerinde yoğunlaşü. Bağ-Kur'un gelirlerini arttırmak amacıyla çeşitli kuruluşlann gelirlerinde kesinti öngören maddenin değişikhğe uğ- rayabıleceğı bıldinliyor. Yeni Karamürsel'de taksitii alış-veriş imkanı ESER ATtLLA (tstanbtd) - Gıda da dahil hemen hemen her malın satıldığı 35 yıllık Yeni KaramürsePdeyiz bugün. Şişli'nin en işlek caddesi- nin üzerinde, tam Şişli Camisi'nin karşısında bulunan bu 6 katlı. büyük mağazayı dolaşıyoruz. 6 katlı mağazada katlar arası ulaşım asansörle sağlanıyor.(Fotoğraf:TAMAŞA DURAL) İstanbul ve diğer kentlerde toplam 35 mağazaya sahıp Yeni Karamürsel'ın Şışlı mağazasının gınşınde pastane var. Pasta- dan kış aylannda salebe kadar değışik ağız tatlandınalannın satıldığı bu bölmeden geçerek giriliyor mağazaya. Büyük kapı- dan gırerken elektronik kontrol cihazlan karşılıyorsizi. Her markayı ayn bölmelerde bulabili- yorsunuz mağazada. Genış bır alana yayıl- mış gınş katında dergiden kasete, giyim eşyasından kozmetik. beyaz eşya ve zücca- ciyeye dek her türlü mali bulmak mümkün. Değişik mallann saüldığı bu katta bölme- ler genelde duvarlarla ya da ayıncı pano- larla değil ürünlerle aynlmış. Giriş katının çevresınde kadın ve erkek triko. gömlek, bluz satılıyor. Buradan alışveriş yapmak is- tediğinizde ürünlerle sizi ayıran tezgâhın arkasındaki tezgâhtarlara isteklerinizı bıl- dirmek zorundasınız. Ginş katının ortasın- da bulunan açık tezgâhlarda satılan malla- n ise kendiniz inceleyebıliyor, kendiniz seçip alabiliyorsunuz. Mağazada alışvenş müzık eşliğinde yapıbyor. 6 katb mağazada yürüyen merdiven yok, ama asansör var. Hangı mabn hangı katta satıldığı asansör girişınde belırtiliyor. Böy- lece ihtiyaanız olan mabn satıldığı kata asansörle rahatca çıkabiliyorsunuz. Mağa- zanın en üst katında birde kafe var. Abşve- rişten sonra burada yorgunluk atabıbr, karrunızı doyurabibrsiniz. Mağazada dolaşırken müşterilerle de konuştuk. Konuştuğumuz hemen hemen herkes Yeni Karamürsel'ı seçmesinın ne- denini 'kredıli satış" ımkânı olmasıyla özet- liyor. Çalışanlardan aldıpmız bilgiye göre Yeni Karamürsel'de günlük satışlann yüz- de 70'ı kredib', gen kalan 30'u ise peşin. Örneğin sekreter Şengül Giray, "Taksitii alışvenş ımkânı olduğu için Yeni Kara- mürsel'e geliyorum" diyor. Çok çeşit malın bir çatı altında bulunmasının da kendisini buraya çektiğini söyleyen Giray, " Ama çok kalabalık oluyor. Aynca mağaza düze- ni de karmaşık. Burayı dolaşırken yorulu- yorum" diye yakınıyor. İhracatcı Güîseren Temli ise "Her şeyi burada bulabiliyorum. Her marka var, seç- me şansım var. Aynca taksitii satış yapma- sı ve evıme yakın olması Yeni Karamürsel'i seçme nedenlenmden biri" diyor. Magaza- dan daha çok kozmetik ve mutfak eşyası aldığmı söyleyen Temli, "Giysilerde fazla çeşit obnadığından giyimi buradan almı- yorum" diye belirtiyor. Zuhal Kalayaoğlu ise mağazayı seçme- sinin nedenini "Rahatça gezip görüyorum. Kimse müdehaleetmiyor. Fiyatlan piyasa- ya göre daha uygun ve kredib abşveriş ya- pılması büyük avantaj" diye özethyor. Yeni Karamürsel'in en alt katında bir de marketı var. Markete mağazanın içinden de girilebildıği gibi ayn bir kapıdan da giri- lebiliyor. Marketten alışveriş yapan kon- feksiyoncu Mükerrem Aydoğan, "Burası Şişli Migros'tan daha pahab. Ancak tenha ve daha kabteli mali burada bulabibyo- rum. Örneğin meyve sebze ve kahvaltıbğı buradan alıyorum" diyor. Aydoğan, ayn- ca Yeni Karamürsel'in temiz ve düzenli olduğunu belirtiyor. Yeni Karamürsel hafta içi saat 9.30-19. 30 arasında hizmet veriyor. Yılbaşından bu yana da her pazar 13.00-18.00 saatleri arası açık. Zaman zaman kampanyalar dü- zenlenen mağazada tüm aktiviteler özel müştenlere posta yoluyla duyuruluyor. Yılbaşından bu yana süren kampanyada kampanyaya konu olan ürünler peşinatsiz 10 ay taksitle satılıyor Aynca kampanya malını peşin alırsanız indırimb' fıyatının üs- lünden yüzde 10'luk bir ındınm daha yapı- byor. Mağaza kredib müştensine yüzde 25'i peşin geri kalanı 4 ay taksitle ödeme olanağı sağbyor. REKLAM DÜNYASI Duvar reklamları Avrupa'dayeni çıkan bir ürünü tanıtmak için en çok kul- lanılan yöntemlerden biri. Bu hafta Isveç ve Fransa'da yayımlanan iki du- var reklamını sunuyoruz. Her iki reklamda da ayn ürünler, değişik anla- tımlarla üreticiyesunulmuş. Isveç'ten Lewis, Fransa'dan Poloroidreklamlan: İsveç'te Lewis'in reklamı için kot giyinen genç bir Sovyet kuUanılmış. Reklamda gecen yıl Sovyeüer Birliği'nde karaborsada bir adet Lewis kotun 370-700 doiar arasuıdan alıa buiduğu haüriatılarak 'Siz daha şanslısım' deniyor. Roennberg ve Co sirketinin Stoc- holm burosundan Lars Lilijendahl yönetmiş. Poloroid'in yeni ürOnlerinden biri Fransa'da bu reklamla tamtıldı. Reklamda elinde Po- loroid nıtan bir adam. filmin yeteneklerini filmc değişik açüardan bakarak anlamaya çalışıyor. Reklam BDDPnin Paris burosundan Philippe Pollet Villard tamfından- hazurianmış. Reklamın yaraücüan ise Marie Catberine Dupuy ve Jean Pierre Barbou. TEKNOLOJİ ViTRİNJ En gelişmiş güneş enerjisi projesi 1 Amerika'nın Arizona Eyaleü'nin ge- nellikle yerlilenn yaşadığı kuzeydoğu bölgesinde elektrik üreünek için güneş enerjisinden yararlanıbyor. Bir süredir bölgenin kırsal alanlannda güneş ener- jisini elektriğe çevirmek için bilinen klasik photovoltaic panellerden yarar- lanıbyor. The Solar Electrik adb bır fır- manın özel ve devlet fonlanyla gerçekleş- tirdiği projeyfc dileyenler evlerinde elekt- riği bu sistemle elde edebıliy orlar. Sıstem evlere monte edilirken her ailenin ıstek ve gereksinimlen dikkate abnarak dü- zenlenıyor ve elektrik üretme gücü ayar- lanabibyor. Sistemin Amerika'da satış fiyatı ıse özeüiğine göre 800 ile 6 bin dolar'arasın- da değisiyor. Işığa duyarlı photovoltaic panellerdekı pıller güneş ışınlannı bulutlu günlerde de kullanabılmek amacıyla depoluyor. Bu sıstem şu anda yaklaşık 50 kadar evde kullanıhyor. Ancak şırket yetkilıleri proje tamam- landığında bu sayının 400 eve ulaşa- cağını belirtıyorlar. Bilimadamlarının ifadesine göre, bu, dünyada bugüne kadar evler ıgn gerçekleştirilen en gelişmiş güneş enerjisi projenin asıl amacının ısınma ve aydın- lanma gibi elektrik enerjisi gerektiren ba- zı temel ihtiyaclara yanıt vermek olma- sına rağmen ılerde sistemin daha da ge- liştırilmesi ve başka alanlarda da kulla- nılması planlanıyor. Tank öldüren savaş uçağı Amerikan ordusu için özellikle tanklara karşı kullanılması amacıyla yeni bir saldın uçağı geliştınldi. The Bat adı verilen bu yeni savaş uçağı Tank Killer (tank öldürü- cü) olarak nitelendiriliyor. Karşı tarafın ol- dukça uzak mesafede bulunan tanklanna \e diğer kara taşıtlanna saldırabilen uçak bu özelliğiyle pilotlann yaşamlannı da teh- lıkeye atmamış oluyor. Küçük ve hafıfola- rak tasarlanan uçak, füzeleri yaklaşık 108 km. uzaklığa kadar gönderebiliyor. Technics tarfaından geliştirilen bu sistem SC-E10 Imagine System adını taşıyor. Sis- temde lazer disc playe, bir te\p bulunuyor. Sistemin aynca 2 video kayıt cihazı ve bir de TV girişi var.Amerika'daki satış fiyatı 1500 dolar olan sistemin en önemli özelli- ği ise uzaktan kumandası. Uzaktan kumanda aletinde tek bir dokunuşla hem \ideo hem de ses kaynaklarına ulaşmak mümkün. Değişik bir dizayna sahip olan uzuktan kumanda alctinin snı kristal ekranında (LCD) ^erilen komutlar göriilebiliyor. Dedektör savaşları sürüyor Günümüzde adeta bır elektronik sa- vaş yaşanıyor. Elektronik dünyasında her yeni gebşme karşı bir gelişmeyle karşılanıyor. Özellikle de Amerika Bir- leşik Devletleri'de sürücülerle trafık po- lislen arasında bu türden amansız bır elektronik mücadele sürdüğü söylene- bilir. İlk etapta polis hız limitini aşan sü- rücülen belırlemek amaayla radar ku- lanmaya başladı Ancak sürücüleri de düşünen elcktronıkçiler çok gcçmeden radarlan haber \ererek hızlı şöförlcri uyaran dedektörleri pıyasaya sürdüler. Bunun üzerine poîis bu sürücülcre karşı lazer silahları kullanmaya başladı. Ne yazık ki, bu araçlar daha yaygınlaş- maya bile fırsat bulamadan Cincinati Mic- rowave adlı bir şirket hemen yeni bir de- dektor daha gelıştirdı. Trafık polislerinin kullandığı lazer ta- bancalan hız limitini aşan araçlan yay- dıklan kızılötesi ışuılar yardımıyla tespit ediyorlar. Bunlara karşı geliştirilen yeni dedektör- ler ıse ışığa duyarlı (photosensitive) hücre- leri) le yanıp sönen bir alarm sistemi ya da bir bıp sesıj le sürücülen önceden uyanyor- iar Ancak sürücülerle trafik polisleri ara- sındaki bu savaşın kızışması üzerine lazer tabancalannı üreten şirket te bu araçlan dedektörlerin tespit edemeyeceği şekilde geliştirmek için kollan sıvamış durumda.